Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Türkiye-Ukrayna Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti ilişkileri, Türkiye Cumhurieti ile Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'nin ikinci büyük ülkesi olan Ukrayna SSC arasındaki diplomatik ilişkiler idi.
 Türkiye |  Ukrayna SSC |
|---|---|
Tarihçe
Ukrayna SSC öncesi
Çarlık döneminde, henüz I. Dünya Savaşı başlamadan Ukrayna'da Rusya'ya karşı artan bağımsızlık isteği ile Ukrayna Kurtuluşu Birliği kurulmuştu. 1914 yılından itibaren yapılandırdığı birçok şubeden birini de İstanbul'da açmasıyla Türkiye, Ukrayna ile tekrar birebir ilişki kurulmuştur.
1917 yılında Bolşevik İhtilaliyle başlayan Brest Litovsk Müzakereleri döneminde ilk ilişkiler kurulmuştur. Ukrayna Halk Cumhuriyeti'nin 25 Ocak 1918 tarihinde ilan edilmesinden sonra, Türkiye Ukrasyna'nın egemenliğini tanıdığını resmî olarak tanıdığını ilan eden ilk ülkelerden biridir. Ahmet Muhtar (Cilli) Bey Ukrayna'nın o zamanki başkenti Harkiv'a büyükelçi olarak ve Ahmet Ferit (Tek) Bey ise Kiev'e konsolos olarak atandılar. Ukrayna ise, Kiev Toprak İdaresi Organizasyonu eski Başkanı M. Sukovkin'i İlk Olağanüstü Büyükelçi ve Türkiye'ye tam yetkili bakan olarak atanmış ve İstanbul'a gönderilmiştır. Daha sonra Ukraynalı önemli siyasetçi ve bilim insanı Olaksander Lotockyi (1870-1939) görevi devralmış ve Nisan 1919 ile Mart 1920 arasında görev yapmıştır. Lotockyi bu erken tarihlerde, üstelik İstanbul'da görev yapmasına rağmen, raporlarında ve daha sonra kaleme aldığı anılarında Mustafa Kemal (Atatürk) Paşa'nın niteliklerini övmüş, onun liderliğindeki Anadolu hareketinin önemini vurgulamıştır. İki siyasetçi, Lotockyi'nin İstanbul'daki Ukrayna Büyükelçilik binasında Sukovkin'den görevi devralırken Mustafa Kemal'in de törende bulunması nedeniyle tanışmışlardır. Bu ilk tanışmadaki olumlu başlangıç, Mustafa Kemal'in cumhurbaşkanlığı döneminde ideolojik farklılıklara rağmen, Ankara hükûmetleri her zaman Ukrayna SSC ile diplomatik ilişkilerde olumlu tavır almışlardır.
Osmanlı Devleti ve Ukrayna arasında 9 Şubat 1918 yılında bir barış antlaşması imzalanmıştır. Bu antlaşmayla Ukrayna'nın bağımsızlığı da tanınmıştır.
Bu dönemden sonra ikili ilişkiler dostane bir seyir izlemiştir. İki devlet arasında savaş dönemi boyunca esir edilen asker ve sivillerin geri verilmesi için 12 Şubat 1918 ve daha sonra 17 Eylül 1921 tarihlerinde antlaşmalar imzalanmıştır. Bundan sonra diplomatik ilişkiler yoğunluk kazanmış ve karşılıklı olarak Türk-Ukrayna elçilik heyetleri gönderilmiştir. Yapılan ticari antlaşmalarla her iki taraf ticari haklar kazanmış ve ortak ticari faaliyetlerde bulunmuşlardır.
Ukrayna SSC'nin kurulmasından sonra
Diğer yandan, 16 Mart 1921 tarihinde imzalanan Moskova Antlaşması ile, Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti ile (Türkiye) Büyük Millet Meclisi Hükûmeti arasında barış, hattâ yardımlaşmaya varan bir dostluk dönemi başlamıştı. Ardından Ekim 1921 tarihinde imzalanan Kars Antlaşması ile Türkiye'nin doğu bölgesindeki günümüzdeki sınırlar çizilmişti. Bu ortamda SSCB içindeki ikinci önemdeki Ukrayna SSC'nin de Ankara Hükûmeti ile ilişkisini arttırmasının şartları oluşmuştu.
O dönemde Ukrayna SSC, dışişlerinde bağımsız politika izleyebiliyordu. Ukrayna SSC ile resmi ilişkilerin başlangıcını Ukrayna Bolşevik Partisi Merkez Komite delegelerinden ve SSCB Merkez Komitesi üyesi Mihail Vasilyeviç Frunze'nin ve 40 kişilik bir heyetinin 26 Kasım 1921 tarihinde başlayan Türkiye ziyareti oluşturmuştur. Heyet önce deniz yoluyla Trabzon'a gelir ve birkaç gün burada kalır. Aralık ayında Ankara'ya gelinir. 25 Aralık günü TBMM heyetiyle bir araya gelirler ve Ukrayna-Türkiye konferansı başlar. Dostluk havası içinde geçen konferans, 2 Ocak 1922 tarihinde Ukrayna Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti ile Türkiye arasında, Türkiye-Ukrayna Dostluk ve Kardeşlik Antlaşması'nın imzalanmasıyla sonuçlanmıştır. Antlaşmayı Ankara Hükûmeti adına Dışişleri Bakanı Yusuf Kemal (Tengirşenk), Ukrayna SSC adına daha önce Ukrayna'nın Ankara büyükelçiliği de yapmış olan Mihail Frunze imzaladı. Antlaşmanın maddeleri arasında, iki devletin karşılıklı olarak birbirini tanıması, Karadeniz'e kıyısı olan devletlerin katıldığı konferansta Karadeniz’in ve içine dökülen nehirlerin uluslararası statüsünün belirlenmesi, Karadeniz ülkelerinin onayı olmadan İstanbul ve Çanakkale boğazlarında özel bir rejimin uygulanmaması, diplomatik ilişkilerin kurulması bulunuyordu. Antlaşma, 16 Mart tarihinde Büyük Millet Meclisince, 23 Mart tarihinde de Tüm Ukraynalı Merkezi Yürütme Komitesi (VUTSIK) tarafından onaylanarak yürürlüğe girdi. Antlaşma ile yeni bir boyut kazanmış olan ilişkiler, Mayıs 1922'deki ticaret antlaşması ile daha da güçlenmiştir.
Türk Kurtuluş Savaşı TBMM Hükûmeti'nin zaferiyle sona erip Türkiye Cumhuriyet rejime geçtikten sonra da iki ülke arasında olumlu gelişmeler devam etti.
II. Dünya Savaşı sırasında tarafsız kalan Türkiye ile savaşın içinde olan Ukrayna SSC arasında sınırlı ilişkiler olmuştur.
İlişkilerin bozulması
II. Dünya Savaşı sonlarına doğru Sovyetler Birliği'nin Türkiye üzerindeki toprak iddiaları, Ukrayna ile ilişkilerde de ciddi bir olumsuzluk getirdi. Sovyet hükûmeti Türk hükûmetine, Sovyet nakliye gemilerinin Karadeniz'i Akdeniz'e bağlayan Türk Boğazları'ndan serbestçe geçebilmesi için baskı yapmaya başlayınca, Türk hükûmetinin, Sovyetler Birliği'nin taleplerini reddetmesi, bölgedeki tansiyonu arttırarak krizi bir güç gösterisine dönüştürdü. Bu olay, daha sonra Truman Doktrini'nin ortaya çıkmasına belirleyici bir faktör olmuştur. Bu kriz Türkiye'nin yüzünü tamamen Batı'ya, yani Amerika Birleşik Devletleri ve NATO'ya döndürmesine neden oldu.
Türkiye, 1952'de NATO'ya üye olup, Kore Savaşı ve Soğuk Savaş'ta Sovyetler Birliği ile farklı cephelerde yer alınca, Ukrayna SSC ile de Türkiye'nin ilişkilerinin uzun yıllar boyunca soğuk seyretmesine neden oldu.
Ticaretin gelişmesi
1980'ler Turgut Özal'ın inisiyatifiyle başlatılan ticari ilişkilerdeki ve dolayısıyla dış ticaret hacmindeki artış, Soğuk Savaş henüz sona ermeden ikili ilişkilerde yumuşamaya neden oldu. SSCB Genel Sekreteri Mihail Gorbaçov'un Glasnost ve Perestroyka politikaları da ilişkilerdeki bu iyileşmeyi destekliyordu.
Sovyetler Birliği'nin dağılması
Sovyetler Birliği'nin dağılması sonrasında Ukrayna'daki rejim değişikliği ile kurulan yeni Ukrayna devletini de (16 Aralık 1991 tarihinde) ilk tanıyan ülkelerden biri Türkiye Cumhuriyeti olmuş ve ikili ilişkiler olumlu seyretmiştir. Temeli 1920'lerde atılan ilişkilerin bu döneminde, her iki tarafın da başta ticaret olmak üzere ikili ilişkileri geliştirme isteği ve iradesi artmıştır. 3 Aralık 1993 tarihinde onaylandıktan sonra, 3919 numaralı kanunun 8 Aralık 1993 tarihindeki 21782 sayılı Resmî Gazetede yayımlanmasıyla yürürlüğe giren "Türkiye Cumhuriyeti ile Ukrayna Arasında Dostluk ve İşbirliği Anlaşması" ikili ilişkileri olumlu seyrini pekiştirmiştir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ a b c d Dağkıran, Sinem (2013). . Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi - Sosyal Bilimler Enstitüsü. 7 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2019.
- ^ Yekelchyk, Serhy (2007). Ukraine: Birth of a Modern Nation (İngilizce). Oxford University Press. ISBN . 29 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Nisan 2019.
- ^ Mhitaryan, Natalya (1995). TÜRKDOĞAN, Berna (Ed.). "Şiti z susidami u zlagodi Memuari kotişnova ukraynskova posla v Tureçini". Politika i ças (Yüzyüze Siyaset) dergisi (Ukraynaca), 7. Kiev: Lipen. s. 65.
- ^ Lotockyi, Olaksander; Stockyi, Prof. Roman (1939). Tsargorodi. Varşova: Wyda-ie Ukrainski Instytur Nankovy (Ukrayna Bilim Enstitüsü) Baskısı. ss. 28-29, 74, 33-34, 138.
- ^ a b Tchernikov, Igor (Mart 2003). TÜRKDOĞAN, Berna (Ed.). "Mustafa Kemal Atatürk and Turkish-Ukranian Relations (1918-1938)" [Mustafa Kemal Atatürk ve Türkiye-Ukrayna İlişkileri (1918-1938)] (PDF). Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi. XIX (55). T.C. Başbakanlık Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu - Atatürk Araştırma Merkezi Başkanlığı. s. 320, 322. 13 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 15 Nisan 2019.
- ^ Treaty of Moscow. Encyclopædia Britannica Online. 24 Mart 2017. 25 Mart 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Nisan 2019.
- ^ Karaman, Sami Sabit (2002). Trabzon ve Kars Hatıraları 1921-1922 İstiklâl Mücadelesi ve Enver Paşa. Ankara: Arma Yayınları. s. 65. ISBN .
- ^ İliçev, Yakov (1963). "S Dobroy Missiyey". Zvezda Dergisi (Rusça), 4. Moskova. s. 152.
- ^ Yavuz, Ahmet (1992). Türkiye Cumhuriyetinin Andlaşmaları. Ankara: T. C. Dışişleri Bakanlığı Yayını.
- ^ a b Soysal, İsmail (1989). Tarihçeleri ve Açıklamaları ile Birlikte Türkiye'nin Siyasal Antlaşmaları (1920-1945). 1. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. s. 39. ISBN .
- ^ Kupchik, Doç Dr. Oleg (Güz 2011). "1920'lerin Başında Türkiye'deki Sovyet-Batı Mücadelesinde Ukrayna Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti (USSC)" (PDF). Karadeniz Araştırmaları, 31. Ankara: Karadeniz Araştırmaları Merkezi. ss. 87-88. 10 Haziran 2017 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 17 Nisan 2019.
- ^ Ro'i, Yaacov (1974). From Encroachment to Involvement: A Documentary Study of Soviet Policy in the Middle East, 1945-1973. Transaction Publisher. ss. 106-107.
- ^ "Turkish Straits Crisis". Teaching American History. 6 Ocak 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Mayıs 2013.
- ^ "Türkiye-Ukrayna Siyasi İlişkileri". Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı. 2011. 22 Nisan 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Nisan 2019.
- ^ (PDF). Türkiye Büyük Millet Meclisi. 1993. ss. 32-35. 27 Nisan 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2019.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Turkiye Ukrayna Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti iliskileri Turkiye Cumhurieti ile Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birligi nin ikinci buyuk ulkesi olan Ukrayna SSC arasindaki diplomatik iliskiler idi Turkiye Ukrayna iliskileriTurkiye Ukrayna SSCTarihceUkrayna SSC oncesi Carlik doneminde henuz I Dunya Savasi baslamadan Ukrayna da Rusya ya karsi artan bagimsizlik istegi ile Ukrayna Kurtulusu Birligi kurulmustu 1914 yilindan itibaren yapilandirdigi bircok subeden birini de Istanbul da acmasiyla Turkiye Ukrayna ile tekrar birebir iliski kurulmustur 1917 yilinda Bolsevik Ihtilaliyle baslayan Brest Litovsk Muzakereleri doneminde ilk iliskiler kurulmustur Ukrayna Halk Cumhuriyeti nin 25 Ocak 1918 tarihinde ilan edilmesinden sonra Turkiye Ukrasyna nin egemenligini tanidigini resmi olarak tanidigini ilan eden ilk ulkelerden biridir Ahmet Muhtar Cilli Bey Ukrayna nin o zamanki baskenti Harkiv a buyukelci olarak ve Ahmet Ferit Tek Bey ise Kiev e konsolos olarak atandilar Ukrayna ise Kiev Toprak Idaresi Organizasyonu eski Baskani M Sukovkin i Ilk Olaganustu Buyukelci ve Turkiye ye tam yetkili bakan olarak atanmis ve Istanbul a gonderilmistir Daha sonra Ukraynali onemli siyasetci ve bilim insani Olaksander Lotockyi 1870 1939 gorevi devralmis ve Nisan 1919 ile Mart 1920 arasinda gorev yapmistir Lotockyi bu erken tarihlerde ustelik Istanbul da gorev yapmasina ragmen raporlarinda ve daha sonra kaleme aldigi anilarinda Mustafa Kemal Ataturk Pasa nin niteliklerini ovmus onun liderligindeki Anadolu hareketinin onemini vurgulamistir Iki siyasetci Lotockyi nin Istanbul daki Ukrayna Buyukelcilik binasinda Sukovkin den gorevi devralirken Mustafa Kemal in de torende bulunmasi nedeniyle tanismislardir Bu ilk tanismadaki olumlu baslangic Mustafa Kemal in cumhurbaskanligi doneminde ideolojik farkliliklara ragmen Ankara hukumetleri her zaman Ukrayna SSC ile diplomatik iliskilerde olumlu tavir almislardir Osmanli Devleti ve Ukrayna arasinda 9 Subat 1918 yilinda bir baris antlasmasi imzalanmistir Bu antlasmayla Ukrayna nin bagimsizligi da taninmistir Bu donemden sonra ikili iliskiler dostane bir seyir izlemistir Iki devlet arasinda savas donemi boyunca esir edilen asker ve sivillerin geri verilmesi icin 12 Subat 1918 ve daha sonra 17 Eylul 1921 tarihlerinde antlasmalar imzalanmistir Bundan sonra diplomatik iliskiler yogunluk kazanmis ve karsilikli olarak Turk Ukrayna elcilik heyetleri gonderilmistir Yapilan ticari antlasmalarla her iki taraf ticari haklar kazanmis ve ortak ticari faaliyetlerde bulunmuslardir Ukrayna SSC nin kurulmasindan sonra SSCB Merkez Komitesi uyesi Mihail FrunzeAnkara Hukumeti nin Disisleri Bakani Yusuf Kemal Tengirsenk Istanbul un Taksim Meydani nda Pietro Canonica tarafindan 1928 yilinda yapilan Taksim Cumhuriyet Anitinda Turkiye Cumhuriyeti nin kurucusu Mustafa Kemal Ataturk un arkasinda Mihail Frunze ve Kliment Vorosilov bulunmaktadir Ataturk un emriyle eklenen bu iki kisinin anittaki varligi Vladimir Lenin in 1920 yilindan itibaren Turk Kurtulus Savasi ni desteklemek icin verdigi maddi ve askeri yardima gosterilen minnettarliga isaret eder Diger yandan 16 Mart 1921 tarihinde imzalanan Moskova Antlasmasi ile Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti ile Turkiye Buyuk Millet Meclisi Hukumeti arasinda baris hatta yardimlasmaya varan bir dostluk donemi baslamisti Ardindan Ekim 1921 tarihinde imzalanan Kars Antlasmasi ile Turkiye nin dogu bolgesindeki gunumuzdeki sinirlar cizilmisti Bu ortamda SSCB icindeki ikinci onemdeki Ukrayna SSC nin de Ankara Hukumeti ile iliskisini arttirmasinin sartlari olusmustu O donemde Ukrayna SSC disislerinde bagimsiz politika izleyebiliyordu Ukrayna SSC ile resmi iliskilerin baslangicini Ukrayna Bolsevik Partisi Merkez Komite delegelerinden ve SSCB Merkez Komitesi uyesi Mihail Vasilyevic Frunze nin ve 40 kisilik bir heyetinin 26 Kasim 1921 tarihinde baslayan Turkiye ziyareti olusturmustur Heyet once deniz yoluyla Trabzon a gelir ve birkac gun burada kalir Aralik ayinda Ankara ya gelinir 25 Aralik gunu TBMM heyetiyle bir araya gelirler ve Ukrayna Turkiye konferansi baslar Dostluk havasi icinde gecen konferans 2 Ocak 1922 tarihinde Ukrayna Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti ile Turkiye arasinda Turkiye Ukrayna Dostluk ve Kardeslik Antlasmasi nin imzalanmasiyla sonuclanmistir Antlasmayi Ankara Hukumeti adina Disisleri Bakani Yusuf Kemal Tengirsenk Ukrayna SSC adina daha once Ukrayna nin Ankara buyukelciligi de yapmis olan Mihail Frunze imzaladi Antlasmanin maddeleri arasinda iki devletin karsilikli olarak birbirini tanimasi Karadeniz e kiyisi olan devletlerin katildigi konferansta Karadeniz in ve icine dokulen nehirlerin uluslararasi statusunun belirlenmesi Karadeniz ulkelerinin onayi olmadan Istanbul ve Canakkale bogazlarinda ozel bir rejimin uygulanmamasi diplomatik iliskilerin kurulmasi bulunuyordu Antlasma 16 Mart tarihinde Buyuk Millet Meclisince 23 Mart tarihinde de Tum Ukraynali Merkezi Yurutme Komitesi VUTSIK tarafindan onaylanarak yururluge girdi Antlasma ile yeni bir boyut kazanmis olan iliskiler Mayis 1922 deki ticaret antlasmasi ile daha da guclenmistir Turk Kurtulus Savasi TBMM Hukumeti nin zaferiyle sona erip Turkiye Cumhuriyet rejime gectikten sonra da iki ulke arasinda olumlu gelismeler devam etti II Dunya Savasi sirasinda tarafsiz kalan Turkiye ile savasin icinde olan Ukrayna SSC arasinda sinirli iliskiler olmustur Iliskilerin bozulmasi II Dunya Savasi sonlarina dogru Sovyetler Birligi nin Turkiye uzerindeki toprak iddialari Ukrayna ile iliskilerde de ciddi bir olumsuzluk getirdi Sovyet hukumeti Turk hukumetine Sovyet nakliye gemilerinin Karadeniz i Akdeniz e baglayan Turk Bogazlari ndan serbestce gecebilmesi icin baski yapmaya baslayinca Turk hukumetinin Sovyetler Birligi nin taleplerini reddetmesi bolgedeki tansiyonu arttirarak krizi bir guc gosterisine donusturdu Bu olay daha sonra Truman Doktrini nin ortaya cikmasina belirleyici bir faktor olmustur Bu kriz Turkiye nin yuzunu tamamen Bati ya yani Amerika Birlesik Devletleri ve NATO ya dondurmesine neden oldu Turkiye 1952 de NATO ya uye olup Kore Savasi ve Soguk Savas ta Sovyetler Birligi ile farkli cephelerde yer alinca Ukrayna SSC ile de Turkiye nin iliskilerinin uzun yillar boyunca soguk seyretmesine neden oldu Ticaretin gelismesi 1980 ler Turgut Ozal in inisiyatifiyle baslatilan ticari iliskilerdeki ve dolayisiyla dis ticaret hacmindeki artis Soguk Savas henuz sona ermeden ikili iliskilerde yumusamaya neden oldu SSCB Genel Sekreteri Mihail Gorbacov un Glasnost ve Perestroyka politikalari da iliskilerdeki bu iyilesmeyi destekliyordu Sovyetler Birligi nin dagilmasi Sovyetler Birligi nin dagilmasi sonrasinda Ukrayna daki rejim degisikligi ile kurulan yeni Ukrayna devletini de 16 Aralik 1991 tarihinde ilk taniyan ulkelerden biri Turkiye Cumhuriyeti olmus ve ikili iliskiler olumlu seyretmistir Temeli 1920 lerde atilan iliskilerin bu doneminde her iki tarafin da basta ticaret olmak uzere ikili iliskileri gelistirme istegi ve iradesi artmistir 3 Aralik 1993 tarihinde onaylandiktan sonra 3919 numarali kanunun 8 Aralik 1993 tarihindeki 21782 sayili Resmi Gazetede yayimlanmasiyla yururluge giren Turkiye Cumhuriyeti ile Ukrayna Arasinda Dostluk ve Isbirligi Anlasmasi ikili iliskileri olumlu seyrini pekistirmistir Ayrica bakinizKirim Tatarlari Turkiye Ukrayna iliskileriKaynakca a b c d Dagkiran Sinem 2013 Mimar Sinan Guzel Sanatlar Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu 7 Haziran 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Nisan 2019 Yekelchyk Serhy 2007 Ukraine Birth of a Modern Nation Ingilizce Oxford University Press ISBN 978 0 19 530546 3 29 Agustos 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Nisan 2019 Mhitaryan Natalya 1995 TURKDOGAN Berna Ed Siti z susidami u zlagodi Memuari kotisnova ukraynskova posla v Turecini Politika i cas Yuzyuze Siyaset dergisi Ukraynaca 7 Kiev Lipen s 65 Lotockyi Olaksander Stockyi Prof Roman 1939 Tsargorodi Varsova Wyda ie Ukrainski Instytur Nankovy Ukrayna Bilim Enstitusu Baskisi ss 28 29 74 33 34 138 a b Tchernikov Igor Mart 2003 TURKDOGAN Berna Ed Mustafa Kemal Ataturk and Turkish Ukranian Relations 1918 1938 Mustafa Kemal Ataturk ve Turkiye Ukrayna Iliskileri 1918 1938 PDF Ataturk Arastirma Merkezi Dergisi XIX 55 T C Basbakanlik Ataturk Kultur Dil ve Tarih Yuksek Kurumu Ataturk Arastirma Merkezi Baskanligi s 320 322 13 Temmuz 2019 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 15 Nisan 2019 Treaty of Moscow Encyclopaedia Britannica Online 24 Mart 2017 25 Mart 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Nisan 2019 Karaman Sami Sabit 2002 Trabzon ve Kars Hatiralari 1921 1922 Istiklal Mucadelesi ve Enver Pasa Ankara Arma Yayinlari s 65 ISBN 9757336289 Ilicev Yakov 1963 S Dobroy Missiyey Zvezda Dergisi Rusca 4 Moskova s 152 Yavuz Ahmet 1992 Turkiye Cumhuriyetinin Andlasmalari Ankara T C Disisleri Bakanligi Yayini a b Soysal Ismail 1989 Tarihceleri ve Aciklamalari ile Birlikte Turkiye nin Siyasal Antlasmalari 1920 1945 1 Ankara Turk Tarih Kurumu Yayinlari s 39 ISBN 9789751601841 Kupchik Doc Dr Oleg Guz 2011 1920 lerin Basinda Turkiye deki Sovyet Bati Mucadelesinde Ukrayna Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti USSC PDF Karadeniz Arastirmalari 31 Ankara Karadeniz Arastirmalari Merkezi ss 87 88 10 Haziran 2017 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 17 Nisan 2019 Ro i Yaacov 1974 From Encroachment to Involvement A Documentary Study of Soviet Policy in the Middle East 1945 1973 Transaction Publisher ss 106 107 Turkish Straits Crisis Teaching American History 6 Ocak 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Mayis 2013 Turkiye Ukrayna Siyasi Iliskileri Turkiye Cumhuriyeti Disisleri Bakanligi 2011 22 Nisan 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Nisan 2019 PDF Turkiye Buyuk Millet Meclisi 1993 ss 32 35 27 Nisan 2019 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 24 Nisan 2019