Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Orta Çağ İslam dünyasında bilim, İslam'ın Altın Çağı adı verilen ve 8. yüzyıl ile 14. yüzyıl-15. yüzyıl arasında İslam dünyasında geliştirilen ve uygulanan bilim. Bu dönemde Hint, Fars, Sabii ve özellikle Yunan uygarlıklarına ait eserler Arapçaya tercüme edildi. Bu çeviriler tüm bir Orta Çağ boyunca İslam uygarlığında yaşayan bilim insanlarının bilimsel gelişmelerde bulunmalarına ve bu gelişmeleri sonraki yüzyıllara taşımalarına olanak sağladı.
İslam uygarlığı'nın parçası olan bilim insanlarının çoğunluğu Arap ve Fars kökenli olsa da, genel olarak farklı etnik kökenlere sahiplerdi. Aynı zamanda farklı dinsel kökenlere sahiplerdi. Bu bilim insanlarının çoğunluğu Müslümandı, ancak bazı Hristiyan, Yahudi ve hatta ateist bilim insanları da bu bilim dünyasının bir parçası sayılır.
Orta Çağ'ın hatta 19. yüzyıla kadar olan dönemlerde bilim insanları birçok disiplinle ilgilenir ve bu konularda bilgi sahibi olurlardı. Özellikle antik dönemin bilim insanlarının çoğu günümüz standartlarında hezârfen kabul edilirler.
7. ve 8. yüzyıl
7. ve 8. yüzyılda daha çok çeviri faaliyetleri yapıldı. Halife olma umudunu yitiren genç Emevi prensi Halid bin Yezid'in (ö. 704) başlattığı tercüme faaliyeti çerçevesinde Mısır'dan gelen Yunanca'ya hakim olan bazı insanlara özellikle tıp, kimya ve astroloji ile ilgili kitaplar tercüme ettirildi. Pratik ihtiyaçlarla ilgili bu çevirilere duyulan ilgi Yunanca dışında Süryanice ve Kıptice eserlerin de çevrilmesi ile devam etti. Başlangıçta sınırlı olan konular Halife Mansur döneminde edebi, felsefi, metafizik, astroloji, aritmetik, geometri, astronomi, müzik teorisi, etik, fizik, zooloji, botanik, farmakoloji, veterinerlik, tıp, askerlik sanatı, hikmetli sözler, hatta şahin terbiyeciliğine varıncaya kadar birçok alana yayıldı. Hint, Yunan, Çin, İran uygarlıklarına ait çeviriler Urfa, Nusaybin, Harran ve Cündişapur Medreseleri aracılığıyla geniş bir alana yayıldı.
Bilim insanları
- Câbir bin Hayyan (722-804): Bu dönemin en önemli kimyacısı olarak Harun Reşid'in saray alimi Câbir bin Hayyan'dan bahsetmek gerekir. Cabir bin Hayyan, oldukça kapsamlı deneyler yaptı, simya ve bilimler konusunda günümüze kalmış olan çeşitli eserler üretti. Bu eserlerinde laboratuvar tekniklerini ve deneysel kimya metodlarını tanımladı. Sülfürik asit ile nitrik asitin özelliklerini tanımladı. Süblimleşme, ergime ve damıtma işlemlerini tanımladı. Deneylerinde imbik ve süzgeç gibi araçlar kullandı. Kendisine atfedilen birçok eserin gerçek kökeni hala belirsizliğini korumaktadır.
- İbrahim el-Fezari İslam dünyasında usturlab'ı kullanan ilk bilim insanı.
9. yüzyıl
Halife Memun (ö. 833) tarafından Bağdat'ya kurulan Beyt'ül Hikmet (Türkçesi:İrfan Evi) tercüme faaliyetlerini kurumsal bir hale getirdi. Eflatun’un önemli Diyaloglar’ı, Aristo’nun Politika hariç tüm eserleri, Plotinus ve Proclus’a ait bazı teolojik metinler, felsefe tarihleri tıp, astronomi ve coğrafyada Batlamyus, fizik ve mekanikte Arşimedes ve Heron’un eserleri, Hint matematiğinin klasikleri olan Siddhanta’lar, siyaset ve ahlak felsefesine dair Pançatantra Masalları (Kelile ve Dimme) , , gibi sayısız önemli eser bu dönemde Arapça'ya çevrildi. Beyt el-Hikme'nin tercümanlarının çoğu Arap asıllı değildi. Bunun nedeni Arap kökenli insanlar içinde Sanskritçe, Farsça, Süryanice, Pehlevice ve Yunanca bilen olmaması kadar, Arapların çevirmenlikte istekli olmaması, buna karşın yabancıların kendilerini kanıtlama isteği idi. En önemli tercümanlar İbn el-Mukaffâ, Huneyn b.İshâk, Sâbit b. Kurrâ, Ebû Bişr Matta b. Yûnus, Yahyâ b. Adî, Ebû Osmân ed-Dimeşkî idi.
