Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Palmira (Arapça: تدمر, Tedmur veya Tadmor, İngilizce: Palmyra) orta Suriye'de antik zamanların önemli dini ve ticari merkezi olan, UNESCO tarafından 1980 yılında Dünya Mirası listesine alınan şehir.
| |
 | |
  Palmira Palmira'nın Suriye'deki konumu | |
| Diğer adı | Tedmür |
|---|---|
| Konum | , Humus, Suriye |
| Bölge | Suriye Çölü |
| Koordinatlar | 34°33′05″K 38°16′05″D / 34.55139°K 38.26806°D |
| Tür | Yerleşim |
| Parçası | Palmira İmparatorluğu |
| Yüzölçümü | 80 ha (200 akre) |
| Tarihçe | |
| Terk ediliş | 1932 |
| Devir(ler) | Orta Tunç Çağı'ndan 'e |
| Kültür(ler) | Arami, Arap, Greko-Romen |
| Sit ayrıntıları | |
| Durum | Harabe |
| Mülkiyet | Kamu |
| İşletme | |
| Kamusal erişim | Erişilemez (bir savaş bölgesinde) |
| (Kriter) | Kültürel: i, ii, iv |
| Referans | 23 |
| Tescil | 1980 (4. oturum) |
| Tehlike | 2013-günümüz |
| Bölge | Arap devletleri |
| Koordinatlar | 36°33′05″K 38°16′05″D / 36.55139°K 38.26806°D |
Kent, Humus Valiliği'nin, 'ne bağlı bulunmaktadır. Şam'ın 215 km kuzeydoğusunda, Humus'un 155 km doğusunda ve Fırat'ın 120 km güneybatısında bir vaha üzerinde kurulmuştur. Suriye çölünün ticari kervanlarının geçiş noktasında olması sebebiyle "Çölün Gelini" de denilen şehrin isminin bulunan ilk bilgilere göre Tedmur, Tedmür, Tadmur veya Tudmur olduğu Mari'de bulunan Babil tabletlerindeki kayıtlardan anlaşılmıştır. Fransız arkeologlar tarafından 1933 yılından itibaren antik Mari şehrinden çıkarılan 25.000 tabletten anlaşıldığına göre Palmira'nın tarihi MÖ 19. yüzyıla kadar gerilere gitmektedir. Yunan ve Roma kaynaklarında ise 1. yüzyıldan itibaren kayıtlara rastlanılmıştır.
Antik kent, Suriye İç Savaşı'nda tahrip edildi. Yeniden canlandırılması için 3D modelleri hazırlanmış ve bazı eserleri restore edilmiştir.
Tarihi
Antik çağ dönemi
Palmira, 1. yüzyılın ortalarında kervanların geçiş güzergâhı üzerinde, Pers İmparatorluğu ve Akdeniz kıyısındaki Romalıların ve Fenikelilerin limanları arasında Roma İmparatorluğu kontrolünde bir şehir konumunda bulunmaktaydı. Şehrin coğrafi konumu ticari ve dini merkez haline gelmesini kolaylaştırmıştır. Aramilerin bölgeye yerleşmesiyle Palmiralıların kültürü Yunan-Roma ve İran (Partlar) izlerini birlikte barındırmaya başladı. Bu ortak kültürün izleri; tapınaklarda her iki kültürün de mimari stilinin kullanılmasından ve insan büstlerinde görülen, her iki kültüre ait giyim tarzının benimsenmiş olmasından anlaşılmaktadır.
Tadmur, İbranice yazılan Yahudilerin kutsal kitabı Tanah'da Davud'un oğlu Süleyman tarafından kurulan bir çöl şehri olarak geçmektedir. (Tadmur; Süryanice-Aramice “Mucize” anlamına karşılık gelmektedir.) Tanah'ın "Kralların İlk Kitabı" bölümünde ise yine Süleyman tarafından kurulan Tamor veya Tamar şehri şeklinde rastlanılmaktadır. Bölge kültüründe kimi zaman "t" ve "d" telaffuzunun yer değiştirmesi veya '4'"t" ve "d" kullanımının zamanla düşmesine rastlanıldığından, Tanah'ta da bu durumun ortaya çıkması muhtemel gözükmektedir. Palmira'da bulunan tapınağın ise Romalıların bölgeye gelmesinden 2000 yıl öncesine dayandığı düşünülmektedir. Bu tapınağın geniş ve büyük sütunlarla çevrilmesi, yapımındaki ustalık ve ihtişamı hayret vericidir.
