Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Tiyatro, bir sahnede, seyirciler önünde oyuncuların sergilemesi amacıyla hazırlanmış gösterilerdir. Farklı bir şekilde duyguların ve olayların hareket (jest) ve konuşmalarla anlatılmasıdır. Genel olarak temsil edilen eser anlamında da kullanılır. Tiyatro eseri, olayları oluş yoluyla gösterir. Bu yönüyle konuşma ve eyleme dayanan bir gösteri sanatı olarak da tanımlanabilir. Yaygın bir deyişle tiyatro; insanı, insana, insanla, insanca anlatma sanatı olarak Shakespeare'in sözüyle de ifade edilir.
(Moskova Maly Tiyatrosu'nda Bir Evlenme Teklifi adlı tiyatro oyunu)
Tiyatro eserinin diğer türlerden en önemli farkı; diğer edebî eserler okumak ve dinlemek için yazılmışken, tiyatro oyununun sahnede seyirci önünde oynanmasıdır. Değer ölçülerini, izleyenin kanaat ve anlayışlarından alır. Göze görünür bir karaktere sahip olması, canlı olarak meydana geliş niteliğiyle toplum psikolojisine hitap eder. Temsil yeri ve eser, tiyatronun edebiyat ögesidir. Bu edebiyat ögesi yanında tiyatro kavramı içinde; oyunculuk, sahne düzeni, ışıklandırma, dekor, kostüm, müzik gibi unsurların bütünlüğü söz konusudur.
Tiyatro metinlerine "oyun", metinleri yazan kişiye oyun yazarı (müellif) ve oyunu sahnede canlandıran kişilere ”oyuncu” (ya da daha genel olarak tiyatrocu) denir. Ayrıca eserin sahnelenmesinde görev alan sahne amiri, dekor ve kostüm sorumlusu, ışıkçı, suflör gibi diğer yardımcı elemanlar da vardır.
En yaygın tiyatro türlerine amatör tiyatro, uyumsuz tiyatro, epik tiyatro, , radyo tiyatrosu, , müzikal tiyatro, kurgusal tiyatro, çocuk tiyatroları, , tulûat tiyatrosu, sokak tiyatrosu, varyete, oyuncak tiyatrosu, kukla tiyatrosu, opera tiyatrosu, gölge tiyatrosu, pandomim dahildir.
Tarihi
Erken dönem
Tiyatro, Yunanca theatron yani "görme yeri" sözcüğünden gelmektedir. Çünkü günümüzdeki anlamıyla çağdaş tiyatronun tarihi, bağ bozumu tanrısı Dionysos adına yapılan dinsel törenlere dayanmaktadır.
İlk tiyatro şenliği yılında Atina'da yapılmıştır.[]Antik Çağ'da tiyatro, üst sınıfa özgü bir etkinlikti. Her yıl Dionysos'u kentin hangi ileri geleninin onurlandıracağına karar verilir ve bu kişi etkinlikleri düzenlerdi. Bu nedenle sosyal itibarla doğrudan ilgiliydi. Tanrı adına bir yarışma yapılır ve en iyi oyun, hazırlayan kişinin itibarını arttırırdı. Ayrıca, ilk tiyatro eserleri ile Yunan mitolojisinin el ele olduğunu söylemek gerekir. Bu nedenle bu iki alan birlikte değerlendirilmelidir.
Bu dönemde oyunlarda dekor ya da kostüm bulunmazdı. Sahne tamamıyla boş olur, başroller de önemli kişiler tarafından oynanırdı. Bir de anlatıcı görevi gören "koro" bulunurdu. Günümüzde geçerli olan oyunculuk anlayışı yoktu ve ifade edilen duygular oyuncuların ellerinde tuttukları ve yeri geldikçe yüzlerine koydukları maskelerle belirtilirdi. Bugün tiyatronun simgesi hâline gelen gülen ve ağlayan maskeler bu uygulamanın bir uzantısıdır. Nitekim, Yunan tiyatrosunda sadece iki tür oyun vardı: trajedi ve komedi.