Muhammed Abid el-Cabiri, Memun döneminde yapılan bu çeviri faaliyetinin arkasında politik bir amaç olduğuna değinir. Buna göre Abbasi'ler karşıt güçleri siyasi ve sosyal olarak iflas ettirdikten sonra ideolojik bir atağa geçmişlerdi. Dr. Hasan Aydın ise gittikçe genişleyen imparatorluğun ihtiyaçlarını, İran asıllı annelerden doğan Abbasi halifelerinin Helenistik ve diğer kültürlere ilgisi, vezirlerin yabancı kökenli Bermeki ailseinden oluşu ve mevali aydınların kültürel miraslarının kaybolmasını engelleme ve Arapça'da yaşatma isteklerini sayar.
9. yüzyılın ilk yarısında Memun zamanında Bağdat'ta kurulan kurulan ilk gözlemevidir. Bunun ardından yine Memun tarafından Şam'da da kurdurulmuştur. Bu gözlemevlerinde çalışan bilim insanlarından Yahyâ ibn Ebû Mansûr, Đbn Mûsâ Hârezmî ve Abbâs ibn Sa’id el-Cevherî gibi astronomlardan bahsetmek gerekir. El-Memun Batlamyus’ un Almagestine dayalı olarak geliştirilen Zicler yaptırdı. Bunların sonuçları Habeş el-Hâsib tarafından Zic el-Mumtahan adlı bir kitapta toplandı. 877'de ise Suriye Rakka'da Battanî tarafından özel bir gözlemevi kuruldu. Battanî'nin 911'de yazdığı astronomi kataloğu uzunca bir dönem bu alanda yazılmış en kapsamlı eser olarak kaldı. Kitabın trigonometriye ayrılan üçüncü bölümünde yer alan sinüs ve tanjant cetvelleri kitabın en orijinal bölümü sayılır.
Bilim insanları
- Hârizmî (780 civarı - 850 civarı) Algoritma'yı bulan matematikçi.
- (Musa'nın oğulları) (9. yüzyıl başları): Ahmet, Muhammed ve Hasan adındaki İranlı üç kardeş dönemin önemli astronom ve astrologları oldular. Beyt'ül Hikmetde çalıştılar ve antik döneme ait çok sayıda eseri Arapçaya çevirdiler. Koni ve elips matematiği ile ayrıntılı şekilde uğraştılar ve astronomik hesaplamalar yaptılar. İlginç bir katkıları da otomasyonla ilgilenmiş olmaları ve bu konuda adında (Türkçesi Hünerli Aletlerin Kitabı) bir kitap bırakmış olmalarıdır.
- Kindî (801–873): Felsefeci ve hezârfen bilim insanı. Yunancadan Arapçaya çok sayıda çeviri yaptı. İslam'da Aristoculuk olarak bilinen akılcı Meşşailik felsefe akımının kurucusudur. Beyt'ül Hikmet'te çalıştı. Simya ve astrolojinin temellerine ilişkin eleştiriler yaptı ve çok sayıda bilimsel konu hakkında katkılarda bulundu. Halife için gizli şifreleri teknikleri üzerine çalıştı, hatta zaman uzay, zaman ve görelilik üzerine bile yazılar yazdı.
- Huneyn bin İshak (809–873): Halife Memun kurduğu Beyt'ül Hikmet'nin başına Nasturi Hristiyanlarından olan bu bilim insanını getirmişti. Huneyn bin İshak, çevirilerinde antik dönemin metinlerini sadece aktarmakla kalmadı, yorumladı ve düzeltmeler yaptı. Bazı çevirileri Avrupa'da yüzlerce yıl kullanıldı. Çevirilerinin yanı sıra fizik ve tıp, özellikle de "insan gözü" üzerine yazılar yazdı. Göz üzerine bilimsel yazılar kitabı 17. yüzyıla kadar kullanıldı.
- Abbas Kasım İbn Firnas (810–887) Philip Khuri Hitti, '' adlı eserinde şöyle der: 'İbn Firnas, insanlık tarihinde ilk defa bilimsel uçma girişiminde bulunan kişidir.'
- Dinaveri (820 - 896) Orta Çağ'ın en büyük botanikçisi. 8 ciltlik Kitab el-Nebat (Bitkiler Kitabı) adlı kitabın yazarı.
- (835–901)
- Battanî (850–922)
10. yüzyıl
Yoğun tercüme faaliyeti ile başlayan entelektüel seferberlik ve kültürel arabulucuk, çoğunluğu cami ve medreselere bağlı olan zengin kütüphanelerin oluşmasını sağladı. Bağdat'taki Beyt-ül Hikmenin zengin kütüphanesini İskenderiye kütüphanesinden sonraki en büyük kütüphane haline geldi. Ayrıca çok sayıda özel kütüphane de oluştu. Fatımi halifesi El Aziz (975–996) tarafından Beyt'ül Hikmet'e rakip olarak yaptırılan 'te ise o döneme kadar hiç görülmemiş miktarda kitap bir araya getirildi. Makrizi'nin bildirdiğine göre bu kütüphanede her biri 18.000 kitap alan 40 adet depo bulunuyordu. Kütüphanede 1.600.000 kitap bulunduğuna dair ifadeler mübalağalı bulunsa da, oldukça yüksek miktarda kitap bulunduğu söylenebilir. Kütüphane halife Hakim döneminde en parlak dönemini yaşadı.
Bilimsel gelişmelere en önemli katkılar tıp, astronomi ve optik alanlarında oldu. Dönemin en büyük hekimi, bir deist olmasına karşın İslam dünyasının bir parçası sayılan El-Razi'nin el-Hawi adlı 9 ciltlik tıp ansiklopedisi, birçok bilim insanı tarafından tüm Orta Çağ boyunca kullanılan en önemli tıp kitabı kabul edilir. El-Razi ayrıca kızamık ve su çiçeği hastalıkları üzerine önemli çalışmalar yaptı ve ders kitapları yazdı. Bir diğer önemli tıp insanı ise Endülüs'te yetişen İbn-i Sina oldu. İbn-i Sina'nın kaleme aldığı 14 ciltlik El-Kanun fi't-Tıb tıp tarihindeki en ünlü eserlerden biridir ve yine 7 yüzyıl boyunca ders kitabı olarak kullanılmıştır. Kütüphanecilik tarihinin en önemli olaylarından biri de İbnünnedim muhteşem eseri El-Fihrist oldu. Bu eserde yazarı Arap olsun olmasın, Arapça yazılmış tüm eserlerin bir indeksi veriliyordu.
Hârizmî'nin Hint dünyasından alarak kullanmaya başladığı rakam sistemi ve 0 (Sıfır)'ın kullanımı bu dönemde Endülüs üzerinden batı dünyasına geçti. Usturlab ise Antik Yunan'dan beri kullanılmakta olmasına karşın, asıl olarak bu dönemde İslam dünyasında geliştirildi ve hakkında kitaplar yazıldı.
Bilim insanları
- Râzî (yaklaşık 854–925/935)
- Farabi (872-950)
- İbn-i Sina (908–946)
- Ebu-l Kasım el Zehravi (936–1013)
- İbnünnedim (yaklaşık 932-995/998)
- Ebu'l Vefa el-Buzcani (940-980)
- Meryem el-İcliyye İlk Müslüman kadın astronom.
11. yüzyıl
Dünyanın gezegenlerin yörüngelerinin merkezinde olduğu şeklindeki Ptolemenin düşüncesi daha 10. yüzyılda Ebu Ca'fer el-Hazin tarafından tartışmaya açılmıştı. Şüpheler 11. yüzyılda ilerledi ve İbn-i Heysem Ptoleme’ye Karşı Şüpheler adı altında bir kitapta bu gezegen modelinin gerçek olmadığını ileri sürdü. Bu eleştiri Kopernik'e kadar etkisini sürdürdü. Buna karşın İbn-i Heysem, Ptoleme'nin gezegenlerin şeffaf camdan gök halkaları içinde hareket ettiği şeklindeki teorisini kabul etti ve Kitāb fī Heyʾet elĀlem adlı eserinde işledi. Bir gerileme sayılabilecek bu teori Newton'a kadar geçerliliğini korudu. Astronomi konusunda yapılan en önemli çalışmalardan biri de Birûni'nin Sultan Mesut'a 1010'da sunduğu "Mesudî fi'l Heyeti ve'n-Nücum" adlı yapıtıdır.
Optik konusunda İbn-i Heysem mercek, küresel ve parabolic aynalar kullanarak ışık, kırılma ve göz konusunda önemli çalışmalar yaptı. Işığın gözden çıkmadığını, tersine maddelerden göze geldiğini göstererek optik olaylara deneysel yaklaşımın temellerini geliştirdi.
Bilim insanları
- İbn-i Heysem (965–1040)
- Birûni (973-1048)
- Zerkâlî (1028–1087)
12. ve 13.
Bilim insanları
- Ömer Hayyam (1048–1131)
- El-Cezeri (1136-1206) Sibernetik biliminin kurucusu.
- Muhammed İdrisi (1100–1166)
- İbn Nefis (1213–1288) pulmoner dolaşım ile birlikte kılcal damar ve koroner dolaşımları da ilk keşfeden kişi olmasıyla tanınmıştır.
- Nasîrüddin Tûsî (1201–1274)
- Muhyiddin el-Mağribi (?-1283), astronom ve matematikçi
14. ve 15. Yüzyıl
Bilim İnsanları
- Kutbeddin Şirazî 1236 - 1310
- Kemaleddin el-Farisi 1267 - 1319 Matematik konusunda "Tezkira el-Ahbab fi Beyan'ül Tehhab" adlı dost sayıları üzerine bir kitab yazmıştır.
Kaynakça
Genel
- (2009). Science and Islam A History. Icon Books Ltd.
Özel
- ^ Robinson, Francis (1996). The Cambridge Illustrated History of the Islamic World edited by . Cambridge University Press. ss. 228-229.
- ^ İslam dünyasında bilim 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Doç. Dr. Cevdet Çoşkun, konferans notları
- ^ (PDF). 22 Mayıs 2005 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2013.
- ^ a b c d İslam Düşüncesinde Tercüme Faaliyetleri[], Mehmet ULUKÜTÜK, Gazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi
- ^ Masood (2009, pp.153–55)
- ^ Lagerkvist, Urf (2005). The Enigma of Ferment: from the Philosopher's Stone to the First Biochemical Nobel Prize. World Scientific Publishing. s. 32.
- ^ a b İslam dünyasında bilim ve felsefe 11 Kasım 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Dr. Hasan Aydın, Bilim ve Ütopya Dergisi
- ^ a b c Battânî ve Zîc-i Sâbî Adlı Astronomi Eseri 3 Haziran 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Doç. Dr. Yavuz Unat, Ankara Ün.
- ^ Masood (2009, pp.161–63)
- ^ Lindberg, David (1978). Science in the Middle Ages. The University of Chicago Press. s. 23,56.
- ^ , (Ed.) (1997). Encyclopaedia of the History of Science, Technology, and Medicine in Non-Western Cultures. Kluwer Academic Publishers. ss. 151, 235, 375.
- ^ Masood (2009, pp.49–52
- ^ Arap Kültüründe Çeviri Çalışmaları ve Huneyn b. İshâk Ekolü 24 Aralık 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Eyyüp TANRIVERDİ
- ^ Masood (2009, pp.47–48, 59, 96–97, 171–72)
- ^ . 8 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2016.
- ^ a b İslam Dünyasında Kütüphaneciliğin Doğuşu ve İlk Örnekleri 10 Şubat 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Necati Avcı, Osmangazi Ün.
- ^ Başlangıcından 19. yüzyıla Tıp Kütüphaneleri 10 Şubat 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Mehmet Atılgan, s. 113
- ^ a b Arap Matematiği[]
- ^ ""The Canon of Medicine" (work by Avicenna)". Encyclopædia Britannica. 2008. 28 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Haziran 2008.
- ^ iranicaonline 5 Ağustos 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Fehrest maddesi.
- ^ a b İslam'da Bilim ve Teknik, Cilt 1 5 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Fuat Sezgin, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş. Yayınları
- ^ S. A. Al-Dabbagh (1978). "Ibn Al-Nafis and the pulmonary circulation", The Lancet 1: 1148.
- ^ Dr. Paul Ghalioungui (1982), "The West denies Ibn Al Nafis's contribution to the discovery of the circulation", Symposium on Ibn al-Nafis, Second International Conference on Islamic Medicine: Islamic Medical Organization, Kuwait ( The West denies Ibn Al Nafis's contribution to the discovery of the circulation 25 Ağustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Encyclopedia of Islamic World)
- ^ Husain F. Nagamia (2003), "Ibn al-Nafīs: A Biographical Sketch of the Discoverer of Pulmonary and Coronary Circulation", Journal of the International Society for the History of Islamic Medicine 1: 22–28.
- ^ Matthijs Oudkerk (2004), Coronary Radiology, "Preface", , .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Orta Cag Islam dunyasinda bilim Islam in Altin Cagi adi verilen ve 8 yuzyil ile 14 yuzyil 15 yuzyil arasinda Islam dunyasinda gelistirilen ve uygulanan bilim Bu donemde Hint Fars Sabii ve ozellikle Yunan uygarliklarina ait eserler Arapcaya tercume edildi Bu ceviriler tum bir Orta Cag boyunca Islam uygarliginda yasayan bilim insanlarinin bilimsel gelismelerde bulunmalarina ve bu gelismeleri sonraki yuzyillara tasimalarina olanak sagladi Islam uygarligi nin parcasi olan bilim insanlarinin cogunlugu Arap ve Fars kokenli olsa da genel olarak farkli etnik kokenlere sahiplerdi Ayni zamanda farkli dinsel kokenlere sahiplerdi Bu bilim insanlarinin cogunlugu Muslumandi ancak bazi Hristiyan Yahudi ve hatta ateist bilim insanlari da bu bilim dunyasinin bir parcasi sayilir Orta Cag in hatta 19 yuzyila kadar olan donemlerde bilim insanlari bircok disiplinle ilgilenir ve bu konularda bilgi sahibi olurlardi Ozellikle antik donemin bilim insanlarinin cogu gunumuz standartlarinda hezarfen kabul edilirler 7 ve 8 yuzyil7 ve 8 yuzyilda daha cok ceviri faaliyetleri yapildi Halife olma umudunu yitiren genc Emevi prensi Halid bin Yezid in o 704 baslattigi tercume faaliyeti cercevesinde Misir dan gelen Yunanca ya hakim olan bazi insanlara ozellikle tip kimya ve astroloji ile ilgili kitaplar tercume ettirildi Pratik ihtiyaclarla ilgili bu cevirilere duyulan ilgi Yunanca disinda Suryanice ve Kiptice eserlerin de cevrilmesi ile devam etti Baslangicta sinirli olan konular Halife Mansur doneminde edebi felsefi metafizik astroloji aritmetik geometri astronomi muzik teorisi etik fizik zooloji botanik farmakoloji veterinerlik tip askerlik sanati hikmetli sozler hatta sahin terbiyeciligine varincaya kadar bircok alana yayildi Hint Yunan Cin Iran uygarliklarina ait ceviriler Urfa Nusaybin Harran ve Cundisapur Medreseleri araciligiyla genis bir alana yayildi Bilim insanlari Cabir bin Hayyan 722 804 Bu donemin en onemli kimyacisi olarak Harun Resid in saray alimi Cabir bin Hayyan dan bahsetmek gerekir Cabir bin Hayyan oldukca kapsamli deneyler yapti simya ve bilimler konusunda gunumuze kalmis olan cesitli eserler uretti Bu eserlerinde laboratuvar tekniklerini ve deneysel kimya metodlarini tanimladi Sulfurik asit ile nitrik asitin ozelliklerini tanimladi Sublimlesme ergime ve damitma islemlerini tanimladi Deneylerinde imbik ve suzgec gibi araclar kullandi Kendisine atfedilen bircok eserin gercek kokeni hala belirsizligini korumaktadir Ibrahim el Fezari Islam dunyasinda usturlab i kullanan ilk bilim insani 9 yuzyilBeni Musa kardeslerden Ahmed bin Musa nin Ruzgarda sonmeyen lamba cizimi Elyazmasi Arapcadir Halife Memun o 833 tarafindan Bagdat ya kurulan Beyt ul Hikmet Turkcesi Irfan Evi tercume faaliyetlerini kurumsal bir hale getirdi Eflatun un