Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Klaudyos Batlamyus (Grekçe: Κλαύδιος Πτολεμαίος Klaudios Ptolemaios), İskenderiyeli Yunan matematikçi, coğrafyacı, astronom ve müzik teorisyeniydi ve üçü daha sonra Bizans, İslam ve Batı Avrupa bilimi için önemli olan yaklaşık bir düzine bilimsel tez yazmıştır. MS 100–170 yılları arasında yaşadığı tahmin edilmektedir.
Klaudyos Batlamyus | |
|---|---|
 | |
| Kendi dilinde adı | Κλαύδιος Πτολεμαίος |
| Doğum | y. MS 100 Mısır, Roma İmparatorluğu |
| Ölüm | y. MS 170 (70 yaşlarında) İskenderiye, Mısır, Roma İmparatorluğu |
| Milliyet | Yunan veya Mısırlı |
| Kariyeri | |
| Dalı | Gökbilimci, Matematikçi, Coğrafyacı |
Geç İskenderiye Dönemi'nde yaşamış (MS 2. yüzyılın ilk yarısı) ünlü bilim adamlarındandır. Hayatı hakkında hemen hemen hiçbir bilgi bulunmamaktadır. Müslüman astronomlar 78 yaşına kadar yaşadığını söylemektedir.[]Yunan asıllı bir Mısırlı veya Mısır asıllı bir Yunan olduğu iddia edilmektedir.[]
Kitapları
Batlamyus, iki önemli yapıtın yazarıdır: Büyük Bileşim ve Coğrafya. Bu yapıtlar Avrupa'daki Orta Çağ'ın bitişinde önemli yere sahiptir. Kitapların Latinceye çevrilişi ancak 12. yüzyılda yapılmıştır.
- Büyük Bileşim (Arapça: Kitab el Macisti, Latince: Almagest, Yunanca: Mathematike Syntatksis), Yunan ve Babil uygarlıklarının gökbilim bilgilerinin bir derlemesidir. Derlemenin çoğu kendisinden üç yüzyıl önce yaşamış olan Hiparkus'a dayanır. Yapıtta Dünya merkezli bir Güneş Sistemi modeli önerilir. Bu model, Kopernik'in güneş merkezli modeline dek Batı ve İslam dünyalarında geçerli model olarak kabul edilmiştir. Kitapta ayrıca düzlem ve küresel trigonometri hakkında bir inceleme bulunmaktadır.
- Batlamyus'un diğer önemli yapıtı Coğrafya da bir derlemedir. Çağının Roma İmparatorluğu'nda bilinen coğrafya bilgileri bu kitapta toplanmıştır.
Batlamyus astronomi, matematik, coğrafya ve optik alanlarına katkılar yapmıştır; ancak en çok astronomi çalışmalarıyla tanınır. Zamanına kadar ulaşan astronomi bilgisinin sentezini yapmış ve bunları Mathematike Syntaxis (Matematik Sentezi) adlı yapıtında toplamıştır. Bu eser daha sonra Megale Syntaxis (Büyük Derleme) olarak anılmış ve Arapçaya çevrilirken başına harf-i tarif takısı olan el- getirildiği için, ismi el-Mecistî biçimine dönüşmüştür; daha sonra Arapçadan Latinceye çevrilirken Almagest olarak adlandırıldığından, bugün Batı dünyasında bu eser Almagest adıyla tanınmaktadır.
Almagest, on üç kitaptan oluşur;
- Birinci Kitap, kanıtlarıyla birlikte yermerkezli dizge'nin ana çizgilerini verir;
- İkinci Kitap, Menelaus'un teoremiyle, bilgilerini ve bir kirişler tablosunu içerir; burada örnek problemler de çözülmüştür;
- Üçüncü Kitap, Güneş'in hareketini ve yıllık süreyi anlatır;
- Dördüncü Kitap, Ay'ın hareketini ve aylık süreyi konu edinir;
- Beşinci Kitap, aynı konularla ilgilidir. Ay'ın ve Güneş'in mesafelerini tartıştığı gibi, bir usturlabın yapılışı ve kullanılışı hakkında da ayrıntılı bilgiler sunar;
- Altıncı Kitap, gezegenlerin kavuşumları ve karşılaşımlarını, Güneş ve Ay tutulmalarını inceler;
- Yedinci ve Sekizinci Kitap, durağan yıldızlarla ilgilidir; meşhur devinme tartışmasını, Batlamyus'un durağan yıldızlar kataloğunu ve gök küresi aleti yapabilmek için gerekli yöntem bilgisini içerir;
- Geriye kalan beş kitap ise devingen yıldızların, yani gezegenlerin hareketlerine ayrılmıştır ve yapıtın en özgün kısmıdır.
Batlamyus bu eserde, ana çizgileriyle göksel olguları anlamlandırmak üzere kurmuş olduğu geometrik kuramı tanıtmaktadır; Aristoteles fiziğini temel alan bu kuramda, evren küreseldir ve Yer bu evrenin merkezinde hareketsiz olarak durmaktadır. Şayet günlük veya yıllık görünümler Yer'in hareketleri sonucunda meydana gelseydi, her şey uzaya saçılır ve Yer parçalanırdı. Ay, Merkür, Venüs, Güneş, Mars, Jüpiter, Satürn ve sabit yıldızlar Yer'in çevresinde, muntazam hızlarla, dairesel hareketler yaparlar. Sabit yıldızlar küresi evrenin sonudur.
Ancak, Yer'in merkezde olduğu ve gök cisimlerinin de onun çevresinde düzenli olarak dolandıkları kabul edildiğinde, bazı gözlemleri, örneğin Ay ve Güneş'in Yer'e yaklaşıp uzaklaşmalarını, bazen hızlı ve en kapsamlı bilgiler vermiştir; çünkü sınırları içinde kalan klasik astronomiye ait hesaplamalar, dayanmaktadır. Batlamyus'tan yaklaşık üç asır önce yaşamış olan Hipparkhos (MÖ 150) açıların kirişlerle ölçülebileceğini bildirmiş ve bir hazırlamıştı; ancak konuya ilişkin yapıtı kaybolduğundan, bu cetveli nasıl düzenlediği bilinmemektedir. Bazı yayların kirişlerinin bulunması çok kolaydı ve bu kirişlere ana kirişler adı verilmişti; ama bunların dışındaki yayların kirişlerinin bulunması uzun işlemleri gerektiriyordu. Bu nedenle Batlamyus kirişler cetvelini hazırlarken bir dairenin içine çizilmiş dörtgenlere ilişkin Batlamyus Teoremi'ni (AB. CD + AD. BC = AC. BD) kullanmak suretiyle, açılar toplamı ve farkının kirişlerini (kiriş (A-B), kiriş (A+B), kiriş A/2, kiriş 2A gibi) bulma yoluna gitmişti.
Coğrafya araştırmaları
Batlamyus, coğrafya araştırmalarına da öncülük etmiş ve Coğrafya adlı yapıtıyla matematiksel coğrafya alanını kurmuştur. Bu kitap Kristof Kolomb'a kadar bütün coğrafyacılar tarafından başvuru kitabı olarak kullanılmıştır.[]
Almagest'ten sonra yazılan Coğrafya, sekiz kitaba bölünmüştür ve matematiksel coğrafya ile haritaların çizilebilmesi için gerekli bilgilere tahsis edilmiştir; Almagest gibi Coğrafya da derleme bir eserdir; Batlamyus bu kitabı hazırlarken Eratosthenes, Hipparkhos, Strabon ve özellikle de Surlu 'tan büyük ölçüde yararlanmıştır.
Coğrafya'nın Birinci Kitabı, Dünya'nın -ya da doğrusunu söylemek gerekirse Yunanlar tarafından bilinen Dünya'nın- büyüklüğü ve kartografik izdüşüm yöntemleri hakkında ayrıntılı bilgiler verir.[]
İkinci Kitap'la Yedinci Kitap arasında, tanınmış memleketlerdeki önemli yerlerin, yani önemli kentlerin, dağların ve nehirlerin enlem ve boylamları verilerek Dünya'nın düzenli bir tasviri yapılır. Enlem ve boylamlardan, yani bir başlangıç dairesine olan uzaklıklardan söz eden ilk bilgin olan Batlamyus'un enlem ve boylam tablolarıyla betimlemeye çalıştığı Dünya, kabaca 20° güneyden, 65° kuzeye; batıdaki Kanarya Adaları'ndan, bunların yaklaşık olarak 180° doğusundaki bölgelere kadar uzanmaktadır. Bunun dışında kalan bölgeler ise Yunanlar ve dolayısıyla Batlamyus tarafından tanınmamaktadır.
Batlamyus'un tahminlerinin başarısının şaşırtıcı bir başka nedeni daha vardı. Haritalı Coğrafya'nın hayatta kalan en eski el yazmaları, 12. yüzyılın sonlarında Bizans'tan gelmektedir.[] Batlamyus'un kendi haritalarını çizdiğine dair somut bir kanıt yoktur. Bunun yerine, coğrafi verileri daha sonraki harita yapımcılarının uyarlamasına izin veren bir dizi sayı ve diyagram kullanarak dijital biçimde iletti. Belki de bu nedenle Batlamyus'u ilk dijital coğrafyacı olarak kabul etmeliyiz. Söz konusu tablolar, haritaların çizilmesini olanaklı kılmaktadır ve belki? de bu haritalar eserin eski nüshalarında mevcuttur. Astronomi bilgilerini kapsayan Sekizinci Kitap'ta bunlara atıflar yapılmıştır.
Ancak Batlamyus'un coğrafya anlayışı yeterince geniş değildir. İklim, doğal ürünler ve fiziki coğrafyaya giren konularla hiç ilgilenmemiştir. Başlangıç meridyenini sağlam bir şekilde belirleyemediği için, vermiş olduğu koordinatlar hatalıdır. Ayrıca, Yer'in büyüklüğü hakkındaki tahmini de doğru değildir. Ancak Kristof Kolomb bu yanlış tahminden cesaret alarak Batı'ya doğru gitmiş ve Kuzey Amerika'ya ulaşmıştır.[]
Optik araştırmaları
Aynı zamanda döneminin önde gelen optik araştırmacılarından olan Batlamyus, daha önceki optikçilerin çoğu gibi, görmenin gözden çıkan görsel ışınlar yoluyla oluştuğu görüşünü benimsemiştir. Ancak, görsel yayılımın fiziksel yorumunu da vermiş ve bu yayılımın, kesikli ve aralıklı koni biçiminde değil de, kesiksiz ve sürekliliği olan piramit biçiminde olduğunu belirtmiştir. Şayet böyle olmasaydı, yani ışınlar gözden sürekli olarak çıkmasaydı, nesneler bütün olarak görülemezlerdi. Buna rağmen, Batlamyus'un görsel piramit fikri, optikçiler arasında rağbet görmemiş ve görme söz konusu olduğunda daha çok koni biçimi göz önüne alınmıştır. Daha sonra da İslam dünyasında bilginlerin görsel koni fikrine dayandıkları ve görme geometrisini bunun üzerine kurdukları görülmektedir.
Batlamyus, katoptrik (yansıma) konusuyla da ilgilenmiş ve ayrıntılı deneyler sonucunda üç prensip ileri sürmüştür:
- Aynada görünen nesne, gözün konumuna bağlı olarak aynadan nesneye yansıyan görsel ışın yönünde görünür.
- Aynadaki görüntü, nesneden ayna yüzeyine çizilen dikme yönünde ortaya çıkar.
- Geliş ve yansıma açıları eşittir.
Bu üç prensipten ilk ikisini kuramsal, üçüncüsünü ise deneysel olarak kanıtlayan Batlamyus, ayna yüzeyine gelen ışının eşit açıyla yansıdığını gösterebilmek için, derecelenmiş ve tabanına ayna yerleştirilmiş olan bakır bir levha kullanmıştır. Bir ışın hüzmesini levhaya teğet biçimde ayna yüzeyine gönderip, gelme ve yansıma açılarının büyüklüklerini belirlemiş ve bunların eşit olduğunu görmüştür. Batlamyus bu deneyini küresel ve parabolik bütün aynalar için tekrarlayarak, sonucun doğruluğunu kanıtlamıştır.
Batlamyus, (kırılma) konusuyla da ilgilenmiş ve ışığın bir ortamdan diğerine geçerken yoğunluk farkından dolayı yön değiştirmesinin nedenini araştırmıştır. Bu araştırmanın sonucunda, az yoğun ortamdan çok yoğun ortama geçen ışının, normale yaklaşarak ve çok yoğun ortamdan az yoğun ortama geçen ışının ise normalden uzaklaşarak kırıldığını ve kırılma miktarının yoğunluk farkına bağlı olduğunu ileri sürmüştür.
Konuyu ele alırken benimsediği bazı prensiplerde bunu açıkça görmek olanaklıdır:
- Görsel ışın az yoğundan çok yoğuna veya çok yoğundan az yoğuna geçtiğinde kırılır.
- Görsel ışın doğrusal olarak yayılır ve farklı yoğunluktaki iki ortamı birbirinden ayıran sınırda yön değiştirir.
- Gelme ve kırılma açıları eşit değildir, fakat aralarında niceliksel bir ilişki vardır.
- Görüntü, gözden çıkan ışının devamında ortaya çıkar.
Batlamyus ortam farklılıklarından dolayı ışığın uğradığı değişimleri, aynı zamanda kırılma kanununu da içerecek şekilde deneysel olarak göstermeye çalışmış ve çeşitli ortamlardaki (havadan cama, havadan suya ve sudan cama) kırılma derecelerini gösteren cetveller hazırlamıştır. Ancak verdiği değerler küçük açılar dışında tutarlı olmadığı için kırılma kanununu elde edememiştir.
Astrolojik çalışmaları
Batlamyus, daha önce Babil ve Yunan astronomları ve astrologları tarafından derlenmiş bilgi birikiminden yararlanarak astrolojiyi de sistematize etmiştir. Dört bölümden oluştuğu için Tetrabiblos (Dört Kitap) olarak adlandırdığı yapıtında, gezegenlerin nitelik ve etkileri, burçların özellikleri, uğurlu ve uğursuz günlerin belirlenmesi gibi astroloji kapsamındaki konular hakkında ayrıntılı bilgiler vermiştir. Orta Çağ ve Yeni Çağ astrolojisi bu kitabın sunmuş olduğu birikime dayanacaktır.
Astroloji bir bilim değildir, ama astronomi ile birlikte doğmuş ve yaklaşık olarak 18. yüzyıl'a kadar bu bilimin gelişimini, kısmen olumlu kısmen de olumsuz yönde etkilemiştir; bu nedenle astronomi tarihi araştırmalarında astrolojiye ilişkin gelişmelerden de bahsetmek gerekir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ a b "Ptolemy." Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica Online. Encyclopædia Britannica Inc.
- ^ . Grove Music Online (İngilizce). doi:10.1093/gmo/9781561592630.001.0001/omo-9781561592630-e-0000022510. 5 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2022.
- ^ . www.britannica.com (İngilizce). 22 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2022.
- ^ Meydan Larousesse, Büyük Lugat ve Ansiklopedi, Ptolemaios maddesi.
- ^ a b c d Bayatli, Altay (1 Ocak 2022). "Osmanlı ve Kutup Stratejisinin Haritacılık Tarihi ve Coğrafi Keşifler Perspektifinden İncelenmesi / Examining of The Ottoman and Polar Strategy from The Perspective of The History of Cartopital and Geographical Discoveries". dergipark.org.tr. 3 Şubat 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Şubat 2022.
- ^ "There is no concrete evidence that Ptolemy ever drew his own maps. Instead, he transmitted geographical data in digital form, using a series of numbers and diagrams that allowed later map-makers to adapt it." https://www.historyextra.com/period/ancient-history/ptolemys-maps-the-father-of-modern-geography/ 20 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Abshire, C.; Gusev, D.; Stafeyev, S.K.; Wang, M. (2020). "Enhanced Mathematical Method for Visualizing Ptolemy's Arabia". International Web Journal on Sciences and Technologies Affined to History of Cartography and Maps. Vol. 15, No. 1: 1–25.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Klaudyos Batlamyus Grekce Klaydios Ptolemaios Klaudios Ptolemaios Iskenderiyeli Yunan matematikci cografyaci astronom ve muzik teorisyeniydi ve ucu daha sonra Bizans Islam ve Bati Avrupa bilimi icin onemli olan yaklasik bir duzine bilimsel tez yazmistir MS 100 170 yillari arasinda yasadigi tahmin edilmektedir Klaudyos BatlamyusKendi dilinde adiKlaydios PtolemaiosDogumy MS 100 Misir Roma ImparatorluguOlumy MS 170 70 yaslarinda Iskenderiye Misir Roma ImparatorluguMilliyetYunan veya MisirliKariyeriDaliGokbilimci Matematikci CografyaciQuadripartitum 1622 Gec Iskenderiye Donemi nde yasamis MS 2 yuzyilin ilk yarisi unlu bilim adamlarindandir Hayati hakkinda hemen hemen hicbir bilgi bulunmamaktadir Musluman astronomlar 78 yasina kadar yasadigini soylemektedir kaynak belirtilmeli Yunan asilli bir Misirli veya Misir asilli bir Yunan oldugu iddia edilmektedir kaynak belirtilmeli KitaplariBatlamyus iki onemli yapitin yazaridir Buyuk Bilesim ve Cografya Bu yapitlar Avrupa daki Orta Cag in bitisinde onemli yere sahiptir Kitaplarin Latinceye cevrilisi ancak 12 yuzyilda yapilmistir Buyuk Bilesim Arapca Kitab el Macisti Latince Almagest Yunanca Mathematike Syntatksis Yunan ve Babil uygarliklarinin gokbilim bilgilerinin bir derlemesidir Derlemenin cogu kendisinden uc yuzyil once yasamis olan Hiparkus a dayanir Yapitta Dunya merkezli bir Gunes Sistemi modeli onerilir Bu model Kopernik in gunes merkezli modeline dek Bati ve Islam dunyalarinda gecerli model olarak kabul edilmistir Kitapta ayrica duzlem ve kuresel trigonometri hakkinda bir inceleme bulunmaktadir Batlamyus un diger onemli yapiti Cografya da bir derlemedir Caginin Roma Imparatorlugu nda bilinen cografya bilgileri bu kitapta toplanmistir Batlamyus astronomi matematik cografya ve optik alanlarina katkilar yapmistir ancak en cok astronomi calismalariyla taninir Zamanina kadar ulasan astronomi bilgisinin sentezini yapmis ve bunlari Mathematike Syntaxis Matematik Sentezi adli yapitinda toplamistir Bu eser daha sonra Megale Syntaxis Buyuk Derleme olarak anilmis ve Arapcaya cevrilirken basina harf i tarif takisi olan el getirildigi icin ismi el Mecisti bicimine donusmustur daha sonra Arapcadan Latinceye cevrilirken Almagest olarak adlandirildigindan bugun Bati dunyasinda bu eser Almagest adiyla taninmaktadir Almagest on uc kitaptan olusur Birinci Kitap kanitlariyla birlikte yermerkezli dizge nin ana cizgilerini verir Ikinci Kitap Menelaus un teoremiyle bilgilerini ve bir kirisler tablosunu icerir burada ornek problemler de cozulmustur Ucuncu Kitap Gunes in hareketini ve yillik sureyi anlatir Dorduncu Kitap Ay in hareketini ve aylik sureyi konu edinir Besinci Kitap ayni konularla ilgilidir Ay in ve Gunes in mesafelerini tartistigi gibi bir usturlabin yapilisi ve kullanilisi hakkinda da ayrintili bilgiler sunar Altinci Kitap gezegenlerin kavusumlari ve karsilasimlarini Gunes ve Ay tutulmalarini inceler Yedinci ve Sekizinci Kitap duragan yildizlarla ilgilidir meshur devinme tartismasini Batlamyus un duragan yildizlar katalogunu ve gok kuresi aleti yapabilmek icin gerekli yontem bilgisini icerir Geriye kalan bes kitap ise devingen yildizlarin yani gezegenlerin hareketlerine ayrilmistir ve yapitin en ozgun kismidir Batlamyus bu eserde ana cizgileriyle goksel olgulari anlamlandirmak uzere kurmus oldugu geometrik kurami tanitmaktadir Aristoteles fizigini temel alan bu kuramda evren kureseldir ve Yer bu evrenin merkezinde hareketsiz olarak durmaktadir Sayet gunluk veya yillik gorunumler Yer in hareketleri sonucunda meydana gelseydi her sey uzaya sacilir ve Yer parcalanirdi Ay Merkur Venus Gunes Mars Jupiter Saturn ve sabit yildizlar Yer in cevresinde muntazam hizlarla dairesel hareketler yaparlar Sabit yildizlar kuresi evrenin sonudur Ancak Yer in merkezde oldugu ve gok cisimlerinin de onun cevresinde duzenli olarak dolandiklari kabul edildiginde bazi gozlemleri ornegin Ay ve Gunes in Yer e yaklasip uzaklasmalarini bazen hizli ve en kapsamli bilgiler vermistir cunku sinirlari icinde kalan klasik astronomiye ait hesaplamalar dayanmaktadir Batlamyus tan yaklasik uc asir once yasamis olan Hipparkhos MO 150 acilarin kirislerle olculebilecegini bildirmis ve bir hazirlamisti ancak konuya iliskin yapiti kayboldugundan bu cetveli nasil duzenledigi bilinmemektedir Bazi yaylarin kirislerinin bulunmasi cok kolaydi ve bu kirislere ana kirisler adi verilmisti ama bunlarin disindaki yaylarin kirislerinin bulunmasi uzun islemleri gerektiriyordu Bu nedenle Batlamyus kirisler cetvelini hazirlarken bir dairenin icine cizilmis dortgenlere iliskin Batlamyus Teoremi ni AB CD AD BC AC BD kullanmak suretiyle acilar toplami ve farkinin kirislerini kiris A B kiris A B kiris A 2 kiris 2A gibi bulma yoluna gitmisti Cografya arastirmalariBatlamyus cografya arastirmalarina da onculuk etmis ve Cografya adli yapitiyla matematiksel cografya alanini kurmustur Bu kitap Kristof Kolomb a kadar butun cografyacilar tarafindan basvuru kitabi olarak kullanilmistir sayfa belirt Almagest ten sonra yazilan Cografya sekiz kitaba bolunmustur ve matematiksel cografya ile haritalarin cizilebilmesi icin gerekli bilgilere tahsis edilmistir Almagest gibi Cografya da derleme bir eserdir Batlamyus bu kitabi hazirlarken Eratosthenes Hipparkhos Strabon ve ozellikle de Surlu tan buyuk olcude yararlanmistir Batlamyus un dunya haritasinin 15 yuzyil cizimi Cografya nin Birinci Kitabi Dunya nin ya da dogrusunu soylemek gerekirse Yunanlar tarafindan bilinen Dunya nin buyuklugu ve kartografik izdusum yontemleri hakkinda ayrintili bilgiler verir sayfa belirt Ikinci Kitap la Yedinci Kitap arasinda taninmis memleketlerdeki onemli yerlerin yani onemli kentlerin daglarin ve nehirlerin enlem ve boylamlari verilerek Dunya nin duzenli bir tasviri yapilir Enlem ve boylamlardan yani bir baslangic dairesine olan uzakliklardan soz eden ilk bilgin olan Batlamyus un enlem ve boylam tablolariyla betimlemeye calistigi Dunya kabaca 20 guneyden 65 kuzeye batidaki Kanarya Adalari ndan bunlarin yaklasik olarak 180 dogusundaki bolgelere kadar uzanmaktadir Bunun disinda kalan bolgeler ise Yunanlar ve dolayisiyla Batlamyus tarafindan taninmamaktadir Batlamyus un tahminlerinin basarisinin sasirtici bir baska nedeni daha vardi Haritali Cografya nin hayatta kalan en eski el yazmalari 12 yuzyilin sonlarinda Bizans tan gelmektedir sayfa belirt Batlamyus un kendi haritalarini cizdigine dair somut bir kanit yoktur Bunun yerine cografi verileri daha sonraki harita yapimcilarinin uyarlamasina izin veren bir dizi sayi ve diyagram kullanarak dijital bicimde iletti Belki de bu nedenle Batlamyus u ilk dijital cografyaci olarak kabul etmeliyiz Soz konusu tablolar haritalarin cizilmesini olanakli kilmaktadir ve belki de bu haritalar eserin eski nushalarinda mevcuttur Astronomi bilgilerini kapsayan Sekizinci Kitap ta bunlara atiflar yapilmistir Ancak Batlamyus un cografya anlayisi yeterince genis degildir Iklim dogal urunler ve fiziki cografyaya giren konularla hic ilgilenmemistir Baslangic meridyenini saglam bir sekilde belirleyemedigi icin vermis oldugu koordinatlar hatalidir Ayrica Yer in buyuklugu hakkindaki tahmini de dogru degildir Ancak Kristof Kolomb bu yanlis tahminden cesaret alarak Bati ya dogru gitmis ve Kuzey Amerika ya ulasmistir sayfa belirt Optik arastirmalariBir Orta Cag sanatkarinin Batlamyus icrasi Ayni zamanda doneminin onde gelen optik arastirmacilarindan olan Batlamyus daha onceki optikcilerin cogu gibi gormenin gozden cikan gorsel isinlar yoluyla olustugu gorusunu benimsemistir Ancak gorsel yayilimin fiziksel yorumunu da vermis ve bu yayilimin kesikli ve aralikli koni biciminde degil de kesiksiz ve surekliligi olan piramit biciminde oldugunu belirtmistir Sayet boyle olmasaydi yani isinlar gozden surekli olarak cikmasaydi nesneler butun olarak gorulemezlerdi Buna ragmen Batlamyus un gorsel piramit fikri optikciler arasinda ragbet gormemis ve gorme soz konusu oldugunda daha cok koni bicimi goz onune alinmistir Daha sonra da Islam dunyasinda bilginlerin gorsel koni fikrine dayandiklari ve gorme geometrisini bunun uzerine kurduklari gorulmektedir Batlamyus katoptrik yansima konusuyla da ilgilenmis ve ayrintili deneyler sonucunda uc prensip ileri surmustur Aynada gorunen nesne gozun konumuna bagli olarak aynadan nesneye yansiyan gorsel isin yonunde gorunur Aynadaki goruntu nesneden ayna yuzeyine cizilen dikme yonunde ortaya cikar Gelis ve yansima acilari esittir Bu uc prensipten ilk ikisini kuramsal ucuncusunu ise deneysel olarak kanitlayan Batlamyus ayna yuzeyine gelen isinin esit aciyla yansidigini gosterebilmek icin derecelenmis ve tabanina ayna yerlestirilmis olan bakir bir levha kullanmistir Bir isin huzmesini levhaya teget bicimde ayna yuzeyine gonderip gelme ve yansima acilarinin buyukluklerini belirlemis ve bunlarin esit oldugunu gormustur Batlamyus bu deneyini kuresel ve parabolik butun aynalar icin tekrarlayarak sonucun dogrulugunu kanitlamistir Batlamyus kirilma konusuyla da ilgilenmis ve isigin bir ortamdan digerine gecerken yogunluk farkindan dolayi yon degistirmesinin nedenini arastirmistir Bu arastirmanin sonucunda az yogun ortamdan cok yogun ortama gecen isinin normale yaklasarak ve cok yogun ortamdan az yogun ortama gecen isinin ise normalden uzaklasarak kirildigini ve kirilma miktarinin yogunluk farkina bagli oldugunu ileri surmustur Konuyu ele alirken benimsedigi bazi prensiplerde bunu acikca gormek olanaklidir Gorsel isin az yogundan cok yoguna veya cok yogundan az yoguna gectiginde kirilir Gorsel isin dogrusal olarak yayilir ve farkli yogunluktaki iki ortami birbirinden ayiran sinirda yon degistirir Gelme ve kirilma acilari esit degildir fakat aralarinda niceliksel bir iliski vardir Goruntu gozden cikan isinin devaminda ortaya cikar Batlamyus ortam farkliliklarindan dolayi isigin ugradigi degisimleri ayni zamanda kirilma kanununu da icerecek sekilde deneysel olarak gostermeye calismis ve cesitli ortamlardaki havadan cama havadan suya ve sudan cama kirilma derecelerini gosteren cetveller hazirlamistir Ancak verdigi degerler kucuk acilar disinda tutarli olmadigi icin kirilma kanununu elde edememistir Astrolojik calismalariBatlamyus daha once Babil ve Yunan astronomlari ve astrologlari tarafindan derlenmis bilgi birikiminden yararlanarak astrolojiyi de sistematize etmistir Dort bolumden olustugu icin Tetrabiblos Dort Kitap olarak adlandirdigi yapitinda gezegenlerin nitelik ve etkileri burclarin ozellikleri ugurlu ve ugursuz gunlerin belirlenmesi gibi astroloji kapsamindaki konular hakkinda ayrintili bilgiler vermistir Orta Cag ve Yeni Cag astrolojisi bu kitabin sunmus oldugu birikime dayanacaktir Astroloji bir bilim degildir ama astronomi ile birlikte dogmus ve yaklasik olarak 18 yuzyil a kadar bu bilimin gelisimini kismen olumlu kismen de olumsuz yonde etkilemistir bu nedenle astronomi tarihi arastirmalarinda astrolojiye iliskin gelismelerden de bahsetmek gerekir Ayrica bakinizMakorabaKaynakca a b Ptolemy Encyclopaedia Britannica Encyclopaedia Britannica Online Encyclopaedia Britannica Inc Grove Music Online Ingilizce doi 10 1093 gmo 9781561592630 001 0001 omo 9781561592630 e 0000022510 5 Haziran 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Nisan 2022 www britannica com Ingilizce 22 Haziran 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Nisan 2022 Meydan Larousesse Buyuk Lugat ve Ansiklopedi Ptolemaios maddesi a b c d Bayatli Altay 1 Ocak 2022 Osmanli ve Kutup Stratejisinin Haritacilik Tarihi ve Cografi Kesifler Perspektifinden Incelenmesi Examining of The Ottoman and Polar Strategy from The Perspective of The History of Cartopital and Geographical Discoveries dergipark org tr 3 Subat 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Subat 2022 There is no concrete evidence that Ptolemy ever drew his own maps Instead he transmitted geographical data in digital form using a series of numbers and diagrams that allowed later map makers to adapt it https www historyextra com period ancient history ptolemys maps the father of modern geography 20 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Abshire C Gusev D Stafeyev S K Wang M 2020 Enhanced Mathematical Method for Visualizing Ptolemy s Arabia International Web Journal on Sciences and Technologies Affined to History of Cartography and Maps Vol 15 No 1 1 25