Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kırım-Kongo kanamalı ateşi (KKKA veya Kırım-Kongo Hemorajik Ateş, KKHA) keneler (özellikle Hyalomma cinsi) yoluyla bulaşan, zoonotik enfeksiyona yol açan bir viral hastalıktır.
| Kırım-Kongo Hemorajik Ateş | |
|---|---|
 | |
| Bir KKKA hastası | |
| Uzmanlık | Enfeksiyon hastalıkları  |
Evcil ve yanı sıra insanlara da bulaşabilir. Özellikle Doğu ve Batı Afrika'da yaygın olan patojenik virüs ailesinin grubuna bağlı bir RNA virüsüdür.
Enfekte olmuş memelilerde klinik hastalık nadir de olsa, insanlarda çoğunlukla ağır geçer ve mortalite oranı %30'dur. Endemik bölgelerde virüs keneler yoluyla bulaştığı için özellikle tarım ve hayvancılık ile uğraşan kişiler yüksek risk grubundadır.
Tarihçe
Sendroma ilk kez 1944 yılında Batı Kırım'da rastlanmıştır[2]. Afrika dışında Türkiye dahil birçok Asya ve Doğu Avrupa ülkesinde rastlanmıştır. Sendrom Türkiye'de ilk kez 2002 yılında ortaya çıkan epidemi sırasında tanımlanmıştır. Türkiye'de fark edilen ilk olgu Mayıs 2002’de Tokat’ta görülmüştür.
Epidemiyoloji
Sendromun insanlardaki sporadik enfeksiyonu genelde Hyalomma (Hyalomma marginatum) kenesinin ısırığı nedeniyle olur. Yine de hastalığı bulaştırabildiği bilinen 30 kene türü mevcuttur (850 tür keneden 30’unun KKKA bulaştırdığı belirtilmiştir). Sığır, koyun ve keçi gibi çiftlik hayvanlarının yanı sıra, tilki gibi vahşi hayvanlarda da etken virüse rastlanmıştır[3][4]. Ayrıca kuşlara ve küçük memelilere de bulaşabilir. Afrika-Avrupa arasında göç yolu bulunan bazı kuşlarda virüse rastlanması kuşların virüsün kıtalararası geçişini sağlamış olabileceği fikrini doğurmuştur.
Enfekte çiftlik hayvanlarının etinin işlenmesi veya yenmesi sonucu insanlarda ortaya çıkabilir. Ayrıca enfekte olmuş kan ve temasa geçmiş sağlık (hizmeti) çalışanlarında da görülmüştür. Nozokomiyal yol bilinen bir bulaşma yoludur[5]. İnsanlara bulaşmasının yaygın bir yolu da kene ısırığıdır. Bunların dışında enfekte hastalarla temas da bulaşmada önemli bir etkendir.
Bulaştıktan sonraki süreç
İlk kene ısırığından itibaren yaklaşık 2 ile 12 gün arasında değişen bir kuluçka süresi vardır[6][7]. Hastane kaynaklı enfeksiyonlarda ise (nozokomiyal enfeksiyon) enkübasyon süresi 3 ile 10 gün arasında değişir[8][9].
Enkübasyon süresinin ardından grip-benzeri semptomlar görülmeye başlar. Bunlar yaklaşık bir hafta sonra dinebilir. Bununla birlikte hemoraj belirtileri rahatsızlığın ilk 3-5 gününde görülmeye başlar: öncelikle duygudurumda dalgalanma, ajitasyon, zihinsel karmaşa ve boğaz . Daha sonra burun kanaması, kanlı idrar ve kusma görülür. Karaciğer şişer ve ağrır. Bunların dışında trombositopeni ve lökopeni laboratuvar bulguları arasındadır. Ayrıca (AST), (ALT) ve (LDH) oranlarında yükselme görülür.
Semptomların ilk ortaya çıkışından 9-10 gün sonra hastalar iyileşme belirtileri gösterir, fakat %30'u rahatsızlığın 2. haftasında ölür.
