Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mizrahi Yahudileri (İbranice: יהודי המִזְרָח) veya İbranice -im eki kökenli Mizrahim (מִזְרָחִים), doğulu anlamına gelip Orta Doğu, Kuzey Afrika, Orta Asya ve Kafkasya'daki Yahudilere verilen genel addır. İsrail'de ise "Mizrahi" terimi daha çok Arap dünyasındaki ve Arap dünyasına komşu ülkelerdeki Yahudilere denir. Irak, Suriye, Lübnan, Yemen, İran, Afganistan, Buhara, Mağrib Yahudileri, Berberi, Kürt, Azerbaycan, , Hindistan, Pakistan Yahudileri ve başlıca Mizrahi Yahudileridir.
 | |
| Önemli nüfusa sahip bölgeler | |
|---|---|
 İsrail | 2.500.000–3.000.000 |
 ABD | 200.000–300.000 |
 Kanada | 35.000 |
 İran | 25.000 |
 İngiltere | 5.000–6.000 |
 Şili | 2.700 |
 Arjantin | 2.170 |
 Meksika | 1.000 |
| Diller | |
| Din | |
Her Mizrahi farklı kökenlerden geldiği için farklı gelenek ve görenekleri vardır. Ancak ibadet şekilleri Sefaradların ibadet şekillerine çok benzer. Bu benzerlikten dolayı özellikle İsrail'de genelleme yapılıp sıkça Mizrahi Yahudilerine de Sefaradi denildiği görülür.
İsmin tarihçesi ve kullanımı
"Mizrah" doğu, "Mizrahi" de doğulu demektir. Mizrahi'nin Arapçadaki karşılığı Maşrikiyyundur fakat bu Suriye, Irak ve diğer Asya ülkelerinin yerlileri için söylenir. Kuzey Afrika'dakilere ise Mağrabiyyun denir ve bu yüzden Mizrahi denmesine karşı çıkılır. İsrail'de ise Mizrahi kelimesi Batı Asya ve Kuzey Afrika Yahudileri için kullanılır. 1990'larda aktivistlerin çabasıyla Mizrahi terimi daha tanınır ve kabul edilir bir hale geldi.
Diğer sıfatlar
Birçok insan (özellikle İsrail'de) Sefarad ve Mizrahi ayinlerinin benzerliği dolayısıyla Aşkenaz olmayan tüm Yahudiler'i Sefarad kategorisine sokar. Sefaradlarla Mizrahilerin birbirlerine karıştırılmasının bir diğer sebebi ise 1492'de Sefaradların İspanya'dan kovulup Mizrahilerin bulunduğu ülkelere göç etmesidir. Göç sonrası, zamanında daha prestijli kabul edilen Sefarad kültürü Mizrahiler arasında benimsenmeye başlandı. Bir kültürün diğer kültürün altında asimile olması farklı şekillerde gerçekleşmiştir. Örneğin, İspanya'dan kaçıp Suriye'ye yerleşen Sefaradlar Mizrahiler'in kültürüyle asimile olurken Kuzey Afrika'daki Mizrahiler ise İspanya'dan kaçıp bu bölgelere yerleşen Sefaradlar'ın kültürünü benimsedi. Buna rağmen Fas'ta Mizrahilerle Sefaradlar uzun bir süre birbirleriyle pek karışmayıp iki farklı sınıf oluşturdular.
Dil
Mizrahi Yahudilerinin çoğunluğu Arapça konuşurlardı. Şimdi ise yaşlı nesiller tarafından Yahudi Arapçası ikinci dil olarak kullanılmaktadır. Mizrahiler tarafından birçok felsefe, din ve edebiyat alanındaki eserler İbrani Alfabesi kullanılarak Arapça yazılmıştır.
Mizrahilerin kullandıkları dillerden bazıları Dzhidi, Gürcüce, Bukhori, Kürtçe, Yahudi Berbericesi, Cuhuri, Marathi, Yahudi Malayalamı ve Yahudi Aramicesi'dir.
1948 sonrası dağılma
İsrail'in kurulmasıyla patlak veren 1948 Arap-İsrail Savaşı sonrasında Mizrahilerin birçoğu (yaklaşık 900.000 kişi) gönüllü olarak ya da kovuldukları için ülkelerini terk edip İsrail'e yerleşti.
1950'lerde ve 1960'larda Arap hükûmetlerinin anti-Yahudi hareketleri dolayısıyla birçok Mizrahi evlerini terk etti. 1956'da Süveyş Krizi ile Mısır'ın 25.000 Mizrahi Yahudisini kovmasıyla diğer Arap ülkelerindeki Mizrahileri güvensizlik sardı ve bulundukları Arap ülkelerinden ayrıldılar. Büyük bir kısmı İsrail'e göç ederken ve Cezayir Yahudileri Fransa'ya, Lübnan, Suriye ve Mısır Yahudilerinin bir kısmı da ABD'ye göç etti. Bugün Arap olmayan Müslüman ülkelerde başta İran, Özbekistan, Azerbaycan ve Türkiye olmak üzere 40.000 dolayında Mizrahi vardır. Arap ülkelerinde yaşayan Mizrahilerin sayısı ise daha azdır. Fas'ta 5.000, Tunus'ta 2.000'den ve Lübnan'da 1.000'den azdır. Hâlen Mizrahilerin İsrail ve ABD'ye göç ettikleri görülür. İran İslam Devriminden günümüze İran'da bir miktar Yahudi çeşitli suçlar nedeniyle idam edilmiştir.
İsrail toplumuna adaptasyon
İsrail'e göç eden Mizrahilerin kültür şoku nedeniyle topluma ayak uydurması kolay olmadı. denen kooperatif tarım köylerine yerleştirilen mülteci Mizrahiler'in tarihten gelen yetenekleri ticaret ve zanaat üzerine olduğu için tarımsal alanda başarıya ulaşamadılar ve bu durum onları sosyo-ekonomik açıdan düşüşe uğrattı.
Kültürel ayrılıklarından dolayı Avrupa Yahudileri Aşkenazlarla Orta Doğu Yahudileri Mizrahiler arasında toplumsal uçurumlar doğdu. Aşkenazların ortalama geliri Mizrahilerin ortalama gelirinden %36 daha fazladır.
Ayrıca bakınız
- Safaradi Yahudileri (Yahudiler'in 2. büyük kolu)
- Aşkenazi Yahudileri (Yahudiler'in 1. büyük kolu)
Kaynakça
- ^ Orta çağ ve erken modern zamanlarda Kuzey Afrika için İbranice ma'arav kullanılırdı. Talmud'un yazıldığı zamanlarda ise ma'arav İsrail toprakları için kullanıldı.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Aralık 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Şubat 2009.
- ^ Dünyadaki Yahudi Nüfusu 13 Haziran 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., The Jewish Virtual Library
- ^ The Jews of Iran 27 Aralık 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., The Jewish Virtual Library
- ^ (PDF). 17 Aralık 2005 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2009.
Dış bağlantılar
Organizasyonlar
- World Organization of Jews from Arab Countries 20 Aralık 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- JIMENA7 Mart 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Jews Indigenous to the Middle East and North Africa (İngilizce)
- (İngilizce)
- - İsrail'deki Mizrahi Yahudileri Organizasyonu (İngilizce)
Makaleler
- (İngilizce)
- The Middle East's Forgotten Refugees 23 Ağustos 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Mizrahi mültecilerinin hikâyesi, Semha Alwaya (İngilizce)
- (İngilizce)
- Moshe Levy 30 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Bir Irak Yahudisinin İsrail donanmasındaki öyküsü (İngilizce)
- Yeheskel Kojaman'ın ağzından 50'ler ve 60'larda Irak'taki Mizrahi Yahudilerinin hayatı (İngilizce)
- (İngilizce)
- (İngilizce)
- Etan Bloom, The Reproduction of the Model ‘Oriental’ in the Israeli Social Space; the 50s and the speedy immigration. 29 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
Cemaatler
- İran Yahudileri Cemaati (İngilizce)
- Kürt Yahudileri (İbranice)
- New York'raki Irak Yahudi Cemaati (İngilizce)
- Jews of Lebanon 22 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Lübnan Yahudileri (İngilizce)
- Historical Society of Jews from Egypt29 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Mısır Yahudileri (İngilizce)
- Tunus Yahudileri (Fransızca)
- Zlabia.com 23 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Cezayir Yahudileri (Fransızca)
- Dafina.net 29 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Fas Yahudileri (Fransızca)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Mizrahi Yahudileri Ibranice יהודי המ ז ר ח veya Ibranice im eki kokenli Mizrahim מ ז ר ח ים dogulu anlamina gelip Orta Dogu Kuzey Afrika Orta Asya ve Kafkasya daki Yahudilere verilen genel addir Israil de ise Mizrahi terimi daha cok Arap dunyasindaki ve Arap dunyasina komsu ulkelerdeki Yahudilere denir Irak Suriye Lubnan Yemen Iran Afganistan Buhara Magrib Yahudileri Berberi Kurt Azerbaycan Hindistan Pakistan Yahudileri ve baslica Mizrahi Yahudileridir Mizrahi Yahudileri יהדות מזרח Yahadut MizrahOnemli nufusa sahip bolgelerIsrail2 500 000 3 000 000ABD200 000 300 000Kanada35 000Iran25 000Ingiltere5 000 6 000Sili2 700Arjantin2 170Meksika1 000DillerIbranice Arapca Farsca Marathi Yahudi Malayalami Dzhidi Yahudi Arapcasi Bukhori Yahudi Berber dilleri Cuhuri Yahudi AramicesiDinYahudilik Her Mizrahi farkli kokenlerden geldigi icin farkli gelenek ve gorenekleri vardir Ancak ibadet sekilleri Sefaradlarin ibadet sekillerine cok benzer Bu benzerlikten dolayi ozellikle Israil de genelleme yapilip sikca Mizrahi Yahudilerine de Sefaradi denildigi gorulur Ismin tarihcesi ve kullanimi Mizrah dogu Mizrahi de dogulu demektir Mizrahi nin Arapcadaki karsiligi Masrikiyyundur fakat bu Suriye Irak ve diger Asya ulkelerinin yerlileri icin soylenir Kuzey Afrika dakilere ise Magrabiyyun denir ve bu yuzden Mizrahi denmesine karsi cikilir Israil de ise Mizrahi kelimesi Bati Asya ve Kuzey Afrika Yahudileri icin kullanilir 1990 larda aktivistlerin cabasiyla Mizrahi terimi daha taninir ve kabul edilir bir hale geldi Diger sifatlarHalep te bir Yahudi dugunu 1914 Bircok insan ozellikle Israil de Sefarad ve Mizrahi ayinlerinin benzerligi dolayisiyla Askenaz olmayan tum Yahudiler i Sefarad kategorisine sokar Sefaradlarla Mizrahilerin birbirlerine karistirilmasinin bir diger sebebi ise 1492 de Sefaradlarin Ispanya dan kovulup Mizrahilerin bulundugu ulkelere goc etmesidir Goc sonrasi zamaninda daha prestijli kabul edilen Sefarad kulturu Mizrahiler arasinda benimsenmeye baslandi Bir kulturun diger kulturun altinda asimile olmasi farkli sekillerde gerceklesmistir Ornegin Ispanya dan kacip Suriye ye yerlesen Sefaradlar Mizrahiler in kulturuyle asimile olurken Kuzey Afrika daki Mizrahiler ise Ispanya dan kacip bu bolgelere yerlesen Sefaradlar in kulturunu benimsedi Buna ragmen Fas ta Mizrahilerle Sefaradlar uzun bir sure birbirleriyle pek karismayip iki farkli sinif olusturdular DilMizrahi Yahudilerinin cogunlugu Arapca konusurlardi Simdi ise yasli nesiller tarafindan Yahudi Arapcasi ikinci dil olarak kullanilmaktadir Mizrahiler tarafindan bircok felsefe din ve edebiyat alanindaki eserler Ibrani Alfabesi kullanilarak Arapca yazilmistir Mizrahilerin kullandiklari dillerden bazilari Dzhidi Gurcuce Bukhori Kurtce Yahudi Berbericesi Cuhuri Marathi Yahudi Malayalami ve Yahudi Aramicesi dir Kuzey Irak ta Kurt Yahudileri 1905 1948 sonrasi dagilmaIsrail in kurulmasiyla patlak veren 1948 Arap Israil Savasi sonrasinda Mizrahilerin bircogu yaklasik 900 000 kisi gonullu olarak ya da kovulduklari icin ulkelerini terk edip Israil e yerlesti 1950 lerde ve 1960 larda Arap hukumetlerinin anti Yahudi hareketleri dolayisiyla bircok Mizrahi evlerini terk etti 1956 da Suveys Krizi ile Misir in 25 000 Mizrahi Yahudisini kovmasiyla diger Arap ulkelerindeki Mizrahileri guvensizlik sardi ve bulunduklari Arap ulkelerinden ayrildilar Buyuk bir kismi Israil e goc ederken ve Cezayir Yahudileri Fransa ya Lubnan Suriye ve Misir Yahudilerinin bir kismi da ABD ye goc etti Bugun Arap olmayan Musluman ulkelerde basta Iran Ozbekistan Azerbaycan ve Turkiye olmak uzere 40 000 dolayinda Mizrahi vardir Arap ulkelerinde yasayan Mizrahilerin sayisi ise daha azdir Fas ta 5 000 Tunus ta 2 000 den ve Lubnan da 1 000 den azdir Halen Mizrahilerin Israil ve ABD ye goc ettikleri gorulur Iran Islam Devriminden gunumuze Iran da bir miktar Yahudi cesitli suclar nedeniyle idam edilmistir Israil toplumuna adaptasyonIsrail e goc eden Mizrahilerin kultur soku nedeniyle topluma ayak uydurmasi kolay olmadi denen kooperatif tarim koylerine yerlestirilen multeci Mizrahiler in tarihten gelen yetenekleri ticaret ve zanaat uzerine oldugu icin tarimsal alanda basariya ulasamadilar ve bu durum onlari sosyo ekonomik acidan dususe ugratti Kulturel ayriliklarindan dolayi Avrupa Yahudileri Askenazlarla Orta Dogu Yahudileri Mizrahiler arasinda toplumsal ucurumlar dogdu Askenazlarin ortalama geliri Mizrahilerin ortalama gelirinden 36 daha fazladir Ayrica bakinizSafaradi Yahudileri Yahudiler in 2 buyuk kolu Askenazi Yahudileri Yahudiler in 1 buyuk kolu Kaynakca Orta cag ve erken modern zamanlarda Kuzey Afrika icin Ibranice ma arav kullanilirdi Talmud un yazildigi zamanlarda ise ma arav Israil topraklari icin kullanildi Arsivlenmis kopya 19 Aralik 2008 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Subat 2009 Dunyadaki Yahudi Nufusu 13 Haziran 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde The Jewish Virtual Library The Jews of Iran 27 Aralik 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde The Jewish Virtual Library PDF 17 Aralik 2005 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 10 Subat 2009 Dis baglantilarOrganizasyonlar World Organization of Jews from Arab Countries 20 Aralik 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce JIMENA7 Mart 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Jews Indigenous to the Middle East and North Africa Ingilizce Ingilizce Israil deki Mizrahi Yahudileri Organizasyonu Ingilizce Makaleler Ingilizce The Middle East s Forgotten Refugees 23 Agustos 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Mizrahi multecilerinin hikayesi Semha Alwaya Ingilizce Ingilizce Moshe Levy 30 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Bir Irak Yahudisinin Israil donanmasindaki oykusu Ingilizce Yeheskel Kojaman in agzindan 50 ler ve 60 larda Irak taki Mizrahi Yahudilerinin hayati Ingilizce Ingilizce Ingilizce Etan Bloom The Reproduction of the Model Oriental in the Israeli Social Space the 50s and the speedy immigration 29 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Cemaatler Iran Yahudileri Cemaati Ingilizce Kurt Yahudileri Ibranice New York raki Irak Yahudi Cemaati Ingilizce Jews of Lebanon 22 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Lubnan Yahudileri Ingilizce Historical Society of Jews from Egypt29 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Misir Yahudileri Ingilizce Tunus Yahudileri Fransizca Zlabia com 23 Kasim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Cezayir Yahudileri Fransizca Dafina net 29 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Fas Yahudileri Fransizca