Roma vatandaşı ve Yahudi tarihçi Flavius Josephus ise Antiquities of the Jews adlı eserinde Tadmor'un Süleyman tarafından kurulduğunu yazmış ve şehrin Yunan ismi Palmira'yı kullanmıştır.
Tadmor veya Tedmür şehrin İbranice ismi olduğu ve mucize anlamına geldiği bilinirken, Palmira isminin nereden geldiği ve anlamı bilinmemektedir. Bazı akademisyenlerce bölgede sıklıkla görülen palmiye ağaçlarından geldiği, bir kısmına göre ise Tadmor kelimesinin hatalı tercümesinden geldiği düşünülmektedir.
Yunanlar, Romalılar, Sasaniler ve Bizanslılar dönemleri
Yunan kökenli Selevkos İmparatorluğu MÖ 323 yılında tüm Suriye topraklarını kontrol altına aldı ancak Palmira kentini bağımsız olarak bıraktı ve şehir ticari önemini korumaya devam etti. MÖ 41 yılında Marcus Antonius yönetimindeki Romalı ordusu şehri almaya çalıştıysa da çok istekli olmamaları sonucu başarısız oldular ve Palmiralılar Fırat'ın öbür yakasına kaçabildiler. Bu olay Palmira'ya Roma tehdidinin ilk göstergesiydi.
Jones ve Erieira, Palmiralı tüccarların ticaret gemileriyle İtalyan sularında bile Hint ipeği ticaretinin kontrolünü ellerinde tuttuklarını ve Romalı olmadan Romalılar içinde yaşayan tek halk ve en zengin şehir olduklarını, kolayca Romalı rolü oynadıklarını not ederek, durumu eleştirmişlerdir.
Roma İmparatorluğu'nun çevresindeki ticaret yollarını tamamen kontrol altına almak istemesi Palmira'nın bağımsızlığı için en büyük tehlikeydi. Palmira, Tiberius (MÖ 14–MÖ 37 tarafından Roma'nın Suriye eyaletinin bir parçası haline getirildi. Romalıların işgali sonrasında da şehir İran, Çin, Hindistan ve Roma İmparatorluğu arasında ticari önemini korudu. M.S 129 yılında Hadrianus Palmira'ya geldi. Palmira'yı serbest şehir ilan ederek adını Palmira Hadriana olarak değiştirdi.
212 yılının başlarında Palmira'nın ticari hayatı, Fırat ve Dicle bölgelerinde kurulan Sasani İmparatorluğu tarafından tehdit edilmeye başlandı. İmparator Carcalla Palmira'ya bir Roma garnizonu konuşlandırdı.