onemli Diyaloglar i Aristo nun Politika haric tum eserleri Plotinus ve Proclus a ait bazi teolojik metinler felsefe tarihleri tip astronomi ve cografyada Batlamyus fizik ve mekanikte Arsimedes ve Heron un eserleri Hint matematiginin klasikleri olan Siddhanta lar siyaset ve ahlak felsefesine dair Pancatantra Masallari Kelile ve Dimme gibi sayisiz onemli eser bu donemde Arapca ya cevrildi Beyt el Hikme nin tercumanlarinin cogu Arap asilli degildi Bunun nedeni Arap kokenli insanlar icinde Sanskritce Farsca Suryanice Pehlevice ve Yunanca bilen olmamasi kadar Araplarin cevirmenlikte istekli olmamasi buna karsin yabancilarin kendilerini kanitlama istegi idi En onemli tercumanlar Ibn el Mukaffa Huneyn b Ishak Sabit b Kurra Ebu Bisr Matta b Yunus Yahya b Adi Ebu Osman ed Dimeski idi Muhammed Abid el Cabiri Memun doneminde yapilan bu ceviri faaliyetinin arkasinda politik bir amac olduguna deginir Buna gore Abbasi ler karsit gucleri siyasi ve sosyal olarak iflas ettirdikten sonra ideolojik bir ataga gecmislerdi Dr Hasan Aydin ise gittikce genisleyen imparatorlugun ihtiyaclarini Iran asilli annelerden dogan Abbasi halifelerinin Helenistik ve diger kulturlere ilgisi vezirlerin yabanci kokenli Bermeki ailseinden olusu ve mevali aydinlarin kulturel miraslarinin kaybolmasini engelleme ve Arapca da yasatma isteklerini sayar 9 yuzyilin ilk yarisinda Memun zamaninda Bagdat ta kurulan kurulan ilk gozlemevidir Bunun ardindan yine Memun tarafindan Sam da da kurdurulmustur Bu gozlemevlerinde calisan bilim insanlarindan Yahya ibn Ebu Mansur Đbn Musa Harezmi ve Abbas ibn Sa id el Cevheri gibi astronomlardan bahsetmek gerekir El Memun Batlamyus un Almagestine dayali olarak gelistirilen Zicler yaptirdi Bunlarin sonuclari Habes el Hasib tarafindan Zic el Mumtahan adli bir kitapta toplandi 877 de ise Suriye Rakka da Battani tarafindan ozel bir gozlemevi kuruldu Battani nin 911 de yazdigi astronomi katalogu uzunca bir donem bu alanda yazilmis en kapsamli eser olarak kaldi Kitabin trigonometriye ayrilan ucuncu bolumunde yer alan sinus ve tanjant cetvelleri kitabin en orijinal bolumu sayilir Bilim insanlari Harizmi 780 civari 850 civari Algoritma yi bulan matematikci Musa nin ogullari 9 yuzyil baslari Ahmet Muhammed ve Hasan adindaki Iranli uc kardes donemin onemli astronom ve astrologlari oldular Beyt ul Hikmetde calistilar ve antik doneme ait cok sayida eseri Arapcaya cevirdiler Koni ve elips matematigi ile ayrintili sekilde ugrastilar ve astronomik hesaplamalar yaptilar Ilginc bir katkilari da otomasyonla ilgilenmis olmalari ve bu konuda adinda Turkcesi Hunerli Aletlerin Kitabi bir kitap birakmis olmalaridir Kindi 801 873 Felsefeci ve hezarfen bilim insani Yunancadan Arapcaya cok sayida ceviri yapti Islam da Aristoculuk olarak bilinen akilci Messailik felsefe akiminin kurucusudur Beyt ul Hikmet te calisti Simya ve astrolojinin temellerine iliskin elestiriler yapti ve cok sayida bilimsel konu hakkinda katkilarda bulundu Halife icin gizli sifreleri teknikleri uzerine calisti hatta zaman uzay zaman ve gorelilik uzerine bile yazilar yazdi Huneyn bin Ishak 809 873 Halife Memun kurdugu Beyt ul Hikmet nin basina Nasturi Hristiyanlarindan olan bu bilim insanini getirmisti Huneyn bin Ishak cevirilerinde antik donemin metinlerini sadece aktarmakla kalmadi yorumladi ve duzeltmeler yapti Bazi cevirileri Avrupa da yuzlerce yil kullanildi Cevirilerinin yani sira fizik ve tip ozellikle de insan gozu uzerine yazilar yazdi Goz uzerine bilimsel yazilar kitabi 17 yuzyila kadar kullanildi Abbas Kasim Ibn Firnas 810 887 Philip Khuri Hitti adli eserinde soyle der Ibn Firnas insanlik tarihinde ilk defa bilimsel ucma girisiminde bulunan kisidir Dinaveri 820 896 Orta Cag in en buyuk botanikcisi 8 ciltlik Kitab el Nebat Bitkiler Kitabi adli kitabin yazari 835 901 Battani 850 922 10 yuzyilYogun tercume faaliyeti ile baslayan entelektuel seferberlik ve kulturel arabulucuk cogunlugu cami ve medreselere bagli olan zengin kutuphanelerin olusmasini sagladi Bagdat taki Beyt ul Hikmenin zengin kutuphanesini Iskenderiye kutuphanesinden sonraki en buyuk kutuphane haline geldi Ayrica cok sayida ozel kutuphane de olustu Fatimi halifesi El Aziz 975 996 tarafindan Beyt ul Hikmet e rakip olarak yaptirilan te ise o doneme kadar hic gorulmemis miktarda kitap bir araya getirildi Makrizi nin bildirdigine gore bu kutuphanede her biri 18 000 kitap alan 40 adet depo bulunuyordu Kutuphanede 1 600 000 kitap bulunduguna dair ifadeler mubalagali bulunsa da oldukca yuksek miktarda kitap bulundugu soylenebilir Kutuphane halife Hakim doneminde en parlak donemini yasadi Bilimsel gelismelere en onemli katkilar tip astronomi ve optik alanlarinda oldu Donemin en buyuk hekimi bir deist olmasina karsin Islam dunyasinin bir parcasi sayilan El Razi nin el Hawi adli 9 ciltlik tip ansiklopedisi bircok bilim insani tarafindan tum Orta Cag boyunca kullanilan en onemli tip kitabi kabul edilir El Razi ayrica kizamik ve su cicegi hastaliklari uzerine onemli calismalar yapti ve ders kitaplari yazdi Bir diger onemli tip insani ise Endulus te yetisen Ibn i Sina oldu Ibn i Sina nin kaleme aldigi 14 ciltlik El Kanun fi t Tib tip tarihindeki en unlu eserlerden biridir ve yine 7 yuzyil boyunca ders kitabi olarak kullanilmistir Kutuphanecilik tarihinin en onemli olaylarindan biri de Ibnunnedim muhtesem eseri El Fihrist oldu Bu eserde yazari Arap olsun olmasin Arapca yazilmis tum eserlerin bir indeksi veriliyordu Harizmi nin Hint dunyasindan alarak kullanmaya basladigi rakam sistemi ve 0 Sifir in kullanimi bu donemde Endulus uzerinden bati dunyasina gecti Usturlab ise Antik Yunan dan beri kullanilmakta olmasina karsin asil olarak bu donemde Islam dunyasinda gelistirildi ve hakkinda kitaplar yazildi Bilim insanlari Razi yaklasik 854 925 935 Farabi 872 950 Ibn i Sina 908 946 Ebu l Kasim el Zehravi 936 1013 Ibnunnedim yaklasik 932 995 998 Ebu l Vefa el Buzcani 940 980 Meryem el Icliyye Ilk Musluman kadin astronom 11 yuzyilDunyanin gezegenlerin yorungelerinin merkezinde oldugu seklindeki Ptolemenin dusuncesi daha 10 yuzyilda Ebu Ca fer el Hazin tarafindan tartismaya acilmisti Supheler 11 yuzyilda ilerledi ve Ibn i Heysem Ptoleme ye Karsi Supheler adi altinda bir kitapta bu gezegen modelinin gercek olmadigini ileri surdu Bu elestiri Kopernik e kadar etkisini surdurdu Buna karsin Ibn i Heysem Ptoleme nin gezegenlerin seffaf camdan gok halkalari icinde hareket ettigi seklindeki teorisini kabul etti ve Kitab fi Heyʾet elAlem adli eserinde isledi Bir gerileme sayilabilecek bu teori Newton a kadar gecerliligini korudu Astronomi konusunda yapilan en onemli calismalardan biri de Biruni nin Sultan Mesut a 1010 da sundugu Mesudi fi l Heyeti ve n Nucum adli yapitidir Optik konusunda Ibn i Heysem mercek kuresel ve parabolic aynalar kullanarak isik kirilma ve goz konusunda onemli calismalar yapti Isigin gozden cikmadigini tersine maddelerden goze geldigini gostererek optik olaylara deneysel yaklasimin temellerini gelistirdi Bilim insanlari Ibn i Heysem 965 1040 Biruni 973 1048 