Trajedilerde içerik daha çok Tanrılarla insanların çatışmaları üzerineydi. Dönemin dinî inanışlarının sembolik bir ifadesi olarak, oyunlarda Tanrılar ile insanlar arasında doğrudan etkileşim normaldi. Bu mitik düzen tarih boyunca edebiyat eserlerini etkileyen bir nitelik olmuştur. Komedilerin ise çoğunlukla siyasi alay içerikli oldukları söylenebilir. Kullanılan dil ise yoğunlukla argodur.
Ayrıca bu dönem tiyatrosu Aristoteles'in "üçlü birlik" ilkesine dayanır: olay, yer ve zamanda birlik. Aristoteles'e göre oyunda baştan sona takip edilen tek bir hikâye olmalıdır. Ara hikâyeler ya bulunmamalı ya da çok az olmalıdır. Bir oyun tek bir yerde geçmeli, farklı yer ve coğrafyalara yayılmamalıdır. Sahne tek bir yeri temsil etmelidir. Olay örgüsü bir günden fazla bir zamanı kapsamamalıdır.
Orta dönem
Özellikle William Shakespeare'in ön plana çıktığı bu dönemde artık tiyatro dinsel niteliğini yitirmiştir ve popüler bir eğlence türü olarak dikkat çekmektedir. Antik Yunan'dan izler taşısa da, halkla olan doğrudan ilişkisi nedeniyle tiyatro yaklaşımları değişime uğramıştır. Komedi ve trajedi türlerine "tarihsel" oyunlar kategorisi eklenmiştir. Aristoteles'in "üç birlik" kuralından vazgeçilmiştir. Ayrıca tiyatro artık "profesyonel" bir etkinlik olmuştur. Shakespeare'in kraliçeden maddi destek aldığı ve kâr üzerinden dönen bir tiyatro grubu olduğu bilinmektedir. Bu dönemde oyunculuk kavramı değişmiş olsa da, henüz kadın oyuncular bulunmamaktadır. Kadın rolleri, genç erkek oyuncular tarafından oynanmaktadır. Shakespeare bunu özellikle kıyafetle cinsiyet değiştiren roller yazarak oldukça komik ve ironik hâle getirmiştir.
Günümüz Tiyatrosu
Modern tiyatroya damgasını vuran önemli isimlerden biri belki de Konstantin Stanislavski'dir. 19. yüzyılın sonlarına doğru "sihirli eğer" diye bilinen oyunculuk kuramını geliştiren Stanislavski özellikle gerçekçi akıma yön vermiştir. Söz konusu kuramda, oyunculardan kendilerini, canlandırdıkları karakterlerin yerlerine koymalarını ve bu şekilde seyirciye söz konusu duyguları vermeleri beklenmektedir.
Türleri
Tiyatro eserleri müziksiz (trajedi, komedi, drama) ve müzikli (opera, operet, müzikal, pandomim, bale, revü, skeç, tuluat, vodvil) olmak üzere iki grupta toplanır. Edebî türler içinde en canlı ve yaşama en yakın olanı tiyatrodur.
Trajedi
Trajedi, amacı kişilere korku, heyecan ve acındırma telkinleriyle ders vermek olan en eski tiyatro çeşididir. Şiirsel olarak yazılması ve değişmez kurallara bağlı olması sebebiyle öbür tiyatro çeşitlerinden kolayca ayrılır. Yunan tanrısı Dionysos'un şenliklerinde yapılan yarışmalarda sahnelenen oyunlarla varolagelmiştir.
Klasik trajediler genellikle beş perdelik oyunlardır. Eski Yunan'da başlayan bu eserler 3 veya 6 perdelik olurdu. O zamanki tiyatrolarda dekor bulunmaz, ancak sahnenin bir köşesinde olayların sebep ve sonuçlarını anlatan bir koro yer alırdı.
Yine klasik trajedilerde kahramanlar; kral, kraliçe, prenses, Eski Yunan'ın tanrı ve yarı tanrıları gibi en üst tabaka kişilerden seçilirdi. Orta tabaka ve basit halk adamlarına rastlanmazdı. Kahramanları arasında geçen olaylar insanların ruhsal zayıflıklarını, tutkularını, iradeye bağlı yüce davranışlarla çakıştırırdı. Özellikle karakterlerin bir "katharsis" yani arınma sürecinden geçmeleri gerekirdi. Bu da ancak farkında olarak ya da olmadan kahramanın büyük bir hata yapması, bu nedenle acı çekmesi ve bu süreç sonunda arınmış olarak doğru bir özü bulmasıyla olabilirdi.
Klasik trajedi Aristoteles tarafından kuramsallaştırılmıştır. Bu kurama göre; olay, zaman ve çevrede birlik demek olan ”üç birlik kuralı” benimsenmiştir. İç içe girmiş karışık olaylar bulunmaz. Ayrıntıya girmeden tek bir olay gösterilir. Olayın ön ve son tarafları, sebepleri ve sonuçları gerektikçe konunun ağzından halka duyurulur. Buna “olay birliği” denir. Trajedi olayının bir günde (24 saat) olup bitmiş gibi gösterilmesine “zaman birliği”, tek bir şehrin belli bir köşesinde başlayan olayın yine orada bitmesine de “çevre (mekân) birliği” denir.
Trajedilerde parlak söylevleri andıran yüksek ve asil bir üslup kullanılır. Kaba, çirkin ve niteliği düşük sözler bulunmaz. Trajedi şairleri mısralarının derin manalı ve bilgelik dolu olmasına önem vermişlerdir.
Trajedilerde kadere, ahlak, töre ve geleneklere üstün bir değer verilmiştir. Trajedinin amacının, “insanın acılarının ifade edilerek seyircilerin ruhunda korku ve merhamet uyandırılması” olduğu kabul edilmektedir. Bazı klasik trajedi örnekleri, Aiskhylos'un Titan Prometheus'un hikâyesini anlattığı 'u, Sophokles'in Kral Oidipus'u ve Euripides'in Andromakhe'ı sayılabilir.
Yunan ve Roma dönemi trajedilerinin kuramsallaştırdığı bu kurallar daha sonra modern tiyatroda değiştirilmiştir. Bazı oyun yazarları özellikle bu kurallarla oynayarak farklı türler yaratmıştır. Bunlara örnek olarak Bertolt Brecht ve Epik Tiyatro verilebilir.
Trajediyle komediyi bir araya getiren tiyatro türüdür. Modern tiyatronun sürekli olarak aristokrat zümrenin yaşayışını veya sadece hayatın gülünç taraflarının sahneye konmasını yeterli bulmayarak hayatı birçok tarafıyla temsil etme arzusundan doğmuştur.
Dram, düzyazı ve şiirsel hâlde yazılabildiği gibi üç perdeden beş perdeye kadar olabilir. Üç birlik kuralını tamamen reddeder. İnsani temalardan çok toplumcu ve millî konuları işler. Konular da çok çeşitli olabilir. En kanlı ve çirkin ya da gerçekçi olayları seyirciye göstermekten çekinmez.
Konuları tarihten ve hayatın acıklı veya gülünç, çirkin veya güzel hemen her olayından alınabilen dramda kader, umut, neşe, aşk, kuşku, tasa, facia ve komik davranışlar bir arada bulunabilir. Kahramanları her sınıftan (halk - soylu ayrımı gözetmeksizin) seçilebilir. Her türlü karaktere yer verilir. Dram eserleri gerçekleri göstermeyi amaçlamışlardır.
Dramın ciddi ve ağırbaşlı yazılmış şekline “piyes”, duygulandırıcı ve fazla heyecan verici olanına “melodram” denir. Melodram müzikli oyun demektir, yalnız günümüzde müzik kısmı atılmıştır. Bununla birlikte yine dram türlerinden olan "feeri" ise bir masalın sahneye konulmuş şeklidir. Kahramanları cin, peri, dev gibi düşsel varlıklardır. Olayın geçtiği yer ve zaman belli değildir.
- Hayatın ve insanların gülünç yanlarının sergilenmesine dayanan komedyada amaç, seyirciyi güldürürken düşündürmektir.
- Güldürmek esasına dayanıldığından üslupta bir serbestlik göze çarpar. Her türlü kaba söze ve şakaya yer verilir.
- Kahramanlar genellikle halkın arasından seçilir.
- Konular günlük hayattan alınır.
- Kavga, yaralama gibi eylemler sahnede canlandırılır.
- Diyalog ve koronun birbirini takip ettiği komedyada beş bölüm ara verilmeksizin oynanır.
- Üç birlik (bir olay, bir gün, bir mekân) kuralına uygun yazılır.
- Manzum olarak düzenlenir.
Eski Yunan'da komedya türünde ön plana çıkan şairler, Aristophanes ve Menandros'tur. Latin edabiyatında Plautus, komedi türünde eserler yazmıştır. Moliere ise bu türde çok başarılı ürünler vermiştir. Fransız oyuncudur. Komedi, içeriğine göre üç gruba ayrılır:
- Töre Komedisi
- Entrika Komedisi
- Karakter Komedisi
- Töre komedisi: Toplumun eksik, aksak yönlerini, töre ve geleneklerdeki tutarsızlık ve yanlışları eleştirel bir dille ele alan oyunlardır.
- Entrika Komedisi: Şaşırtmaca ve kandırmacaya dayanan bir komedi türüdür. Merak ögesinin ön planda olduğu bu komediler, insanların birbirini aldatma çabalarıyla doğan gülünçlükleri ele alır.
- Karakter Komedisi: İnsan karakterlerindeki gülünçlükleri ele alır. Daha çok tiplerin kahraman olarak işlendikleri oyunlardır. Bir kahramanın bir karakter özelliği abartılarak sunulur. Açgözlülük, cimrilik, kıskançlık, duygusallık gibi özellikler ve bunların doğurduğu gülünç durumlar anlatılır.
Moliere'in “Cimri”, Shakespeare'in “Venedik Taciri” oyunları karakter komedisine örnektir.
Opera, insanların konuşmak yerine tiyatro oyununu şarkı söyleyerek sahneye koymasıdır. Operanın tiyatrodan ayrılan başlıca özelliği, bir müzik bölümünün de bulunmasıdır.
Düşünce ve duyguları müzik veya türlü eşyalar eşliğinde bazen dansla, bazen de gövde ve yüz hareketleriyle yansıtmayı hedefleyen sözsüz oyun türüdür. Yüz mimikleri, el, kol ve beden hareketleri kullanılarak tema anlatılmaya çalışılır. Pandomim, evrensel bir tiyatro dili sayılır.
Tiyatro çeşitlerinden biridir. Sanatçılar, oynadıkları eserin konusuna bağlıdır; ama oyundaki sözleri içlerinden geldiği gibi söyleyerek doğaçlama yaparlar. Yazılı esere uymak mecburiyetleri yoktur. Perdeli orta oyunu da denir.
Sözlerinin müziksiz kısımları müziklerden çok olan tiyatro eserleridir. Halka hitap etmek için yazılır. Operetlerde renk, ışık, kıyafetler ve dans en göze çarpıcı şekilde kullanılır.
Kendine özgü, yalın bir olay örgüsü olan, müzik, dans ve diyalogların olaylarla bütünleştiği duygusal ve eğlendirici sahne gösterisi ya da oyundur.
Müzikli, dansın daha çok öne çıktığı, daha çok lirik ve dram arası bir temada oynanan oyunlardır. Diğerlerine nazaran estetiğe daha çok önem verilir.
Olaylı eleştirili yapılan tiyatro türüdür. Konu açısından bir bütünlüğü olmayan, birbirlerine gevşekçe bağlanmış, kendi başlarına anlamlı olan, tablolardan kurulu, ezgi, monolog, skeç, dans ve karşılıklı nükteli konuşmalardan oluşan bir gösteri biçimidir.
Toplumsal sorunları, mizahi bir yaklaşımla hicveden/eleştiren tiyatro türüdür.
Hareketli, eğlenceli bir konuya dayanan, içinde şarkılara da yer verilen hafif komedidir. Bu nedenle vodvil, bir “komedi türü” olarak da gösterilir.
Ayrıca bakınız
Galeri
-
![image]()
İzmir'in Selçuk bölgesinde bulunan Efes Antik Tiyatrosu -
![image]()
Bodrum tiyatrosu -
![image]()
Aspendos tiyatrosu, Antalya -
![image]()
Denizli Hierapolis Antik Tiyatrosu
Kaynakça
| Vikisöz'de Tiyatro ile ilgili sözleri bulabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Tiyatro bir sahnede seyirciler onunde oyuncularin sergilemesi amaciyla hazirlanmis gosterilerdir Farkli bir sekilde duygularin ve olaylarin hareket jest ve konusmalarla anlatilmasidir Genel olarak temsil edilen eser anlaminda da kullanilir Tiyatro eseri olaylari olus yoluyla gosterir Bu yonuyle konusma ve eyleme dayanan bir gosteri sanati olarak da tanimlanabilir Yaygin bir deyisle tiyatro insani insana insanla insanca anlatma sanati olarak Shakespeare in sozuyle de ifade edilir Bir tiyatro gosterisinden goruntu Moskova Maly Tiyatrosu nda Bir Evlenme Teklifi adli tiyatro oyunu Sock ve Buskin maskeleri Tiyatro eserinin diger turlerden en onemli farki diger edebi eserler okumak ve dinlemek icin yazilmisken tiyatro oyununun sahnede seyirci onunde oynanmasidir Deger olculerini izleyenin kanaat ve anlayislarindan alir Goze gorunur bir karaktere sahip olmasi canli olarak meydana gelis niteligiyle toplum psikolojisine hitap eder Temsil yeri ve eser tiyatronun edebiyat ogesidir Bu edebiyat ogesi yaninda tiyatro kavrami icinde oyunculuk sahne duzeni isiklandirma dekor kostum muzik gibi unsurlarin butunlugu soz konusudur Tiyatro metinlerine oyun metinleri yazan kisiye oyun yazari muellif ve oyunu sahnede canlandiran kisilere oyuncu ya da daha genel olarak tiyatrocu denir Ayrica eserin sahnelenmesinde gorev alan sahne amiri dekor ve kostum sorumlusu isikci suflor gibi diger yardimci elemanlar da vardir En yaygin tiyatro turlerine amator tiyatro uyumsuz tiyatro epik tiyatro radyo tiyatrosu muzikal tiyatro kurgusal tiyatro cocuk tiyatrolari tuluat tiyatrosu sokak tiyatrosu varyete oyuncak tiyatrosu kukla tiyatrosu opera tiyatrosu golge tiyatrosu pandomim dahildir TarihiErken donem Aspendos tiyatrosu Tiyatro Yunanca theatron yani gorme yeri sozcugunden gelmektedir Cunku gunumuzdeki anlamiyla cagdas tiyatronun tarihi bag bozumu tanrisi Dionysos adina yapilan dinsel torenlere dayanmaktadir Ilk tiyatro senligi yilinda Atina da yapilmistir kaynak belirtilmeli Antik Cag da tiyatro ust sinifa ozgu bir etkinlikti Her yil Dionysos u kentin hangi ileri geleninin onurlandiracagina karar verilir ve bu kisi etkinlikleri duzenlerdi Bu nedenle sosyal itibarla dogrudan ilgiliydi Tanri adina bir yarisma yapilir ve en iyi oyun hazirlayan kisinin itibarini arttirirdi Ayrica ilk tiyatro eserleri ile Yunan mitolojisinin el ele oldugunu soylemek gerekir Bu nedenle bu iki alan birlikte degerlendirilmelidir Bu donemde oyunlarda dekor ya da kostum bulunmazdi Sahne tamamiyla bos olur basroller de onemli kisiler tarafindan oynanirdi Bir de anlatici gorevi goren koro bulunurdu Gunumuzde gecerli olan oyunculuk anlayisi yoktu ve ifade edilen duygular oyuncularin ellerinde tuttuklari ve yeri geldikce yuzlerine koyduklari maskelerle belirtilirdi Bugun tiyatronun simgesi haline gelen gulen ve aglayan maskeler bu uygulamanin bir uzantisidir Nitekim Yunan tiyatrosunda sadece iki tur oyun vardi trajedi ve komedi Trajedilerde icerik daha cok Tanrilarla insanlarin catismalari uzerineydi Donemin dini inanislarinin sembolik bir ifadesi olarak oyunlarda Tanrilar ile insanlar arasinda dogrudan etkilesim normaldi Bu mitik duzen tarih boyunca edebiyat eserlerini etkileyen bir nitelik olmustur Komedilerin ise cogunlukla siyasi alay icerikli olduklari soylenebilir Kullanilan dil ise yogunlukla argodur Ayrica bu donem tiyatrosu Aristoteles in uclu birlik ilkesine dayanir olay yer ve zamanda birlik Aristoteles e gore oyunda bastan sona takip edilen tek bir hikaye olmalidir Ara hikayeler ya bulunmamali ya da cok az olmalidir Bir oyun tek bir yerde gecmeli farkli yer ve cografyalara yayilmamalidir Sahne tek bir yeri temsil etmelidir Olay orgusu bir gunden fazla bir zamani kapsamamalidir Orta donem Tiyatro perdesiTeatro Colon Ozellikle William Shakespeare in on plana ciktigi bu donemde artik tiyatro dinsel niteligini yitirmistir ve populer bir eglence turu olarak dikkat cekmektedir Antik Yunan dan izler tasisa da halkla olan dogrudan iliskisi nedeniyle tiyatro yaklasimlari degisime ugramistir Komedi ve trajedi turlerine tarihsel oyunlar kategorisi eklenmistir Aristoteles in uc birlik kuralindan vazgecilmistir Ayrica tiyatro artik profesyonel bir etkinlik olmustur Shakespeare in kraliceden maddi destek aldigi ve kar uzerinden donen bir tiyatro grubu oldugu bilinmektedir Bu donemde oyunculuk kavrami degismis olsa da henuz kadin oyuncular bulunmamaktadir Kadin rolleri genc erkek oyuncular tarafindan oynanmaktadir Shakespeare bunu ozellikle kiyafetle cinsiyet degistiren roller yazarak oldukca komik ve ironik hale getirmistir Gunumuz Tiyatrosu Modern tiyatroya damgasini vuran onemli isimlerden biri belki de Konstantin Stanislavski dir 19 yuzyilin sonlarina dogru sihirli eger diye bilinen oyunculuk kuramini gelistiren Stanislavski ozellikle gercekci akima yon vermistir Soz konusu kuramda oyunculardan kendilerini canlandirdiklari karakterlerin yerlerine koymalarini ve bu sekilde seyirciye soz konusu duygulari vermeleri beklenmektedir TurleriTiyatro eserleri muziksiz trajedi komedi drama ve muzikli opera operet muzikal pandomim bale revu skec tuluat vodvil olmak uzere iki grupta toplanir Edebi turler icinde en canli ve yasama en yakin olani tiyatrodur Trajedi Trajedi amaci kisilere korku heyecan ve acindirma telkinleriyle ders vermek olan en eski tiyatro cesididir Siirsel olarak yazilmasi ve degismez kurallara bagli olmasi sebebiyle obur tiyatro cesitlerinden kolayca ayrilir Yunan tanrisi Dionysos un senliklerinde yapilan yarismalarda sahnelenen oyunlarla varolagelmistir Klasik trajediler genellikle bes perdelik oyunlardir Eski Yunan da baslayan bu eserler 3 veya 6 perdelik olurdu O zamanki tiyatrolarda dekor bulunmaz ancak sahnenin bir kosesinde olaylarin sebep ve sonuclarini anlatan bir koro yer alirdi Yine klasik trajedilerde kahramanlar kral kralice prenses Eski Yunan in tanri ve yari tanrilari gibi en ust tabaka kisilerden secilirdi Orta tabaka ve basit halk adamlarina rastlanmazdi Kahramanlari arasinda gecen olaylar insanlarin ruhsal zayifliklarini tutkularini iradeye bagli yuce davranislarla cakistirirdi Ozellikle karakterlerin bir katharsis yani arinma surecinden gecmeleri gerekirdi Bu da ancak farkinda olarak ya da olmadan kahramanin buyuk bir hata