Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Oratoryo (İtalyanca: Oratorio), 16. yüzyılın ikinci yarısında Roma'da ortaya çıkan, hem kiliseyle hem de tiyatroyla ilgili müzik türü. Lirik, epik ve dramatik türleri olan oratoryonun 'le çile ile (paston), kantat ve kimi zaman da operayla yakınlığı vardır.
Kaynağı kesin olarak bilinmemekle birlikte, çileyi anlatan dini şarkıların oratoryoyu ortaya çıkardığı düşünülmektedir. Obrecht, Sermizy ve Lassus çile'lerini besteledikleri sırada "dramatik diyalog" ilkesine uydular. 1563'e doğru 'nın kurucusu Aziz Filippo Neri, Anomuccia, Palestrina ve Soto da Langa'dan sonra da Felice Anerio'dan, San Girolamo della Carita veya Santa Maria in Vallicella kilisesinde düzenlediği dini toplantılar için Laudi spirituali'ler yazmalarını istedi. Oratoryo terimi işte buradan gelir.
Tarihçe
1600'de Emilio dei Cavaileri, Santa Maria in Vallicella'da, daha sonraları Agazzari ve Laudi'nin yazdıkları gibi gerçek bir ruhani opera olan Rappresentazione di Anima Corpo'yu (Ruh ve Bedenin Temsili) icra ettirdi. Carrisimi ise daha çok İncil ve Tevrat hikâyeleri yazarak, bunlarda serbest melodi ile recitativo arasında tam bir denge kurmayı başardı: İtalya'da ve yabancı ülkelerde birçok besteci onu örnek aldı: Napoli'de Scarlatti, Viyana'da Caspar von Keril ve Fransız M.A. Charpentier.
Napoli okulu
Bütün opera bestecileri oratoryolar yazdılar: İtalya'da Draghi, Stradella, A. Scarlatti, Lotti, Caldara ve Jommelli. Almanya'da ise, Heinrich Schütz, kutsal senfonilerinde ve Noel Oratoryosu'nda Monteverdi'yi sürdürüyor ve Johann Sebastian Bach'ı müjdeliyordu. Bu arada birçok öğrenci yetiştirdi. Provenzale ile Alessandro Scarlatti tarafından kurulan Napoli okulu 17. yüzyıl sonunda ve yüzyıl boyunca Venedik ve Roma okullarını gölgede bıraktı. Bu okula bağlı olanların bellibaşlıları: İtalya'da Piccinni, Anfossi, Galuppi ve Sacchini, sonraları Cimarosa, Paisiello, Salieri, Paer ve Zingarelli; Orta Avrupa'da Gassmann Kozeluh, Holzbauer, Josef Haydn, Wagenseil, Mozart, onları Beethoven devrine kadar izleyen Naumann, Himmel, Dittersdorf, Weigl ve Simon Mary.
Almanya'da oratoryo
Alman oratoryosunda koronun büyük bir yer tutmasına karşılık, İtalyan operasında koro ikinci planda kaldı. Oratoryoyu Hamburg'a 1715'te Mattheson soktu. Onun, İncil ile ilgili bestelerinden otuz iki oratoryosu ile Händel ve Çileleri ile Noel Oratoryosu (kır kantatları dizisi) gibi ölümsüz şaheserleri olan Johann Sebastian Bach ilham aldılar; Keiser, Telemann, Schieferdecker, Kunzen'ler C.P.E. Bach Israeliten in den Wüsle (İsrailliler Çölde, 1775), İsa'nın ölümü, Händel estetiğini örnek alan oratoryolar bıraktılar. Haydn ise, konusunu Tekvin'den ve Milton'ın Kayıp Cenneti'nden alan Die Schöpfung (Yaratılış, 1798), ardından da Die Jahreszeiten'i (Mevsimler) yazdı.
Fransa'da oratoryo
Fransa'da ise Mondonville'in Fransız oratoryoları aslında büyük motetlerdi. Persuis, Davesnes, Gossec, Edelmann, Rigel, Vogel, Le Noble, Le Sueur, dini bestelerine tasviri bölümler kattılar. Almanya'da 1803'te Beethowen Christus am Olberge (İsa Zeytin Dağında) adlı eserini verdi. Bundan kısa bir süre sonra da Mendelssohn, Schumann, Brahms, Liszt ve Dvorjak yeni şaheserler yarattılar. Fransa'da ise Cesar Franck Berlioz Gounod'nun eserleri sayılabilir.
Modern oratoryo
Modern oratoryo besteleri arasında Fransa'da V. d'Indy, Debussy, Gabriel Pierné, Milhaud, Arthur Honegger (Kral Davut), Cl. Delvincourt (Lucifer) senfonik oratoryo geleneğini sürdürdüler. İtalya'da yeni klasikçilerden Raimondi, Perosi, Tebaldini ve Bossi'nin yanı sıra, uluslararası bir anlatıma ulaşmak isteyen Respighi ile Molipiero, İngiltere'de Elgar ile izleyicileri Delius, Bantock, Maclean, Holst, Vaughan Williams, Britten, Walton ve Berkeley, Belçika'da Sylvain ve Albert Dupuis, Léon Jongen, Ryelandt, Paul Gilson, İsviçre'de Gagnebin ve Frank Martin (Golgotha, İsa'nın Doğuşu), Joseph Lauber Herman Suter, Polonya'da Szlmanowski, Çekoslovakya'da Martinu, Brezilya'da da Villa-Lobus sayılabilir.
Türk oratoryoları
Batı tekniğiyle beste yapan Türk müzisyenleri oratoryo türünde bazı eserler verdiler. Bunlardan en önemlileri, Ahmet Adnan Saygun, metni Yunus Emre'nin şiirlerine dayanan Yunus Emre Oratoryosu (1946), Fazıl Say'ın ile Nevit Kodallı'nın, Cahit Külebi'nin uzun bir şiiri üzerine bestelediği Atatürk Oratoryosu'dur (1953). Atatürk Oratoryosu benzeri eserler, oratoryo türünün, dini konular dışına da taştığını göstermektedir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- Meydan Larousse Ansiklopedisi (cilt: 15, sayfa: 157)
Dış bağlantılar
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Oratoryo Italyanca Oratorio 16 yuzyilin ikinci yarisinda Roma da ortaya cikan hem kiliseyle hem de tiyatroyla ilgili muzik turu Lirik epik ve dramatik turleri olan oratoryonun le cile ile paston kantat ve kimi zaman da operayla yakinligi vardir Kaynagi kesin olarak bilinmemekle birlikte cileyi anlatan dini sarkilarin oratoryoyu ortaya cikardigi dusunulmektedir Obrecht Sermizy ve Lassus cile lerini besteledikleri sirada dramatik diyalog ilkesine uydular 1563 e dogru nin kurucusu Aziz Filippo Neri Anomuccia Palestrina ve Soto da Langa dan sonra da Felice Anerio dan San Girolamo della Carita veya Santa Maria in Vallicella kilisesinde duzenledigi dini toplantilar icin Laudi spirituali ler yazmalarini istedi Oratoryo terimi iste buradan gelir Tarihce1600 de Emilio dei Cavaileri Santa Maria in Vallicella da daha sonralari Agazzari ve Laudi nin yazdiklari gibi gercek bir ruhani opera olan Rappresentazione di Anima Corpo yu Ruh ve Bedenin Temsili icra ettirdi Carrisimi ise daha cok Incil ve Tevrat hikayeleri yazarak bunlarda serbest melodi ile recitativo arasinda tam bir denge kurmayi basardi Italya da ve yabanci ulkelerde bircok besteci onu ornek aldi Napoli de Scarlatti Viyana da Caspar von Keril ve Fransiz M A Charpentier Robert Sterl den bir cizim 1912Napoli okulu Butun opera bestecileri oratoryolar yazdilar Italya da Draghi Stradella A Scarlatti Lotti Caldara ve Jommelli Almanya da ise Heinrich Schutz kutsal senfonilerinde ve Noel Oratoryosu nda Monteverdi yi surduruyor ve Johann Sebastian Bach i mujdeliyordu Bu arada bircok ogrenci yetistirdi Provenzale ile Alessandro Scarlatti tarafindan kurulan Napoli okulu 17 yuzyil sonunda ve yuzyil boyunca Venedik ve Roma okullarini golgede birakti Bu okula bagli olanlarin bellibaslilari Italya da Piccinni Anfossi Galuppi ve Sacchini sonralari Cimarosa Paisiello Salieri Paer ve Zingarelli Orta Avrupa da Gassmann Kozeluh Holzbauer Josef Haydn Wagenseil Mozart onlari Beethoven devrine kadar izleyen Naumann Himmel Dittersdorf Weigl ve Simon Mary Almanya da oratoryo Alman oratoryosunda koronun buyuk bir yer tutmasina karsilik Italyan operasinda koro ikinci planda kaldi Oratoryoyu Hamburg a 1715 te Mattheson soktu Onun Incil ile ilgili bestelerinden otuz iki oratoryosu ile Handel ve Cileleri ile Noel Oratoryosu kir kantatlari dizisi gibi olumsuz saheserleri olan Johann Sebastian Bach ilham aldilar Keiser Telemann Schieferdecker Kunzen ler C P E Bach Israeliten in den Wusle Israilliler Colde 1775 Isa nin olumu Handel estetigini ornek alan oratoryolar biraktilar Haydn ise konusunu Tekvin den ve Milton in Kayip Cenneti nden alan Die Schopfung Yaratilis 1798 ardindan da Die Jahreszeiten i Mevsimler yazdi Fransa da oratoryo Fransa da ise Mondonville in Fransiz oratoryolari aslinda buyuk motetlerdi Persuis Davesnes Gossec Edelmann Rigel Vogel Le Noble Le Sueur dini bestelerine tasviri bolumler kattilar Almanya da 1803 te Beethowen Christus am Olberge Isa Zeytin Daginda adli eserini verdi Bundan kisa bir sure sonra da Mendelssohn Schumann Brahms Liszt ve Dvorjak yeni saheserler yarattilar Fransa da ise Cesar Franck Berlioz Gounod nun eserleri sayilabilir Modern oratoryoModern oratoryo besteleri arasinda Fransa da V d Indy Debussy Gabriel Pierne Milhaud Arthur Honegger Kral Davut Cl Delvincourt Lucifer senfonik oratoryo gelenegini surdurduler Italya da yeni klasikcilerden Raimondi Perosi Tebaldini ve Bossi nin yani sira uluslararasi bir anlatima ulasmak isteyen Respighi ile Molipiero Ingiltere de Elgar ile izleyicileri Delius Bantock Maclean Holst Vaughan Williams Britten Walton ve Berkeley Belcika da Sylvain ve Albert Dupuis Leon Jongen Ryelandt Paul Gilson Isvicre de Gagnebin ve Frank Martin Golgotha Isa nin Dogusu Joseph Lauber Herman Suter Polonya da Szlmanowski Cekoslovakya da Martinu Brezilya da da Villa Lobus sayilabilir Turk oratoryolariBati teknigiyle beste yapan Turk muzisyenleri oratoryo turunde bazi eserler verdiler Bunlardan en onemlileri Ahmet Adnan Saygun metni Yunus Emre nin siirlerine dayanan Yunus Emre Oratoryosu 1946 Fazil Say in ile Nevit Kodalli nin Cahit Kulebi nin uzun bir siiri uzerine besteledigi Ataturk Oratoryosu dur 1953 Ataturk Oratoryosu benzeri eserler oratoryo turunun dini konular disina da tastigini gostermektedir Ayrica bakinizAtaturk Oratoryosu Barok muzikKaynakcaMeydan Larousse Ansiklopedisi cilt 15 sayfa 157 Dis baglantilar