Roma İmparatoru Valerianus tarafından, Palmira prensi Septimius Odaenathus, Suriye eyaleti valisi olarak atandı. Daha sonra Valerianus Sasaniler tarafından esir alınıp, Bişapur kentinde 260 yılında ölünce Odaenathus intikam amacıyla hazırlıklara başladı. Tizpon kentine iki kez saldırdı. Odaenathus, yeğeni Maconius tarafından öldürülünce, yönetim karısı Zenobia (Zennube, Zabuniye, Zeynubiye ve Zeynep vs. Zeyno Süryanice silah anlamına da gelmektedir.) ve oğlu Vabalathus' geçti. Zenobia Roma yönetiminden bağımsız hareket etmeye başladı ve Palmira'nın etki alanını güney Suriye'de bulunan Busra kentine ve Mısır'ın batı kesimlerine kadar taşıyarak, kısa süren Palmira İmparatorluğu'nu kurdu. Daha sonra kuzeyde Antakya'yı aldı. Kısa sürede Anadolu'nun güneyi ve doğusunu, Fırat ve Dicle havzasının bir bölümünü, Suriye, Filistin, Sina yarımadası ve Mısır'ın önemli bir bölümünü yönetimi altına alan imparatorluğun, Roma yönetiminin dikkatini çekmesi uzun sürmedi. 272 yılında İmparator Aurelian kaybedilen toprakları almak üzere, Palmira üzerine sefere çıktı. Doğuda kapsamlı bir harekâta girişen imparator, kısa sürede Antakya ve Humus şehirlerini zaptedip, Palmira'ya ulaştı ve Sasanilere sığınmak üzere olan Kraliçe Zenobia ve oğlunu sağ olarak ele geçirdi ve esir alarak İtalya'ya götürdü. Bu sırada yıkıma uğramayan şehirde, 273 yılında ayaklanmalar başlayınca İmparator Aurelian tekrar Palmira'ya geldi ancak bu kez askerlerin şehri yağmalamalarına izin verdi. Bu yıkım Palmira şehrinin çöküşüne yol açtı, şehir bundan sonra eski günlerine geri dönemedi. Şehir imparatorluk tarafından Romalı asker lejyonlarının kalacağı askeri bir üsse çevrildi. İmparator Diocletianus ise Sasanilerden korunmak amacıyla lejyon sayısını arttırarak Palmira'nın yalnızca bir askeri üs olma konumunu pekiştirmiştir.
Roma İmparatorluğu'nun yıkılmasından sonra doğudaki topraklar Bizans İmparatorluğu'nun eline geçmiş ancak şehre Bizanslılarca da ilgi gösterilmeyerek, askeri üs konumu korunmuş ve sadece birkaç kilise inşa edilmiştir. Palmira'da eski dönemden kalan tapınaklar Bizans döneminde kiliseye çevrilmiş ve Süryani toplumunun bir merkezi haline gelmiştir.
İslamiyetin ilk dönemleri, Osmanlı Devleti, Fransa ve Suriye dönemi
Halife Ebu Bekir döneminde, Palmira'ya ilk Müslüman gruplar 634 yılında ulaştı. Halid bin Velid tarafından aynı yıl fethedildi. Şehrin askeri önemi muhafaza edildi. 800 yılından itibaren şehri terk etmeye başlayan insanlar, 1089 yılındaki büyük depremden sonra şehri tamamen boşalttı.Yavuz Sultan Selim'in 1516 yılında doğuya yönelmesiyle Suriye, Filistin ve Mısır kısa sürede Osmanlı İmparatorluğu'nun birer eyaleti oldu. Osmanlılar tarafından özerklik tanınan Lübnan Prensi II. Fahreddin (1522-1635) Palmira kentine hakim tepeye Fahrettin al Maani kalesini yaptırdı. Daha sonra Fahreddin'in isyan etmesi nedeniyle üzerine sefer düzenlendi ve yakalanarak idam edildi. Palmira kenti I. Dünya Savaşı'na kadar Osmanlı Devleti'nin elinde kaldı. 1920 yılından 1946 yılına kadar Fransızların yönetimindeki Suriye'de ve dolayısıyla Palmira'da, birçok diğer antik kent gibi arkeolojik kazılar yapılmaya başlanmıştır. 1946 yılında Suriye'nin bağımsızlığını kazanmasıyla Fransız etkisi geçmemiş, 1980'li yıllara kadar kentin arkeolojik değeri Suriye devleti tarafından da anlaşılamamıştır. Daha sonra Suriye Hükûmeti tarafından bir müze kurulmuştur. Suriye İç Savaşı sırasında şehri ele geçiren IŞİD örgütü tarafından 27 Mayıs 2015 tarihinde şehirdeki Roma Antik Tiyatrosu sahnesinde 20 esir idam edilip görüntüleri yayınlanmıştır. Daha sonra örgütün, Palmira antik kentinde bulunan 2 bin yıllık aslan heykelini parçaladığı ifade edildi. Öte yandan IŞİD, Palmira’daki heykellerden bazılarını kaçıran bir kaçakçıyı Halep’te yakaladığını öne sürüp, kaçakçının elindeki 8 büstü halkın önünde balyozlarla parçaladığı bir fotoğraf paylaştı. Palmira Antik Kenti 1 yıl boyunca terör örgütü IŞİD'in himaye ettiği yerler arasında kalmış ve bu süreçte Palmira'da bulunan birçok tarihî eser ciddi derecede zarar görmüştür. Suriye Ordusu, Rusya'nın desteği ile Palmira'yı Mart 2016'da tekrar kontrolü altına almıştır. Antik kentte yapılan incelemeler sonucunda IŞİD tarafından öldürülmüş 40 kişinin toplu mezarına ulaşılmıştır. IŞİD, Palmira'da görevli Halid Esad adlı arkeoloğu da Palmira hazinelerinin yerini söylemediği için öldürmüştür. 26 Aralık 2016 ile 10 Ocak 2017 tarihleri arasında antik kentin en ünlü yapılarından Dört Kapı (Tetrapylon) yapısı da Irak ve Şam İslam Devleti tarafından yok edilmiştir.
Palmira'da kültür ve sanat
Palmira'nın MÖ 19. yüzyıla uzanan tarihi ile ilgili sağlıklı veriler elde edilememişse de birçok farklı ülkeden arkeoloji grupları Palmira'da çalışmalar yapmıştır. Kent, ülkenin en önemli turistik merkezlerinden birisi olmuştur.
Palmira'da mezar süslemeleri ve mezar mimarisi gelişmiştir. Mezarlarda bulunan insan büstleri Palmiralıların sosyal yaşamı hakkında ipuçları vermektedir. Palmiralılar; Romalılar ve Persler (Sasaniler-Partlar) arasında kalan bir toplum olarak her iki kültürden de etkilenmiş, giyim tarzından sosyal aktivitelere kadar Helen ve Pers izleri görülmüştür.
Baal Tapınağı başlı başına Palmira'nın bir simgesi olmuştur. Şehrin ticari başarısının doğal sonucu olarak mabetler, binalar ve surlar dönemin en kaliteli yapıları olmuştur. Lat tanrıçası tapınağı yakınında bulunan parçalardan onarılarak Palmira Müzesi önüne yerleştirilmiş olan ve ceylanı koruyan bir aslanı betimleyen El Lat Aslanı, şehrin simgesi olan heykeldir. Helen tanrılarına da önem verilmesinin bir işareti olarak Polonyalı bir arkeoloji grubunca 2005 yılında bulunan Nike heykeli örnek gösterilebilir.
Kaynakça
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Mayıs 2008.
- ^ . 24 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2008.
- ^ . arkeofili.com sitesi. 29 Mayıs 2015. 22 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2018.
- ^ "IŞİD, Palmira'da bir tapınağı daha havaya uçurdu". İHA. 31 Ağustos 2015. 22 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Temmuz 2018.
- ^ . Dunyaninhalleri.com sitesi Semih Sönmez. 22 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2018.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Nisan 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2008.
- ^ "Slaughter in the Roman amphitheatre: Horrific moment ISIS child executioners brutally shoot dead 25 Syrian regime soldiers in front of bloodthirsty crowds at ancient Palmyra ruin". 5 Temmuz 2015. 19 Eylül 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Ağustos 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 31 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Nisan 2016.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Nisan 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Nisan 2016.
- ^ IŞİD Suriyeli arkeoloğu Palmira'nın hazinelerinin yerini söylemediği için öldürmüş 12 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Cumhuriyet Gazetesi, 13 Nisan 2016 tarihinde erişildi
- ^ . Arkeofili. Arkeofili.com sitesi, 20 Ocak 2017. 21 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2017.
Dış bağlantılar
- Metropolitan Sanat Müzesi- Palmira 11 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- http://i-cias.com/e.o/palmyra.htm20 Nisan 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Fotoğraflar
| Wikimedia Commons'ta Palmira ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Palmira Arapca تدمر Tedmur veya Tadmor Ingilizce Palmyra orta Suriye de antik zamanlarin onemli dini ve ticari merkezi olan UNESCO tarafindan 1980 yilinda Dunya Mirasi listesine alinan sehir Palmiraت د م ر PalmiraPalmira nin Suriye deki konumuDiger adiTedmurKonum Humus SuriyeBolgeSuriye ColuKoordinatlar34 33 05 K 38 16 05 D 34 55139 K 38 26806 D 34 55139 38 26806TurYerlesimParcasiPalmira ImparatorluguYuzolcumu80 ha 200 akre TarihceTerk edilis1932 1932 Devir ler Orta Tunc Cagi ndan eKultur ler Arami Arap Greko RomenSit ayrintilariDurumHarabeMulkiyetKamuIsletmeKamusal erisimErisilemez bir savas bolgesinde UNESCO Dunya MirasiKriterKulturel i ii ivReferans23Tescil1980 4 oturum Tehlike2013 gunumuzBolgeArap devletleriKoordinatlar36 33 05 K 38 16 05 D 36 55139 K 38 26806 D 36 55139 38 26806 Kent Humus Valiligi nin ne bagli bulunmaktadir Sam in 215 km kuzeydogusunda Humus un 155 km dogusunda ve Firat in 120 km guneybatisinda bir vaha uzerinde kurulmustur Suriye colunun ticari kervanlarinin gecis noktasinda olmasi sebebiyle Colun Gelini de denilen sehrin isminin bulunan ilk bilgilere gore Tedmur Tedmur Tadmur veya Tudmur oldugu Mari de bulunan Babil tabletlerindeki kayitlardan anlasilmistir Fransiz arkeologlar tarafindan 1933 yilindan itibaren antik Mari sehrinden cikarilan 25 000 tabletten anlasildigina gore Palmira nin tarihi MO 19 yuzyila kadar gerilere gitmektedir Yunan ve Roma kaynaklarinda ise 1 yuzyildan itibaren kayitlara rastlanilmistir Antik kent Suriye Ic Savasi nda tahrip edildi Yeniden canlandirilmasi icin 3D modelleri hazirlanmis ve bazi eserleri restore edilmistir TarihiAntik cag donemi Palmira harabelerinden bir gorunus Palmira 1 yuzyilin ortalarinda kervanlarin gecis guzergahi uzerinde Pers Imparatorlugu ve Akdeniz kiyisindaki Romalilarin ve Fenikelilerin limanlari arasinda Roma Imparatorlugu kontrolunde bir sehir konumunda bulunmaktaydi Sehrin cografi konumu ticari ve dini merkez haline gelmesini kolaylastirmistir Aramilerin bolgeye yerlesmesiyle Palmiralilarin kulturu Yunan Roma ve Iran Partlar izlerini birlikte barindirmaya basladi Bu ortak kulturun izleri tapinaklarda her iki kulturun de mimari stilinin kullanilmasindan ve insan bustlerinde gorulen her iki kulture ait giyim tarzinin benimsenmis olmasindan anlasilmaktadir Bel Baal Tapinagi ndan gunumuze kalanlar Tadmur Ibranice yazilan Yahudilerin kutsal kitabi Tanah da Davud un oglu Suleyman tarafindan kurulan bir col sehri olarak gecmektedir Tadmur Suryanice Aramice Mucize anlamina karsilik gelmektedir Tanah in Krallarin Ilk Kitabi bolumunde ise yine Suleyman tarafindan kurulan Tamor veya Tamar sehri seklinde rastlanilmaktadir Bolge kulturunde kimi zaman t ve d telaffuzunun yer degistirmesi veya 4 t ve d kullaniminin zamanla dusmesine rastlanildigindan Tanah ta da bu durumun ortaya cikmasi muhtemel gozukmektedir Palmira da bulunan tapinagin ise Romalilarin bolgeye gelmesinden 2000 yil oncesine dayandigi dusunulmektedir Bu tapinagin genis ve buyuk sutunlarla cevrilmesi yapimindaki ustalik ve ihtisami hayret vericidir Roma vatandasi ve Yahudi tarihci Flavius Josephus ise Antiquities of the Jews adli eserinde Tadmor un Suleyman tarafindan kuruldugunu yazmis ve sehrin Yunan ismi Palmira yi kullanmistir Tadmor veya Tedmur sehrin Ibranice ismi oldugu ve mucize anlamina geldigi bilinirken Palmira isminin nereden geldigi ve anlami bilinmemektedir Bazi akademisyenlerce bolgede siklikla gorulen palmiye agaclarindan geldigi bir kismina gore ise Tadmor kelimesinin hatali tercumesinden geldigi dusunulmektedir Yunanlar Romalilar Sasaniler ve Bizanslilar donemleri Palmira tanrilari Soldan saga Ay Tanrisi Aglibol Guc ve Gokyuzu Tanrisi Beelshamen Gunes Tanrisi Malakbel 1 yuzyil Louvre Muzesi Palmira da bir mezarda kadin bustu 2 yuzyilin sonlari British Muzesi Part savascisini tasvir eden Palmira rolyefi Palmira Muzesi nde mezarlarda yatanlari betimleyen mezar bustleri 2008 Yunan kokenli Selevkos Imparatorlugu MO 323 yilinda tum Suriye topraklarini kontrol altina aldi ancak Palmira kentini bagimsiz olarak birakti ve sehir ticari onemini korumaya devam etti MO 41 yilinda Marcus Antonius yonetimindeki Romali ordusu sehri almaya calistiysa da cok istekli olmamalari sonucu basarisiz oldular ve Palmiralilar Firat in obur yakasina kacabildiler Bu olay Palmira ya Roma tehdidinin ilk gostergesiydi Jones ve Erieira Palmirali tuccarlarin ticaret gemileriyle Italyan sularinda bile Hint ipegi ticaretinin kontrolunu ellerinde tuttuklarini ve Romali olmadan Romalilar icinde yasayan tek halk ve en zengin sehir olduklarini kolayca Romali rolu oynadiklarini not ederek durumu elestirmislerdir Roma Imparatorlugu nun cevresindeki ticaret yollarini tamamen kontrol altina almak istemesi Palmira nin bagimsizligi icin en buyuk tehlikeydi Palmira Tiberius MO 14 MO 37 tarafindan Roma nin Suriye eyaletinin bir parcasi haline getirildi Romalilarin isgali sonrasinda da sehir Iran Cin Hindistan ve Roma Imparatorlugu arasinda ticari onemini korudu M S 129 yilinda Hadrianus Palmira ya geldi Palmira yi serbest sehir ilan ederek adini Palmira Hadriana olarak degistirdi 212 yilinin baslarinda Palmira nin ticari hayati Firat ve Dicle bolgelerinde kurulan Sasani Imparatorlugu tarafindan tehdit edilmeye baslandi Imparator Carcalla Palmira ya bir Roma garnizonu konuslandirdi Roma Imparatoru Valerianus tarafindan Palmira prensi Septimius Odaenathus Suriye eyaleti valisi olarak atandi Daha sonra Valerianus Sasaniler tarafindan esir alinip Bisapur kentinde 260 yilinda olunce Odaenathus intikam amaciyla hazirliklara basladi Tizpon kentine iki kez saldirdi Odaenathus yegeni Maconius tarafindan oldurulunce yonetim karisi Zenobia Zennube Zabuniye Zeynubiye ve Zeynep vs Zeyno Suryanice silah anlamina da gelmektedir ve oglu Vabalathus gecti Zenobia Roma yonetiminden bagimsiz hareket etmeye basladi ve Palmira nin etki alanini guney Suriye de bulunan Busra kentine ve Misir in bati kesimlerine kadar tasiyarak kisa suren Palmira Imparatorlugu nu kurdu Daha sonra kuzeyde Antakya yi aldi Kisa surede Anadolu nun guneyi ve dogusunu Firat ve Dicle havzasinin bir bolumunu Suriye Filistin Sina yarimadasi ve Misir in onemli bir bolumunu yonetimi altina alan imparatorlugun Roma yonetiminin dikkatini cekmesi uzun surmedi 272 yilinda Imparator Aurelian kaybedilen topraklari almak uzere Palmira uzerine sefere cikti Doguda kapsamli bir harekata girisen imparator kisa surede Antakya ve Humus sehirlerini zaptedip Palmira ya ulasti ve Sasanilere siginmak uzere olan Kralice Zenobia ve oglunu sag olarak ele gecirdi ve esir alarak Italya ya goturdu Bu sirada yikima ugramayan sehirde 273 yilinda ayaklanmalar baslayinca Imparator Aurelian tekrar Palmira ya geldi ancak bu kez askerlerin sehri yagmalamalarina izin verdi Bu yikim Palmira sehrinin cokusune yol acti sehir bundan sonra eski gunlerine geri donemedi Sehir imparatorluk tarafindan Romali asker lejyonlarinin kalacagi askeri bir usse cevrildi Imparator Diocletianus ise Sasanilerden korunmak amaciyla lejyon sayisini arttirarak Palmira nin yalnizca bir askeri us olma konumunu pekistirmistir Roma Imparatorlugu nun yikilmasindan sonra dogudaki topraklar Bizans Imparatorlugu nun eline gecmis ancak sehre Bizanslilarca da ilgi gosterilmeyerek askeri us konumu korunmus ve sadece birkac kilise insa edilmistir Palmira da eski donemden kalan tapinaklar Bizans doneminde kiliseye cevrilmis ve Suryani toplumunun bir merkezi haline gelmistir Islamiyetin ilk donemleri Osmanli Devleti Fransa ve Suriye donemi Palmira Seyhi 1875 19 yuzyilda bolgeye gelen Batili turistler icin Palmira Seyhi ilgi cekici bir obje idi Oysa bu tarihlerde sehrin turistik onemi Osmanli Devleti nce bilinmemesine ragmen Avrupa ulkelerince Ortadogu da arkeolojik calismalar ve bolgeye olan ilgi artmaya baslamisti Baal Tapinagi nda Fransizlarca yapilan tahribat ve tarih kazimalari Fransizlar 1930 lu yillar boyunca tapinakta bulunan kursun civileri mermi yapiminda kullanmak uzere sokmuslerdi Resimde tapinagin ust kirislerine kazinan 1938 ibaresi acikca goruluyor Halife Ebu Bekir doneminde Palmira ya ilk Musluman gruplar 634 yilinda ulasti Halid bin Velid tarafindan ayni yil fethedildi Sehrin askeri onemi muhafaza edildi 800 yilindan itibaren sehri terk etmeye baslayan insanlar 1089 yilindaki buyuk depremden sonra sehri tamamen bosaltti Yavuz Sultan Selim in 1516 yilinda doguya yonelmesiyle Suriye Filistin ve Misir kisa surede Osmanli Imparatorlugu nun birer eyaleti oldu Osmanlilar tarafindan ozerklik taninan Lubnan Prensi II Fahreddin 1522 1635 Palmira kentine hakim tepeye Fahrettin al Maani kalesini yaptirdi Daha sonra Fahreddin in isyan etmesi nedeniyle uzerine sefer duzenlendi ve yakalanarak idam edildi Palmira kenti I Dunya Savasi na kadar Osmanli Devleti nin elinde kaldi 1920 yilindan 1946 yilina kadar Fransizlarin yonetimindeki Suriye de ve dolayisiyla Palmira da bircok diger antik kent gibi arkeolojik kazilar yapilmaya baslanmistir 1946 yilinda Suriye nin bagimsizligini kazanmasiyla Fransiz etkisi gecmemis 1980 li yillara kadar kentin arkeolojik degeri Suriye devleti tarafindan da anlasilamamistir Daha sonra Suriye Hukumeti tarafindan bir muze kurulmustur Suriye Ic Savasi sirasinda sehri ele geciren ISID orgutu tarafindan 27 Mayis 2015 tarihinde sehirdeki Roma Antik Tiyatrosu sahnesinde 20 esir idam edilip goruntuleri yayinlanmistir Daha sonra orgutun Palmira antik kentinde bulunan 2 bin yillik aslan heykelini parcaladigi ifade edildi Ote yandan ISID Palmira daki heykellerden bazilarini kaciran bir kacakciyi Halep te yakaladigini one surup kacakcinin elindeki 8 bustu halkin onunde balyozlarla parcaladigi bir fotograf paylasti Palmira Antik Kenti 1 yil boyunca teror orgutu ISID in himaye ettigi yerler arasinda kalmis ve bu surecte Palmira da bulunan bircok tarihi eser ciddi derecede zarar gormustur Suriye Ordusu Rusya nin destegi ile Palmira yi Mart 2016 da tekrar kontrolu altina almistir Antik kentte yapilan incelemeler sonucunda ISID tarafindan oldurulmus 40 kisinin toplu mezarina ulasilmistir ISID Palmira da gorevli Halid Esad adli arkeologu da Palmira hazinelerinin yerini soylemedigi icin oldurmustur 26 Aralik 2016 ile 10 Ocak 2017 tarihleri arasinda antik kentin en unlu yapilarindan Dort Kapi Tetrapylon yapisi da Irak ve Sam Islam Devleti tarafindan yok edilmistir Palmira da kultur ve sanatPalmira nin MO 19 yuzyila uzanan tarihi ile ilgili saglikli veriler elde edilememisse de bircok farkli ulkeden arkeoloji gruplari Palmira da calismalar yapmistir Kent ulkenin en onemli turistik merkezlerinden birisi olmustur Palmira da mezar suslemeleri ve mezar mimarisi gelismistir Mezarlarda bulunan insan bustleri Palmiralilarin sosyal yasami hakkinda ipuclari vermektedir Palmiralilar Romalilar ve Persler Sasaniler Partlar arasinda kalan bir toplum olarak her iki kulturden de etkilenmis giyim tarzindan sosyal aktivitelere kadar Helen ve Pers izleri gorulmustur Baal Tapinagi basli basina Palmira nin bir simgesi olmustur Sehrin ticari basarisinin dogal sonucu olarak mabetler binalar ve surlar donemin en kaliteli yapilari olmustur Lat tanricasi tapinagi yakininda bulunan parcalardan onarilarak Palmira Muzesi onune yerlestirilmis olan ve ceylani koruyan bir aslani betimleyen El Lat Aslani sehrin simgesi olan heykeldir Helen tanrilarina da onem verilmesinin bir isareti olarak Polonyali bir arkeoloji grubunca 2005 yilinda bulunan Nike heykeli ornek gosterilebilir Kaynakca Arsivlenmis kopya 27 Mayis 2008 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 31 Mayis 2008 24 Aralik 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 31 Mayis 2008 arkeofili com sitesi 29 Mayis 2015 22 Temmuz 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Temmuz 2018 ISID Palmira da bir tapinagi daha havaya ucurdu IHA 31 Agustos 2015 22 Temmuz 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Temmuz 2018 Dunyaninhalleri com sitesi Semih Sonmez 22 Temmuz 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Temmuz 2018 Arsivlenmis kopya 2 Nisan 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 31 Mayis 2008 Slaughter in the Roman amphitheatre Horrific moment ISIS child executioners brutally shoot dead 25 Syrian regime soldiers in front of bloodthirsty crowds at ancient Palmyra ruin 5 Temmuz 2015 19 Eylul 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2015 Arsivlenmis kopya 10 Agustos 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Agustos 2015 Arsivlenmis kopya 31 Mart 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Nisan 2016 Arsivlenmis kopya 5 Nisan 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Nisan 2016 ISID Suriyeli arkeologu Palmira nin hazinelerinin yerini soylemedigi icin oldurmus 12 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Cumhuriyet Gazetesi 13 Nisan 2016 tarihinde erisildi Arkeofili Arkeofili com sitesi 20 Ocak 2017 21 Ocak 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Ocak 2017 Dis baglantilarMetropolitan Sanat Muzesi Palmira 11 Mayis 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde http i cias com e o palmyra htm20 Nisan 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde Fotograflar Wikimedia Commons ta Palmira ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir