Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddedeki bilgilerin için ek kaynaklar gerekli. (Şubat 2023) () |
Portekiz tarihi, bugünkü Portekiz Cumhuriyeti topraklarının tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar uzanan tarihini kapsar.
İlk Çağlar
Portekiz'in adı Douro ve Minho nehirleri arasındaki bölgeye verilen Terra Portucallis adından gelmektedir. Portucallis, Latince Portas (liman) ve Calle (kale) birleşiminden meydana gelir. İber yarımadasına ilk çağlarda Keltler ve Lusitanyalılar gibi çeşitli kavimler yerleşmiştir. Daha sonra Fenikelilerin ve Kartacalıların da işgaline uğrayan yarımada MÖ 1. yüzyılda Roma İmparatorluğu'nun bir parçası oldu. MÖ 138 yılında Romalılar günümüzde Portekiz'in kurulu bulunduğu bölgeyi Roma İmparatorluğu'nun Lusitania eyaleti haline getirdiler. Roma İmparatorluğu yıkıldıktan sonra İber yarımadası çeşitli Cermen kavimlerinin saldırılarına uğradı. Bölgeyi önce Vandallar ve Süevler, 5.-8. yüzyıl arasında da Vizigotlar egemenlikleri altına aldılar.
Endülüs dönemi ve Reconquista
711 yılında İber yarımadası Kuzey Afrika yoluyla gelen Müslümanların eline geçti. 756-1031 yılları arasında Portekiz Endülüs Emevi Devleti'nin bir parçasıydı. Emeviler döneminde Portekiz gelişti ve zenginleşti. Lizbon kenti Hristiyan, Müslüman ve Yahudilerin birlikte refah içinde yaşadığı bir kent haline geldi. Kentin günümüzde Portekizce’de "Lizşboa" olarak telaffuz edilen adı büyük olasılıkla Arapça adı olan el-Uşbuna’dan gelmektedir. Endülüs Emevi devleti 11. yüzyılda parçalanınca bölgede irili ufaklı Tavaif-ül Mülk beylikleri kuruldu. İber yarımadasının kuzeyindeki Hristiyan krallıklar 11. yüzyılda Reconquista (tekrar fetih) çabalarını hızlandırarak Portekiz topraklarını ele geçirdiler.
Portekiz bir ülke olarak ilk defa 5 Ekim 1143’te Kastilya ve Leon kralı ’nun Portekiz Kontluğu’nun bağımsızlığını tanıması ve I. Afonso’yu Portekiz Kralı olarak kabul etmesiyle bağımsız bir ülke olarak kuruldu. Portekiz'i günümüzdeki topraklarının yarısı kadar bir alanda kurduktan sonra Afonso ve kendisinden sonra gelen krallar Hristiyan tarikatlarının askerî desteğiyle Endülüslüler’den daha fazla toprak koparabilmek için sürekli güneye doğru ilerlediler. 1147 yılında I. Afonso önderliğinde Fransız, İngiliz, Alman ve Portekiz şövalyelerinden oluşan bir grup Lizbon’u kuşattı ve şehri Endülüslülerin elinden aldı. Bu sırada, şehirde yaşayan tüm dinlerden insanların bir bölümünün katledildiğine inanılır ve kent kesin bir şekilde Müslümanların elinden çıkarak Hristiyanların egemenliğine girdi. Portekizliler 1249 yılında Algarve’nin güney kıyılarına ulaştıktan sonra Portekiz Reconquistası tamamlanmış oldu.
Portekiz Krallığı ve Portekiz İmparatorluğu
1383 yılında erkek vâris bırakmadan ölen Portekiz Kralı’nın kızıyla evli olan Kastilya Kralı Portekiz tahtında hak iddia edince ortaya çıkan halk ayaklanması ’ne yol açtı. Sonradan I. João olarak Portekiz tahtına geçen Avizli João ve general yönetimindeki bir kısım soyludan ve halktan oluşan birlikler ’nda Kastilya birliklerini yendi. Bu savaş hâlâ komşu İspanya ile olan bağımsızlık mücadelesinin bir sembolü olarak görülmekte ve Portekiz tarihinin en ünlü savaşı olarak değerlendirilmektedir. 1373 yılında İngiltere ile yapılan ittifak günümüzde de devam etmekte ve muhtemelen tarihin en uzun ittifakı sayılmaktadır. Bu ittifakı izleyen yıllarda Portekiz Dünya’nın keşfi için öncülük yapmış ve Keşif Çağı ‘nı başlatmıştır. Kral I. João’nun oğlu Prens o Navegador (Denizci Henrique), bu çağın başlangıcında büyük rol oynamış ve keşif gezilerinin ana destekleyicisi olmuştur.
1415 yılında bir Portekiz filosunun Kuzey Afrika’daki zengin ticaret merkezi Ceuta’yı ele geçirmesiyle Portekiz İmparatorluğu başlamıştır. Bunu 15. yüzyıl boyunca Atlas Okyanusu’ndaki ilk keşifler izlemiş, Azorlar ve Madeira’nın keşfiyle ilk sömürgecilik hareketleri başlamıştır. Portekizliler 7 Haziran 1494 tarihinde İspanya'yla Tordesillas Antlaşması'nı imzalayarak Avrupa’nın haricindeki dünyayı Portekiz ve İspanya’ya ait iki imtiyazlı bölgeye ayıran bir anlaşmaya vardılar. Cabo Verde Adaları’nı başlangıç noktası alarak, bu noktanın 370 fersah (1550 km) batısında Kuzey-Güney meridyeni çizildi. Sınırın batısında kalan keşfedilmiş ve keşfedilecek bütün bölgeler İspanya’ya aitti. Sınırın doğusunda kalan keşfedilmiş ve keşfedilecek bütün bölgeler ise Portekiz’e aitti. İspanya antlaşmayı 2 Temmuz 1494'te, Portekiz 5 Eylül 1494'te onayladı.
1498 yılında Vasco da Gama deniz yoluyla Hindistan’a ulaştı ve günümüzün onda biri olan bir milyon nüfusa sahip Portekiz için refah dönemi başladı. 1500 yılında Brezilya’ya ayak basan Pedro Álvares Cabral burayı Portekiz topraklarına kattı. On yıl sonra , Hindistan’daki Goa’yı, Basra Körfezi’ndeki Hürmüz’ü ve günümüz Malezya’sındaki Malakka’yı isgal etti. Dolayısıyla Portekiz İmparatorluğu Hint Okyanusu ve Güney Atlas Okyanusu’ndaki ticaret yollarının egemenliğini eline geçirdi.
1580 yılından 1640 yılına kadar Portekiz’in bağımsızlığı bir süre sekteye uğradı. Fas’taki bir savaş sırasında ölen Portekiz Kralı I. Sebastião ardında erkek vâris bırakmayınca İspanya Kralı II. Felipe taht üzerinde hak iddia etti ve Portekiz Kralı I. Filipe olarak tahta geçti. Ancak bundan hoşnut kalmayan Portekiz soylularının desteğiyle ayaklanma başlatan IV. João 1640 yılında kral ilan edilerek başlattı. Aynı dönemde Büyük Britanya ve Hollanda, Portekiz İmparatorluğu’nun denizaşırı topraklarını ele geçirmek için saldırmaktaydı ve Portekiz özellikle 1822’de Brezilya’nın bağımsızlığını kazanmasıyla birlikte, 20. yüzyıla kadar sürecek olan bir çöküş dönemine girdi.
Yakın tarih
5 Ekim 1910 tarihindeki cumhuriyetçi devrim Portekiz monarşisini ortadan kaldırdı. Ama devam eden kaos ortamı ve I. Dünya Savaşı’na askerî katılımın artırdığı önemli ekonomik problemler 28 Mayıs 1926'daki askerî darbeye neden oldu. Bu darbe sonucunda António de Oliveira Salazar ekonomik dengeyi ve toplumsal düzeni sağlayarak 1933 yılına kadar sürecek olan sağ eğilimli askerî diktatörlük tarafından başa getirildi. Gelenekçi otoriter bir rejim olan ve faşizme yakınlığıyla tanınan Estado Novo (Yeni Devlet) yeni bir anayasanın kabulüyle Salazar tarafından kuruldu.
II. Dünya Savaşı’nda İttifak Devletleri’ne yaptığı yardımlar nedeniyle bu rejim ayakta kalmaya devam etti. 1961 yılında Angola’da, 1963 yılında Portekiz Ginesi’nde ve 1964 yılında Mozambik’te başlayan bağımsızlık hareketleri Portekiz Sömürge Savaşları’na yol açarak yönetimdeki rejimi zayıflattı. 1968 yılında Salazar yönetimden ayrıldı ve yerine Marcelo Caetano geçti. 25 Nisan 1974 tarihinde Karanfil Devrimi adı verilen kansız bir solcu askerî darbe Afrika sömürgelerine bağımsızlıklarını verdiği gibi günümüzün demokratik rejiminin kurulmasına da önayak oldu. Avrupa Birliği’ne tam üyeliğe 1986 yılında kabul edilen Portekiz 1999 yılında da Euro para birimini kullanmaya başladı.
Kaynakça
- Portekiz'in kronolojisi (İngilizce)15 Şubat 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Portekiz tarihi:İlk elden kaynaklar (İngilizce) 11 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Portekiz tarihi 13 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ "The Capture of Lisbon (İngilizce)". 4 Nisan 2007 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Nisan 2008.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddedeki bilgilerin dogrulanabilmesi icin ek kaynaklar gerekli Lutfen guvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Kaynaksiz icerik itiraz konusu olabilir ve kaldirilabilir Kaynak ara Portekiz tarihi haber gazete kitap akademik JSTOR Subat 2023 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Portekiz tarihi bugunku Portekiz Cumhuriyeti topraklarinin tarih oncesi donemlerden gunumuze kadar uzanan tarihini kapsar Ilk Portekiz krali I Afonso nun kullandigi bayrakIlk CaglarPortekiz in adi Douro ve Minho nehirleri arasindaki bolgeye verilen Terra Portucallis adindan gelmektedir Portucallis Latince Portas liman ve Calle kale birlesiminden meydana gelir Iber yarimadasina ilk caglarda Keltler ve Lusitanyalilar gibi cesitli kavimler yerlesmistir Daha sonra Fenikelilerin ve Kartacalilarin da isgaline ugrayan yarimada MO 1 yuzyilda Roma Imparatorlugu nun bir parcasi oldu MO 138 yilinda Romalilar gunumuzde Portekiz in kurulu bulundugu bolgeyi Roma Imparatorlugu nun Lusitania eyaleti haline getirdiler Roma Imparatorlugu yikildiktan sonra Iber yarimadasi cesitli Cermen kavimlerinin saldirilarina ugradi Bolgeyi once Vandallar ve Suevler 5 8 yuzyil arasinda da Vizigotlar egemenlikleri altina aldilar Endulus donemi ve Reconquista1147 yilinda bir Endulus camisinin kalintilari uzerinde insa edilen Lizbon camisi 711 yilinda Iber yarimadasi Kuzey Afrika yoluyla gelen Muslumanlarin eline gecti 756 1031 yillari arasinda Portekiz Endulus Emevi Devleti nin bir parcasiydi Emeviler doneminde Portekiz gelisti ve zenginlesti Lizbon kenti Hristiyan Musluman ve Yahudilerin birlikte refah icinde yasadigi bir kent haline geldi Kentin gunumuzde Portekizce de Lizsboa olarak telaffuz edilen adi buyuk olasilikla Arapca adi olan el Usbuna dan gelmektedir Endulus Emevi devleti 11 yuzyilda parcalaninca bolgede irili ufakli Tavaif ul Mulk beylikleri kuruldu Iber yarimadasinin kuzeyindeki Hristiyan kralliklar 11 yuzyilda Reconquista tekrar fetih cabalarini hizlandirarak Portekiz topraklarini ele gecirdiler Portekiz bir ulke olarak ilk defa 5 Ekim 1143 te Kastilya ve Leon krali nun Portekiz Kontlugu nun bagimsizligini tanimasi ve I Afonso yu Portekiz Krali olarak kabul etmesiyle bagimsiz bir ulke olarak kuruldu Portekiz i gunumuzdeki topraklarinin yarisi kadar bir alanda kurduktan sonra Afonso ve kendisinden sonra gelen krallar Hristiyan tarikatlarinin askeri destegiyle Endulusluler den daha fazla toprak koparabilmek icin surekli guneye dogru ilerlediler 1147 yilinda I Afonso onderliginde Fransiz Ingiliz Alman ve Portekiz sovalyelerinden olusan bir grup Lizbon u kusatti ve sehri Enduluslulerin elinden aldi Bu sirada sehirde yasayan tum dinlerden insanlarin bir bolumunun katledildigine inanilir ve kent kesin bir sekilde Muslumanlarin elinden cikarak Hristiyanlarin egemenligine girdi Portekizliler 1249 yilinda Algarve nin guney kiyilarina ulastiktan sonra Portekiz Reconquistasi tamamlanmis oldu Portekiz Kralligi ve Portekiz ImparatorluguIlk Portekiz krali I Afonso 1383 yilinda erkek varis birakmadan olen Portekiz Krali nin kiziyla evli olan Kastilya Krali Portekiz tahtinda hak iddia edince ortaya cikan halk ayaklanmasi ne yol acti Sonradan I Joao olarak Portekiz tahtina gecen Avizli Joao ve general yonetimindeki bir kisim soyludan ve halktan olusan birlikler nda Kastilya birliklerini yendi Bu savas hala komsu Ispanya ile olan bagimsizlik mucadelesinin bir sembolu olarak gorulmekte ve Portekiz tarihinin en unlu savasi olarak degerlendirilmektedir 1373 yilinda Ingiltere ile yapilan ittifak gunumuzde de devam etmekte ve muhtemelen tarihin en uzun ittifaki sayilmaktadir Bu ittifaki izleyen yillarda Portekiz Dunya nin kesfi icin onculuk yapmis ve Kesif Cagi ni baslatmistir Kral I Joao nun oglu Prens o Navegador Denizci Henrique bu cagin baslangicinda buyuk rol oynamis ve kesif gezilerinin ana destekleyicisi olmustur Portekiz Imparatorlugu XVIII 1415 yilinda bir Portekiz filosunun Kuzey Afrika daki zengin ticaret merkezi Ceuta yi ele gecirmesiyle Portekiz Imparatorlugu baslamistir Bunu 15 yuzyil boyunca Atlas Okyanusu ndaki ilk kesifler izlemis Azorlar ve Madeira nin kesfiyle ilk somurgecilik hareketleri baslamistir Portekizliler 7 Haziran 1494 tarihinde Ispanya yla Tordesillas Antlasmasi ni imzalayarak Avrupa nin haricindeki dunyayi Portekiz ve Ispanya ya ait iki imtiyazli bolgeye ayiran bir anlasmaya vardilar Cabo Verde Adalari ni baslangic noktasi alarak bu noktanin 370 fersah 1550 km batisinda Kuzey Guney meridyeni cizildi Sinirin batisinda kalan kesfedilmis ve kesfedilecek butun bolgeler Ispanya ya aitti Sinirin dogusunda kalan kesfedilmis ve kesfedilecek butun bolgeler ise Portekiz e aitti Ispanya antlasmayi 2 Temmuz 1494 te Portekiz 5 Eylul 1494 te onayladi 1498 yilinda Vasco da Gama deniz yoluyla Hindistan a ulasti ve gunumuzun onda biri olan bir milyon nufusa sahip Portekiz icin refah donemi basladi 1500 yilinda Brezilya ya ayak basan Pedro Alvares Cabral burayi Portekiz topraklarina katti On yil sonra Hindistan daki Goa yi Basra Korfezi ndeki Hurmuz u ve gunumuz Malezya sindaki Malakka yi isgal etti Dolayisiyla Portekiz Imparatorlugu Hint Okyanusu ve Guney Atlas Okyanusu ndaki ticaret yollarinin egemenligini eline gecirdi 1580 yilindan 1640 yilina kadar Portekiz in bagimsizligi bir sure sekteye ugradi Fas taki bir savas sirasinda olen Portekiz Krali I Sebastiao ardinda erkek varis birakmayinca Ispanya Krali II Felipe taht uzerinde hak iddia etti ve Portekiz Krali I Filipe olarak tahta gecti Ancak bundan hosnut kalmayan Portekiz soylularinin destegiyle ayaklanma baslatan IV Joao 1640 yilinda kral ilan edilerek baslatti Ayni donemde Buyuk Britanya ve Hollanda Portekiz Imparatorlugu nun denizasiri topraklarini ele gecirmek icin saldirmaktaydi ve Portekiz ozellikle 1822 de Brezilya nin bagimsizligini kazanmasiyla birlikte 20 yuzyila kadar surecek olan bir cokus donemine girdi Yakin tarih5 Ekim 1910 tarihindeki cumhuriyetci devrim Portekiz monarsisini ortadan kaldirdi Ama devam eden kaos ortami ve I Dunya Savasi na askeri katilimin artirdigi onemli ekonomik problemler 28 Mayis 1926 daki askeri darbeye neden oldu Bu darbe sonucunda Antonio de Oliveira Salazar ekonomik dengeyi ve toplumsal duzeni saglayarak 1933 yilina kadar surecek olan sag egilimli askeri diktatorluk tarafindan basa getirildi Gelenekci otoriter bir rejim olan ve fasizme yakinligiyla taninan Estado Novo Yeni Devlet yeni bir anayasanin kabuluyle Salazar tarafindan kuruldu II Dunya Savasi nda Ittifak Devletleri ne yaptigi yardimlar nedeniyle bu rejim ayakta kalmaya devam etti 1961 yilinda Angola da 1963 yilinda Portekiz Ginesi nde ve 1964 yilinda Mozambik te baslayan bagimsizlik hareketleri Portekiz Somurge Savaslari na yol acarak yonetimdeki rejimi zayiflatti 1968 yilinda Salazar yonetimden ayrildi ve yerine Marcelo Caetano gecti 25 Nisan 1974 tarihinde Karanfil Devrimi adi verilen kansiz bir solcu askeri darbe Afrika somurgelerine bagimsizliklarini verdigi gibi gunumuzun demokratik rejiminin kurulmasina da onayak oldu Avrupa Birligi ne tam uyelige 1986 yilinda kabul edilen Portekiz 1999 yilinda da Euro para birimini kullanmaya basladi KaynakcaPortekiz in kronolojisi Ingilizce 15 Subat 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde Portekiz tarihi Ilk elden kaynaklar Ingilizce 11 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Portekiz tarihi 13 Mayis 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde The Capture of Lisbon Ingilizce 4 Nisan 2007 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Nisan 2008