Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sovyetler Birliği'nin yaklaşık yetmiş yıllık tarihinin hiçbir döneminde ülkenin resmî bir lideri olmadı ve devlet başkanı de facto olarak yöneticilik yaptı, çünkü ülkedeki siyasi sistemi oluşturan iktidar tüm sovyetler arasında paylaştırılmıştı. Buna karşın her dönem pratikte üst düzey liderler bulunmaktaydı ve bu liderlerin genellikle Halk Komiserleri Konseyi Başkanlığı ya da Sovyetler Birliği Komünist Partisi Genel Sekreterliği makamları vasıtasıyla sorumlukları ve yetkileri bulunurdu. Devletin kuruluşunda Sovyetler Birliği Komünist Partisi (SBKP) öncü parti ilkesine uygun olarak devletin ana yönetim organı olarak konumlandı ve bu durum Sovyet Anayasası 6. maddesi ile anayasal olarak koruma altına alındı. Böylelikle SBKP toplumunda öncü rolü oynayan parti olarak tek parti yönetimi ile devlet yönetiminde söz sahibi oldu.
21 Mart 1922'de imzalanan Sovyetler Birliği Kuruluş Antlaşması sonrası kurulan ülkenin ilk lideri 30 Aralık 1922'de Sovyetler Birliği Sovyetleri Kongresi tarafından Halk Komiserleri Konseyi başkanı (başbakan) seçilen Vladimir Lenin'dir. Ancak 1918 yılında silahlı saldırıya uğramasından dolayı sağlığı gitgide kötüye gitti ve 21 Ocak 1924 tarihinde hayatını kaybetti. Ardından geçen sürede Josef Stalin parti içerisinde daha yetkili bir konuma yükseldi. Birçok kaynak 1920'li yıllarda Stalin'in Sovyetler Birliği Komünist Partisi Merkez Komitesi'ndeki etkinliğinin artmasının ve (parti içerisindeki yükselişinin) sonra Merkez Komitesi Genel Sekreterliği görevinin, gerek SBKP gerekse Sovyetler Birliği hükûmeti üzerinde söz sahibi olmasından dolayı pratik olarak "Sovyetler Birliği lideri" ile eş anlamlı hale geldiğini belirtir. Bu dönemde Komünist Parti Politbürosu ülkenin yönetim organı olarak işlev gördü ve üyeleri fiilen lider pozisyonda idiler. Bu dönemde Politbüro'nun asıl üyeleri Stalin, Lev Troçki, Lev Kamenev ve Nikolay Krestinski, yedek üyeleri ise Grigori Zinoviyev, Nikolay Buharin ve Mihail Kalinin idi.
Politbüro'nun lideri olarak Stalin, parti içerisinde çoğunluk olan taraftarlarıyla birlikte Büyük Temizlik olarak adlandırılan siyasi baskı dönemi başlattı ve muhalefet susturuldu. Bu dönem sonrası Stalin'in partideki yetkili konumu pekiştirildi. Bu dönem kimi kaynaklarca Stalin kişi kültü olarak anıldı. Haziran 1941'de Nazi Almanyası'nın Barbarossa Harekâtı kapsamında Sovyetler Birliği'ni işgal girişimini başlatması üzerine Devlet Savunma Komitesi kuruldu ve Stalin başkan olarak seçildi. Bu komite Büyük Vatanseverlik Savaşı boyunca devleti fiili olarak yönetti. Stalin'in Mart 1953'te yaşamını yitirmesinin ardından Merkez Komitesi Georgi Malenkov'u "Birinci Sekreter" olarak seçti, ancak Malenkov'a karşı Nikita Kruşçev tarafından muhalefet süreci başlatıldı. Kruşçev, Eylül 1953'te Birinci Sekreter olarak Merkez Komitesi'nin lideri olarak seçildi. Bu makam 1990 yılına kadar ülkede en üst düzey yöneticilik konumuydu.
1956'daki SBKP 20. Kongresi'nde Kruşçev, Stalin'i ve politikalarını açıkça kınadı ve destalinizasyon adı verilen Stalin dönemindeki liderlik anlayışlarının mahkûm edildiği süreç başladı. Dönemin parti kadroları bu süreci yıkıcı ve istikrarsızlaştırıcı ve Marksizm-Leninizm'in temel ilkelerden saptırma olarak algıladı ve Kruşçev gerek partide gerek ülkede çok sayıda düşman kazandı. Bunun sonucu olarak Anti-Parti Grubu ismiyle anılan eski üst düzey Sovyet liderlerinden oluşan grup 1957'de Kruşçev'i görevden almayı denedi, ancak başarısız oldu. Bu gelişmelerin ardından Kruşçev, Politbüro ile tartışmadan veya onay almadan siyasal kararlar alma yoluyla liderlik görevini sürdürdü.Küba füze krizi sonrası kendisine yönelik eleştirilerin artmasıyla birlikte 1964 yılında SBKP Birinci Sekreterliği görevini bıraktığını açıkladı. Yakın çalışma arkadaşı Leonid Brejnev aynı gün yapılan oylamada Birinci Sekreter olarak seçildi; Aleksey Kosıgin yeni Bakanlar Konseyi Başkanı oldu ve Anastas Mikoyan Yüksek Sovyet Prezidyumu Başkanı sıfatıyla görevini sürdürdü. 1965'te, Politbüro'nun kararıyla, Mikoyan emekli olmak zorunda bırakıldı; Nikolay Podgorni, Yüksek Sovyet Prezidyumu Başkanlığı görevini devraldı.
1964-1977 yılları arasında ülke Leonid Brejnev, Aleksey Kosıgin ve Nikolay Podgornıy'ın kolektif liderlik olarak oluşturduğu troyka adı verilen triumvirlik sistemiyle yönetildi.Birinci dünya ülkelerinde görülmeyen bu durum söz konusu ülkelerle ilişkilerde temsiliyet açısından zaman zaman karmaşalara yol açtı. Sonraki yıllarda Gorbaçov tarafından Durgunluk Dönemi olarak anılacak olan 1964-1982 yılları arasındaki dönem, ülkede diğer dönemlere göre düşük sosyo-ekonomik verimliliğin baş gösterdiği ve ülke yöneticilerinde gerontokrasinin belirgin halde olduğu bir dönem oldu. 1982'de Yuri Andropov SBKP Merkez Komitesi Genel Sekreterliği görevine seçildi ancak 1983 yılında büyüyen sağlık sorunları nedeniyle görevini yapamaz hale geldi ve Politbüro toplantılarına başkanlık etmesi gereken toplantılara nadiren katılabildi. Bu süreçte Nikolay Tihonov onun yerine toplantılara başkanlık yaptı. Andropov yalnızca 15 ay görevde kalabildi ve 1984 yılındaki ölümünün ardından Konstantin Çernenko Genel Sekreterlik görevine seçildi. Çernenko, 10 Mart 1985'teki ölümüne dek 13 ay bu görevi sürdürdü.
Anayasada Genel Sekreterlik görevine açıkça bir atıf bulunmaması nedeniyle, bir Sovyet liderinin ölümünden veya görevden çekilmesinin ardından, bu makamın halefi olarak kişi SBKP Politbürosu, Merkez Komite veya başka bir hükûmet ya da parti aygıtının desteğine ihtiyaç duymaktaydı. Ülkenin son anayasası olan 1977 Sovyet Anayasası itibarıyla Sovyetler Birliği Bakanlar Konseyi Başkanı aynı zamanda hükûmet başkanı, Yüksek Sovyet Prezidyumu Başkanı ise aynı zamanda devlet başkanı idi. Bakanlar Konseyi Başkanı'nın görevleri birinci dünya ülkelerindeki başbakanla, Yüksek Sovyet Prezidyumu Başkanı'nın görevleri ise bu ülkelerdeki cumhurbaşkanı ile eşdeğerdi.
Mihail Gorbaçov, 11 Mart 1985 tarihinde Politbüro tarafından Genel Sekreterlik görevine seçildi. Seçildiği dönem 54 yaşında olan Gorbaçov, Kruşçev döneminden sonra seçilen liderlere göre oldukça genç idi. Gorbaçov Mayıs 1985'te ekonomik gelişmenin yavaşladığını, ülkenin durgunluk dönemine girdiğini ve yetersiz yaşam standartlarının hüküm sürdüğünü açıkça ifade etti ve bunu yapan için ilk Sovyet lider oldu. Gorbaçov, daha önceki liderlerin yapmadığı politikalara girişti; bu politikalar perestroyka (Türkçe: Yeniden yapılandırma) ve glasnost (Türkçe: Şeffaflık) olarak anıldı. 1986-88 arasında Sovyetler Birliği ekonomisinin temelini oluşturan merkezî planlamayı kaldırdı ve devlet teşebbüslerinin kendi üretimlerini belirlemesine izin verdi. Daha önce özel sektöre izin verilmeyen işletmelerde özel yatırımlar sağladı ve yabancı yatırıma izin verdi. 1988 ve 1989'da o döneme kadar Marksizm-Leninizm'i ve komünizmin tanımlayan temel politikalardan uzaklaşıldı.
Mart 1990 tarihinde Sovyetler Birliği Devlet Başkanı makamı Genel Sekreterlik makamının yeniden şekillendirilmesiyle en yüksek Sovyet politik makam oluşturuldu. Başkanlığın kurulması döneminde eş zamanlı olarak Halk Vekilleri Kongresi temsilcileri anayasanın 6. maddesinin değiştirilmesine karar verdi. Bu karar partinin devlet ve Sovyet halkı üzerindeki egemenliğini diğer dönemlere göre daha zayıf bir hale getirdi. Yeni tasarıya göre ölüm, istifa ya da görevdeki bir başkanın görevden alınması durumlarında başkanın görevini başkan yardımcısı üstlenecekti, fakat bunun gerçekleşmesinden önce başkan yardımcısı Gennadi Yanayev'in önderliğindeki 1991 darbe girişiminden sonra başkan yardımcısının yerini Sovyetler Birliği Devlet Konseyi'nin seçilmiş bir üyesi aldı. Ardından Sovyetler Birliği dağıldı.
Liderler
Aşağıdaki liste Sovyetler Birliği Komünist Partisi'nde, hükûmette veya her ikisinde liderlik yapan alan kişileri kapsar. † ile işaretli kişiler görevde ölen liderleri belirtmektedir.
| Lider | Dönem | Kongre(ler) | Makam | Kaynak | |
|---|---|---|---|---|---|
| Geliş | Gidiş | ||||
| Vladimir Lenin | 30 Aralık 1922 | 21 Ocak 1924† | 11.-12. Kongre | Halk Komiserleri Konseyi başkanı (RSFSC ve SSCB) | |
| Aleksey Rıkov | 2 Şubat 1924 | 19 Aralık 1930 | Kongre görmedi | Halk Komiserleri Konseyi başkanı (RSFSC ve SSCB) | |
| Josef Stalin | 21 Ocak 1924 | 5 Mart 1953† | 13.-19. Kongre | Komünist Parti genel sekreteri | |
| Bakanlar Konseyi başkanı | |||||
| Georgiy Malenkov | 5 Mart 1953 | 8 Eylül 1953 | 19. Kongre | ||
| Nikita Kruşçev | 8 Eylül 1953 | 14 Ekim 1964 | 20.-22. Kongre | Komünist Parti birinci sekreteri | |
| Leonid Brejnev | 14 Ekim 1964 | 10 Kasım 1982† | 23.-26. Kongre | Komünist Parti genel sekreteri | |
| Yuriy Andropov | 10 Kasım 1982 | 9 Şubat 1984 | Kongre görmedi | ||
| Konstantin Çernenko | 9 Şubat 1984 | 10 Mart 1985 | Kongre görmedi | ||
| Mihail Gorbaçov | 10 Mart 1985 | 26 Aralık 1991 | 27.-28. Kongre | ||
| Sovyetler Birliği devlet başkanı | |||||
| Gennadiy Yanayev | 19 Ağustos 1991 | 21 Ağustos 1991 | Kongre görmedi | Sovyetler Birliği geçici devlet başkanı (1991 darbesi) | |
Üçlü liderlikler
Sovyetler Birliği'nde dört ayrı dönemde troyka adı verilen triumvirlik sistemi ile üçlü yönetim mekanizması oluşturulmuştur. İlki Lenin'in hastalığının ağırlaşmasından sonraki 3 yıllık dönemi, ikincisi Stalin'in ölümünden sonraki 3 aylık dönemi, üçüncüsü Kruşçev'in iktidardan düşürülmesi ve Brejnev'in yükseldiği dönemi, dördüncüsü ise Çernenko'nun hastalığı dönemini kapsar. Kolektif liderliğin hakim olduğu bu dönemlerde ülke, bir kişi şahsında liderlik yetkileri olmadan yönetildi.
| Kişiler (Doğum–Ölüm) | Görev süresi | Notlar | ||
|---|---|---|---|---|
 |  |  | ↓ Nisan 1925 | Vladimir Lenin'in hastalığı kapsamında Mayıs 1922'de ilk inme ortaya çıktığında, onun görev yetkileriyle donatılmış üçlü bir yönetim mekanizması kuruldu. Buna karşın 2 Ekim 1922 tarihinde liderliğe geri döndü fakat durumu 9 Mart 1923 tarihinde yeniden ağırlaştı. Üçlü mekanizma Grigori Zinoviyev, Josef Stalin ve Lev Kamenev'den oluşuyordu. Kamanev ve Zinoviyev'in tek ülkede sosyalizm kuramına eleştiri getirip sosyalizmin ancak enternasyonal alanda elde edilebileceğine dair sıkı inançları yüzünden Nisan 1925'te troyka dağıldı. 1926 başlarında Kamenev ve Zinoviyev, Lev Troçki'nin öncülüğünü yaptığı Sol Muhalefet ile birleştiler. İkili, yıllar sonra Büyük Temizlik kapsamında idam edildi. |
| Lev Kamenev (1883-1936) | Josef Stalin (1878-1953) | Grigori Zinoviyev (1883-1936) | ||
 |  | ↓ 26 Haziran 1953 | Bu üçlü yönetim Georgi Malenkov, Lavrenti Beriya ve Vyaçeslav Molotov'dan oluşmaktaydı. Malenkov ve Molotov'un Kruşçev'e destek vererek Beriya'nın tutuklatması ve kurşuna dizilmesiyle sonuçlanan kampanyaya destek vermesinden sonra dağıldı. | |
| Lavrenti Beriya (1899-1953) | Georgi Malenkov (1902-1988) | Vyaçeslav Molotov (1890-1986) | ||
 |  |  | ↓ 16 Haziran 1977 | Kruşçev'in yönetimden düşürülmesini takiben kuruldu. Brejnev Birinci Sekreter, Kosıgin Bakanlar Konseyi Başkanı, Nikolay Podgorni ise Yüksek Sovyet Prezidyumu Başkanı görevindeydi. Bu üçlü mekanizma Brejnev'in 1977'de Podgorni'yi Prezidyum Başkanlığına getirmesiyle etkisizleşti. Bununla birlikte kolektif liderlik Podgorni'nin Brejnev'in etkisiyle parti liderliğinden uzaklaştırılmasına kadar farklı bir biçimde var olmaya devam etti. |
| Leonid Brejnev (1906-1982) | Aleksey Kosıgin (1904-1980) | Nikolay Podgorni (1903-1983) | ||
 |  | ↓ 20 Aralık 1984 | Konstantin Çernenko SBKP Genel Sekreterliği görevini üstlenmesine rağmen sağlığının bozuk olması ve buna bağlı nomenklaturalara komut verme eksiklikleri nedeniyle bu görevi tam olarak yerine getiremedi. Bu koşullar Çernenko'nun Sovyet cumhuriyetlerinin yerel politikaları kontrol edememesine yol açarken, Dışişleri Bakanı Andrey Gromıko ve Savunma Bakanı Dmitri Ustinov'un Sovyetler Birliği'nin askeriyesi ve dış politikasında etkin söz sahibi olma olanağını sağladı. Ustinov'un Aralık 1984'teki ölümüne dek bu üç kişi Politbüro'nun karar vermesinde yetkin idi. | |
| Konstantin Çernenko (1911-1985) | Andrey Gromıko (1909-1989) | Dmitri Ustinov (1908-1984) | ||
İstatistikler
| # | Lider | Doğum tarihi | Göreve gelme yaşı | Toplam görev süresi | Görevi bırakma yaşı | Ölüm tarihi | Toplam ömür |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Vladimir Lenin | 22 Nisan 1870 | 52 yıl, 252 gün | 1 yıl, 22 gün | 53 yıl, 274 gün | 21 Ocak 1924 | 53 yıl, 274 gün |
| 2 | Aleksey Rıkov | 25 Şubat 1881 | 42 Yıl, 344 gün | 6 yıl, 324 gün | 49 Yıl, 299 gün | 14 Mart 1938 | 57 yıl, 16 gün |
| 3 | Josef Stalin | 18 Aralık 1878 | 45 yıl, 34 gün | 29 yıl, 43 gün | 74 yıl, 77 gün | 5 Mart 1953 | 74 yıl, 77 gün |
| 4 | Georgi Malenkov | 8 Ocak 1902 | 51 yıl, 56 gün | 1 yıl, 340 gün | 53 yıl, 31 gün | 14 Ocak 1988 | 86 yıl, 6 gün |
| 5 | Nikita Kruşçev | 15 Nisan 1894 | 60 yıl, 299 gün | 9 yıl, 249 gün | 70 yıl, 182 gün | 11 Eylül 1971 | 77 yıl, 149 gün |
| 6 | Leonid Brejnev | 19 Aralık 1906 | 57 yıl, 300 gün | 18 yıl, 27 gün | 75 yıl, 326 gün | 10 Kasım 1982 | 75 yıl, 326 gün |
| 7 | Yuri Andropov | 15 Haziran 1914 | 68 yıl, 150 gün | 1 yıl, 89 gün | 69 yıl, 239 gün | 9 Şubat 1984 | 69 yıl, 239 gün |
| 8 | Konstantin Çernenko | 24 Eylül 1911 | 72 yıl, 142 gün | 1 yıl, 26 gün | 73 yıl, 167 gün | 10 Mart 1985 | 73 yıl, 167 gün |
| 9 | Mihail Gorbaçov | 2 Mart 1931 | 54 yıl, 9 gün | 6 yıl, 287 gün | 60 yıl, 298 gün | 30 Ağustos 2022 | 93 yıl, 128 gün |
| 10 | Gennadi Yanayev | 26 Ağustos 1937 | 53 yıl, 358 gün | 0 yıl, 2 gün | 53 yıl, 360 gün | 24 Eylül 2010 | 73 yıl, 29 gün |
Ayrıca bakınız
Dipnotlar
- ^ Bu dönemde gerek ülke gerekse parti içerisinde de jure olarak üst düzey lider olan ve aynı zamanda Lenin'in Halk Komiserleri Konseyi başkanlığına seçilmesinde etkili isimlerden biri olan Aleksey Rıkov, 1920'lerin ortalarında Komünist Parti Politbürosu'nun Halk Komiserleri Konseyi'ne göre daha fazla yetkili konuma sahip olmaya başlamasıyla birlikte eski yetkilerini ve gücünü kaybetti. 1920'li yılları sonlarına gelindiğinde Rikov sadece Politbüro ve Stalin tarafından alınan kararların altına imza atmakla yetindi.
- ^ Genel Sekreterlik makamı Sovyetler Birliği'nin kurulmasının ardından idari bir makam olarak oluşturulmuştu ve ilk lider Josef Stalin seçilmişti. 1927'deki 15. Parti Kongresi'nde Stalin genel sekreterlik makamının kaldırılmasını önerdi, ancak bu öneri kabul edilmedi. 1934'teki 17. Kongresi'nde yapısı değiştirilerek görevleri birden fazla üyeye verildi. Bu kişiler birinci sekreter, ikinci sekreter gibi isimlerle anıldılar. 1952'deki 19. Kongre'de genel sekreterlik makamı tamamen kaldırıldı. 1966 yılında Leonid Brejnev döneminde bu makam tekrar eski adı olan Genel Sekreterlik olarak isimlendirildi.
- ^ Örneğin ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı Henry Kissinger, 1967 yılında toplanan Glassboro Zirvesi Konferansı'nda Sovyetleri temsil eden Aleksey Kosıgin'in hatalı bir şekilde "Sovyetler Birliği lideri" ve "Sovyet dış politikasının başındaki kişi" olduğunu düşünmüştü.
Kaynakça
- Özel
- ^ Gürkan 1964, s. 196.
- ^ Lenin 1920, s. 516.
- ^ Clark 1988, s. 373.
- ^ Brown 2009, s. 59,63.
- ^ Armstrong 1986, s. 93,98.
- ^ "Politburo". Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica Inc. 2014. 10 Haziran 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Ocak 2020.
- ^ a b Gregory 2004, s. 58-59.
- ^ a b c d Service 2009, s. 378.
- ^ Brown 2009, s. 72.
- ^ Gill 1980, s. 167.
- ^ Brown 2009, ss. 194, 231-33.
- ^ Ginsburgs, Ajani & van den Berg 1989, s. 500.
- ^ Armstrong 1989, s. 22.
- ^ Brown 2009, s. 246.
- ^ a b c d e Brown 2009, s. 402.
- ^ Bacon & Sandle 2002, s. 13.
- ^ a b c Brown 2009, s. 403.
- ^ Brown 2009, s. 398.
- ^ Zemtsov 1989, s. 146.
- ^ Brown 2009, s. 481.
- ^ a b Armstrong 1986, s. 169.
- ^ a b Armstrong 1986, s. 165.
- ^ Brown 2009, s. 487.
- ^ Brown 2009, s. 489, 503.
- ^ Brown 2009, s. 503.
