Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İran halkları, Hint-Avrupa dil ailesine bağlı Hint-İran dillerinin, bir alt grubu olan İran dillerini konuşan dilsel ve etnik toplulukların bir toplamıdır.İran platosu boyunca Hindukuş Dağları'ndan Anadolu'ya kadar ve Orta Asya'dan Basra Körfezi'ne dek yayılmışlardır. İran halkları veya İrani halklar ifadeleri, bugünkü İran devletinin sınırları içinde yaşayan İran vatandaşları ile karıştırılmaması için "İranlı" yerine kullanılmaktadır.
 İrani dili halkların coğrafi dağılımı | |
| Önemli nüfusa sahip bölgeler | |
|---|---|
| Diller | |
| Din | |
Çoğunluk: İslam (Caferi Şiilik, Şafii Sünnilik, Hanefi Sünnilik, Türkiye Kürtleri arasında yer yer Alevilik) Azınlık: Zerdüştlük • Hristiyanlık • Budizm • Hinduizm • Ateizm[] |
Tarih
İran halklarının, Orta Asya'da Proto Hint-İranlılardan MÖ 2. binyılda türediği düşünülmektedir. İrani halklar, günümüzde yerleşik oldukları bölgelere gelmeden önce , Balkanlar ve Ukrayna'dan, Tarım Havzası'na kadar, Avrasya stepleri ile İran platosu ve Orta Asya'da yaşıyorlardı.Sintaşta, Andronovo, BMAC ve Yaz kültürleri Hint-İran kavimleri ile ilişkilendirilmiştir.
Batı İran halkları MÖ 6. yüzyıl civarında Antik Çağ devletleri arasında baskın güce gelerek önemli kültürel etkiler bırakmışken, Doğu İran halkları Avrasya boyunca göçebeliğin yayılmasında ve İpek Yolu'nun oluşumunda rol oynamıştır.
MÖ 1. milenyumdan sonra ortaya çıkan antik İran halkları arasında Alanlar, Baktriyalılar, Harezmler, Massagetler, Medler, Partlar, Farslar, Sakalar, Sarmatlar, İskitler, Soğdlar ve büyük olasılıkla Kimmerler yer almaktaydı. Bugün Doğu Avrupa nehirlerinin isimleri bu eski Proto-İran halklarının dillerinden gelmektedir. (Proto-İran dilinden “Duna” (nehir) kökünden, Tuna, Don, Dinyeper (Duna Apara=Yakın Nehir) ve Dinyester (Duna Astara=Uzak Nehir) nehirlerinin isimleri türemiştir.
MS 1. binyılda Avrasya'nın stepleri ve çöllerini kapsamış İrani halkların yayılma alanları, Slav, Cermen, Türk ve Moğol halklarının bölgelere yayılması ile küçülmüş, pek çok İrani halk veya Türkleşmiştir. Günümüzde kuzeyde Kafkasya, güneyde İran platosu, batıda Doğu Anadolu, doğuda ise Tarım Havzası'na yayılmış modern İran halkları arasında Tatlar, Beluçlar, Zazalar, Gilekler, Kürtler, Lurlar, Mazenderanlar, Osetler, Pamirler, Peştular, Farslar, Tacikler, Talışlar ve Yagnobiler bulunmaktadır. İrani halkların yaşadığı bu bölge bazen Büyük İran olarak adlandırılır.
Resim galerisi
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ J. Harmatta in "History of Civilizations of Central Asia", Chapter 14, The Emergence of Indo-Iranians: The Indo-Iranian Languages, ed. by A.H. Dani & V.N. Masson, 1999, p. 357
- ^ "The Kurds of Iraq: Recent History, Future Prospects by Carole A. O’Leary" 11 Temmuz 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde . — Middle East International Affairs, Vol. 6, No. 4 (December 2002) (retrieved 4 Haziran 2006)
- ^ "Iranian peoples" 3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . — Encyclopedia of the Ukraine (retrieved 4 Haziran 2006)
- ^ , Greater Iran, p.xi: "... Iran means all lands and peoples where Iranian languages were and are spoken, and where in the past, multi-faceted Iranian cultures existed. ..."
- ^ "Iranian languages" 11 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde . — Encyclopedia Britannica (retrieved 4 Haziran 2006)
- ^ "Scope of Iranian languages" 25 Mayıs 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . — Encyclopedia Iranica (retrieved 4 Haziran 2006)
- ^ Annamoradnejad, Rahimberdi; Lotfi, Sedigheh (2010). "Demographic changes of nomadic communities in Iran (1956–2008)". Asian Population Studies. 6 (3). ss. 335-345. doi:10.1080/17441730.2010.512764.
- ^ Beckwith 2009, ss. 58–77
- ^ Adams, Douglas Q. (1997). Encyclopedia of Indo-European Culture. Taylor & Francis. s. 523.
(...) In their Ukrainian and Polish homeland the Slavs were intermixed and at times overlain by Germanic speakers (the Goths) and by Iranian speakers (Scythians, Sarmatians, Alans) in a shifting array of tribal and national configurations.
- ^ Slovene Studies. 9–11. Society for Slovene Studies. 1987. s. 36.
(...) For example, the ancient Scythians, Sarmatians (amongst others) and many other attested but now extinct peoples were assimilated in the course of history by Proto-Slavs.
- ^ Roy, Olivier (2007). The New Central Asia: Geopolitics and the Birth of Nations. I.B. Tauris. s. 6. ISBN .
The mass of the Oghuz who crossed the Amu Darya towards the west left the Iranian Plateau, which remained Persian and established themselves more to the west, in Anatolia. Here they divided into Ottomans, who were Sunni and settled, and Turkmens, who were nomads and in part Shiite (or, rather, Alevi). The latter were to keep the name 'Turkmen' for a long time: from the thirteenth century onwards they 'Turkised' the Iranian populations of Azerbaijan (who spoke west Iranian languages such as Tat, which is still found in residual forms), thus creating a new identity based on Shiism and the use of Turkish. These are the people today known as Azeris.
- ^ Yarshater, Ehsan (15 Aralık 1988). "AZERBAIJAN vii. The Iranian Language of Azerbaijan". Encyclopædia Iranica. 11 Haziran 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Ocak 2020.
- ^ Emmerick, Ronald Eric (23 Şubat 2016). "Iranian languages". Encyclopædia Britannica. 11 Kasım 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Eylül 2018.
- ^ Frye, Richard Nelson (2005). Greater Iran. s. xi. ISBN .
(...) Iran means all lands and people where Iranian languages were and are spoken, and where in the past, multi-faceted Iranian cultures existed.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Iran halklari Hint Avrupa dil ailesine bagli Hint Iran dillerinin bir alt grubu olan Iran dillerini konusan dilsel ve etnik topluluklarin bir toplamidir Iran platosu boyunca Hindukus Daglari ndan Anadolu ya kadar ve Orta Asya dan Basra Korfezi ne dek yayilmislardir Iran halklari veya Irani halklar ifadeleri bugunku Iran devletinin sinirlari icinde yasayan Iran vatandaslari ile karistirilmamasi icin Iranli yerine kullanilmaktadir Iran halklariIrani dili halklarin cografi dagilimiOnemli nufusa sahip bolgelerDillerIran dilleriDinCogunluk Islam Caferi Siilik Safii Sunnilik Hanefi Sunnilik Turkiye Kurtleri arasinda yer yer Alevilik Azinlik Zerdustluk Hristiyanlik Budizm Hinduizm Ateizm kaynak belirtilmeli TarihHint Iranlilar ile iliskili arkeolojik kulturler Iran halklarinin Orta Asya da Proto Hint Iranlilardan MO 2 binyilda turedigi dusunulmektedir Irani halklar gunumuzde yerlesik olduklari bolgelere gelmeden once Balkanlar ve Ukrayna dan Tarim Havzasi na kadar Avrasya stepleri ile Iran platosu ve Orta Asya da yasiyorlardi Sintasta Andronovo BMAC ve Yaz kulturleri Hint Iran kavimleri ile iliskilendirilmistir Bati Iran halklari MO 6 yuzyil civarinda Antik Cag devletleri arasinda baskin guce gelerek onemli kulturel etkiler birakmisken Dogu Iran halklari Avrasya boyunca gocebeligin yayilmasinda ve Ipek Yolu nun olusumunda rol oynamistir MO 2 yuzyilda Iran halklari MO 1 milenyumdan sonra ortaya cikan antik Iran halklari arasinda Alanlar Baktriyalilar Harezmler Massagetler Medler Partlar Farslar Sakalar Sarmatlar Iskitler Sogdlar ve buyuk olasilikla Kimmerler yer almaktaydi Bugun Dogu Avrupa nehirlerinin isimleri bu eski Proto Iran halklarinin dillerinden gelmektedir Proto Iran dilinden Duna nehir kokunden Tuna Don Dinyeper Duna Apara Yakin Nehir ve Dinyester Duna Astara Uzak Nehir nehirlerinin isimleri turemistir MS 1 binyilda Avrasya nin stepleri ve collerini kapsamis Irani halklarin yayilma alanlari Slav Cermen Turk ve Mogol halklarinin bolgelere yayilmasi ile kuculmus pek cok Irani halk veya Turklesmistir Gunumuzde kuzeyde Kafkasya guneyde Iran platosu batida Dogu Anadolu doguda ise Tarim Havzasi na yayilmis modern Iran halklari arasinda Tatlar Beluclar Zazalar Gilekler Kurtler Lurlar Mazenderanlar Osetler Pamirler Pestular Farslar Tacikler Talislar ve Yagnobiler bulunmaktadir Irani halklarin yasadigi bu bolge bazen Buyuk Iran olarak adlandirilir Resim galerisiAyrica bakinizBuyuk Iran Pan Iranizm Turk Iran gelenegi Irani devletler ve hanedanlar listesiKaynakca J Harmatta in History of Civilizations of Central Asia Chapter 14 The Emergence of Indo Iranians The Indo Iranian Languages ed by A H Dani amp V N Masson 1999 p 357 The Kurds of Iraq Recent History Future Prospects by Carole A O Leary 11 Temmuz 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Middle East International Affairs Vol 6 No 4 December 2002 retrieved 4 Haziran 2006 Iranian peoples 3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Encyclopedia of the Ukraine retrieved 4 Haziran 2006 Greater Iran ISBN 1 56859 177 2 p xi Iran means all lands and peoples where Iranian languages were and are spoken and where in the past multi faceted Iranian cultures existed Iranian languages 11 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Encyclopedia Britannica retrieved 4 Haziran 2006 Scope of Iranian languages 25 Mayis 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Encyclopedia Iranica retrieved 4 Haziran 2006 Annamoradnejad Rahimberdi Lotfi Sedigheh 2010 Demographic changes of nomadic communities in Iran 1956 2008 Asian Population Studies 6 3 ss 335 345 doi 10 1080 17441730 2010 512764 Beckwith 2009 ss 58 77 Adams Douglas Q 1997 Encyclopedia of Indo European Culture Taylor amp Francis s 523 In their Ukrainian and Polish homeland the Slavs were intermixed and at times overlain by Germanic speakers the Goths and by Iranian speakers Scythians Sarmatians Alans in a shifting array of tribal and national configurations Slovene Studies 9 11 Society for Slovene Studies 1987 s 36 For example the ancient Scythians Sarmatians amongst others and many other attested but now extinct peoples were assimilated in the course of history by Proto Slavs Roy Olivier 2007 The New Central Asia Geopolitics and the Birth of Nations I B Tauris s 6 ISBN 978 1 84511 552 4 The mass of the Oghuz who crossed the Amu Darya towards the west left the Iranian Plateau which remained Persian and established themselves more to the west in Anatolia Here they divided into Ottomans who were Sunni and settled and Turkmens who were nomads and in part Shiite or rather Alevi The latter were to keep the name Turkmen for a long time from the thirteenth century onwards they Turkised the Iranian populations of Azerbaijan who spoke west Iranian languages such as Tat which is still found in residual forms thus creating a new identity based on Shiism and the use of Turkish These are the people today known as Azeris Yarshater Ehsan 15 Aralik 1988 AZERBAIJAN vii The Iranian Language of Azerbaijan Encyclopaedia Iranica 11 Haziran 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Ocak 2020 Emmerick Ronald Eric 23 Subat 2016 Iranian languages Encyclopaedia Britannica 11 Kasim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Eylul 2018 Frye Richard Nelson 2005 Greater Iran s xi ISBN 978 1 56859 177 3 Iran means all lands and people where Iranian languages were and are spoken and where in the past multi faceted Iranian cultures existed