Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ormangülü, fundagiller (Ericaceae) familyasından Rhododendron cinsinin 800 kadar türünü içeren çiçekli bitkilerin ortak adı. Gösterişli çiçekleri nedeniyle bahçelerde ve saksıda yetiştirilir.
| Ormangülü | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Rhododendron ponticum | |||||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| Türler | |||||||||||||||||
| metne bakınız. | |||||||||||||||||
(Rhododendron luteum)
Özellikleri
Kışın yaprağını döken veya her dem yeşil çalı, ağaççık ender olarak ağaç halini alan odunsu bitkilerdir. Tomurcuklar kiremitvari dizilmiş olan çok sayıda pullarla örtülüdür. Yaprakların sürgünlere dizilişi almaşıktır. Çiçek ve yaprakların saplarında yağ bezeleri bulunur. Çiçekler çoğunlukla terminal durumlu mürekkep salkım durumlu bazen de teker teker bulunur. 5 parçalı çanak serbest veya birbirleri ile kaynaşmıştır. Taç; çan, huni veya benzeri değişik şekiller arz eder. Etaminler 5-10'dur. Yumurtalık 5-10 gözlüdür. Meyve yumurta biçiminde 8–10 mm boyunda kapsüldür. Tohumlar gayet küçük ve boldur. Rüzgarla etrafa uçup dağılma özelliği gösterir.
En ufak tür 10–20 cm, R. arboreum ise en büyük tür olup boyunun 50 metreyi bile aştığı tespit edilebilmiştir. Yapraklar spiral konumlu, yaprak boyu 1–2 cm ile 50 cm arasında değişmektedir, sadece R. sinogrande türünde yaprakların uzunluğu 100 cm kadardır.
Dağılım
Ormangülü çok geniş alana yayılmış bir bitki cinsidir, kurak alanlar dışında, Kuzey Yarımküre'nin tamamı ile Güney Yarımküre'de güneydoğu Asya ve kuzeydoğu Avustralya'ya kadar dağılım göstermektedir. Himalaya dağlarında, orta Nepal ve ile doğuda Yunnan ve Sichuan bölgeleri arasında en zengin tür çeşitliliği görülmektedir. dağları, Kore, Japonya ve Tayvan tür çeşitliliği bakımından diğer önemli alanlardır. Ayrıca, güneydoğu Asya ile kuzey Avustralya arasında yer olan Borneo adasında 55, Yeni Gine adasında 164 tür olmak üzere, önemli sayıda tropikal ormangülü türü bulunmaktadır. Kuzey Amerika ve Avrupa kıtaları ise daha az sayıda türe sahip bulunmaktadırlar. Mor çiçekli ormangülü (Rhododendron ponticum) ise Karadeniz Bölgesi'ne özgü bir türdür.
Sınıflandırma
Ormangülleri sekiz alt cins altında toplanmaktadır:
- Alt cins Rhododendron L.: yapraklar küçük (yaprakların alt yüzleri pullarla örtülü); birkaçyüz türü vardır. 300 kadar türe sahip Vireya grubunun tropikal ormangülleri genellikle buraya dahil edilmekle birlikte bazı uzmanlarca dokuzuncu altcins olarak ayrılmaktadırlar.
- Alt cins Hymenanthes Koch: yapraklar büyük (yaprakların alt yüzlerinde pullar yok); 140 civarında türü bulunmaktadır.
- Alt cins Pentanthera Don: yaprak döken ormangülleridir; yaklaşık 25 tür.
- Alt cins Tsutsusi: yaklaşık 15 tür.
- Alt cins Azaleastrum Planch.: beş tür.
- Alt cins Candidastrum Philipson & Philipson: sadece bir türü mevcuttur Rhododendron albiflorum.
- Alt cins Mumeazalea: tek türü vardır Rhododendron semibarbatum.
- Alt cins Therorhodion: bir türü vardır Rhododendron camtschaticum.
Son genetik çalışmalar bu cins içindeki türlerin yeniden sınıflandırılmasına yol açmış, eskiden cins olarak kabul edilen Ledum, şimdi Rhododendron alt cinsi içine alınmıştır. Hymenanthes grubunun Pentanthera içine dahil edilmesi gibi, alt cinsler içinde yeni sınıflandırmalar önerilmektedir .
Ormangüllerinde Hibritler yapay yollarla yoğun olarak geliştirilmekte, doğada ise farklı türlerin dağılım alanlarının kesiştiği bölgelerde ortaya çıkmaktadır. 20 binin üzerinde kültür ırkı ayırt edilebilmektedir. Bunların çoğu çiçekleri, bir kısmı ise süs bitkisi olarak dekoratif yaprakları veya gövdeleri için geliştirilmektedir.
Labrador çayı
Labrador çayı olarak kullanılan türler:
Türkiye'deki türler
Ormangülleri Türkiye'de Karadeniz Bölgesinin bol yağış alan dağlık kısımlarında bulunur. Doğal olarak yetişen 5 ormangülü türü vardır. Ayrıca birçok melez ormangülü taksonu tespit edilmiştir.
- Sarı çiçekli ormangülü (Rhododendron luteum) Batı, Orta ve Doğu Karadeniz.
- Mor çiçekli ormangülü (Rhododendron ponticum) Bütün Karadeniz sahili boyunca.
- Kafkas ormangülü (Rhododendron caucasicum) Rize, Trabzon, Artvin.
- Pembe çiçekli ormangülü (Rhododendron smirnowii) Rize, Artvin.
- Beyaz çiçekli ormangülü (Rhododendron ungernii) Artvin.
Melez taksonlar
- Rhododendron x sochadzeae (R. ponticum x R. caucasicum melezi) Artvin.
- Rhododendron x rosifaciens (R. smirnovii x R. ungernii melezi) Tiryal Dağı.
- Rhododendron x filidactylis (R. ponticum x R. ungernii melezi) Tiryal Dağı.
-
![image]()
Kafkas ormangülü
(Rhododendron caucasicum) -
![image]()
Kırmızı ormangülü
Kaynakça
- ^ Kron, K. A.; Judd, W. S.; Stevens, P. F.; Crayn, D. M.; Anderberg, A. A.; Gadek, P. A.; Quinn, C. J.; Luteyn, J. L. (2002). "Phylogenetic Classification of Ericaceae: Molecular and Morphological Evidence". The Botanical Review. 68 (3): 335–423. doi:10.1663/0006-8101(2002)068[0335:PCOEMA]2.0.CO;2. ISSN 0006-8101.
Dış bağlantılar
- Amerika Ormangülü Derneği 3 Kasım 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
![image]()
Vikitür'de Rhododendron ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.![image]()
Wikimedia Commons'ta Ormangülü ile ilgili çoklu ortam kategorisi bulunur.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ormangulu fundagiller Ericaceae familyasindan Rhododendron cinsinin 800 kadar turunu iceren cicekli bitkilerin ortak adi Gosterisli cicekleri nedeniyle bahcelerde ve saksida yetistirilir OrmanguluRhododendron ponticumBiyolojik siniflandirmaAlem PlantaeBolum TracheophytaSinif MagnoliopsidaKlad EudicotsTakim EricalesFamilya EricaceaeOymak Cins Rhododendron L Sp Pl 392 1753 Turlermetne bakiniz Pembe cicekli ormangulu Rhododendron smirnowii Sari cicekli ormangulu Rhododendron luteum OzellikleriKisin yapragini doken veya her dem yesil cali agaccik ender olarak agac halini alan odunsu bitkilerdir Tomurcuklar kiremitvari dizilmis olan cok sayida pullarla ortuludur Yapraklarin surgunlere dizilisi almasiktir Cicek ve yapraklarin saplarinda yag bezeleri bulunur Cicekler cogunlukla terminal durumlu murekkep salkim durumlu bazen de teker teker bulunur 5 parcali canak serbest veya birbirleri ile kaynasmistir Tac can huni veya benzeri degisik sekiller arz eder Etaminler 5 10 dur Yumurtalik 5 10 gozludur Meyve yumurta biciminde 8 10 mm boyunda kapsuldur Tohumlar gayet kucuk ve boldur Ruzgarla etrafa ucup dagilma ozelligi gosterir En ufak tur 10 20 cm R arboreum ise en buyuk tur olup boyunun 50 metreyi bile astigi tespit edilebilmistir Yapraklar spiral konumlu yaprak boyu 1 2 cm ile 50 cm arasinda degismektedir sadece R sinogrande turunde yapraklarin uzunlugu 100 cm kadardir DagilimOrmangulu cok genis alana yayilmis bir bitki cinsidir kurak alanlar disinda Kuzey Yarimkure nin tamami ile Guney Yarimkure de guneydogu Asya ve kuzeydogu Avustralya ya kadar dagilim gostermektedir Himalaya daglarinda orta Nepal ve ile doguda Yunnan ve Sichuan bolgeleri arasinda en zengin tur cesitliligi gorulmektedir daglari Kore Japonya ve Tayvan tur cesitliligi bakimindan diger onemli alanlardir Ayrica guneydogu Asya ile kuzey Avustralya arasinda yer olan Borneo adasinda 55 Yeni Gine adasinda 164 tur olmak uzere onemli sayida tropikal ormangulu turu bulunmaktadir Kuzey Amerika ve Avrupa kitalari ise daha az sayida ture sahip bulunmaktadirlar Mor cicekli ormangulu Rhododendron ponticum ise Karadeniz Bolgesi ne ozgu bir turdur SiniflandirmaOrmangulleri sekiz alt cins altinda toplanmaktadir Alt cins Rhododendron L yapraklar kucuk yapraklarin alt yuzleri pullarla ortulu birkacyuz turu vardir 300 kadar ture sahip Vireya grubunun tropikal ormangulleri genellikle buraya dahil edilmekle birlikte bazi uzmanlarca dokuzuncu altcins olarak ayrilmaktadirlar Alt cins Hymenanthes Koch yapraklar buyuk yapraklarin alt yuzlerinde pullar yok 140 civarinda turu bulunmaktadir Alt cins Pentanthera Don yaprak doken ormangulleridir yaklasik 25 tur Alt cins Tsutsusi yaklasik 15 tur Alt cins Azaleastrum Planch bes tur Alt cins Candidastrum Philipson amp Philipson sadece bir turu mevcuttur Rhododendron albiflorum Alt cins Mumeazalea tek turu vardir Rhododendron semibarbatum Alt cins Therorhodion bir turu vardir Rhododendron camtschaticum Son genetik calismalar bu cins icindeki turlerin yeniden siniflandirilmasina yol acmis eskiden cins olarak kabul edilen Ledum simdi Rhododendron alt cinsi icine alinmistir Hymenanthes grubunun Pentanthera icine dahil edilmesi gibi alt cinsler icinde yeni siniflandirmalar onerilmektedir Ormangullerinde Hibritler yapay yollarla yogun olarak gelistirilmekte dogada ise farkli turlerin dagilim alanlarinin kesistigi bolgelerde ortaya cikmaktadir 20 binin uzerinde kultur irki ayirt edilebilmektedir Bunlarin cogu cicekleri bir kismi ise sus bitkisi olarak dekoratif yapraklari veya govdeleri icin gelistirilmektedir Labrador cayiLabrador cayi olarak kullanilan turler Rhododendron tomentosum Rhododendron groenlandicum Rhododendron columbianumTurkiye deki turlerOrmangulleri Turkiye de Karadeniz Bolgesinin bol yagis alan daglik kisimlarinda bulunur Dogal olarak yetisen 5 ormangulu turu vardir Ayrica bircok melez ormangulu taksonu tespit edilmistir Sari cicekli ormangulu Rhododendron luteum Bati Orta ve Dogu Karadeniz Mor cicekli ormangulu Rhododendron ponticum Butun Karadeniz sahili boyunca Kafkas ormangulu Rhododendron caucasicum Rize Trabzon Artvin Pembe cicekli ormangulu Rhododendron smirnowii Rize Artvin Beyaz cicekli ormangulu Rhododendron ungernii Artvin Melez taksonlar Rhododendron x sochadzeae R ponticum x R caucasicum melezi Artvin Rhododendron x rosifaciens R smirnovii x R ungernii melezi Tiryal Dagi Rhododendron x filidactylis R ponticum x R ungernii melezi Tiryal Dagi Kafkas ormangulu Rhododendron caucasicum Kirmizi ormanguluKaynakca Kron K A Judd W S Stevens P F Crayn D M Anderberg A A Gadek P A Quinn C J Luteyn J L 2002 Phylogenetic Classification of Ericaceae Molecular and Morphological Evidence The Botanical Review 68 3 335 423 doi 10 1663 0006 8101 2002 068 0335 PCOEMA 2 0 CO 2 ISSN 0006 8101 Dis baglantilarAmerika Ormangulu Dernegi 3 Kasim 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde Vikitur de Rhododendron ile ilgili ayrintili taksonomik bilgiler bulunur Wikimedia Commons ta Ormangulu ile ilgili coklu ortam kategorisi bulunur