Teşhis
Kırım-Kongo Hemorajik Ateşinin teşhisi sendroma yol açan virüsün veya virüsün RNA'sının kan ve doku örneklerinden izolasyonunu, virüse karşı vücutta oluşmuş antikorların ve virüs antijeninin varlığının saptanmasını içerir.
Ayrıca teşhisin konması için kullanılacak laboratuvarların biyogüvenlik açısından tam güvenli olması çok önemlidir.
Tedavi
Spesifik bir tedavisi olmadığı için tedavi çoğunlukla ve destek tedavisini içerir. Hastalık sırasında sıklıkla gözlenen trombositopeni gerektiğinde düzeltilmeli, pıhtılaşma faktörleri yerine konmalıdır. Bu amaçla trombosit süspansiyonları kullanılır. Ribavirin adlı bir ilacın ağızdan 10 gün süre ile uygulanmasının, yani oral ribavirin tedavisinin etkinliği kesin değildir. Bir kısım araştırmalar ilacın etkin olduğunu bildirmekte ise de ülkemizden yakın zamanda yayınlanan çok merkezli bir araştırma etkin olmadığı yönündedir. İlacın etkin olup olmadığına karar vermek için ileri klinik araştırmalar gerekmektedir. Hastalığı geçirenlerden elde edilen veya atlardan elde edilen bağışık serum uygulaması etkin olabilir. Bu konuda da araştırmalar devam etmektedir.
Modern tekniklerle hazırlanmış bir aşı mevcut değildir ancak araştırmalar devam etmektedir. Hastalığı geçirenlerin ömür boyu bağışıklık kazanabileceği bilinmektedir.
Gülhane Askerî Tıp Akademisi (GATA) Mikrobiyoloji bölümünden Prof. Dr. Ayhan Kubar'ın başkanlığında 2007 yılından beri yürütülen çalışmalar sonucunda Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi'nin eski Aşı-Serum Merkezi Müdürü Mustafa Hacıömeroğlu tarafından geliştirilen bir serum yüksek risk grubunda bulunan ve yüzde 90 ölüm riski bulunan 26 hastada kullanılmış ve bu hastalardan 24'ü iyileşmiştir.<
Kamu sağlığı ve korunma
Bulaşıcı hastalık olduğu için Kırım-Kongo Hemorajik Ateşine karşı toplumu bilinçlendirmek ve kamu sağlığı açısından önlemler almak çok önemlidir.
Kenelerin aktif olduğu dönemlerde, örneğin bulaşmanın en sık aracısı olan Hyalomma cinsinin aktif olduğu Nisan ve Ekim aylarında, kenelerin bulunduğu ortamdan halkın kaçınması; kenelerin büyük sayılarda bulunabileceği ortamlarda (örneğin ahırlarda vs.) çalışan kişilerin muayene edilmesi faydalı önlemlerdendir. Yine kenelere karşı önlem olarak keneleri kaçıracak kimyasalların yani kullanılması, açık alanlarda özellikle çok yoğun oldukları noktalara insektisit uygulanması da olası önlemler arasındadır.
Epidemi dönemlerinde kişi üzerinde kene bulursa bunu çıkarmaya çalışmaması önemlidir, uygun bir sağlık hizmeti merkezine (hastane gibi) gitmeli ve keneyi burada uzmanlar çıkarmalıdır.
Hastaların kan ve vücut sıvıları ile temastan kaçınılmalıdır. Eğer bir temas olmuşsa, temas etmiş kişi dikkatlice gözlenmeli ve belirtiler görülürse mutlaka gerekli müdahalenin yapılmasını sağlamak önemlidir.
Kesimhaneye yollanmadan önce hayvanlardan kenelerin ayrıştırılması yaygın bir uygulamadır. Hasta hayvanların kan ve dokularına doğrudan temasın bulaşmaya yol açabileceği bilinmektedir.
Ribavirin stoklamak da farklı durumlarda yararlı bir önlem olabilir. ABD askerî güçleri Afganistan ve Irak'taki personelini çeşitli virütik hastalıklara karşı korumak amacıyla ribavirin stokları barındırmaktadır.
KKKA salgınları
1944'te tanımlanmaya yol açan salgın Batı Kırım'da olmuştur. Virüs hastalardan alınan kan örneklerinde ve Hyalomma marginatum marginatum isimli kenelerde saptanmıştır. Araştırmacılar kısa bir süre sonra benzer bir hastalığın de olduğunu fark ettiler. Çin'deki ilk olgu 1965 yılında tanımlanmıştır. 1969'daki bir analizde ise 1956 yılında Zaire'deki (Kongo) epidemide bir çocuktan alınmış kan örneğinde aynı virüse rastlanmış, buradaki hastalığın Kırım'da görülmüş olanla aynı olduğu belirlenmiştir. Tüm bu bulgular hastalığın bugünkü ismi ve tanımına neden olmuşturlar. Verilere göre Güney Afrika'da 1981 yılına kadar 123 olgu tanımlanmış, bunlardan %22'si ölümle sonuçlanmıştır.
1976'da Makedonya'da (toplamda 10 olgulu)[10] ve 1979'da Irak'ta, küçük çaplı, epidemiler görülmüştür. Irak'taki bilinen ilk epidemi olan 1979'daki epidemideki 10 olgudan ikisinin sağlık personeli ve bulaşmanın nozokomiyal olduğu ifade edilmiştir.[11]
Asya ülkelerinden Pakistan, Afganistan ve Kazakistan'da ölümle sonuçlanan olgular tespit edilmiştir. Bildirilere göre Pakistan'daki büyük (majör) epidemiler 1975, 1986, 1996, 1998, 1999 ve 2000 yıllarında olmuş, son olgu 2002 yılında tanımlanmıştır. Aynı yıl Türkiye'de Tokat ilinde sendroma rastlanmıştır. Bu Türkiye'deki ilk bilinen epidemidir. Daha sonra 2003 ve 2004 yıllarında Türkiye'nin farklı illerinde sendroma rastlanmıştır. Türkiye'de son olarak 2006 yılında bildirilen olgulardan bazılarının ölümü sonucu sendrom medyaya da yansımıştır.
Bunların dışında sendrom Suudi Arabistan ve diğer Arap ülkelerinde (Birleşik Arap Emirlikleri, Umman, Katar ...) de görülmüş, sendrom sebebiyle ölüm vakaları ortaya çıkmıştır. Örneğin, 1989-1990 arasında Suudi Arabistan'daki Mekke şehrinde tanımlanan 40 olgudan 12'si ölümle sonuçlanmıştır.[12]
2020'de Türkiye'nin Artvin ilinde 11 kişiye KKKA teşhisi konuldu.
Önlemler
Türkiye Atom Enerjisi Kurumu, 2008 yılında nükleer teknoloji kullanarak kene popülasyonunu kontrol altına alacak bir proje üzerinde çalışmaya başlamıştır. Bu yöntem dünyada ilk kez Orta Anadolu'dan alınıp Sarayköy Nükleer Araştırma Merkezi’ne getirilen kenelere uygulandı. Laboratuvar aşaması 2-3 yıl içinde bitecek projede üreme yeteneğini kaybetmeden kısırlaştırıp doğaya salınan kenelerden doğacak kısır yavrular ile birlikte yavaş yavaş Kırım Kongo Kanamalı Ateşi’ne neden olanlarla birlikte kene popülasyonu yok olacağı iddia edilmektedir.
Taşıyıcı keneler
Hastalığa sebep olan virüs, 30'a yakın kene türünde tespit edilmesine rağmen, asıl olarak 7 türü aktif taşıyıcıdır:
- Türkiye
- Türkiye
- Dermacentor marginatus Türkiye
- Rhipicephalus rossicus (Rus kenesi)
- Amblyomma variegatum Türkiye (yalnızca Hatay'da tek vakada görülmüş)
Notlar
- ^ Hoogstraal H., The epidemiology of tick-borne Crimean/Congo hemorrhagic fever in Asia, Europe, and Africa, J Med Entomol, 1979; 15: 307-417.
- ^ Simpson DIH., Viral haemorrhagic fevers of man, Bull Wld Hlth Org, 1978; 56: 819-32.
- ^ Watts DM, Ksiazeck TG, Linthicum KJ, Hoogstraal H., Crimean-Congo hemorrhagic fever, In: Monath TP editor: The Arboviruses, Epidemiology and Ecology, CRC Pres, Boca Raton FL, 1988; p: 177-222.
- ^ Zeller HG, Cornet JP, Diop A, Camicas JL, Crimean-Congo hemorrhagic fever in ticks (Acari: Ixodidae) and ruminants: field observations of an epizootic in Bandia, Senegal (1989-1992), J Med Entomol 1997; 34: 511-6.
- ^ Simpson IH, Knight EM, Courtois G, Williams MC, Winbren MP, Kibukamusoke J, Cogo Virus: a hitherto undescribed virus occuring in Africa, Part I, Human isolation-clinical notes, East Afr Med J 1967; 44: 86-92.
- ^ Swanepoel R, Gill DE, Shepherd AJ, Leman PA, Mynhardt JH, Harvey S, The clinical pathology of Crimean/Congo hemorrhagic fever, Rev Infect Dis, 1989; 11 (Suppl 4): 794-800.
- ^ Suleiman MN, Muscat-Baron JM, Harries JR, Satti AG, Platt GS, Bowen ET, Simpson DI, Congo/Crimean haemorrhagic fever in Dubai, An outbreak at the Rashid hospital, Lancet, 1980; 2: 939-41.
- ^ Vesenjak-Hirjan J, Punda-Polic V, Dobe M, Geographical distribution of arboviruses in Yugoslavia, J Hyg Epidemiol Microbiol Immunol, 1991; 35: 129-40.
- ^ Al-Tikriti SK, Al-Ani F, Jurji FJ, et al, Congo/Crimean haemorrhagic fever in Iraq, Bull World Health Organ, 1981; 59: 85-90.
- ^ el-Azazy OM, Scrimgeour EM, Crimean-Congo haemorrhagic fever virus infection in the western province of Saudi Arabia, Trans R Soc Trop Med Hyg, 1997; 91: 275-8.
Kaynakça
- ^ Günümüzde hastalığın başlıca vektörlerinin Hyalomma marginatum marginatum, H. m. rufipes ve H. anatolicum anatolicum olduğu kabul edilmektedir. Ancak, Hyalomma türlerinin olmadığı bazı ülkelerde etkenin Ixodes ricinus, Dermacentor spp., Rhipicephalus spp. ve Boophilus annulatus gibi kenelerden izole edilmiş olması, diğer kenelerin de vektörlük potansiyelinin düşünülmesi gerektiğini göstermektedir.
- ^ . Zaman.com.tr. 19 Ekim 2011. 29 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2014.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Haziran 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Haziran 2020.
- ^ "Keneler ışınlanma yöntemiyle yok olacak". 23 Ağustos 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Ağustos 2008.
- ^ [1] 10 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Prof. Dr. Levent Aydın, Kenelere Dikkat!!!!
- Ergonul O. Crimean- Congo Hemorrhagic Fever. Lancet Infect Dis 2006; 6: 203-214. 26 Nisan 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Ergonul O, Celikbas A, Dokuzoguz B, Eren S, Baykam N, Esener H. The characteristics of Crimean-Congo Hemorrhagic Fever in a recent outbreak in Turkey and the impact of oral ribavirin therapy. Clin Infec Dis 2004; 39 (2): 284-288.
- Kırım-Kongo Hemorajik Ateş Epidemiyolojisi, Nazif Elaldı, Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 26 (4):185-190, 2004.[]
- Elaldi N, Bodur H, Ascioglu S, Celikbas A, Ozkurt Z, Vahaboglu H, Leblebicioglu H, Yilmaz N, Engin A, Sencan M, Aydin K, Dokmetas I, Cevik MA, Dokuzoguz B, Tasyaran MA, Ozturk R, Bakir M, Uzun R. Efficacy of oral ribavirin treatment in Crimean-Congo haemorrhagic fever: a quasi-experimental study from Turkey. J Infect. 2009;58(3):238-44.
- Cevik MA, Elaldi N, Akinci E, Ongürü P, Erbay A, Buzgan T, Uzun R, Kubar A, Bodur H.A preliminary study to evaluate the effect of intravenous ribavirin treatment on survival rates in Crimean-Congo hemorrhagic fever.J Infect. 2008;57(4):350-1.
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
- Güncel haber (İngilizce) 8 Temmuz 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- WHO bilgi sayfası (İngilizce)13 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Crimean-Congo Hemorrhagic Fever (İngilizce) 13 Ağustos 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Kırım-Kongo Kanamalı Ateşi, T.C. Sağlık Bakanlığı 2 Temmuz 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Kırım-Kongo Kanamalı Ateşi, Bilkent Üniversitesi, Sağlık Merkezi 27 Haziran 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Turkey fights Ebola-like fever outbreak
| Sınıflandırma | D |
|---|
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kirim Kongo kanamali atesi KKKA veya Kirim Kongo Hemorajik Ates KKHA keneler ozellikle Hyalomma cinsi yoluyla bulasan zoonotik enfeksiyona yol acan bir viral hastaliktir Kirim Kongo Hemorajik AtesBir KKKA hastasiUzmanlikEnfeksiyon hastaliklari Evcil ve yani sira insanlara da bulasabilir Ozellikle Dogu ve Bati Afrika da yaygin olan patojenik virus ailesinin grubuna bagli bir RNA virusudur Enfekte olmus memelilerde klinik hastalik nadir de olsa insanlarda cogunlukla agir gecer ve mortalite orani 30 dur Endemik bolgelerde virus keneler yoluyla bulastigi icin ozellikle tarim ve hayvancilik ile ugrasan kisiler yuksek risk grubundadir TarihceSendroma ilk kez 1944 yilinda Bati Kirim da rastlanmistir 2 Afrika disinda Turkiye dahil bircok Asya ve Dogu Avrupa ulkesinde rastlanmistir Sendrom Turkiye de ilk kez 2002 yilinda ortaya cikan epidemi sirasinda tanimlanmistir Turkiye de fark edilen ilk olgu Mayis 2002 de Tokat ta gorulmustur EpidemiyolojiHyalomma kenesi Sendromun insanlardaki sporadik enfeksiyonu genelde Hyalomma Hyalomma marginatum kenesinin isirigi nedeniyle olur Yine de hastaligi bulastirabildigi bilinen 30 kene turu mevcuttur 850 tur keneden 30 unun KKKA bulastirdigi belirtilmistir Sigir koyun ve keci gibi ciftlik hayvanlarinin yani sira tilki gibi vahsi hayvanlarda da etken viruse rastlanmistir 3 4 Ayrica kuslara ve kucuk memelilere de bulasabilir Afrika Avrupa arasinda goc yolu bulunan bazi kuslarda viruse rastlanmasi kuslarin virusun kitalararasi gecisini saglamis olabilecegi fikrini dogurmustur Enfekte ciftlik hayvanlarinin etinin islenmesi veya yenmesi sonucu insanlarda ortaya cikabilir Ayrica enfekte olmus kan ve temasa gecmis saglik hizmeti calisanlarinda da gorulmustur Nozokomiyal yol bilinen bir bulasma yoludur 5 Insanlara bulasmasinin yaygin bir yolu da kene isirigidir Bunlarin disinda enfekte hastalarla temas da bulasmada onemli bir etkendir Bulastiktan sonraki surecIlk kene isirigindan itibaren yaklasik 2 ile 12 gun arasinda degisen bir kulucka suresi vardir 6 7 Hastane kaynakli enfeksiyonlarda ise nozokomiyal enfeksiyon enkubasyon suresi 3 ile 10 gun arasinda degisir 8 9 Enkubasyon suresinin ardindan grip benzeri semptomlar gorulmeye baslar Bunlar yaklasik bir hafta sonra dinebilir Bununla birlikte hemoraj belirtileri rahatsizligin ilk 3 5 gununde gorulmeye baslar oncelikle duygudurumda dalgalanma ajitasyon zihinsel karmasa ve bogaz Daha sonra burun kanamasi kanli idrar ve kusma gorulur Karaciger siser ve agrir Bunlarin disinda trombositopeni ve lokopeni laboratuvar bulgulari arasindadir Ayrica AST ALT ve LDH oranlarinda yukselme gorulur Semptomlarin ilk ortaya cikisindan 9 10 gun sonra hastalar iyilesme belirtileri gosterir fakat 30 u rahatsizligin 2 haftasinda olur TeshisKirim Kongo Hemorajik Atesinin teshisi sendroma yol acan virusun veya virusun RNA sinin kan ve doku orneklerinden izolasyonunu viruse karsi vucutta olusmus antikorlarin ve virus antijeninin varliginin saptanmasini icerir Ayrica teshisin konmasi icin kullanilacak laboratuvarlarin biyoguvenlik acisindan tam guvenli olmasi cok onemlidir TedaviSpesifik bir tedavisi olmadigi icin tedavi cogunlukla ve destek tedavisini icerir Hastalik sirasinda siklikla gozlenen trombositopeni gerektiginde duzeltilmeli pihtilasma faktorleri yerine konmalidir Bu amacla trombosit suspansiyonlari kullanilir Ribavirin adli bir ilacin agizdan 10 gun sure ile uygulanmasinin yani oral ribavirin tedavisinin etkinligi kesin degildir Bir kisim arastirmalar ilacin etkin oldugunu bildirmekte ise de ulkemizden yakin zamanda yayinlanan cok merkezli bir arastirma etkin olmadigi yonundedir Ilacin etkin olup olmadigina karar vermek icin ileri klinik arastirmalar gerekmektedir Hastaligi gecirenlerden elde edilen veya atlardan elde edilen bagisik serum uygulamasi etkin olabilir Bu konuda da arastirmalar devam etmektedir Modern tekniklerle hazirlanmis bir asi mevcut degildir ancak arastirmalar devam etmektedir Hastaligi gecirenlerin omur boyu bagisiklik kazanabilecegi bilinmektedir Gulhane Askeri Tip Akademisi GATA Mikrobiyoloji bolumunden Prof Dr Ayhan Kubar in baskanliginda 2007 yilindan beri yurutulen calismalar sonucunda Refik Saydam Hifzissihha Merkezi nin eski Asi Serum Merkezi Muduru Mustafa Haciomeroglu tarafindan gelistirilen bir serum yuksek risk grubunda bulunan ve yuzde 90 olum riski bulunan 26 hastada kullanilmis ve bu hastalardan 24 u iyilesmistir lt Kamu sagligi ve korunmaBulasici hastalik oldugu icin Kirim Kongo Hemorajik Atesine karsi toplumu bilinclendirmek ve kamu sagligi acisindan onlemler almak cok onemlidir Kenelerin aktif oldugu donemlerde ornegin bulasmanin en sik aracisi olan Hyalomma cinsinin aktif oldugu Nisan ve Ekim aylarinda kenelerin bulundugu ortamdan halkin kacinmasi kenelerin buyuk sayilarda bulunabilecegi ortamlarda ornegin ahirlarda vs calisan kisilerin muayene edilmesi faydali onlemlerdendir Yine kenelere karsi onlem olarak keneleri kaciracak kimyasallarin yani kullanilmasi acik alanlarda ozellikle cok yogun olduklari noktalara insektisit uygulanmasi da olasi onlemler arasindadir Epidemi donemlerinde kisi uzerinde kene bulursa bunu cikarmaya calismamasi onemlidir uygun bir saglik hizmeti merkezine hastane gibi gitmeli ve keneyi burada uzmanlar cikarmalidir Hastalarin kan ve vucut sivilari ile temastan kacinilmalidir Eger bir temas olmussa temas etmis kisi dikkatlice gozlenmeli ve belirtiler gorulurse mutlaka gerekli mudahalenin yapilmasini saglamak onemlidir Kesimhaneye yollanmadan once hayvanlardan kenelerin ayristirilmasi yaygin bir uygulamadir Hasta hayvanlarin kan ve dokularina dogrudan temasin bulasmaya yol acabilecegi bilinmektedir Ribavirin stoklamak da farkli durumlarda yararli bir onlem olabilir ABD askeri gucleri Afganistan ve Irak taki personelini cesitli virutik hastaliklara karsi korumak amaciyla ribavirin stoklari barindirmaktadir KKKA salginlari1944 te tanimlanmaya yol acan salgin Bati Kirim da olmustur Virus hastalardan alinan kan orneklerinde ve Hyalomma marginatum marginatum isimli kenelerde saptanmistir Arastirmacilar kisa bir sure sonra benzer bir hastaligin de oldugunu fark ettiler Cin deki ilk olgu 1965 yilinda tanimlanmistir 1969 daki bir analizde ise 1956 yilinda Zaire deki Kongo epidemide bir cocuktan alinmis kan orneginde ayni viruse rastlanmis buradaki hastaligin Kirim da gorulmus olanla ayni oldugu belirlenmistir Tum bu bulgular hastaligin bugunku ismi ve tanimina neden olmusturlar Verilere gore Guney Afrika da 1981 yilina kadar 123 olgu tanimlanmis bunlardan 22 si olumle sonuclanmistir 1976 da Makedonya da toplamda 10 olgulu 10 ve 1979 da Irak ta kucuk capli epidemiler gorulmustur Irak taki bilinen ilk epidemi olan 1979 daki epidemideki 10 olgudan ikisinin saglik personeli ve bulasmanin nozokomiyal oldugu ifade edilmistir 11 Asya ulkelerinden Pakistan Afganistan ve Kazakistan da olumle sonuclanan olgular tespit edilmistir Bildirilere gore Pakistan daki buyuk major epidemiler 1975 1986 1996 1998 1999 ve 2000 yillarinda olmus son olgu 2002 yilinda tanimlanmistir Ayni yil Turkiye de Tokat ilinde sendroma rastlanmistir Bu Turkiye deki ilk bilinen epidemidir Daha sonra 2003 ve 2004 yillarinda Turkiye nin farkli illerinde sendroma rastlanmistir Turkiye de son olarak 2006 yilinda bildirilen olgulardan bazilarinin olumu sonucu sendrom medyaya da yansimistir Bunlarin disinda sendrom Suudi Arabistan ve diger Arap ulkelerinde Birlesik Arap Emirlikleri Umman Katar de gorulmus sendrom sebebiyle olum vakalari ortaya cikmistir Ornegin 1989 1990 arasinda Suudi Arabistan daki Mekke sehrinde tanimlanan 40 olgudan 12 si olumle sonuclanmistir 12 2020 de Turkiye nin Artvin ilinde 11 kisiye KKKA teshisi konuldu OnlemlerTurkiye Atom Enerjisi Kurumu 2008 yilinda nukleer teknoloji kullanarak kene populasyonunu kontrol altina alacak bir proje uzerinde calismaya baslamistir Bu yontem dunyada ilk kez Orta Anadolu dan alinip Saraykoy Nukleer Arastirma Merkezi ne getirilen kenelere uygulandi Laboratuvar asamasi 2 3 yil icinde bitecek projede ureme yetenegini kaybetmeden kisirlastirip dogaya salinan kenelerden dogacak kisir yavrular ile birlikte yavas yavas Kirim Kongo Kanamali Atesi ne neden olanlarla birlikte kene populasyonu yok olacagi iddia edilmektedir Tasiyici kenelerHastaliga sebep olan virus 30 a yakin kene turunde tespit edilmesine ragmen asil olarak 7 turu aktif tasiyicidir Turkiye Turkiye Dermacentor marginatus Turkiye Rhipicephalus rossicus Rus kenesi Amblyomma variegatum Turkiye yalnizca Hatay da tek vakada gorulmus Notlar Hoogstraal H The epidemiology of tick borne Crimean Congo hemorrhagic fever in Asia Europe and Africa J Med Entomol 1979 15 307 417 Simpson DIH Viral haemorrhagic fevers of man Bull Wld Hlth Org 1978 56 819 32 Watts DM Ksiazeck TG Linthicum KJ Hoogstraal H Crimean Congo hemorrhagic fever In Monath TP editor The Arboviruses Epidemiology and Ecology CRC Pres Boca Raton FL 1988 p 177 222 Zeller HG Cornet JP Diop A Camicas JL Crimean Congo hemorrhagic fever in ticks Acari Ixodidae and ruminants field observations of an epizootic in Bandia Senegal 1989 1992 J Med Entomol 1997 34 511 6 Simpson IH Knight EM Courtois G Williams MC Winbren MP Kibukamusoke J Cogo Virus a hitherto undescribed virus occuring in Africa Part I Human isolation clinical notes East Afr Med J 1967 44 86 92 Swanepoel R Gill DE Shepherd AJ Leman PA Mynhardt JH Harvey S The clinical pathology of Crimean Congo hemorrhagic fever Rev Infect Dis 1989 11 Suppl 4 794 800 Suleiman MN Muscat Baron JM Harries JR Satti AG Platt GS Bowen ET Simpson DI Congo Crimean haemorrhagic fever in Dubai An outbreak at the Rashid hospital Lancet 1980 2 939 41 Vesenjak Hirjan J Punda Polic V Dobe M Geographical distribution of arboviruses in Yugoslavia J Hyg Epidemiol Microbiol Immunol 1991 35 129 40 Al Tikriti SK Al Ani F Jurji FJ et al Congo Crimean haemorrhagic fever in Iraq Bull World Health Organ 1981 59 85 90 el Azazy OM Scrimgeour EM Crimean Congo haemorrhagic fever virus infection in the western province of Saudi Arabia Trans R Soc Trop Med Hyg 1997 91 275 8 Kaynakca Gunumuzde hastaligin baslica vektorlerinin Hyalomma marginatum marginatum H m rufipes ve H anatolicum anatolicum oldugu kabul edilmektedir Ancak Hyalomma turlerinin olmadigi bazi ulkelerde etkenin Ixodes ricinus Dermacentor spp Rhipicephalus spp ve Boophilus annulatus gibi kenelerden izole edilmis olmasi diger kenelerin de vektorluk potansiyelinin dusunulmesi gerektigini gostermektedir Zaman com tr 19 Ekim 2011 29 Kasim 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Kasim 2014 Arsivlenmis kopya 9 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Haziran 2020 Keneler isinlanma yontemiyle yok olacak 23 Agustos 2008 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Agustos 2008 1 10 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Prof Dr Levent Aydin Kenelere Dikkat Ergonul O Crimean Congo Hemorrhagic Fever Lancet Infect Dis 2006 6 203 214 26 Nisan 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ergonul O Celikbas A Dokuzoguz B Eren S Baykam N Esener H The characteristics of Crimean Congo Hemorrhagic Fever in a recent outbreak in Turkey and the impact of oral ribavirin therapy Clin Infec Dis 2004 39 2 284 288 Kirim Kongo Hemorajik Ates Epidemiyolojisi Nazif Elaldi Cumhuriyet Universitesi Tip Fakultesi Dergisi 26 4 185 190 2004 olu kirik baglanti Elaldi N Bodur H Ascioglu S Celikbas A Ozkurt Z Vahaboglu H Leblebicioglu H Yilmaz N Engin A Sencan M Aydin K Dokmetas I Cevik MA Dokuzoguz B Tasyaran MA Ozturk R Bakir M Uzun R Efficacy of oral ribavirin treatment in Crimean Congo haemorrhagic fever a quasi experimental study from Turkey J Infect 2009 58 3 238 44 Cevik MA Elaldi N Akinci E Onguru P Erbay A Buzgan T Uzun R Kubar A Bodur H A preliminary study to evaluate the effect of intravenous ribavirin treatment on survival rates in Crimean Congo hemorrhagic fever J Infect 2008 57 4 350 1 Ayrica bakinizEbola HyalommaDis baglantilarGuncel haber Ingilizce 8 Temmuz 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde WHO bilgi sayfasi Ingilizce 13 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Crimean Congo Hemorrhagic Fever Ingilizce 13 Agustos 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kirim Kongo Kanamali Atesi T C Saglik Bakanligi 2 Temmuz 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kirim Kongo Kanamali Atesi Bilkent Universitesi Saglik Merkezi 27 Haziran 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde Turkey fights Ebola like fever outbreakSiniflandirmaDICD 10 A980ICD 9 CM 065 0MeSH D006479