Genetik materyali RNA (ribonükleik asit) olan virüslere RNA virüsü denir. Nükleik asitleri genellikle tek iplikçikli RNA (tiRNA) yapısındadır ancak çift iplikçikli olanlar da mevcuttur (çiRNA). Önemli insan hastalıklarına neden olan RNA virüslerine örnekler: ebola virüsü, SARS, nezle, grip, hepatit C, batı nil virüsü, çocuk felci ve kızamık.
UAVTK sınıflandırmasındaki RNA virüs aileleri, Baltimor sınıflandırmasında Grup III, Grup IV ve Grup V'in altında yer almaktadırlar, genetik materyal olarak RNA barındıran ancak replikasyonda aracı olarak DNA kullanan virüsler (Retrovirüs) ise Grup VI'da yer alırlar.
Retrovirüsler haricindeki tüm RNA virüslere ribovirüs de denilmektedir.
Karakteristikleri
Tek iplikçikli RNA virüsleri ve RNA yönelimi
Tek iplikçikli RNA virüsleri genom yönelimlerine (polarite) göre de alt gruplara ayrılırlar, bunlar pozitif yönelimli, negatif yönelimli ya da çift yönelimli (ambises) olabilmektedirler. Pozitif yönelimli RNA, mRNA'ya benzer ve bu nedenle konak hücre ribozomları tarafından doğrudan okunabilir. Negatif yönelimli RNA ise mRNA'nın tamamlayıcısıdır, konak hücre ribozomlarının okuyabilmesi için RNA polimeraz enzimi tarafından pozitif iplikçiğe dönüştürülmesi gerekir. Pozitif yönelimli RNA'ya enfektif RNA'da denmektedir. Ambisens RNA virüsleri, pozitif iplikçikli genlere çevirmek dışında negatif yönelimli RNA virüslerine benzerler.
çift iplikçikli RNA virüsleri
Çift iplikçikli RNA virüsleri, virüslerin çok geniş konak aralığına sahip (insan, hayvan, bitki, mantar ve bakteri), genom segment sayısı birden onikiye kadar değişebilen ve virion organizasyonu (T-sayısı, kapsid katmanları ya da taretleri) farklı bir grubunu temsil eder. Bu grubun içinde rotavirüsler de dahil olmak üzere önemli birçok patojen virüsler yer almaktadır.
tek iplikçikli ters transkripsiyonlu RNA virüsleri
Bu grupta Retrovirüsler yer alır. Bu virüslerin genomları diploit yapıdadır (tek iplikçikten iki adet barındırır). Relikasyonda RNA (RNA'ya bağımlı DNA polimeraz) enzimi vasıtasıyla DNA'ya dönüştürülür. Bu DNA konak hücre genomuna entegre olabilmektedir (profaj).[]
Mutasyon oranları
RNA virüslerinin mutasyon oranları DNA virüslerine oranla çok daha fazladır, bunun nedeni DNA polimeraz enziminin hata düzeltme kabiliyetinin olmasıdır. Bu durum RNA virüslerine karşı etkili aşı geliştirme çabalarını zorlaştrmaktadır. Retrovirüsler yüksek mutasyon oranlarına sahip olmalarının yanı sıra, aracı DNA ile konak genomuna entegre olabilmektedirler (ve böylece konak DNA'sının hata düzeltme sisteminden faydalanırlar). Bazı RNA virüslerinde replikasyon döngüsünü etkileyecek mutasyonlar tolere edilemez. Örneğin, hepatit C virüsü genomunun kor proteinlerini kodlayan bölgeleri yüksek oranda korunur, çünkü bu kısım dahili ribozom giriş sahasını kapsayan RNA yapısını içerir.
Grup III—çiRNA virüsleri
On bir aile, belirlenmemiş cinsler ve türlerin tanımlandığı bir gruptur.
- Aile Amalgaviridae
- Aile Birnaviridae
- Aile Chrysoviridae
- Aile Cystoviridae
- Aile Endornaviridae
- Aile Hypoviridae
- Aile Megabirnaviridae
- Aile Partitiviridae
- Aile Picobirnaviridae
- Aile Reoviridae—Rotavirus dahil
- Aile Totiviridae
- Aile Quadriviridae
- Belirlenmemiş türler:
- Botrytis porri RNA virus 1
- Circulifer tenellus virus 1
- Cucurbit yellows associated virus
- Sclerotinia sclerotiorum debilitation-associated virus
- Spissistilus festinus virus 1
Grup IV—pozitif yönelimli tiRNA virüsleri
Bu grup altında üç takım ve 33 aile tanımlanmıştır. Bunun yanında sınıflandırılmamış türler ve cinsler de bulunmaktadır.
- Takım Nidovirales
- Aile Arteriviridae
- Aile Koronavirüsler — Koronavirüs, MERS, SARS ve 2019-nCoV dahil
- Aile Mesoniviridae
- Aile Roniviridae
- Takım Picornavirales
- Aile Dicistroviridae
- Aile Iflaviridae
- Aile Marnaviridae
- Aile Picornaviridae—Poliovirus, Rhinovirus (nezle virüsü), Hepatitis A virüsü dahil
- Aile Secoviridae, Comovirinae alt ailesi dahil
- Cins Bacillariornavirus
- Cins Dicipivirus
- Cins Labyrnavirus
- Cins Sequiviridae
- Tür Kelp fly virus
- Takım Tymovirales
- Aile Alphaflexiviridae
- Aile Betaflexiviridae
- Aile Gammaflexiviridae
- Aile Tymoviridae
- Belirlenmemiş:
- Aile Alphatetraviridae
- Aile Alvernaviridae
- Aile Astroviridae
- Aile Barnaviridae
- Aile Benyviridae
- Aile Bromoviridae
- Aile Caliciviridae — Norwalk virüsü dahil
- Aile Carmotetraviridae
- Aile Closteroviridae
- Aile Flaviviridae — Sarıhumma virüsü, Batı Nil virüsü, Hepatit C virüsü, Deng humması virüsü, Zika virüsü dahil
- Aile Fusariviridae
- Aile Hepeviridae
- Aile Leviviridae
- Aile Luteoviridae — Arpa sarı bodur virüsü dahil
- Aile Narnaviridae
- Aile Nodaviridae
- Aile Permutotetraviridae
- Aile Potyviridae
- Aile Togaviridae — Kızamıkçık virüsü, Ross Nehri virüsü, Sindbis virüsü, Chikungunya virüsü dahil
- Aile Tombusviridae
- Aile Virgaviridae
- Belirlenmemiş cinsler:
- Cins Blunervirus
- Cins Cilevirus
- Cins Higrevirus
- Cins Idaeovirus
- Cins Negevirus
- Cins Ourmiavirus
- Cins Polemovirus
- Cins Sobemovirus
- Belirlenmemiş türler:
- Acyrthosiphon pisum virus
- Blueberry necrotic ring blotch virus
- Chara australis virus
- Extra small virus
- Jingmen tick virus
- Le Blanc virus
- Nylanderia fulva virus 1
- Orsay virus
- Plasmopara halstedii virus
- Rosellinia necatrix fusarivirus 1
- Santeuil virus
- Solenopsis invicta virus 2
- Solenopsis invicta virus 3
- Uydu virüsler
- Chronic bee paralysis associated satellite virus
Grup V—negatif yönelimli tiRNA virüsleri
Bu grup altında bir takım ve 8 ailetanımlanmıştır. Ayrıca belirlenmemiş cinsler ve türler de bulunmaktadır.
- Takım Mononegavirales
- Aile Bornaviridae—Borna disease virus
- Aile Filoviridae—includes Ebola virus, Marburg virus
- Aile Paramyxoviridae—includes Measles virus, Mumps virus, Nipah virus, Hendra virus, RSV and NDV
- Aile Rhabdoviridae—includes Rabies virus
- Aile Nyamiviridae—includes Nyavirus
- Belirlenmemiş aileler:
- Aile Arenaviridae—includes Lassa virus
- Aile Bunyaviridae—includes Hantavirus, Crimean-Congo hemorrhagic fever
- Aile Ophioviridae
- Aile Orthomyxoviridae—includes Influenza viruses
- Belirlenmemiş cinsler:
- Cins Deltavirus—includes Hepatitis D virus
- Cins Dichorhavirus
- Cins Emaravirus
- Cins Nyavirus—includes Nyamanini and Midway viruses
- Cins Tenuivirus
- Cins Varicosavirus
- Belirlenmemiş türler:
- Sclerotinia sclerotiorum negative-stranded RNA virus 1
Source:
Notlar
Mantar virüslerinin çoğunluğu çiRNA virüsleridir. +RNA virüslerinin az bir kısmı tanımlanmıştır. İnsanlarda hastalık yapan sarmal RNA virüsleri aynı zamanda zarflıdır.[]
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ MeSH 16 Haziran 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., retrieved on 12 April 2008.
- ^ "Listing in Taxonomic Order—Index to ICTV Species Lists". 6 Kasım 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Nisan 2008.
- ^ Drake JW, Holland JJ (Kasım 1999). "Mutation rates among RNA viruses". Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. 96 (24). ss. 13910-3. doi:10.1073/pnas.96.24.13910. (PMC) 24164 $2. (PMID) 10570172. 19 Eylül 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Ağustos 2016.
- ^ Nguyen M, Haenni AL (2003). "Expression strategies of ambisense viruses". Virus Res. 93 (2). ss. 141-50. doi:10.1016/S0168-1702(03)00094-7. (PMID) 12782362.
- ^ Roy P (2008). "Molecular Dissection of Bluetongue Virus". Animal Viruses: Molecular Biology. Caister Academic. ISBN .
- ^ Roy P (2008). "Structure and Function of Bluetongue Virus and its Proteins". Segmented Double-stranded RNA Viruses: Structure and Molecular Biology. Caister Academic. ISBN .
- ^ a b c Klein, Donald W.; Prescott, Lansing M.; Harley, John (1993). Microbiology. Dubuque, Iowa: Wm. C. Brown. ISBN .
- ^ Martinez MA, ve diğerleri. (2012). "Quasispecies Dynamics of RNA Viruses". Witzany, G. (Ed.). Viruses: Essential Agents of Life. Springer. ss. 21-42. ISBN .
- ^ Steinhauer DA, Holland JJ (1987). "Rapid evolution of RNA viruses". Cilt 41. ss. 409-33. doi:10.1146/annurev.mi.41.100187.002205. (PMID) 3318675.
- ^ Boutwell CL, Rolland MM, Herbeck JT, Mullins JI, Allen TM (Ekim 2010). "Viral Evolution and Escape during Acute HIV-1 Infection". 202 (Suppl 2). ss. S309-14. doi:10.1086/655653. (PMC) 2945609 $2. (PMID) 20846038.
- ^ Bukh J, Purcell RH, Miller RH (Ağustos 1994). "Sequence analysis of the core gene of 14 hepatitis C virus genotypes". Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. 91 (17). ss. 8239-43. doi:10.1073/pnas.91.17.8239. (PMC) 44581 $2. (PMID) 8058787.
- ^ Tuplin A, Evans DJ, Simmonds P (Ekim 2004). "Detailed mapping of RNA secondary structures in core and NS5B-encoding region sequences of hepatitis C virus by RNase cleavage and novel bioinformatic prediction methods". J. Gen. Virol. 85 (Pt 10). ss. 3037-47. doi:10.1099/vir.0.80141-0. (PMID) 15448367.
- ^ Adams MJ, Antoniw JF, Kreuze J (2009). "Virgaviridae: a new family of rod-shaped plant viruses". Arch Virol. 154 (12). ss. 1967-72. doi:10.1007/s00705-009-0506-6. (PMID) 19862474.
- ^ Mihindukulasuriya, K. A.; Nguyen, N. L.; Wu, G.; Huang, H. V.; Travassos da Rosa, A. P.; Popov, V. L.; Tesh, R. B.; Wang, D. (2009). "Nyamanini and Midway viruses define a novel taxon of RNA viruses in the order Mononegavirales". J. Virol. 83 (10). ss. 5109-16. doi:10.1128/JVI.02667-08. (PMC) 2682064 $2. (PMID) 19279111.
- ^ Kondo, H.; Chiba, S.; Toyoda, K.; Suzuki, N. (2012). "Evidence for negative-strand RNA virus infection in fungi". Virology. 435 (2). ss. 201-9. doi:10.1016/j.virol.2012.10.002. (PMID) 23099204.
Dış bağlantılar
- Medical Subject Headings RNA Viruses
- Animal viruses28 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Genetik materyali RNA ribonukleik asit olan viruslere RNA virusu denir Nukleik asitleri genellikle tek iplikcikli RNA tiRNA yapisindadir ancak cift iplikcikli olanlar da mevcuttur ciRNA Onemli insan hastaliklarina neden olan RNA viruslerine ornekler ebola virusu SARS nezle grip hepatit C bati nil virusu cocuk felci ve kizamik UAVTK siniflandirmasindaki RNA virus aileleri Baltimor siniflandirmasinda Grup III Grup IV ve Grup V in altinda yer almaktadirlar genetik materyal olarak RNA barindiran ancak replikasyonda araci olarak DNA kullanan virusler Retrovirus ise Grup VI da yer alirlar Retroviruslerharicindeki tum RNA viruslere ribovirus de denilmektedir KarakteristikleriTek iplikcikli RNA virusleri ve RNA yonelimi Tek iplikcikli RNA virusleri genom yonelimlerine polarite gore de alt gruplara ayrilirlar bunlar pozitif yonelimli negatif yonelimli ya da cift yonelimli ambises olabilmektedirler Pozitif yonelimli RNA mRNA ya benzer ve bu nedenle konak hucre ribozomlari tarafindan dogrudan okunabilir Negatif yonelimli RNA ise mRNA nin tamamlayicisidir konak hucre ribozomlarinin okuyabilmesi icin RNA polimeraz enzimi tarafindan pozitif iplikcige donusturulmesi gerekir Pozitif yonelimli RNA ya enfektif RNA da denmektedir Ambisens RNA virusleri pozitif iplikcikli genlere cevirmek disinda negatif yonelimli RNA viruslerine benzerler cift iplikcikli RNA virusleri Cift iplikcikli RNA virusleri viruslerin cok genis konak araligina sahip insan hayvan bitki mantar ve bakteri genom segment sayisi birden onikiye kadar degisebilen ve virion organizasyonu T sayisi kapsid katmanlari ya da taretleri farkli bir grubunu temsil eder Bu grubun icinde rotavirusler de dahil olmak uzere onemli bircok patojen virusler yer almaktadir tek iplikcikli ters transkripsiyonlu RNA virusleri Bu grupta Retrovirusler yer alir Bu viruslerin genomlari diploit yapidadir tek iplikcikten iki adet barindirir Relikasyonda RNA RNA ya bagimli DNA polimeraz enzimi vasitasiyla DNA ya donusturulur Bu DNA konak hucre genomuna entegre olabilmektedir profaj kaynak belirtilmeli Mutasyon oranlari RNA viruslerinin mutasyon oranlari DNA viruslerine oranla cok daha fazladir bunun nedeni DNA polimeraz enziminin hata duzeltme kabiliyetinin olmasidir Bu durum RNA viruslerine karsi etkili asi gelistirme cabalarini zorlastrmaktadir Retrovirusler yuksek mutasyon oranlarina sahip olmalarinin yani sira araci DNA ile konak genomuna entegre olabilmektedirler ve boylece konak DNA sinin hata duzeltme sisteminden faydalanirlar Bazi RNA viruslerinde replikasyon dongusunu etkileyecek mutasyonlar tolere edilemez Ornegin hepatit C virusu genomunun kor proteinlerini kodlayan bolgeleri yuksek oranda korunur cunku bu kisim dahili ribozom giris sahasini kapsayan RNA yapisini icerir Grup III ciRNA virusleriOn bir aile belirlenmemis cinsler ve turlerin tanimlandigi bir gruptur Aile Amalgaviridae Aile Birnaviridae Aile Chrysoviridae Aile Cystoviridae Aile Endornaviridae Aile Hypoviridae Aile Megabirnaviridae Aile Partitiviridae Aile Picobirnaviridae Aile Reoviridae Rotavirus dahil Aile Totiviridae Aile Quadriviridae Belirlenmemis turler Botrytis porri RNA virus 1 Circulifer tenellus virus 1 Cucurbit yellows associated virus Sclerotinia sclerotiorum debilitation associated virus Spissistilus festinus virus 1Grup IV pozitif yonelimli tiRNA virusleriBu grup altinda uc takim ve 33 aile tanimlanmistir Bunun yaninda siniflandirilmamis turler ve cinsler de bulunmaktadir Takim Nidovirales Aile Arteriviridae Aile Koronavirusler Koronavirus MERS SARS ve 2019 nCoV dahil Aile Mesoniviridae Aile Roniviridae Takim Picornavirales Aile Dicistroviridae Aile Iflaviridae Aile Marnaviridae Aile Picornaviridae Poliovirus Rhinovirus nezle virusu Hepatitis A virusu dahil Aile Secoviridae Comovirinae alt ailesi dahil Cins Bacillariornavirus Cins Dicipivirus Cins Labyrnavirus Cins Sequiviridae Tur Kelp fly virus Takim Tymovirales Aile Alphaflexiviridae Aile Betaflexiviridae Aile Gammaflexiviridae Aile Tymoviridae Belirlenmemis Aile Alphatetraviridae Aile Alvernaviridae Aile Astroviridae Aile Barnaviridae Aile Benyviridae Aile Bromoviridae Aile Caliciviridae Norwalk virusu dahil Aile Carmotetraviridae Aile Closteroviridae Aile Flaviviridae Sarihumma virusu Bati Nil virusu Hepatit C virusu Deng hummasi virusu Zika virusu dahil Aile Fusariviridae Aile Hepeviridae Aile Leviviridae Aile Luteoviridae Arpa sari bodur virusu dahil Aile Narnaviridae Aile Nodaviridae Aile Permutotetraviridae Aile Potyviridae Aile Togaviridae Kizamikcik virusu Ross Nehri virusu Sindbis virusu Chikungunya virusu dahil Aile Tombusviridae Aile Virgaviridae Belirlenmemis cinsler Cins Blunervirus Cins Cilevirus Cins Higrevirus Cins Idaeovirus Cins Negevirus Cins Ourmiavirus Cins Polemovirus Cins Sobemovirus Belirlenmemis turler Acyrthosiphon pisum virus Blueberry necrotic ring blotch virus Chara australis virus Extra small virus Jingmen tick virus Le Blanc virus Nylanderia fulva virus 1 Orsay virus Plasmopara halstedii virus Rosellinia necatrix fusarivirus 1 Santeuil virus Solenopsis invicta virus 2 Solenopsis invicta virus 3 Uydu virusler Chronic bee paralysis associated satellite virusGrup V negatif yonelimli tiRNA virusleriBu grup altinda bir takim ve 8 ailetanimlanmistir Ayrica belirlenmemis cinsler ve turler de bulunmaktadir Takim Mononegavirales Aile Bornaviridae Borna disease virus Aile Filoviridae includes Ebola virus Marburg virus Aile Paramyxoviridae includes Measles virus Mumps virus Nipah virus Hendra virus RSV and NDV Aile Rhabdoviridae includes Rabies virus Aile Nyamiviridae includes Nyavirus Belirlenmemis aileler Aile Arenaviridae includes Lassa virus Aile Bunyaviridae includes Hantavirus Crimean Congo hemorrhagic fever Aile Ophioviridae Aile Orthomyxoviridae includes Influenza viruses Belirlenmemis cinsler Cins Deltavirus includes Hepatitis D virus Cins Dichorhavirus Cins Emaravirus Cins Nyavirus includes Nyamanini and Midway viruses Cins Tenuivirus Cins Varicosavirus Belirlenmemis turler Sclerotinia sclerotiorum negative stranded RNA virus 1 Source NotlarMantar viruslerinin cogunlugu ciRNA virusleridir RNA viruslerinin az bir kismi tanimlanmistir Insanlarda hastalik yapan sarmal RNA virusleri ayni zamanda zarflidir kaynak belirtilmeli Ayrica bakinizVirus siniflandirmasi Positive negative sense Retrovirus DNA virusleri ViroidKaynakca MeSH 16 Haziran 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde retrieved on 12 April 2008 Patton JT editor 2008 Segmented Double stranded RNA Viruses Structure and Molecular Biology Caister Academic Press ISBN 978 1 904455 21 9 25 Ekim 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Agustos 2016 Listing in Taxonomic Order Index to ICTV Species Lists 6 Kasim 2009 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Nisan 2008 Drake JW Holland JJ Kasim 1999 Mutation rates among RNA viruses Proc Natl Acad Sci U S A 96 24 ss 13910 3 doi 10 1073 pnas 96 24 13910 PMC 24164 2 PMID 10570172 19 Eylul 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Agustos 2016 Nguyen M Haenni AL 2003 Expression strategies of ambisense viruses Virus Res 93 2 ss 141 50 doi 10 1016 S0168 1702 03 00094 7 PMID 12782362 Roy P 2008 Molecular Dissection of Bluetongue Virus Animal Viruses Molecular Biology Caister Academic ISBN 978 1 904455 22 6 Roy P 2008 Structure and Function of Bluetongue Virus and its Proteins Segmented Double stranded RNA Viruses Structure and Molecular Biology Caister Academic ISBN 978 1 904455 21 9 a b c Klein Donald W Prescott Lansing M Harley John 1993 Microbiology Dubuque Iowa Wm C Brown ISBN 0 697 01372 3 Martinez MA ve digerleri 2012 Quasispecies Dynamics of RNA Viruses Witzany G Ed Viruses Essential Agents of Life Springer ss 21 42 ISBN 978 94 007 4898 9 Steinhauer DA Holland JJ 1987 Rapid evolution of RNA viruses Cilt 41 ss 409 33 doi 10 1146 annurev mi 41 100187 002205 PMID 3318675 Boutwell CL Rolland MM Herbeck JT Mullins JI Allen TM Ekim 2010 Viral Evolution and Escape during Acute HIV 1 Infection 202 Suppl 2 ss S309 14 doi 10 1086 655653 PMC 2945609 2 PMID 20846038 Bukh J Purcell RH Miller RH Agustos 1994 Sequence analysis of the core gene of 14 hepatitis C virus genotypes Proc Natl Acad Sci U S A 91 17 ss 8239 43 doi 10 1073 pnas 91 17 8239 PMC 44581 2 PMID 8058787 Tuplin A Evans DJ Simmonds P Ekim 2004 Detailed mapping of RNA secondary structures in core and NS5B encoding region sequences of hepatitis C virus by RNase cleavage and novel bioinformatic prediction methods J Gen Virol 85 Pt 10 ss 3037 47 doi 10 1099 vir 0 80141 0 PMID 15448367 Adams MJ Antoniw JF Kreuze J 2009 Virgaviridae a new family of rod shaped plant viruses Arch Virol 154 12 ss 1967 72 doi 10 1007 s00705 009 0506 6 PMID 19862474 Mihindukulasuriya K A Nguyen N L Wu G Huang H V Travassos da Rosa A P Popov V L Tesh R B Wang D 2009 Nyamanini and Midway viruses define a novel taxon of RNA viruses in the order Mononegavirales J Virol 83 10 ss 5109 16 doi 10 1128 JVI 02667 08 PMC 2682064 2 PMID 19279111 Kondo H Chiba S Toyoda K Suzuki N 2012 Evidence for negative strand RNA virus infection in fungi Virology 435 2 ss 201 9 doi 10 1016 j virol 2012 10 002 PMID 23099204 Dis baglantilarMedical Subject Headings RNA Viruses Animal viruses28 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde