Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mokşalar (ayrıca Mokşanlar, Mokşa halkı, Mokşanca: Мокшет/Mokšet) Fin-Ugor halklarının Volgaik koluna ait bir Mordvin etnik grubudur. Rusya Federasyonu'nda, çoğunlukla Volga Nehri ve Oka Nehri'nin bir kolu olan Mokşa Nehri yakınında yaşamaktadır.
 Zubu Mokşa kadını. Fotoğraf: Ivan Dubasov. | |
| Toplam nüfus | |
|---|---|
296,900 | |
| Önemli nüfusa sahip bölgeler | |
 Rusya: | 4,767 |
| Diller | |
| Din | |
| İlgili etnik gruplar | |
| diğer Volga Finleri, özellikle Erzya ve Çirmişler | |
Ana dilleri, Ural dil ailesinin Mordvin kolunun hayatta kalan iki üyesinden biri olan Mokşancadır. 1994 Rus nüfus sayımına göre, Mordovya'daki otokton Fin nüfusunun %49'u kendilerini Mokşa olarak tanımladı ve toplamda bölgede 180.000'den fazla kişi yaşamaktaydı. Çoğu Mokşa, Rus Ortodoks Kilisesi'ne mensuptur; Mokşalar tarafından kabul gören diğer dinler arasında Lütercilik ve paganizm bulunur.
Adı
Fransa Kralı IX. Louis'in 1250'lerde Moğollara büyükelçi olarak gönderdiği Fransisken rahip Rubruck'lu William bölgede yaşayan halkı "Moxel" olarak adlandırmıştı. Aynı terim, Farsça/Arapça 14. yüzyıla ait Reşîdüddîn vakayinamesinde de geçer. Popüler geleneğe göre, Ruslar önce "Mordva" terimini yalnızca Erzya halkına atıfta bulunmak için kullandılar, ancak daha sonra hem Erzyalar hem de Mokşalar için kullandılar. "Mokşa" (Rusça: мокша) terimi 17. yüzyılda Rus kaynaklarında görülmeye başlar.
Mokşalar için kullanılan yerel etnonimler şunları içerir:
Tarihi
Tarih öncesi
Volga Finlerinin ayrı gruplara ayrılmasının MÖ 1200 civarında başladığına inanılmaktadır. Mokşa halkına ait izler daha eskilere kadar takip edilememektedir çünkü o yıllardan önce belirgin bir defin geleneğine sahip değillerdi. Arkeolojik verilere göre, erken Mokşa mezarlarındaki cesetlerin başları güneye doğru yönlendirilmiştir. Herodot, İskitya'nın kuzeyinde, Dinyeper ve Don'un yukarı suları arasındaki ormanlarda yaşayan bahseder. Bu insanların Gorodets kültürü ve erken Mokşa ile özdeşleştirildiğine inanılmaktadır, bu da Herodot'un raporunu Mokşalara dair yazılı tarihteki ilk belge haline getirmektedir. Herodot ayrıca, Orta Volga'nın tamamını etkileyen MÖ 516-512 İskit-Pers savaşını da anlatmaktadır. Bu savaş sırasında Sarmatlar İskitleri yendi ve bazı Mokşa boylarını boyunduruk altına aldı. MS 2. ve 3. yüzyıllarda Antalar, Slavlar, Mokşalar ve Eryanlar, Doğu Avrupa'daki en kalabalık ve güçlü nüfus haline geldi. 4. yüzyılın sonunda, Mokşaların çoğu Hun kabile ittifakına katıldı, 377'de Ostrogot İmparatorluğu'na karşı kazanılan savaşta yer aldı ve ardından doğuya doğru hareket etti ve Pannonia'ya yerleşti. Hunlarla bağlantılarının kanıtı, Mokşa savaş koşum takımlarında, özellikle erken Hun savaş koşumlarıyla aynı olan dizginlerde ve psalialarda görülebilir. Arkeolojik veriler, Mokşa topraklarının sınırlarının 4. ve 8. yüzyıllar arasında değişmediğini göstermektedir. 450'de Mokşalar, muhtemelen Alan olan ve Burtaşlar olarak bilinen Orta Volga halkıyla ittifak halindeydi.
Orta Çağ
737'deki İkinci Arap-Hazar Savaşı sırasında, Mervân bin Muhammed komutasındaki Arap orduları Volga'nın sağ kıyısına ulaştı ve Volga'nın soluna veya "Hazar" kıyısına giderken Burtaşlarla çatışmaya girdi. 889-890 dolaylarında Hazarlar Burtaş, Oğuz ve Peçeneklerle savaş halindeydi. 913'te, ve Ruslar arasında İtil'de gerçekleşen savaşın ardından Burtaşlar Rus askerlere karşı bir üstünlük kazandı, hayatta kalan beş bin Rus Volga'ya doğru kaçtı. 932'de Hazar Kralı Harun, Oğuzlarla savaş ittifakı kurdu. 940 dolaylarında, Kral Yusuf döneminde Hazarlar, Burtaşlar ile ittifaka girdiler. Daha sonra Burtaş Seliksa Beyliği Hazar Hanlığı'nın vassalı oldu. 965 yılında, İbn Haykal'a göre Kievli I. Svyatoslav "Hazarların müttefiklerine saldırdı, Sarkel ve Bulgarya'yı ele geçirdi ve Semender'e ulaştı". Büyük Tufan'dan iki yıl sonra İtil'i ele geçirip yok etti. 10. yüzyılın başlarında Volga Bulgar kralı Almuş (Almış) "Hazar haracı"nın kontrolünü eline geçirdi. Müslüman oldu, Bağdat Halifesi Müktefî ile ittifak kurdu ve Oka Nehri'nin ağzında bir ticaret merkezi kurdu. Kiev prensi Vladimir, 985'te Bulgar'ı ele geçirdi. 1006'da Kral Almuş ve Prens Vladimir, 80 yıl süren "ebedi barış"ın başlangıcı olan bir barış ve ticaret anlaşması imzaladılar.Oka Nehri ve Erzya Kalesi Obran Oş'un hakimiyeti için savaş 1120'de yeniden başladı.Vladimir şehrinin prensi Yuri, 1220'de Aşlı'yı ele geçirdi ve Erzya Krallığı (Purgaz Rus) üzerindeki Bulgar etkisinin azaltılmasını istedi. Erzya Krallığı, Volga Bulgarları ile müttefikti. Vladimir prensleri 1221'de Obran Oş'u ele geçirip yok ettiler ve bölgede Nijni Novgorod'u kurdular. Erzya Kralı Purgaz ve Mokşa Kralı Pureş savaştaydı ve Purgaz Volga Bulgarları ile müttefik iken Pureş, Prens Yuri'nin müttefikiydi. 1230'da Purgaz, Nijni Novgorod'u kuşattı ancak kuşatma başarısız oldu. Daha sonra Pureş'in oğlu Prens Atämaz, Kuman müttefikleriyle birlikte Purgaz'ın topraklarına baskın düzenledi ve krallığını tamamen yok etti.Reşîdüddîn Fazlullah-ı Hemedânî'ye göre, 4 Eylül 1236, Cuci - Batu, Orda ve Berke'nin oğulları, Ögeday'ın oğlu Kadan, Çağatay'ın torunu Büri ve Cengiz Han'ın oğlu Kulkan'ın Mokşalar, Burtaşlar ve Erzyalılara savaş ilan ettiği tarihti. Bu savaş 23 Ağustos 1237'de Ryazan Knezliği sınırına yakın Kara Orman'da Moğolların çok önemli bir zaferiyle sona erdi.
Mokşaların Kralı Pureş, Batu Han'a boyun eğdi ve kendisinden Moğol-Tartarların gerçekleştireceği savaşlarda ordusunu bir vasal olarak bizzat yönetmesi istendi. 1241 yılının başında Moğol ordusu Kiev'i ele geçirdi, ardından Karpat dağlarını geçerek Polonya'yı işgal etti. Roger Bacon, Opus Majus'unda Mokşaların Moğol ordusunun öncü kuvvetleri içinde yer aldığını ve Polonya'daki Lublin ve Zawichost'un ele geçirilmesinde yer aldığını yazar. Benedict Polone, Mokşa ordusunun Şubat ayında Sandomierz'i ve aynı yılın Mart ayında Krakow'u ele geçirmesi sırasında ciddi kayıplar verdiğini bildirdi. 9 Nisan 1241'de Moğol ordusu, Legnica Savaşı'nda müttefik Polonya ve Alman ordularını yendi. Kral Pureş'in bu savaşta öldürüldüğüne inanılmaktadır. Bu savaştan kısa bir süre sonra Mokşa ordusu Batu'ya Almanlara karşı savaşmayı reddettiklerini açıkladı. William Rubruck ve Roger Bacon'un raporlarına göre, Mokşalar Batu'ya vassallık yapmaktan kaçabilmek için savaştan önce Almanlar ve Bohemyalılarla görüşmüştü.Subutay'ın bu görüşmeyi gerçekleştirenleri cezalandırmak istediği bilinir; binlerce Mokşa bu girişim sonucu öldürülse de, Mokşaların yaklaşık üçte biri kaçtı ve anavatanlarına döndü. Macar piskopos II. Stephan'a ve Parisli Matta'ya göre, Mokşaların üçte birlik kısmı Moğol ordusunun içinde kalmayı kabul etmişti ve Mart 1242'de Verecke Geçidi üzerinden Macaristan'a doğru hareket etti.
Coğrafi dağılım
Mokşalar çoğunlukla Mordovya Cumhuriyeti'nin orta ve batı kısımlarında ve Tambov Oblastı'nın komşu bölgelerinde ve Penza Oblastının batı ve orta kısımlarında yaşarlar. Mokşalar Orenburg Oblastı, Başkurdistan, Tataristan, Altay Krayı'nın yanı sıra Estonya, Kazakistan, Amerika Birleşik Devletleri ve Avustralya'daki diaspora topluluklarında da yaşamaktadır.
Kültür
Dil
Mokşalar, Ural dillerinin Mordvin şubesinin bir üyesi olan Mokşanca konuşmaktadır.
Mokşa asıllı ünlüler
- Vasily Shukshin, Sovyet yazar, oyuncu ve film yönetmeni
- Evgeny Chichvarkin, Rus iş insanı
- Alexander Ovechkin, Rus buz hokeyi oyuncusu
Kaynaklar
- Финно-угры и балты в эпоху средневековья (Археология СССР). M., 1987. Ş. 398-404
- Кулаков В И. Древности пруссов VI-XIII вв. САИ. Вып. Г1-9 M., 1990
- Финно-угры и балты... С. 411-419
- Jaskanis J. Jacwiez w badaniach archeologicznych. Stan i perspektywy badawce // Rocznik biatostocki. T. XIV. Biatistok. 1981. S. 49-67.
- Nowakowski W. Osiedia Kultury bogaczcwskiej - podsumowania stanu badart // WA. LI-1. 1986–1990.
- Таутавичюс А.3. Балтские племена на територии Литвы в I тысячелетии н.э. // Из древнейшей истории балтских народов (по данным археологии и антропологии). Рига, 1980. С. 81, 82
- Kevin Alan Brook. Hazar Yahudileri. 2. baskı. Rowman & Littlefield Publishers, Inc, 2010.
Kaynakça
- ^ "Moksha". Ethnologue.com. 6 Ekim 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Kasım 2016.
- ^ . Perepis-2010.ru. 4 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2015.
- ^ The Finno-Ugric Peoples. Indiana University. 1964. s. 221.
- ^ Goskomstat (1995): Goskomstat of Russia, 1994 Microcensus of Russia, topical results (8 volumes). Goskomstat, Moscow
- ^ "Inkerin kirkko – Церковь Ингрии". Inkerinkirkko.fi. 21 Ağustos 2016. 11 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Kasım 2016.
- ^ "Флаг мокшан". Uralistica.com. 16 Kasım 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Kasım 2016.
- ^ Jaimoukha p.12
- ^ "Moksha | people". Britannica.com. 19 Ocak 2006. 19 Haziran 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Kasım 2016.
- ^ Kuussaari, Eero, Suomen suvun tiet, F. Tilgmann Oy, Helsinki 1935
- ^ Бубрих Д. В. Можно ли отождествлять мордву с андрофагами Геродота? — Записки Мордовского научно-исследовательского института социальной культуры, Саранск, 1941, № 3, с. 31.
- ^ Федорова М. В. Славяне, мордва и анты. Издательство Воронежского Университета, 1976
- ^ Ахмедов И. Р. Псалии в начале эпохи великого переселения народов // Культуры Евразийских степей вт. пол. I тыс. н. э.: (из истории костюма) . — Т. 2 . — Самара, 2001 — С. 220—222
- ^ Афанасьев Г. Е. Буртасы // Исчезнувшие народы. — М., 1988. — С.85-96.
- ^ Афанасьев Г. Е. Этническая территория буртасов во второй половине VIII — начале Х века // СЭ. — 1984. — № 4 — С.28-41
- ^ The History of the Jewish Khazars. New York: Schocken Books, 1967, p.84
- ^ Zuckerman, Constantine. (1995) On the Date of the Khazars' Conversion to Judaism and the Chronology of the Kings of the Rus Oleg and Igor (Journal Article in Revue des études Byzantines)
- ^ «История Пензенского края» под редакцией профессора Г.Н.Белорыбкина, Пенза, 1996
- ^ Калинина Т.М. Сведения Ибн Хаукаля о походах Руси времен Святослава//ДГ. М., 1976. С. 90-101.
- ^ . 24 Ekim 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2008.
- ^ В. А. Юрченков. Мордовский народ: вехи истории. — Саранск, 2007. — с. 89
- ^ В. А. Юрченков. Мордовский народ: вехи истории. — Саранск, 2007. — с. 90
- ^ В. А. Юрченков. Мордовский народ: вехи истории. — Саранск, 2007. — с. 93
- ^ В. А. Юрченков. Мордовский народ: вехи истории. — Саранск, 2007. — с. 97-98
- ^ "Электронная библиотека - Книги для читателей и качателей (; Наука. Техника. Медицина История Костомаров Н.И.. Русская история в жизнеописаниях ее главнейших дейтелей". Biblioteka.org.ua. 4 Haziran 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Kasım 2016.
- ^ Лурье Я.С. 1) Общерусские летописи. С. 49-55; 2) Летопись Тверская // Словарь книжников и книжности Древней Руси. Вып.2. (вторая половина XIV — XVI в.). 4.2. Л.,1989
- ^ Рашид Ад-Дин. Сборник летописей. Т. II, Издательство АН СССР, 1960
- ^ Six Emperors. University of Michigan. 1995.
- ^ John Bridges. The "Opus Majus" of Roger Bacon. Elibron Classics, 2000
- ^ В. А. Юрченков. Мордовский народ: вехи истории. — Саранск, 2007. — с. 116
- ^ Itinerarium fratris Willielmi de Rubruquis de ordine fratrum Minorum, Galli, Anno gratia 1253. ad partes Orientales.
- ^ Sinor D. Un voyageur du treizieme siecle: le Dominicain de Hongrie. — Bulletin of the School of Oriental and African Studies. University of London, 1952, vol. XIV, part 3, p. 599)
- ^ Paris, Matthew; Roger, of Wendover; H. R. Luard (editor). Chronica majora in Rerum Britannicarum Medii Aevi Scriptores; or, Chronicles and Memorials of Great Britain and Ireland During the Middle Ages (London: Great Britain Public Record Office, 1858-1911). 57.
Dış bağlantılar
- Mordovya'nın Zubu bölgesinin, Mokşa halkı hakkında Rusça, İngilizce ve Fransızca olarak tarihi ve kültürel bilgiler içeren web sayfası 28 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Mokşan Pravda gazetesi 17 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Moksha'dan Haberler
- Mokşan mitolojisi 26 Aralık 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Mokşadilinde periyodik tablo 3 Ağustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Mokşanca pop müzik
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Moksalar ayrica Moksanlar Moksa halki Moksanca Mokshet Mokset Fin Ugor halklarinin Volgaik koluna ait bir Mordvin etnik grubudur Rusya Federasyonu nda cogunlukla Volga Nehri ve Oka Nehri nin bir kolu olan Moksa Nehri yakininda yasamaktadir MoksalarZubu Moksa kadini Fotograf Ivan Dubasov Toplam nufus296 900Onemli nufusa sahip bolgeler Rusya Mordovya4 767DillerMoksanca Rusca TatarcaDinRus Ortodoks Kilisesi Lutercilik PaganizmIlgili etnik gruplardiger Volga Finleri ozellikle Erzya ve CirmislerGelin elbisesi En guzel suslemeler Mordvinler moksa Tambov eyaleti Temnikov uyezdligi XIX XX yuzyillar Ana dilleri Ural dil ailesinin Mordvin kolunun hayatta kalan iki uyesinden biri olan Moksancadir 1994 Rus nufus sayimina gore Mordovya daki otokton Fin nufusunun 49 u kendilerini Moksa olarak tanimladi ve toplamda bolgede 180 000 den fazla kisi yasamaktaydi Cogu Moksa Rus Ortodoks Kilisesi ne mensuptur Moksalar tarafindan kabul goren diger dinler arasinda Lutercilik ve paganizm bulunur AdiMoksa halkinin resmi olmayan bayragi Fransa Krali IX Louis in 1250 lerde Mogollara buyukelci olarak gonderdigi Fransisken rahip Rubruck lu William bolgede yasayan halki Moxel olarak adlandirmisti Ayni terim Farsca Arapca 14 yuzyila ait Residuddin vakayinamesinde de gecer Populer gelenege gore Ruslar once Mordva terimini yalnizca Erzya halkina atifta bulunmak icin kullandilar ancak daha sonra hem Erzyalar hem de Moksalar icin kullandilar Moksa Rusca moksha terimi 17 yuzyilda Rus kaynaklarinda gorulmeye baslar Moksalar icin kullanilan yerel etnonimler sunlari icerir Moksanca Mokshet veya Mokshen lomatt Moksa halki Rusca Mokshane veya Mordva Moksha Tatarca Muqsilar Cuvasca Măkshăsem Erzyanca MokshotTarihiTarih oncesi Volga Finlerinin ayri gruplara ayrilmasinin MO 1200 civarinda basladigina inanilmaktadir Moksa halkina ait izler daha eskilere kadar takip edilememektedir cunku o yillardan once belirgin bir defin gelenegine sahip degillerdi Arkeolojik verilere gore erken Moksa mezarlarindaki cesetlerin baslari guneye dogru yonlendirilmistir Herodot Iskitya nin kuzeyinde Dinyeper ve Don un yukari sulari arasindaki ormanlarda yasayan bahseder Bu insanlarin Gorodets kulturu ve erken Moksa ile ozdeslestirildigine inanilmaktadir bu da Herodot un raporunu Moksalara dair yazili tarihteki ilk belge haline getirmektedir Herodot ayrica Orta Volga nin tamamini etkileyen MO 516 512 Iskit Pers savasini da anlatmaktadir Bu savas sirasinda Sarmatlar Iskitleri yendi ve bazi Moksa boylarini boyunduruk altina aldi MS 2 ve 3 yuzyillarda Antalar Slavlar Moksalar ve Eryanlar Dogu Avrupa daki en kalabalik ve guclu nufus haline geldi 4 yuzyilin sonunda Moksalarin cogu Hun kabile ittifakina katildi 377 de Ostrogot Imparatorlugu na karsi kazanilan savasta yer aldi ve ardindan doguya dogru hareket etti ve Pannonia ya yerlesti Hunlarla baglantilarinin kaniti Moksa savas kosum takimlarinda ozellikle erken Hun savas kosumlariyla ayni olan dizginlerde ve psalialarda gorulebilir Arkeolojik veriler Moksa topraklarinin sinirlarinin 4 ve 8 yuzyillar arasinda degismedigini gostermektedir 450 de Moksalar muhtemelen Alan olan ve Burtaslar olarak bilinen Orta Volga halkiyla ittifak halindeydi Orta Cag 737 deki Ikinci Arap Hazar Savasi sirasinda Mervan bin Muhammed komutasindaki Arap ordulari Volga nin sag kiyisina ulasti ve Volga nin soluna veya Hazar kiyisina giderken Burtaslarla catismaya girdi 889 890 dolaylarinda Hazarlar Burtas Oguz ve Peceneklerle savas halindeydi 913 te ve Ruslar arasinda Itil de gerceklesen savasin ardindan Burtaslar Rus askerlere karsi bir ustunluk kazandi hayatta kalan bes bin Rus Volga ya dogru kacti 932 de Hazar Krali Harun Oguzlarla savas ittifaki kurdu 940 dolaylarinda Kral Yusuf doneminde Hazarlar Burtaslar ile ittifaka girdiler Daha sonra Burtas Seliksa Beyligi Hazar Hanligi nin vassali oldu 965 yilinda Ibn Haykal a gore Kievli I Svyatoslav Hazarlarin muttefiklerine saldirdi Sarkel ve Bulgarya yi ele gecirdi ve Semender e ulasti Buyuk Tufan dan iki yil sonra Itil i ele gecirip yok etti 10 yuzyilin baslarinda Volga Bulgar krali Almus Almis Hazar haraci nin kontrolunu eline gecirdi Musluman oldu Bagdat Halifesi Muktefi ile ittifak kurdu ve Oka Nehri nin agzinda bir ticaret merkezi kurdu Kiev prensi Vladimir 985 te Bulgar i ele gecirdi 1006 da Kral Almus ve Prens Vladimir 80 yil suren ebedi baris in baslangici olan bir baris ve ticaret anlasmasi imzaladilar Oka Nehri ve Erzya Kalesi Obran Os un hakimiyeti icin savas 1120 de yeniden basladi Vladimir sehrinin prensi Yuri 1220 de Asli yi ele gecirdi ve Erzya Kralligi Purgaz Rus uzerindeki Bulgar etkisinin azaltilmasini istedi Erzya Kralligi Volga Bulgarlari ile muttefikti Vladimir prensleri 1221 de Obran Os u ele gecirip yok ettiler ve bolgede Nijni Novgorod u kurdular Erzya Krali Purgaz ve Moksa Krali Pures savastaydi ve Purgaz Volga Bulgarlari ile muttefik iken Pures Prens Yuri nin muttefikiydi 1230 da Purgaz Nijni Novgorod u kusatti ancak kusatma basarisiz oldu Daha sonra Pures in oglu Prens Atamaz Kuman muttefikleriyle birlikte Purgaz in topraklarina baskin duzenledi ve kralligini tamamen yok etti Residuddin Fazlullah i Hemedani ye gore 4 Eylul 1236 Cuci Batu Orda ve Berke nin ogullari Ogeday in oglu Kadan Cagatay in torunu Buri ve Cengiz Han in oglu Kulkan in Moksalar Burtaslar ve Erzyalilara savas ilan ettigi tarihti Bu savas 23 Agustos 1237 de Ryazan Knezligi sinirina yakin Kara Orman da Mogollarin cok onemli bir zaferiyle sona erdi Moksalarin Krali Pures Batu Han a boyun egdi ve kendisinden Mogol Tartarlarin gerceklestirecegi savaslarda ordusunu bir vasal olarak bizzat yonetmesi istendi 1241 yilinin basinda Mogol ordusu Kiev i ele gecirdi ardindan Karpat daglarini gecerek Polonya yi isgal etti Roger Bacon Opus Majus unda Moksalarin Mogol ordusunun oncu kuvvetleri icinde yer aldigini ve Polonya daki Lublin ve Zawichost un ele gecirilmesinde yer aldigini yazar Benedict Polone Moksa ordusunun Subat ayinda Sandomierz i ve ayni yilin Mart ayinda Krakow u ele gecirmesi sirasinda ciddi kayiplar verdigini bildirdi 9 Nisan 1241 de Mogol ordusu Legnica Savasi nda muttefik Polonya ve Alman ordularini yendi Kral Pures in bu savasta olduruldugune inanilmaktadir Bu savastan kisa bir sure sonra Moksa ordusu Batu ya Almanlara karsi savasmayi reddettiklerini acikladi William Rubruck ve Roger Bacon un raporlarina gore Moksalar Batu ya vassallik yapmaktan kacabilmek icin savastan once Almanlar ve Bohemyalilarla gorusmustu Subutay in bu gorusmeyi gerceklestirenleri cezalandirmak istedigi bilinir binlerce Moksa bu girisim sonucu oldurulse de Moksalarin yaklasik ucte biri kacti ve anavatanlarina dondu Macar piskopos II Stephan a ve Parisli Matta ya gore Moksalarin ucte birlik kismi Mogol ordusunun icinde kalmayi kabul etmisti ve Mart 1242 de Verecke Gecidi uzerinden Macaristan a dogru hareket etti Cografi dagilimMoksalar cogunlukla Mordovya Cumhuriyeti nin orta ve bati kisimlarinda ve Tambov Oblasti nin komsu bolgelerinde ve Penza Oblastinin bati ve orta kisimlarinda yasarlar Moksalar Orenburg Oblasti Baskurdistan Tataristan Altay Krayi nin yani sira Estonya Kazakistan Amerika Birlesik Devletleri ve Avustralya daki diaspora topluluklarinda da yasamaktadir KulturGeleneksel giysiler icinde Moksa kadinlariDil Moksalar Ural dillerinin Mordvin subesinin bir uyesi olan Moksanca konusmaktadir Moksa asilli unlulerVasily Shukshin Sovyet yazar oyuncu ve film yonetmeni Evgeny Chichvarkin Rus is insani Alexander Ovechkin Rus buz hokeyi oyuncusuKaynaklarFinno ugry i balty v epohu srednevekovya Arheologiya SSSR M 1987 S 398 404 Kulakov V I Drevnosti prussov VI XIII vv SAI Vyp G1 9 M 1990 Finno ugry i balty S 411 419 Jaskanis J Jacwiez w badaniach archeologicznych Stan i perspektywy badawce Rocznik biatostocki T XIV Biatistok 1981 S 49 67 Nowakowski W Osiedia Kultury bogaczcwskiej podsumowania stanu badart WA LI 1 1986 1990 Tautavichyus A 3 Baltskie plemena na teritorii Litvy v I tysyacheletii n e Iz drevnejshej istorii baltskih narodov po dannym arheologii i antropologii Riga 1980 S 81 82 Kevin Alan Brook Hazar Yahudileri 2 baski Rowman amp Littlefield Publishers Inc 2010 978 0 7425 4981 4Kaynakca Moksha Ethnologue com 6 Ekim 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Kasim 2016 Perepis 2010 ru 4 Aralik 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Mart 2015 The Finno Ugric Peoples Indiana University 1964 s 221 Goskomstat 1995 Goskomstat of Russia 1994 Microcensus of Russia topical results 8 volumes Goskomstat Moscow Inkerin kirkko Cerkov Ingrii Inkerinkirkko fi 21 Agustos 2016 11 Temmuz 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Kasim 2016 Flag mokshan Uralistica com 16 Kasim 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Kasim 2016 Jaimoukha p 12 Moksha people Britannica com 19 Ocak 2006 19 Haziran 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Kasim 2016 Kuussaari Eero Suomen suvun tiet F Tilgmann Oy Helsinki 1935 Bubrih D V Mozhno li otozhdestvlyat mordvu s androfagami Gerodota Zapiski Mordovskogo nauchno issledovatelskogo instituta socialnoj kultury Saransk 1941 3 s 31 Fedorova M V Slavyane mordva i anty Izdatelstvo Voronezhskogo Universiteta 1976 Ahmedov I R Psalii v nachale epohi velikogo pereseleniya narodov Kultury Evrazijskih stepej vt pol I tys n e iz istorii kostyuma T 2 Samara 2001 S 220 222 Afanasev G E Burtasy Ischeznuvshie narody M 1988 S 85 96 Afanasev G E Etnicheskaya territoriya burtasov vo vtoroj polovine VIII nachale H veka SE 1984 4 S 28 41 The History of the Jewish Khazars New York Schocken Books 1967 p 84 Zuckerman Constantine 1995 On the Date of the Khazars Conversion to Judaism and the Chronology of the Kings of the Rus Oleg and Igor Journal Article in Revue des etudes Byzantines Istoriya Penzenskogo kraya pod redakciej professora G N Belorybkina Penza 1996 Kalinina T M Svedeniya Ibn Haukalya o pohodah Rusi vremen Svyatoslava DG M 1976 S 90 101 24 Ekim 2008 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Kasim 2008 V A Yurchenkov Mordovskij narod vehi istorii Saransk 2007 s 89 V A Yurchenkov Mordovskij narod vehi istorii Saransk 2007 s 90 V A Yurchenkov Mordovskij narod vehi istorii Saransk 2007 s 93 V A Yurchenkov Mordovskij narod vehi istorii Saransk 2007 s 97 98 Elektronnaya biblioteka Knigi dlya chitatelej i kachatelej Nauka Tehnika Medicina Istoriya Kostomarov N I Russkaya istoriya v zhizneopisaniyah ee glavnejshih dejtelej Biblioteka org ua 4 Haziran 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Kasim 2016 Lure Ya S 1 Obsherusskie letopisi S 49 55 2 Letopis Tverskaya Slovar knizhnikov i knizhnosti Drevnej Rusi Vyp 2 vtoraya polovina XIV XVI v 4 2 L 1989 Rashid Ad Din Sbornik letopisej T II Izdatelstvo AN SSSR 1960 Six Emperors University of Michigan 1995 John Bridges The Opus Majus of Roger Bacon Elibron Classics 2000 V A Yurchenkov Mordovskij narod vehi istorii Saransk 2007 s 116 Itinerarium fratris Willielmi de Rubruquis de ordine fratrum Minorum Galli Anno gratia 1253 ad partes Orientales Sinor D Un voyageur du treizieme siecle le Dominicain de Hongrie Bulletin of the School of Oriental and African Studies University of London 1952 vol XIV part 3 p 599 Paris Matthew Roger of Wendover H R Luard editor Chronica majora in Rerum Britannicarum Medii Aevi Scriptores or Chronicles and Memorials of Great Britain and Ireland During the Middle Ages London Great Britain Public Record Office 1858 1911 57 Dis baglantilarMordovya nin Zubu bolgesinin Moksa halki hakkinda Rusca Ingilizce ve Fransizca olarak tarihi ve kulturel bilgiler iceren web sayfasi 28 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Moksan Pravda gazetesi 17 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Moksha dan Haberler Moksan mitolojisi 26 Aralik 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Moksadilinde periyodik tablo 3 Agustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Moksanca pop muzik