yapmasi bu nedenle aci cekmesi ve bu surec sonunda arinmis olarak dogru bir ozu bulmasiyla olabilirdi Klasik trajedi Aristoteles tarafindan kuramsallastirilmistir Bu kurama gore olay zaman ve cevrede birlik demek olan uc birlik kurali benimsenmistir Ic ice girmis karisik olaylar bulunmaz Ayrintiya girmeden tek bir olay gosterilir Olayin on ve son taraflari sebepleri ve sonuclari gerektikce konunun agzindan halka duyurulur Buna olay birligi denir Trajedi olayinin bir gunde 24 saat olup bitmis gibi gosterilmesine zaman birligi tek bir sehrin belli bir kosesinde baslayan olayin yine orada bitmesine de cevre mekan birligi denir Trajedilerde parlak soylevleri andiran yuksek ve asil bir uslup kullanilir Kaba cirkin ve niteligi dusuk sozler bulunmaz Trajedi sairleri misralarinin derin manali ve bilgelik dolu olmasina onem vermislerdir Trajedilerde kadere ahlak tore ve geleneklere ustun bir deger verilmistir Trajedinin amacinin insanin acilarinin ifade edilerek seyircilerin ruhunda korku ve merhamet uyandirilmasi oldugu kabul edilmektedir Bazi klasik trajedi ornekleri Aiskhylos un Titan Prometheus un hikayesini anlattigi u Sophokles in Kral Oidipus u ve Euripides in Andromakhe i sayilabilir Yunan ve Roma donemi trajedilerinin kuramsallastirdigi bu kurallar daha sonra modern tiyatroda degistirilmistir Bazi oyun yazarlari ozellikle bu kurallarla oynayarak farkli turler yaratmistir Bunlara ornek olarak Bertolt Brecht ve Epik Tiyatro verilebilir Drama Trajediyle komediyi bir araya getiren tiyatro turudur Modern tiyatronun surekli olarak aristokrat zumrenin yasayisini veya sadece hayatin gulunc taraflarinin sahneye konmasini yeterli bulmayarak hayati bircok tarafiyla temsil etme arzusundan dogmustur Dram duzyazi ve siirsel halde yazilabildigi gibi uc perdeden bes perdeye kadar olabilir Uc birlik kuralini tamamen reddeder Insani temalardan cok toplumcu ve milli konulari isler Konular da cok cesitli olabilir En kanli ve cirkin ya da gercekci olaylari seyirciye gostermekten cekinmez Konulari tarihten ve hayatin acikli veya gulunc cirkin veya guzel hemen her olayindan alinabilen dramda kader umut nese ask kusku tasa facia ve komik davranislar bir arada bulunabilir Kahramanlari her siniftan halk soylu ayrimi gozetmeksizin secilebilir Her turlu karaktere yer verilir Dram eserleri gercekleri gostermeyi amaclamislardir Dramin ciddi ve agirbasli yazilmis sekline piyes duygulandirici ve fazla heyecan verici olanina melodram denir Melodram muzikli oyun demektir yalniz gunumuzde muzik kismi atilmistir Bununla birlikte yine dram turlerinden olan feeri ise bir masalin sahneye konulmus seklidir Kahramanlari cin peri dev gibi dussel varliklardir Olayin gectigi yer ve zaman belli degildir Komedi Hayatin ve insanlarin gulunc yanlarinin sergilenmesine dayanan komedyada amac seyirciyi guldururken dusundurmektir Guldurmek esasina dayanildigindan uslupta bir serbestlik goze carpar Her turlu kaba soze ve sakaya yer verilir Kahramanlar genellikle halkin arasindan secilir Konular gunluk hayattan alinir Kavga yaralama gibi eylemler sahnede canlandirilir Diyalog ve koronun birbirini takip ettigi komedyada bes bolum ara verilmeksizin oynanir Uc birlik bir olay bir gun bir mekan kuralina uygun yazilir Manzum olarak duzenlenir Eski Yunan da komedya turunde on plana cikan sairler Aristophanes ve Menandros tur Latin edabiyatinda Plautus komedi turunde eserler yazmistir Moliere ise bu turde cok basarili urunler vermistir Fransiz oyuncudur Komedi icerigine gore uc gruba ayrilir Tore Komedisi Entrika Komedisi Karakter KomedisiTore komedisi Toplumun eksik aksak yonlerini tore ve geleneklerdeki tutarsizlik ve yanlislari elestirel bir dille ele alan oyunlardir Entrika Komedisi Sasirtmaca ve kandirmacaya dayanan bir komedi turudur Merak ogesinin on planda oldugu bu komediler insanlarin birbirini aldatma cabalariyla dogan gulunclukleri ele alir Karakter Komedisi Insan karakterlerindeki gulunclukleri ele alir Daha cok tiplerin kahraman olarak islendikleri oyunlardir Bir kahramanin bir karakter ozelligi abartilarak sunulur Acgozluluk cimrilik kiskanclik duygusallik gibi ozellikler ve bunlarin dogurdugu gulunc durumlar anlatilir Moliere in Cimri Shakespeare in Venedik Taciri oyunlari karakter komedisine ornektir Opera Opera insanlarin konusmak yerine tiyatro oyununu sarki soyleyerek sahneye koymasidir Operanin tiyatrodan ayrilan baslica ozelligi bir muzik bolumunun de bulunmasidir Pandomim Dusunce ve duygulari muzik veya turlu esyalar esliginde bazen dansla bazen de govde ve yuz hareketleriyle yansitmayi hedefleyen sozsuz oyun turudur Yuz mimikleri el kol ve beden hareketleri kullanilarak tema anlatilmaya calisilir Pandomim evrensel bir tiyatro dili sayilir Tuluat Tiyatro cesitlerinden biridir Sanatcilar oynadiklari eserin konusuna baglidir ama oyundaki sozleri iclerinden geldigi gibi soyleyerek dogaclama yaparlar Yazili esere uymak mecburiyetleri yoktur Perdeli orta oyunu da denir Operet Sozlerinin muziksiz kisimlari muziklerden cok olan tiyatro eserleridir Halka hitap etmek icin yazilir Operetlerde renk isik kiyafetler ve dans en goze carpici sekilde kullanilir Muzikal Kendine ozgu yalin bir olay orgusu olan muzik dans ve diyaloglarin olaylarla butunlestigi duygusal ve eglendirici sahne gosterisi ya da oyundur Bale Muzikli dansin daha cok one ciktigi daha cok lirik ve dram arasi bir temada oynanan oyunlardir Digerlerine nazaran estetige daha cok onem verilir Revu Olayli elestirili yapilan tiyatro turudur Konu acisindan bir butunlugu olmayan birbirlerine gevsekce baglanmis kendi baslarina anlamli olan tablolardan kurulu ezgi monolog skec dans ve karsilikli nukteli konusmalardan olusan bir gosteri bicimidir Vodvil Toplumsal sorunlari mizahi bir yaklasimla hicveden elestiren tiyatro turudur Hareketli eglenceli bir konuya dayanan icinde sarkilara da yer verilen hafif komedidir Bu nedenle vodvil bir komedi turu olarak da gosterilir Ayrica bakinizTiyatro terimleri listesi Tiyatro oyunlari listesi Dunya Osmanli Imparatorlugu nda tiyatro Dunya Tiyatro Gunu Tiyatro egitimi Sehir tiyatrolari Turk tiyatrosuGaleriIzmir in Selcuk bolgesinde bulunan Efes Antik Tiyatrosu Bodrum tiyatrosu Aspendos tiyatrosu Antalya Denizli Hierapolis Antik TiyatrosuKaynakca 19 Mart 2008 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Mart 2008 www turkedebiyati org 7 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Aralik 2022 www turkedebiyati org 17 Ekim 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Aralik 2022 Vikisoz de Tiyatro ile ilgili sozleri bulabilirsiniz