Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Paul Karl Feyerabend (13 Ocak 1924, Viyana - 11 Şubat 1994), Avusturyalı filozof ve bilim felsefecisi. Karl Popper'ın öğrencisidir, ancak daha sonra tamamen Popper'a karşıt bir kuramsal konumda düşüncelerini temellendirmiştir.20. yüzyıl felsefesinde ve özellikle bilim felsefesi alanında Karl Popper, Thomas Kuhn ile birlikte en önemli üçüncü isimdir. Kuhn'un görelikçi kuramına yakın ancak bilimin hem teorik hem de toplumsal statüsüne dair radikal bir kuramsal reddiye konumuna sahiptir. "Anarşist bilgi kuramının" en önemli isimlerinden biridir.
| Paul Feyerabend | |
|---|---|
 Paul Feyerabend | |
| Tam adı | Paul Karl Feyerabend |
| Doğumu | 13 Ocak 1924 Viyana, Avusturya |
| Ölümü | 11 Şubat 1994 (70 yaşında) Vaud, İsviçre |
| Çağı | 20. yüzyıl felsefesi |
| Bölgesi | Batı felsefesi |
| Okulu | Epistemolojik anarşizm |
| İlgi alanları | Bilim felsefesi, Epistemoloji, Politika |
| Önemli fikirleri | Epistemolojik anarşizm |
Etkilendikleri
| |
Biyografisi
Paul Feyerabend, 1946 yılında Viyana'da tarih, sosyoloji, fizik, gökbilim ve matematik okumaya başladı. Viyana Çevresi grubuna ait filozof ve bilim felsefecisi 'ın yanında felsefe doktora sınavını verdikten sonra, 'dan burs kazandı ve Londra'ya gitti. Burada, Ludwig Wittgenstein'ın yanında asistan olarak çalışmaya başlamayı istiyordu. Bu zaman içinde Wittgenstein'ın ölmesi sonucunda Feyerabend, Karl Popper'ın yanında göreve başlamaya karar verdi. Feyerabend ve Popper arasındaki sevgi-nefret ilişkisi böylece temellendi. Feyerabend'in çoğu eseri, esas bakımdan açık ya da örtük olarak hocası Popper'ın eleştirisini içermektedir. 1955 ve 1990 yılları arasında Berkeley, Hamburg, Auckland, Kassel, New Haven, Londra, Berlin gibi birçok yerde bulundu, aynı zaman içinde Berkeley ve Zürih'teki Teknik Üniversite'de profesörlük yaptı. 1990'da her ikisinden birden emekliye ayrıldı. Feyerabend, Thomas Kuhn ile birlikte esas olarak sosyolojik bilgi yönelimli görelikçi bilim felsefesinin savunucularından birisidir. Yalnız Kuhn'dan daha farklı olarak Feyerabend, mantıksal tutarlılık bakımından teorik iddialarını daha fazla sonuna kadar götürmekte ısrar eder ve bu nedenle daha fazla tartışmalı bir konumda bulunur.
Feyerabend'in bilim felsefesindeki yeri
Feyerabend'in bilim felsefesindeki düşünceleri 1968'lerden sonra farklı bir gelişim göstermeye başlar. Feyerabend hocası Popper'ın eleştirel akılcılığını ve bu temelde bilimi temellendirme girişiminini kabul edilmez bulur. Akılcılığın bilim felsefesinden arındırılmasına yönelir, çünkü Feyerabend'e göre rasyonalizm, öncelikle ve esas olarak "yasa ve düzen" rasyonalizmidir. Dolayısıyla o bilim felsefesinde görece bir bilim anlayışını savunur. Bu bakımdan Feyerabend'in çalışması, bilim felsefesi alanında, bilinen bir Anarşizm kuramı ya da felsefi bir Dadaizm olarak anlaşılır. Feyerabend, bilimin ortodoks dogmatizmine karşı ya da başka bir deyişle bilimin ortodoks dogmatik tarzda anlayılışına karşı isyan eder.
Feyerabend, "Akla Veda" diyen öncü isimlerden biridir. Aklı tek ve bütünsel bir nitelik, onun yönteminin de tek bir yol izlediği fikri Feyerabend'in karşısına aldığı bir görüştür. Bunun yanı sıra bilimsel kuramlara ve yönteme tanınan ayrıcalığa da itiraz eder. En önemli metinlerinden birinin adı "Yönteme Hayır"dır. Bilimsel kuramlar tarihsel olarak görecelidirler ve bilgi bakımından diğer kaynaklardan üstün ya da ayrıcalıklı bir konuma sahip olamazlar. Feyerabend'in geç dönem yazıları, bir anlamda, Popper'in eleştirel rasyonalizminin geçersizliğini göstermek üzerine kuruludur. Ahmet İnam, Feyerabend'in bilime yönelik anarşist girişimini şöyle değerlendiriyor;
- Bilim düşmanlığı savunulmuyor burada: Bilimin sınırlan, yeri yurdu, ortaya konuyor, tartışılıyor. Bilimde yaratıcı olabilmiş, bilime katkıda bulunmuş Batılı insan için anarşizmin bir anlamı var: Zincirlerinden kurtulmaya çalışıyor. Kör bilimciliğin tehlikelerini görüyor. Feyerabend, deyim yerindeyse, bilimi 'ti'ye alıyor, yer yer bir kara mizah yapıyor bilim üstüne. Buna hakkı var: Bilimi tanıyor, bilim tarihi üstünde ayrıntılı, kapsamlı çalışmalar yapmış, son gelişmeleri üstüne yabana atılmayacak görüşler ileri sürmüş...
Feyerabend'in en keskin ifadesi olan "Her şey uyar" (Anything goes) sözü, onun bilimi, din ya da sanat ile aynı noktada ya da onlarla birlikte, mümkün olan bilgi olanaklarından biri olarak ele almasının bir sonucu şeklinde ortaya çıkar. Bilim, din, sanat bunların her biri bilgi edinmenin farklı yollarıdır, birbirlerinden daha üstün ya da öncelikli ya da ayrıcalıklı değillerdir. Gerçekliğe ulaşmanın farklı yollarıdır bunlar. Birbirleriyle ölçülebilir ya da kıyaslanabilir değillerdir. Tek bir yönteme indirgenemezler. Buradan Feyerabend ve Kuhn "" sorununa gelirler. Bu kavram özellikle Kuhn'a ait görünmektedir; yalnız Kuhn bu meseleyi bilim içi farklı kuramların eş-ölçülemezliği bağlamında değerlendirirken, Feyarabend daha ileri giderek bilimin kendisinin öteki bilgi kaynaklarıyla eş-ölçülemezliği meselesi olarak ele almıştır.
Feyerabend'den alıntılar
- " O zamanlar, hatta daha da yenilerde, çağcıl bilimin yükselişiyle yirminci yüzyıldaki gözden geçirilişi sırasında, Bayan Us, araştırmanın güzel, yardımsever ancak zaman zaman fazlasıyla koruyucu olabilen tanrıçasıydı. Bugün onun felsefi koruyucuları (ya da pezevenkleri mi demeliyim?) Bu tanrıçayı 'olgun', yani geveze fakat dişleri dökülmüş bir kadına çevirdiler."
Bilgi Üzerine Üç Söyleşi'nin kapak arkasından;
- "Düşünceler, tıpkı kelebekler gibi, yalnızca varolmakla kalmaz; gelişir, başka düşüncelerle ilişkiye girer, etkide bulunurlar... Platon düşüncelerle yaşam arasındaki uçurumun söyleşiyle aşılabileceğini düşünmüştü - kendisince, geçmiş olayların yüzeysel bir anlatımı olan yazılı söyleşiyle değil değişik ortamlardan gelen kişiler arasında gerçek, sözlü bir alışverişle. Söyleşinin denemeden daha esinleyici olduğuna ben de katılıyorum. Savlar, uslamlamalar üretebilir. Savların, uslamlamaların işin içinde olmayanlar ya da başka bir okuldan uzmanlar üzerindeki etkilerini gösterebilir, bir denemenin ya da kitabın gizlemeye çalıştığı açık uçları ortaya serer, en önemlisi yaşamımızın en sağlam olduğuna inandığımız parçalarının kuruntuluğunu tanıtlayabilir. Sakıncalı yanı, bütün bunların yaşayan kişilerin, gözlerimizin önündeki eylemlerine değil, kâğıt üzerinde yapılması. Yine bir tür arıtkan etkinliğe katılmaya çağrılıyoruz. Yine, "salt" bilgi de içinde olmak üzere, yaşamlarımızı gerçekten biçimleyen düşünce, algı, duygu arasındaki savaşlardan çok uzağız.."
Kitapları
- , Türkçesi: Ahmet İnam, , Haziran-Ağustos 1987
- , Ayrıntı yayınları
- Anarşizm Üzerine Tezler,
- Özgür Bir Toplumda Bilim, çeviren; , , 1999
- Bilgi Üzerine Üç Söyleşi, çeviren: , , Metis yayınları, 1997
- , Nedim Çatlı, Ayrinti yayınları, 1997
- Bilimin Tiranlığı, Çeviren: Barış Yıldırım, Sel Yayıncılık, 2017
Dış bağlantılar
- Ahmet İnam'ın Yönteme Hayır'a sunuş yazısından 2 Eylül 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Bilim felsefesinde Kuhn ve Feyerabend'in yeri üzerine bir değerlendirme 1 Eylül 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Kaynakça
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Paul Karl Feyerabend 13 Ocak 1924 Viyana 11 Subat 1994 Avusturyali filozof ve bilim felsefecisi Karl Popper in ogrencisidir ancak daha sonra tamamen Popper a karsit bir kuramsal konumda dusuncelerini temellendirmistir 20 yuzyil felsefesinde ve ozellikle bilim felsefesi alaninda Karl Popper Thomas Kuhn ile birlikte en onemli ucuncu isimdir Kuhn un gorelikci kuramina yakin ancak bilimin hem teorik hem de toplumsal statusune dair radikal bir kuramsal reddiye konumuna sahiptir Anarsist bilgi kuraminin en onemli isimlerinden biridir Paul FeyerabendPaul FeyerabendTam adiPaul Karl FeyerabendDogumu13 Ocak 1924 1924 01 13 Viyana AvusturyaOlumu11 Subat 1994 70 yasinda Vaud IsvicreCagi20 yuzyil felsefesiBolgesiBati felsefesiOkuluEpistemolojik anarsizmIlgi alanlariBilim felsefesi Epistemoloji PolitikaOnemli fikirleriEpistemolojik anarsizmEtkilendikleri Mill Lessing Popper Wittgenstein Kierkegaard Bachelard Koyre EhrenhaftEtkiledikleri Lakatos Murphy Hacking Foucault Kuhn BiyografisiPaul Feyerabend 1946 yilinda Viyana da tarih sosyoloji fizik gokbilim ve matematik okumaya basladi Viyana Cevresi grubuna ait filozof ve bilim felsefecisi in yaninda felsefe doktora sinavini verdikten sonra dan burs kazandi ve Londra ya gitti Burada Ludwig Wittgenstein in yaninda asistan olarak calismaya baslamayi istiyordu Bu zaman icinde Wittgenstein in olmesi sonucunda Feyerabend Karl Popper in yaninda goreve baslamaya karar verdi Feyerabend ve Popper arasindaki sevgi nefret iliskisi boylece temellendi Feyerabend in cogu eseri esas bakimdan acik ya da ortuk olarak hocasi Popper in elestirisini icermektedir 1955 ve 1990 yillari arasinda Berkeley Hamburg Auckland Kassel New Haven Londra Berlin gibi bircok yerde bulundu ayni zaman icinde Berkeley ve Zurih teki Teknik Universite de profesorluk yapti 1990 da her ikisinden birden emekliye ayrildi Feyerabend Thomas Kuhn ile birlikte esas olarak sosyolojik bilgi yonelimli gorelikci bilim felsefesinin savunucularindan birisidir Yalniz Kuhn dan daha farkli olarak Feyerabend mantiksal tutarlilik bakimindan teorik iddialarini daha fazla sonuna kadar goturmekte israr eder ve bu nedenle daha fazla tartismali bir konumda bulunur Feyerabend in bilim felsefesindeki yeriFeyerabend in bilim felsefesindeki dusunceleri 1968 lerden sonra farkli bir gelisim gostermeye baslar Feyerabend hocasi Popper in elestirel akilciligini ve bu temelde bilimi temellendirme girisiminini kabul edilmez bulur Akilciligin bilim felsefesinden arindirilmasina yonelir cunku Feyerabend e gore rasyonalizm oncelikle ve esas olarak yasa ve duzen rasyonalizmidir Dolayisiyla o bilim felsefesinde gorece bir bilim anlayisini savunur Bu bakimdan Feyerabend in calismasi bilim felsefesi alaninda bilinen bir Anarsizm kurami ya da felsefi bir Dadaizm olarak anlasilir Feyerabend bilimin ortodoks dogmatizmine karsi ya da baska bir deyisle bilimin ortodoks dogmatik tarzda anlayilisina karsi isyan eder Feyerabend Akla Veda diyen oncu isimlerden biridir Akli tek ve butunsel bir nitelik onun yonteminin de tek bir yol izledigi fikri Feyerabend in karsisina aldigi bir gorustur Bunun yani sira bilimsel kuramlara ve yonteme taninan ayricaliga da itiraz eder En onemli metinlerinden birinin adi Yonteme Hayir dir Bilimsel kuramlar tarihsel olarak gorecelidirler ve bilgi bakimindan diger kaynaklardan ustun ya da ayricalikli bir konuma sahip olamazlar Feyerabend in gec donem yazilari bir anlamda Popper in elestirel rasyonalizminin gecersizligini gostermek uzerine kuruludur Ahmet Inam Feyerabend in bilime yonelik anarsist girisimini soyle degerlendiriyor Bilim dusmanligi savunulmuyor burada Bilimin sinirlan yeri yurdu ortaya konuyor tartisiliyor Bilimde yaratici olabilmis bilime katkida bulunmus Batili insan icin anarsizmin bir anlami var Zincirlerinden kurtulmaya calisiyor Kor bilimciligin tehlikelerini goruyor Feyerabend deyim yerindeyse bilimi ti ye aliyor yer yer bir kara mizah yapiyor bilim ustune Buna hakki var Bilimi taniyor bilim tarihi ustunde ayrintili kapsamli calismalar yapmis son gelismeleri ustune yabana atilmayacak gorusler ileri surmus dd Feyerabend in en keskin ifadesi olan Her sey uyar Anything goes sozu onun bilimi din ya da sanat ile ayni noktada ya da onlarla birlikte mumkun olan bilgi olanaklarindan biri olarak ele almasinin bir sonucu seklinde ortaya cikar Bilim din sanat bunlarin her biri bilgi edinmenin farkli yollaridir birbirlerinden daha ustun ya da oncelikli ya da ayricalikli degillerdir Gerceklige ulasmanin farkli yollaridir bunlar Birbirleriyle olculebilir ya da kiyaslanabilir degillerdir Tek bir yonteme indirgenemezler Buradan Feyerabend ve Kuhn sorununa gelirler Bu kavram ozellikle Kuhn a ait gorunmektedir yalniz Kuhn bu meseleyi bilim ici farkli kuramlarin es olculemezligi baglaminda degerlendirirken Feyarabend daha ileri giderek bilimin kendisinin oteki bilgi kaynaklariyla es olculemezligi meselesi olarak ele almistir Feyerabend den alintilar O zamanlar hatta daha da yenilerde cagcil bilimin yukselisiyle yirminci yuzyildaki gozden gecirilisi sirasinda Bayan Us arastirmanin guzel yardimsever ancak zaman zaman fazlasiyla koruyucu olabilen tanricasiydi Bugun onun felsefi koruyuculari ya da pezevenkleri mi demeliyim Bu tanricayi olgun yani geveze fakat disleri dokulmus bir kadina cevirdiler dd Bilgi Uzerine Uc Soylesi nin kapak arkasindan Dusunceler tipki kelebekler gibi yalnizca varolmakla kalmaz gelisir baska dusuncelerle iliskiye girer etkide bulunurlar Platon dusuncelerle yasam arasindaki ucurumun soylesiyle asilabilecegini dusunmustu kendisince gecmis olaylarin yuzeysel bir anlatimi olan yazili soylesiyle degil degisik ortamlardan gelen kisiler arasinda gercek sozlu bir alisverisle Soylesinin denemeden daha esinleyici olduguna ben de katiliyorum Savlar uslamlamalar uretebilir Savlarin uslamlamalarin isin icinde olmayanlar ya da baska bir okuldan uzmanlar uzerindeki etkilerini gosterebilir bir denemenin ya da kitabin gizlemeye calistigi acik uclari ortaya serer en onemlisi yasamimizin en saglam olduguna inandigimiz parcalarinin kuruntulugunu tanitlayabilir Sakincali yani butun bunlarin yasayan kisilerin gozlerimizin onundeki eylemlerine degil kagit uzerinde yapilmasi Yine bir tur aritkan etkinlige katilmaya cagriliyoruz Yine salt bilgi de icinde olmak uzere yasamlarimizi gercekten bicimleyen dusunce algi duygu arasindaki savaslardan cok uzagiz dd Kitaplari Turkcesi Ahmet Inam Haziran Agustos 1987 Ayrinti yayinlari Anarsizm Uzerine Tezler Ozgur Bir Toplumda Bilim ceviren 1999 Bilgi Uzerine Uc Soylesi ceviren Metis yayinlari 1997 Nedim Catli Ayrinti yayinlari 1997 Bilimin Tiranligi Ceviren Baris Yildirim Sel Yayincilik 2017Dis baglantilarAhmet Inam in Yonteme Hayir a sunus yazisindan 2 Eylul 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde Bilim felsefesinde Kuhn ve Feyerabend in yeri uzerine bir degerlendirme 1 Eylul 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kaynakca n a n a 1997 Biographical dictionary of twentieth century philosophers Londra Routledge ISBN 978 0415060431