Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Patlayıcı madde, hararet veya şok tesiri ile kimyasal değişikliğe uğrayan, yüksek derecede ısı, çok hacimde gaz meydana getiren, katı, sıvı veya gaz hâlindeki kimyasal maddelerdir.
Kuvvetli patlayıcıların pek çoğu, kapalı bir sistemde olmadıkları veya bir şok tesirine maruz kalmayıp tutuşturuldukları zaman patlamak yerine sadece yanarlar.
Patlayıcı maddeler, kararsız hâldeki kimyasal madde veya madde karışımları olup, darbe veya kıvılcım gibi bir etkiye maruz kalması sonucu kendi kendine ilerleyen son derece hızlı kimyasal reaksiyonlarla kararlı bileşiklere dönüşürken yüksek ısı, ses, darbe etkisi ve gazlar ortaya çıkarırlar. Yanma süresi çok hızlı olduğundan yanma için gerekli oksijen havadan sağlanamaz. Bu nedenle patlayıcı madde yapısında oksitleyiciler bulunması gerekir.
RDX, Aseton peroksit, Nitrogliserin, , Cıva(II) fülminat, Nitroselüloz, Pikrik asit gibi patlayıcı maddeler şoka maruz kaldığında patlayabilir. Depolanması, saklanması ve taşınması risk taşır. Özellikle Cıva(II) Fülminat kendi ağırlığında bile patlayabilir. TNT, ANFO, Dinamit, C-4, Karabarut, Dumansız barut vb. gibi patlayıcılar depolanması en kolay patlayıcılar arasındadır. Amonyum Nitrat, Potasyum klorat gibi oksitleyici bileşikler tek başına patlayıcı değildir ancak bazı maddelerle homojen veya heterojen hâline getirilmesiyle güçlü patlayıcı madde hâline dönüşür. Örneğin bir tür patlayıcı olan ANFO'nun yapımında kullanılan Fuel oil yanıcı, Amonyum nitrat ise yanıcı olmayan maddedir. Bu iki karışım bir araya geldiğinde Amonyum Nitrat, Fuel Oil'de oksitleyici rol oynar. C-4 patlayıcı şoka karşı çok hassas olan Aseton Peroksit ve RDX karışımlarından oluşur. Ancak özel işlemlerden geçen C-4 aleve maruz kaldığında (fünye ile şok uygulanmadığı sürece) sadece yanar. Kara Barut ve Dumansız Barut itici yakıttır ve bu ikisi kapalı alan içinde şoka maruz kalmadığı takdirde patlamak yerine sadece yanar.
Patlayıcı maddeler hem zarar vermek veya savunma amaçlı kullanılırken hem de faydalı amaçlı da kullanılabilmektedir.
Dinamit yapımında kullanılan nitrogliserin tıpta anjina pektoris ve kronik kalp yetmezliği gibi kalp koşullarını tedavi etmek için güçlü bir vazodilatör (vasküler sistemin genişlemesi) olarak, pikrik asit ile nitroselüloz boyar madde üretiminde, pikrik asit aynı zamanda tıpta antiseptik ve yanık tedavilerinde, nitroselüloz vernik ve boya yapımında, inşaat alanlarında ve hafriyat çalışmalarında dinamit yerine tercih edilen ANFO'nun yapımında kullanılan amonyum nitrat tarım alanında gübreleme amaçlı, potasyum nitrat hem gübreleme hem de gıda sektöründe gıda koruyucusu olarak, çay şekeri (sakkaroz) roket yakıtlarının yapımında kullanılır.
Patlayıcı maddelerin tarihi
Bilinen ilk patlayıcı madde baruttur. Tarihî kayıtlara göre; barutun hammaddesi olan potasyum nitrat M.S. yaklaşık 1200 yıllarında Arabistanlı Abdullah’ın yazmış olduğu kitapta geçmektedir. Çinliler de yine bu yüzyıl içerisinde kara barutu kullanmıştır. Çin’den batıya doğru gelen barut 1300’lü yıllarda Avrupa’da silahlarda kullanılmaya başlanmıştır. Tahrip edici olarak kullanılması ise 1600'lü yıllara denk gelmektedir.
Modern patlayıcıların temeli ise 1833’te Fransız kimyageri Henri Braconnot’un nitrik asidin nişasta ile verdiği alev alıcı olan esteri keşfetmesiyle başladı. 1846 yılında ise Alman kimyageri , selülozu, sülfürik ve nitrik asit karışımı ile nitrolayarak kara baruttan iki misli daha tesirli olan nitroselülozu elde etmiştir.
1846’da İtalyan Ascanio Sobrero trinitrogliserini elde etti ama bu maddeden tam anlamıyla gerçek bir patlayıcı üreten Alfred Bernhard Nobel’dir. Nobel, trinitrogliserini kullanarak dinamiti keşfetmiştir. 1875 yılında da Nobel bu çalışmasını geliştirmiş ve patlayıcı özelliği olan jelatini elde etmiştir.
TNT ise 1863 yılında Alman kimyager Julius Wilbrand’ın çalışmalarıyla ortaya çıkmış ve Birinci Dünya Savaşı'ndan önce depolardaki yerini almıştır.
RDX 1899’dan, PETN ise 1920’den itibaren kaynaklarda vardı ama tahrip gücü yüksek patlayıcılara İkinci Dünya Savaşı'nda gerek duyulacağı için o zamana kadar kullanılmamıştır.
Genel olarak patlayıcılar tahrip edici patlayıcılar, ateşlemeye yarayan patlayıcılar, askeri patlayıcılar ve fırlatıcı yakıt halinde olan patlayıcılar olarak sınıflandırılırlar. Bu tür patlayıcıların tamamı Duoscan ve Exploscan tarafından başarıyla tespit edilebilir ve daha sonra geliştirilecek olan tüm patlayıcıları da hafızasına eklemek suretiyle tespit edilebilir.
Ayrıca bakınız
 | Malzeme ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
Kaynakça
- ^ "PATLAYICI VE YÜKSEK PATLAYICI MADDELERİN ÖZELLİKLERİ, SINIFLANDIRILMASI VE PATLAMA ETKİLERİ" (PDF). E.NİLGÜN EKERMEN MKEK ŞUBE MÜDÜRÜ. Kimya Mühendisleri Odası. 9 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 18 Temmuz 2020.
- ^ a b c d e f sezai. . 19 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2023.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Patlayici madde hararet veya sok tesiri ile kimyasal degisiklige ugrayan yuksek derecede isi cok hacimde gaz meydana getiren kati sivi veya gaz halindeki kimyasal maddelerdir Patlayici madde tehlike isareti source source source source source source source source Kuvvetli patlayicilarin pek cogu kapali bir sistemde olmadiklari veya bir sok tesirine maruz kalmayip tutusturulduklari zaman patlamak yerine sadece yanarlar Patlayici maddeler kararsiz haldeki kimyasal madde veya madde karisimlari olup darbe veya kivilcim gibi bir etkiye maruz kalmasi sonucu kendi kendine ilerleyen son derece hizli kimyasal reaksiyonlarla kararli bilesiklere donusurken yuksek isi ses darbe etkisi ve gazlar ortaya cikarirlar Yanma suresi cok hizli oldugundan yanma icin gerekli oksijen havadan saglanamaz Bu nedenle patlayici madde yapisinda oksitleyiciler bulunmasi gerekir RDX Aseton peroksit Nitrogliserin Civa II fulminat Nitroseluloz Pikrik asit gibi patlayici maddeler soka maruz kaldiginda patlayabilir Depolanmasi saklanmasi ve tasinmasi risk tasir Ozellikle Civa II Fulminat kendi agirliginda bile patlayabilir TNT ANFO Dinamit C 4 Karabarut Dumansiz barut vb gibi patlayicilar depolanmasi en kolay patlayicilar arasindadir Amonyum Nitrat Potasyum klorat gibi oksitleyici bilesikler tek basina patlayici degildir ancak bazi maddelerle homojen veya heterojen haline getirilmesiyle guclu patlayici madde haline donusur Ornegin bir tur patlayici olan ANFO nun yapiminda kullanilan Fuel oil yanici Amonyum nitrat ise yanici olmayan maddedir Bu iki karisim bir araya geldiginde Amonyum Nitrat Fuel Oil de oksitleyici rol oynar C 4 patlayici soka karsi cok hassas olan Aseton Peroksit ve RDX karisimlarindan olusur Ancak ozel islemlerden gecen C 4 aleve maruz kaldiginda funye ile sok uygulanmadigi surece sadece yanar Kara Barut ve Dumansiz Barut itici yakittir ve bu ikisi kapali alan icinde soka maruz kalmadigi takdirde patlamak yerine sadece yanar Patlayici maddeler hem zarar vermek veya savunma amacli kullanilirken hem de faydali amacli da kullanilabilmektedir Dinamit yapiminda kullanilan nitrogliserin tipta anjina pektoris ve kronik kalp yetmezligi gibi kalp kosullarini tedavi etmek icin guclu bir vazodilator vaskuler sistemin genislemesi olarak pikrik asit ile nitroseluloz boyar madde uretiminde pikrik asit ayni zamanda tipta antiseptik ve yanik tedavilerinde nitroseluloz vernik ve boya yapiminda insaat alanlarinda ve hafriyat calismalarinda dinamit yerine tercih edilen ANFO nun yapiminda kullanilan amonyum nitrat tarim alaninda gubreleme amacli potasyum nitrat hem gubreleme hem de gida sektorunde gida koruyucusu olarak cay sekeri sakkaroz roket yakitlarinin yapiminda kullanilir Patlayici maddelerin tarihiBilinen ilk patlayici madde baruttur Tarihi kayitlara gore barutun hammaddesi olan potasyum nitrat M S yaklasik 1200 yillarinda Arabistanli Abdullah in yazmis oldugu kitapta gecmektedir Cinliler de yine bu yuzyil icerisinde kara barutu kullanmistir Cin den batiya dogru gelen barut 1300 lu yillarda Avrupa da silahlarda kullanilmaya baslanmistir Tahrip edici olarak kullanilmasi ise 1600 lu yillara denk gelmektedir Modern patlayicilarin temeli ise 1833 te Fransiz kimyageri Henri Braconnot un nitrik asidin nisasta ile verdigi alev alici olan esteri kesfetmesiyle basladi 1846 yilinda ise Alman kimyageri selulozu sulfurik ve nitrik asit karisimi ile nitrolayarak kara baruttan iki misli daha tesirli olan nitroselulozu elde etmistir 1846 da Italyan Ascanio Sobrero trinitrogliserini elde etti ama bu maddeden tam anlamiyla gercek bir patlayici ureten Alfred Bernhard Nobel dir Nobel trinitrogliserini kullanarak dinamiti kesfetmistir 1875 yilinda da Nobel bu calismasini gelistirmis ve patlayici ozelligi olan jelatini elde etmistir TNT ise 1863 yilinda Alman kimyager Julius Wilbrand in calismalariyla ortaya cikmis ve Birinci Dunya Savasi ndan once depolardaki yerini almistir RDX 1899 dan PETN ise 1920 den itibaren kaynaklarda vardi ama tahrip gucu yuksek patlayicilara Ikinci Dunya Savasi nda gerek duyulacagi icin o zamana kadar kullanilmamistir Genel olarak patlayicilar tahrip edici patlayicilar ateslemeye yarayan patlayicilar askeri patlayicilar ve firlatici yakit halinde olan patlayicilar olarak siniflandirilirlar Bu tur patlayicilarin tamami Duoscan ve Exploscan tarafindan basariyla tespit edilebilir ve daha sonra gelistirilecek olan tum patlayicilari da hafizasina eklemek suretiyle tespit edilebilir Ayrica bakinizPatlayicilarin patlama hizlarinin listesi Nitrolama El yapimi patlayici EYP BombaMalzeme ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz Kaynakca PATLAYICI VE YUKSEK PATLAYICI MADDELERIN OZELLIKLERI SINIFLANDIRILMASI VE PATLAMA ETKILERI PDF E NILGUN EKERMEN MKEK SUBE MUDURU Kimya Muhendisleri Odasi 9 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 18 Temmuz 2020 a b c d e f sezai 19 Agustos 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Mart 2023