Zerkali 1028 1087 12 ve 13 Bilim insanlari Omer Hayyam 1048 1131 El Cezeri 1136 1206 Sibernetik biliminin kurucusu Muhammed Idrisi 1100 1166 Ibn Nefis 1213 1288 pulmoner dolasim ile birlikte kilcal damar ve koroner dolasimlari da ilk kesfeden kisi olmasiyla taninmistir Nasiruddin Tusi 1201 1274 Muhyiddin el Magribi 1283 astronom ve matematikci14 ve 15 YuzyilBilim Insanlari Kutbeddin Sirazi 1236 1310 Kemaleddin el Farisi 1267 1319 Matematik konusunda Tezkira el Ahbab fi Beyan ul Tehhab adli dost sayilari uzerine bir kitab yazmistir KaynakcaGenel 2009 Science and Islam A History Icon Books Ltd Ozel Robinson Francis 1996 The Cambridge Illustrated History of the Islamic World edited by Cambridge University Press ss 228 229 Islam dunyasinda bilim 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Doc Dr Cevdet Coskun konferans notlari PDF 22 Mayis 2005 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 24 Temmuz 2013 a b c d Islam Dusuncesinde Tercume Faaliyetleri olu kirik baglanti Mehmet ULUKUTUK Gazi Universitesi Ilahiyat Fakultesi Dergisi Masood 2009 pp 153 55 Lagerkvist Urf 2005 The Enigma of Ferment from the Philosopher s Stone to the First Biochemical Nobel Prize World Scientific Publishing s 32 a b Islam dunyasinda bilim ve felsefe 11 Kasim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Dr Hasan Aydin Bilim ve Utopya Dergisi a b c Battani ve Zic i Sabi Adli Astronomi Eseri 3 Haziran 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Doc Dr Yavuz Unat Ankara Un Masood 2009 pp 161 63 Lindberg David 1978 Science in the Middle Ages The University of Chicago Press s 23 56 Ed 1997 Encyclopaedia of the History of Science Technology and Medicine in Non Western Cultures Kluwer Academic Publishers ss 151 235 375 Masood 2009 pp 49 52 Arap Kulturunde Ceviri Calismalari ve Huneyn b Ishak Ekolu 24 Aralik 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Eyyup TANRIVERDI Masood 2009 pp 47 48 59 96 97 171 72 8 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 31 Ocak 2016 a b Islam Dunyasinda Kutuphaneciligin Dogusu ve Ilk Ornekleri 10 Subat 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Necati Avci Osmangazi Un Baslangicindan 19 yuzyila Tip Kutuphaneleri 10 Subat 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Mehmet Atilgan s 113 a b Arap Matematigi olu kirik baglanti The Canon of Medicine work by Avicenna Encyclopaedia Britannica 2008 28 Mayis 2008 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Haziran 2008 iranicaonline 5 Agustos 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Fehrest maddesi a b Islam da Bilim ve Teknik Cilt 1 5 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Fuat Sezgin Istanbul Buyuksehir Belediyesi Kultur A S Yayinlari S A Al Dabbagh 1978 Ibn Al Nafis and the pulmonary circulation The Lancet 1 1148 Dr Paul Ghalioungui 1982 The West denies Ibn Al Nafis s contribution to the discovery of the circulation Symposium on Ibn al Nafis Second International Conference on Islamic Medicine Islamic Medical Organization Kuwait The West denies Ibn Al Nafis s contribution to the discovery of the circulation 25 Agustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Encyclopedia of Islamic World Husain F Nagamia 2003 Ibn al Nafis A Biographical Sketch of the Discoverer of Pulmonary and Coronary Circulation Journal of the International Society for the History of Islamic Medicine 1 22 28 Matthijs Oudkerk 2004 Coronary Radiology Preface Springer Science Business Media ISBN 3 540 43640 5