- ^ Brown 1996, s. 195.
- ^ Brown 1996, s. 196.
- ^ a b Gorbachev 1991.
- ^ Brown 1996, s. 275, 503.
- ^ Brown 2009, s. 53.
- ^ a b c Brown 2009, s. 59.
- ^ Sakwa 1999, ss. 140-143.
- ^ Service 2009, s. 323.
- ^ Service 2009, ss. 231-32.
- ^ Service 2005, s. 154.
- ^ Green & Reeves 1993, s. 196.
- ^ Service 2009, s. 331.
- ^ a b c d e f Service 2009, s. 332.
- ^ Duiker & Spielvogel 2006, s. 572.
- ^ Cook 2001, s. 163.
- ^ Hill 1993, s. 61.
- ^ a b Taubman 2003, s. 258.
- ^ a b c d e f Service 2009, s. 377.
- ^ Service 2009, s. 426.
- ^ Service 2009, s. 428.
- ^ Service 2009, s. 433.
- ^ Paxton 2004, s. 234.
- ^ a b Service 2009, s. 434.
- ^ Europa Publications Limited 2004, s. 302.
- ^ a b Paxton 2004, s. 235.
- ^ Service 2009, s. 435.
- ^ Gorbachev 1996, s. 771.
- ^ Tinggaard & Svendsen 2009, s. 460.
- ^ Anderson 2009, s. 156-57.
- ^ Reim 2002, ss. 18-19.
- ^ a b Rappaport 1999, ss. 141 & 326.
- ^ Rappaport 1999, s. 140.
- ^ Rappaport 1999, s. 325.
- ^ Andrew & Gordievsky 1990, ss. 423-24.
- ^ Marlowe 2005, s. 140.
- ^ Baylis 1989, s. 98.
- ^ Service 2015, s. 105.
- ^ Saxon 1985.
- ^ Kenez 1999, s. 244.
- ^ Mitchell 1990, s. 121-22.
- ^ Bialer 1986, s. 105.
- ^ Zubok 2002, s. 276.
- ^ Zemtsov 1989, s. 184.
- ^ Zemtsov 1989, s. 185.
- Genel
- Anderson, Annelise; Anderson, Martin (2009). Reagan's Secret War: The Untold Story of His Fight to Save the World From Nuclear Disaster (İngilizce). New York: Crown Publishers. ISBN .
- Armstrong, John Alexander (1986). Ideology, Politics, and Government in the Soviet Union: An Introduction (İngilizce). University Press of America. ASIN B002DGQ6K2.
- Bacon, Edwin; Sandle, Mark (2002). Brezhnev Reconsidered (İngilizce). Palgrave Macmillan. ISBN .
- Baylis, Thomas A. (1989). Governing by Committee: Collegial Leadership in Advanced Societies (İngilizce). State University of New York Press. ISBN .
- Bialer, Seweryn (1986). The Soviet Paradox: External Expansion, Internal Decline (İngilizce). I.B. Tauris & Co Ltd. ISBN .
- Brown, Archie (1996). The Gorbachev Factor (İngilizce). Oxford University Press. ISBN .
- Brown, Archie (2009). The Rise & Fall of Communism (İngilizce). Bodley Head. ISBN .
- Cook, Bernard (2001). Europe since 1945: An Encyclopedia (İngilizce). Taylor & Francis. ISBN .
- Clark, William (1988). Lenin: The Man Behind the Mask (İngilizce). Faber and Faber. ISBN .
- Duiker, William; Spielvogel, Jackson (2006). The Essential World History (İngilizce). Cengage Learning. ISBN .
- Europa Publications Limited (2004). Eastern Europe, Russia and Central Asia (İngilizce). Routledge. ISBN .
- Gill, Graeme (1980). "The Soviet Leader Cult: Reflections on the Structure of Leadership in the Soviet Union". British Journal of Political Science (İngilizce) (10).
- Ginsburgs, George; Ajani, Gianmaria; van den Berg, Gerard Peter (1989). Soviet Administrative Law: Theory and Policy (İngilizce). Brill Publishers. ISBN .
- Gorbachev, Mikhail (1996). Memoirs (İngilizce). Michigan Üniversitesi: Doubleday. ISBN .
- Gorbaçov, Mihail (5 Eylül 1991). [Geçiş Döneminde SSCB Yönetimi ve Devlet İktidar Organlarına İlişkin Kanun] (Rusça). SSCB. 12 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2017.
- Green, William C.; Reeves, W. Robert (1993). The Soviet Military Encyclopedia: P–Z (İngilizce). Michigan Üniversitesi: Westview Press. ISBN .
- Gregory, Paul (2004). The Political Economy of Stalinism: Evidence from the Soviet Secret Archives (İngilizce). Cambridge University Press. ISBN .
- Gürkan, Ülker (1964). "SSCB Siyasî Rejiminin Ana Hatları". Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 21 (1). ISSN 1301-1308. 28 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Mart 2020.
- Hill, Kenneth (1993). Cold War chronology: Soviet–American relations, 1945–1991 (İngilizce). Michigan Üniversitesi: Congressional Quarterly. ISBN .
- Kenez, Peter (1999). A History of the Soviet Union From the Beginning to the End (İngilizce). New York: Cambridge University Press. ISBN .
- Lenin, Vladimir (1920). Collected Works (İngilizce). Moskova: .
- Marlowe, Lynn Elizabeth (2005). GED Social Studies (İngilizce). Research and Education Association. ISBN .
- Mitchell, R. Judson (1990). Getting to the Top jn the USSR: Cyclical Patterns in the Leadership Succession Process (İngilizce). Hoover Institution Press. ISBN .
- Gregory, Paul (2004). The Political Economy of Stalinism: Evidence from the Soviet Secret Archives (İngilizce). Cambridge University Press. ISBN .
- Paxton, John (2004). Leaders of Russia and the Soviet Union: from the Romanov dynasty to Vladimir Putin (İngilizce). CRC Press. ISBN .
- Rappaport, Helen (1999). Joseph Stalin: A Biographical Companion (İngilizce). ABC-CLIO. ISBN .
- Sakwa, Richard (1999). The Rise and Fall of the Soviet Union, 1917–1991 (İngilizce). Routledge. ISBN .
- Saxon, Wolfgang (12 Mart 1985). "Succession In Moscow: Siberian Peasant Who Won Power; Konstantin Chernenko, A Brezhnev Protege, Led Brief Regime". The New York Times (İngilizce). 13 Aralık 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Aralık 2017.
- Schwartz, Harry (13 Eylül 1971). "Khrushchev's Legacy". The New York Times (İngilizce). 12 Aralık 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Aralık 2017.
- Service, Robert (2009). History of Modern Russia: From Tsarism to the Twenty-ad Century (İngilizce). Penguin Books Ltd. ISBN .
- Service, Robert (2005). Stalin: A Biography (İngilizce). Harvard University Press. ISBN .
- Service, Robert (2015). The End of the Cold War:1985-1991 (İngilizce). New York: Public Affairs. ISBN .
- Taubman, William (2003). Khrushchev: The Man and His Era (İngilizce). W.W. Norton & Company. ISBN .
- Tinggaard Svendsen, Gert; Svendsen, Gunnar Lind Haase (2009). Handbook of Social Capital: The Troika of Sociology, Political Science and Economics (İngilizce). Edward Elgar Publishing. ISBN .
- Zemtsov, Ilya (1989). Chernenko: The Last Bolshevik: The Soviet Union on the Eve of Perestroika (İngilizce). Transaction Publishers. ISBN .
- Zubok, Vladislav M. (2002). A Failed Empire: The Soviet Union in the Cold War from Stalin To Gorbachev (İngilizce). The University of North Carolina Press. ISBN .
Dış bağlantılar
- Sovyetler Birliği'nin 1922–1991 arasındaki devlet ve hükûmet liderleri (İngilizce) 8 Aralık 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Sovyetler Birligi nin yaklasik yetmis yillik tarihinin hicbir doneminde ulkenin resmi bir lideri olmadi ve devlet baskani de facto olarak yoneticilik yapti cunku ulkedeki siyasi sistemi olusturan iktidar tum sovyetler arasinda paylastirilmisti Buna karsin her donem pratikte ust duzey liderler bulunmaktaydi ve bu liderlerin genellikle Halk Komiserleri Konseyi Baskanligi ya da Sovyetler Birligi Komunist Partisi Genel Sekreterligi makamlari vasitasiyla sorumluklari ve yetkileri bulunurdu Devletin kurulusunda Sovyetler Birligi Komunist Partisi SBKP oncu parti ilkesine uygun olarak devletin ana yonetim organi olarak konumlandi ve bu durum Sovyet Anayasasi 6 maddesi ile anayasal olarak koruma altina alindi Boylelikle SBKP toplumunda oncu rolu oynayan parti olarak tek parti yonetimi ile devlet yonetiminde soz sahibi oldu Sovyetler Birligi nin ilk lideri olan Vladimir Lenin in Mayis 1920 de bir konusma yaparken cekilen fotografi 21 Mart 1922 de imzalanan Sovyetler Birligi Kurulus Antlasmasi sonrasi kurulan ulkenin ilk lideri 30 Aralik 1922 de Sovyetler Birligi Sovyetleri Kongresi tarafindan Halk Komiserleri Konseyi baskani basbakan secilen Vladimir Lenin dir Ancak 1918 yilinda silahli saldiriya ugramasindan dolayi sagligi gitgide kotuye gitti ve 21 Ocak 1924 tarihinde hayatini kaybetti Ardindan gecen surede Josef Stalin parti icerisinde daha yetkili bir konuma yukseldi Bircok kaynak 1920 li yillarda Stalin in Sovyetler Birligi Komunist Partisi Merkez Komitesi ndeki etkinliginin artmasinin ve parti icerisindeki yukselisinin sonra Merkez Komitesi Genel Sekreterligi gorevinin gerek SBKP gerekse Sovyetler Birligi hukumeti uzerinde soz sahibi olmasindan dolayi pratik olarak Sovyetler Birligi lideri ile es anlamli hale geldigini belirtir Bu donemde Komunist Parti Politburosu ulkenin yonetim organi olarak islev gordu ve uyeleri fiilen lider pozisyonda idiler Bu donemde Politburo nun asil uyeleri Stalin Lev Trocki Lev Kamenev ve Nikolay Krestinski yedek uyeleri ise Grigori Zinoviyev Nikolay Buharin ve Mihail Kalinin idi Politburo nun lideri olarak Stalin parti icerisinde cogunluk olan taraftarlariyla birlikte Buyuk Temizlik olarak adlandirilan siyasi baski donemi baslatti ve muhalefet susturuldu Bu donem sonrasi Stalin in partideki yetkili konumu pekistirildi Bu donem kimi kaynaklarca Stalin kisi kultu olarak anildi Haziran 1941 de Nazi Almanyasi nin Barbarossa Harekati kapsaminda Sovyetler Birligi ni isgal girisimini baslatmasi uzerine Devlet Savunma Komitesi kuruldu ve Stalin baskan olarak secildi Bu komite Buyuk Vatanseverlik Savasi boyunca devleti fiili olarak yonetti Stalin in Mart 1953 te yasamini yitirmesinin ardindan Merkez Komitesi Georgi Malenkov u Birinci Sekreter olarak secti ancak Malenkov a karsi Nikita Kruscev tarafindan muhalefet sureci baslatildi Kruscev Eylul 1953 te Birinci Sekreter olarak Merkez Komitesi nin lideri olarak secildi Bu makam 1990 yilina kadar ulkede en ust duzey yoneticilik konumuydu 1956 daki SBKP 20 Kongresi nde Kruscev Stalin i ve politikalarini acikca kinadi ve destalinizasyon adi verilen Stalin donemindeki liderlik anlayislarinin mahkum edildigi surec basladi Donemin parti kadrolari bu sureci yikici ve istikrarsizlastirici ve Marksizm Leninizm in temel ilkelerden saptirma olarak algiladi ve Kruscev gerek partide gerek ulkede cok sayida dusman kazandi Bunun sonucu olarak Anti Parti Grubu ismiyle anilan eski ust duzey Sovyet liderlerinden olusan grup 1957 de Kruscev i gorevden almayi denedi ancak basarisiz oldu Bu gelismelerin ardindan Kruscev Politburo ile tartismadan veya onay almadan siyasal kararlar alma yoluyla liderlik gorevini surdurdu Kuba fuze krizi sonrasi kendisine yonelik elestirilerin artmasiyla birlikte 1964 yilinda SBKP Birinci Sekreterligi gorevini biraktigini acikladi Yakin calisma arkadasi Leonid Brejnev ayni gun yapilan oylamada Birinci Sekreter olarak secildi Aleksey Kosigin yeni Bakanlar Konseyi Baskani oldu ve Anastas Mikoyan Yuksek Sovyet Prezidyumu Baskani sifatiyla gorevini surdurdu 1965 te Politburo nun karariyla Mikoyan emekli olmak zorunda birakildi Nikolay Podgorni Yuksek Sovyet Prezidyumu Baskanligi gorevini devraldi Sovyetler Birligi 1964 1977 yillari arasinda Leonid Brejnev Aleksey Kosigin ve Nikolay Podgorniy olusturdugu kolektif liderlik ile yonetildi 25 Ekim 1968 tarihli bu fotografta Komsomol un 50 kurulus yil donumu vesilesiyle gerceklesen etkinlikte uc lider birlikte goruluyor 1964 1977 yillari arasinda ulke Leonid Brejnev Aleksey Kosigin ve Nikolay Podgorniy in kolektif liderlik olarak olusturdugu troyka adi verilen triumvirlik sistemiyle yonetildi Birinci dunya ulkelerinde gorulmeyen bu durum soz konusu ulkelerle iliskilerde temsiliyet acisindan zaman zaman karmasalara yol acti Sonraki yillarda Gorbacov tarafindan Durgunluk Donemi olarak anilacak olan 1964 1982 yillari arasindaki donem ulkede diger donemlere gore dusuk sosyo ekonomik verimliligin bas gosterdigi ve ulke yoneticilerinde gerontokrasinin belirgin halde oldugu bir donem oldu 1982 de Yuri Andropov SBKP Merkez Komitesi Genel Sekreterligi gorevine secildi ancak 1983 yilinda buyuyen saglik sorunlari nedeniyle gorevini yapamaz hale geldi ve Politburo toplantilarina baskanlik etmesi gereken toplantilara nadiren katilabildi Bu surecte Nikolay Tihonov onun yerine toplantilara baskanlik yapti Andropov yalnizca 15 ay gorevde kalabildi ve 1984 yilindaki olumunun ardindan Konstantin Cernenko Genel Sekreterlik gorevine secildi Cernenko 10 Mart 1985 teki olumune dek 13 ay bu gorevi surdurdu Anayasada Genel Sekreterlik gorevine acikca bir atif bulunmamasi nedeniyle bir Sovyet liderinin olumunden veya gorevden cekilmesinin ardindan bu makamin halefi olarak kisi SBKP Politburosu Merkez Komite veya baska bir hukumet ya da parti aygitinin destegine ihtiyac duymaktaydi Ulkenin son anayasasi olan 1977 Sovyet Anayasasi itibariyla Sovyetler Birligi Bakanlar Konseyi Baskani ayni zamanda hukumet baskani Yuksek Sovyet Prezidyumu Baskani ise ayni zamanda devlet baskani idi Bakanlar Konseyi Baskani nin gorevleri birinci dunya ulkelerindeki basbakanla Yuksek Sovyet Prezidyumu Baskani nin gorevleri ise bu ulkelerdeki cumhurbaskani ile esdegerdi Mihail Gorbacov 11 Mart 1985 tarihinde Politburo tarafindan Genel Sekreterlik gorevine secildi Secildigi donem 54 yasinda olan Gorbacov Kruscev doneminden sonra secilen liderlere gore oldukca genc idi Gorbacov Mayis 1985 te ekonomik gelismenin yavasladigini ulkenin durgunluk donemine girdigini ve yetersiz yasam standartlarinin hukum surdugunu acikca ifade etti ve bunu yapan icin ilk Sovyet lider oldu Gorbacov daha onceki liderlerin yapmadigi politikalara giristi bu politikalar perestroyka Turkce Yeniden yapilandirma ve glasnost Turkce Seffaflik olarak anildi 1986 88 arasinda Sovyetler Birligi ekonomisinin temelini olusturan merkezi planlamayi kaldirdi ve devlet tesebbuslerinin kendi uretimlerini belirlemesine izin verdi Daha once ozel sektore izin verilmeyen isletmelerde ozel yatirimlar sagladi ve yabanci yatirima izin verdi 1988 ve 1989 da o doneme kadar Marksizm Leninizm i ve komunizmin tanimlayan temel politikalardan uzaklasildi Mart 1990 tarihinde Sovyetler Birligi Devlet Baskani makami Genel Sekreterlik makaminin yeniden sekillendirilmesiyle en yuksek Sovyet politik makam olusturuldu Baskanligin kurulmasi doneminde es zamanli olarak Halk Vekilleri Kongresi temsilcileri anayasanin 6 maddesinin degistirilmesine karar verdi Bu karar partinin devlet ve Sovyet halki uzerindeki egemenligini diger donemlere gore daha zayif bir hale getirdi Yeni tasariya gore olum istifa ya da gorevdeki bir baskanin gorevden alinmasi durumlarinda baskanin gorevini baskan yardimcisi ustlenecekti fakat bunun gerceklesmesinden once baskan yardimcisi Gennadi Yanayev in onderligindeki 1991 darbe girisiminden sonra baskan yardimcisinin yerini Sovyetler Birligi Devlet Konseyi nin secilmis bir uyesi aldi Ardindan Sovyetler Birligi dagildi LiderlerAsagidaki liste Sovyetler Birligi Komunist Partisi nde hukumette veya her ikisinde liderlik yapan alan kisileri kapsar ile isaretli kisiler gorevde olen liderleri belirtmektedir Lider Donem Kongre ler Makam KaynakGelis GidisVladimir Lenin 30 Aralik 1922 21 Ocak 1924 11 12 Kongre Halk Komiserleri Konseyi baskani RSFSC ve SSCB Aleksey Rikov 2 Subat 1924 19 Aralik 1930 Kongre gormedi Halk Komiserleri Konseyi baskani RSFSC ve SSCB Josef Stalin 21 Ocak 1924 5 Mart 1953 13 19 Kongre Komunist Parti genel sekreteriBakanlar Konseyi baskaniGeorgiy Malenkov 5 Mart 1953 8 Eylul 1953 19 KongreNikita Kruscev 8 Eylul 1953 14 Ekim 1964 20 22 Kongre Komunist Parti birinci sekreteriLeonid Brejnev 14 Ekim 1964 10 Kasim 1982 23 26 Kongre Komunist Parti genel sekreteriYuriy Andropov 10 Kasim 1982 9 Subat 1984 Kongre gormediKonstantin Cernenko 9 Subat 1984 10 Mart 1985 Kongre gormediMihail Gorbacov 10 Mart 1985 26 Aralik 1991 27 28 KongreSovyetler Birligi devlet baskaniGennadiy Yanayev 19 Agustos 1991 21 Agustos 1991 Kongre gormedi Sovyetler Birligi gecici devlet baskani 1991 darbesi Vladimir LeninAleksey RikovJosef StalinGeorgiy MalenkovNikita KruscevLeonid BrejnevMihail GorbacovUclu liderliklerSovyetler Birligi nde dort ayri donemde troyka adi verilen triumvirlik sistemi ile uclu yonetim mekanizmasi olusturulmustur Ilki Lenin in hastaliginin agirlasmasindan sonraki 3 yillik donemi ikincisi Stalin in olumunden sonraki 3 aylik donemi ucuncusu Kruscev in iktidardan dusurulmesi ve Brejnev in yukseldigi donemi dorduncusu ise Cernenko nun hastaligi donemini kapsar Kolektif liderligin hakim oldugu bu donemlerde ulke bir kisi sahsinda liderlik yetkileri olmadan yonetildi Kisiler Dogum Olum Gorev suresi NotlarMayis 1922 Nisan 1925 Vladimir Lenin in hastaligi kapsaminda Mayis 1922 de ilk inme ortaya ciktiginda onun gorev yetkileriyle donatilmis uclu bir yonetim mekanizmasi kuruldu Buna karsin 2 Ekim 1922 tarihinde liderlige geri dondu fakat durumu 9 Mart 1923 tarihinde yeniden agirlasti Uclu mekanizma Grigori Zinoviyev Josef Stalin ve Lev Kamenev den olusuyordu Kamanev ve Zinoviyev in tek ulkede sosyalizm kuramina elestiri getirip sosyalizmin ancak enternasyonal alanda elde edilebilecegine dair siki inanclari yuzunden Nisan 1925 te troyka dagildi 1926 baslarinda Kamenev ve Zinoviyev Lev Trocki nin onculugunu yaptigi Sol Muhalefet ile birlestiler Ikili yillar sonra Buyuk Temizlik kapsaminda idam edildi Lev Kamenev 1883 1936 Josef Stalin 1878 1953 Grigori Zinoviyev 1883 1936 13 Mart 1953 26 Haziran 1953 Bu uclu yonetim Georgi Malenkov Lavrenti Beriya ve Vyaceslav Molotov dan olusmaktaydi Malenkov ve Molotov un Kruscev e destek vererek Beriya nin tutuklatmasi ve kursuna dizilmesiyle sonuclanan kampanyaya destek vermesinden sonra dagildi Lavrenti Beriya 1899 1953 Georgi Malenkov 1902 1988 Vyaceslav Molotov 1890 1986 14 Ekim 1964 16 Haziran 1977 Kruscev in yonetimden dusurulmesini takiben kuruldu Brejnev Birinci Sekreter Kosigin Bakanlar Konseyi Baskani Nikolay Podgorni ise Yuksek Sovyet Prezidyumu Baskani gorevindeydi Bu uclu mekanizma Brejnev in 1977 de Podgorni yi Prezidyum Baskanligina getirmesiyle etkisizlesti Bununla birlikte kolektif liderlik Podgorni nin Brejnev in etkisiyle parti liderliginden uzaklastirilmasina kadar farkli bir bicimde var olmaya devam etti Leonid Brejnev 1906 1982 Aleksey Kosigin 1904 1980 Nikolay Podgorni 1903 1983 13 Subat 1984 20 Aralik 1984 Konstantin Cernenko SBKP Genel Sekreterligi gorevini ustlenmesine ragmen sagliginin bozuk olmasi ve buna bagli nomenklaturalara komut verme eksiklikleri nedeniyle bu gorevi tam olarak yerine getiremedi Bu kosullar Cernenko nun Sovyet cumhuriyetlerinin yerel politikalari kontrol edememesine yol acarken Disisleri Bakani Andrey Gromiko ve Savunma Bakani Dmitri Ustinov un Sovyetler Birligi nin askeriyesi ve dis politikasinda etkin soz sahibi olma olanagini sagladi Ustinov un Aralik 1984 teki olumune dek bu uc kisi Politburo nun karar vermesinde yetkin idi Konstantin Cernenko 1911 1985 Andrey Gromiko 1909 1989 Dmitri Ustinov 1908 1984 Istatistikler Lider Dogum tarihi Goreve gelme yasi Toplam gorev suresi Gorevi birakma yasi Olum tarihi Toplam omur1 Lenin Vladimir Vladimir Lenin 18700422 22 Nisan 1870 22 Nisan 1870 52 252 52 yil 252 gun 01 022 1 yil 22 gun 53 274 53 yil 274 gun 19240121 21 Ocak 1924 amp 0000000000019631 000000 19 631 53 yil 274 gun2 Rikov Aleksey Aleksey Rikov 18700422 25 Subat 1881 25 Subat 1881 52 252 42 Yil 344 gun 06 320 6 yil 324 gun 53 274 49 Yil 299 gun 19380314 14 Mart 1938 amp 0000000000020835 000000 20 835 57 yil 16 gun3 Stalin Joseph Josef Stalin 18781218 18 Aralik 1878 18 Aralik 1878 45 034 45 yil 34 gun 29 043 29 yil 43 gun 74 077 74 yil 77 gun 19530305 5 Mart 1953 amp 0000000000027105 000000 27 105 74 yil 77 gun4 Malenkov Georgy Georgi Malenkov 19020108 8 Ocak 1902 8 Ocak 1902 51 056 51 yil 56 gun 01 340 1 yil 340 gun 53 031 53 yil 31 gun 19880114 14 Ocak 1988 amp 0000000000031417 000000 31 417 86 yil 6 gun5 Khrushchev Nikita Nikita Kruscev 18940415 15 Nisan 1894 15 Nisan 1894 60 299 60 yil 299 gun 09 249 9 yil 249 gun 70 182 70 yil 182 gun 19710911 11 Eylul 1971 amp 0000000000028272 000000 28 272 77 yil 149 gun6 Brezhnev Leonid Leonid Brejnev 19061219 19 Aralik 1906 19 Aralik 1906 57 300 57 yil 300 gun 18 027 18 yil 27 gun 75 326 75 yil 326 gun 19821110 10 Kasim 1982 amp 0000000000027720 000000 27 720 75 yil 326 gun7 Andropov Yuri Yuri Andropov 19140615 15 Haziran 1914 15 Haziran 1914 68 150 68 yil 150 gun 01 089 1 yil 89 gun 69 239 69 yil 239 gun 19840209 9 Subat 1984 amp 0000000000025441 000000 25 441 69 yil 239 gun8 Chernenko Konstantin Konstantin Cernenko 19110924 24 Eylul 1911 24 Eylul 1911 72 142 72 yil 142 gun 01 026 1 yil 26 gun 73 167 73 yil 167 gun 19850310 10 Mart 1985 amp 0000000000026831 000000 26 831 73 yil 167 gun9 Gorbachev Mikhail Mihail Gorbacov 19310302 2 Mart 1931 2 Mart 1931 54 009 54 yil 9 gun 06 287 6 yil 287 gun 60 298 60 yil 298 gun 30 Agustos 2022 amp 0000000000034097 000000 34 097 93 yil 128 gun10 Yanayev Gennady Gennadi Yanayev 19370826 26 Agustos 1937 26 Agustos 1937 53 358 53 yil 358 gun 00 002 0 yil 2 gun 53 360 53 yil 360 gun 20100924 24 Eylul 2010 amp 0000000000026692 000000 26 692 73 yil 29 gunAyrica bakinizSovyetler Birligi devlet baskanlari listesi Sovyetler Birligi basbakanlari listesiDipnotlar Bu donemde gerek ulke gerekse parti icerisinde de jure olarak ust duzey lider olan ve ayni zamanda Lenin in Halk Komiserleri Konseyi baskanligina secilmesinde etkili isimlerden biri olan Aleksey Rikov 1920 lerin ortalarinda Komunist Parti Politburosu nun Halk Komiserleri Konseyi ne gore daha fazla yetkili konuma sahip olmaya baslamasiyla birlikte eski yetkilerini ve gucunu kaybetti 1920 li yillari sonlarina gelindiginde Rikov sadece Politburo ve Stalin tarafindan alinan kararlarin altina imza atmakla yetindi Genel Sekreterlik makami Sovyetler Birligi nin kurulmasinin ardindan idari bir makam olarak olusturulmustu ve ilk lider Josef Stalin secilmisti 1927 deki 15 Parti Kongresi nde Stalin genel sekreterlik makaminin kaldirilmasini onerdi ancak bu oneri kabul edilmedi 1934 teki 17 Kongresi nde yapisi degistirilerek gorevleri birden fazla uyeye verildi Bu kisiler birinci sekreter ikinci sekreter gibi isimlerle anildilar 1952 deki 19 Kongre de genel sekreterlik makami tamamen kaldirildi 1966 yilinda Leonid Brejnev doneminde bu makam tekrar eski adi olan Genel Sekreterlik olarak isimlendirildi Ornegin ABD Ulusal Guvenlik Danismani Henry Kissinger 1967 yilinda toplanan Glassboro Zirvesi Konferansi nda Sovyetleri temsil eden Aleksey Kosigin in hatali bir sekilde Sovyetler Birligi lideri ve Sovyet dis politikasinin basindaki kisi oldugunu dusunmustu KaynakcaOzel Gurkan 1964 s 196 Lenin 1920 s 516 Clark 1988 s 373 Brown 2009 s 59 63 Armstrong 1986 s 93 98 Politburo Encyclopaedia Britannica Encyclopaedia Britannica Inc 2014 10 Haziran 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 31 Ocak 2020 a b Gregory 2004 s 58 59 a b c d Service 2009 s 378 Brown 2009 s 72 Gill 1980 s 167 Brown 2009 ss 194 231 33 Ginsburgs Ajani amp van den Berg 1989 s 500 Armstrong 1989 s 22 Brown 2009 s 246 a b c d e Brown 2009 s 402 Bacon amp Sandle 2002 s 13 a b c Brown 2009 s 403 Brown 2009 s 398 Zemtsov 1989 s 146 Brown 2009 s 481 a b Armstrong 1986 s 169 a b Armstrong 1986 s 165 Brown 2009 s 487 Brown 2009 s 489 503 Brown 2009 s 503 Brown 1996 s 195 Brown 1996 s 196 a b Gorbachev 1991 Brown 1996 s 275 503 Brown 2009 s 53 a b c Brown 2009 s 59 Sakwa 1999 ss 140 143 Service 2009 s 323 Service 2009 ss 231 32 Service 2005 s 154 Green amp Reeves 1993 s 196 Service 2009 s 331 a b c d e f Service 2009 s 332 Duiker amp Spielvogel 2006 s 572 Cook 2001 s 163 Hill 1993 s 61 a b Taubman 2003 s 258 a b c d e f Service 2009 s 377 Service 2009 s 426 Service 2009 s 428 Service 2009 s 433 Paxton 2004 s 234 a b Service 2009 s 434 Europa Publications Limited 2004 s 302 a b Paxton 2004 s 235 Service 2009 s 435 Gorbachev 1996 s 771 Tinggaard amp Svendsen 2009 s 460 Anderson 2009 s 156 57 Reim 2002 ss 18 19 a b Rappaport 1999 ss 141 amp 326 Rappaport 1999 s 140 Rappaport 1999 s 325 Andrew amp Gordievsky 1990 ss 423 24 Marlowe 2005 s 140 Baylis 1989 s 98 Service 2015 s 105 Saxon 1985 Kenez 1999 s 244 Mitchell 1990 s 121 22 Bialer 1986 s 105 Zubok 2002 s 276 Zemtsov 1989 s 184 Zemtsov 1989 s 185 GenelAnderson Annelise Anderson Martin 2009 Reagan s Secret War The Untold Story of His Fight to Save the World From Nuclear Disaster Ingilizce New York Crown Publishers ISBN 978 0307238634 Armstrong John Alexander 1986 Ideology Politics and Government in the Soviet Union An Introduction Ingilizce University Press of America ASIN B002DGQ6K2 Bacon Edwin Sandle Mark 2002 Brezhnev Reconsidered Ingilizce Palgrave Macmillan ISBN 978 0333794630 Baylis Thomas A 1989 Governing by Committee Collegial Leadership in Advanced Societies Ingilizce State University of New York Press ISBN 978 0 88706 944 4 Bialer Seweryn 1986 The Soviet Paradox External Expansion Internal Decline Ingilizce I B Tauris amp Co Ltd ISBN 978 1850430308 Brown Archie 1996 The Gorbachev Factor Ingilizce Oxford University Press ISBN 978 0 19 827344 8 Brown Archie 2009 The Rise amp Fall of Communism Ingilizce Bodley Head ISBN 978 0061138799 Cook Bernard 2001 Europe since 1945 An Encyclopedia Ingilizce Taylor amp Francis ISBN 978 0815313366 Clark William 1988 Lenin The Man Behind the Mask Ingilizce Faber and Faber ISBN 978 0571154609 Duiker William Spielvogel Jackson 2006 The Essential World History Ingilizce Cengage Learning ISBN 978 0495902270 Europa Publications Limited 2004 Eastern Europe Russia and Central Asia Ingilizce Routledge ISBN 978 1857431872 Gill Graeme 1980 The Soviet Leader Cult Reflections on the Structure of Leadership in the Soviet Union British Journal of Political Science Ingilizce 10 Ginsburgs George Ajani Gianmaria van den Berg Gerard Peter 1989 Soviet Administrative Law Theory and Policy Ingilizce Brill Publishers ISBN 978 0792302889 Gorbachev Mikhail 1996 Memoirs Ingilizce Michigan Universitesi Doubleday ISBN 978 0385480192 Gorbacov Mihail 5 Eylul 1991 Gecis Doneminde SSCB Yonetimi ve Devlet Iktidar Organlarina Iliskin Kanun Rusca SSCB 12 Ekim 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Aralik 2017 Green William C Reeves W Robert 1993 The Soviet Military Encyclopedia P Z Ingilizce Michigan Universitesi Westview Press ISBN 978 0813314310 Gregory Paul 2004 The Political Economy of Stalinism Evidence from the Soviet Secret Archives Ingilizce Cambridge University Press ISBN 978 0521533676 Gurkan Ulker 1964 SSCB Siyasi Rejiminin Ana Hatlari Ankara Universitesi Hukuk Fakultesi Dergisi 21 1 ISSN 1301 1308 28 Mart 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Mart 2020 Hill Kenneth 1993 Cold War chronology Soviet American relations 1945 1991 Ingilizce Michigan Universitesi Congressional Quarterly ISBN 978 0871879219 Kenez Peter 1999 A History of the Soviet Union From the Beginning to the End Ingilizce New York Cambridge University Press ISBN 978 0521682961 Lenin Vladimir 1920 Collected Works Ingilizce Moskova Marlowe Lynn Elizabeth 2005 GED Social Studies Ingilizce Research and Education Association ISBN 978 0738601274 Mitchell R Judson 1990 Getting to the Top jn the USSR Cyclical Patterns in the Leadership Succession Process Ingilizce Hoover Institution Press ISBN 978 0817989217 Gregory Paul 2004 The Political Economy of Stalinism Evidence from the Soviet Secret Archives Ingilizce Cambridge University Press ISBN 978 0521533676 Paxton John 2004 Leaders of Russia and the Soviet Union from the Romanov dynasty to Vladimir Putin Ingilizce CRC Press ISBN 978 1579581329 Rappaport Helen 1999 Joseph Stalin A Biographical Companion Ingilizce ABC CLIO ISBN 978 1576070840 Sakwa Richard 1999 The Rise and Fall of the Soviet Union 1917 1991 Ingilizce Routledge ISBN 978 0 415 12290 0 Saxon Wolfgang 12 Mart 1985 Succession In Moscow Siberian Peasant Who Won Power Konstantin Chernenko A Brezhnev Protege Led Brief Regime The New York Times Ingilizce 13 Aralik 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Aralik 2017 Schwartz Harry 13 Eylul 1971 Khrushchev s Legacy The New York Times Ingilizce 12 Aralik 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Aralik 2017 Service Robert 2009 History of Modern Russia From Tsarism to the Twenty ad Century Ingilizce Penguin Books Ltd ISBN 978 0674034938 Service Robert 2005 Stalin A Biography Ingilizce Harvard University Press ISBN 978 0674016972 Service Robert 2015 The End of the Cold War 1985 1991 Ingilizce New York Public Affairs ISBN 978 1610394994 Taubman William 2003 Khrushchev The Man and His Era Ingilizce W W Norton amp Company ISBN 978 0393051445 Tinggaard Svendsen Gert Svendsen Gunnar Lind Haase 2009 Handbook of Social Capital The Troika of Sociology Political Science and Economics Ingilizce Edward Elgar Publishing ISBN 978 1845423230 Zemtsov Ilya 1989 Chernenko The Last Bolshevik The Soviet Union on the Eve of Perestroika Ingilizce Transaction Publishers ISBN 978 0887382604 Zubok Vladislav M 2002 A Failed Empire The Soviet Union in the Cold War from Stalin To Gorbachev Ingilizce The University of North Carolina Press ISBN 978 0807859582 Dis baglantilarSovyetler Birligi nin 1922 1991 arasindaki devlet ve hukumet liderleri Ingilizce 8 Aralik 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde