Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddede bulunmasına karşın yetersizliği nedeniyle bazı bilgilerin hangi kaynaktan alındığı belirsizdir. (Eylül 2021) () |
Yeni Fransa Naipliği (Nouvelle-France) 1534'te Saint Lawrence Irmağı'nın Jacques Cartier tarafından keşfini izleyen süreçte Fransız egemenliğinde kalmış ve 1763'te İspanya ve Büyük Britanya'ya bırakılmış olan bölgedir. Meksika Körfezi, Newfoundland ve Hudson Körfezi 1721'de bölgenin sınırları içinde bulunuyordu. Bölge daha sonra yönetsel bağımsızlığı bulunan beş sömürgeye ayrılmıştır. Bunlar, Kanada, Acadia, Hudson Körfezi, Newfoundland ve Louisiana'dır.
Yeni Fransa Naipliği Nouvelle-France Yeni Fransa Naipliği | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1534-1763 | |||||||||
 1663'a ait bayrak  Arma | |||||||||
 | |||||||||
| Başkent | Quebec | ||||||||
| Yaygın dil(ler) | Fransızca | ||||||||
| Hükûmet | Monarşi | ||||||||
| Fransa Kralı | |||||||||
| |||||||||
| Viceroy | |||||||||
| Yasama organı | Yeni Fransa Yönetim Konseyi | ||||||||
| Tarihçe | |||||||||
| |||||||||
| Para birimi | |||||||||
| |||||||||
Keşfi
1522 yılında İtalyan gezgin Giovanni da Verrazzano I. Francis'i ikna ederek (Mançurya)'ya batıdan ulaşan yeni bir deniz yolunun keşfedilmesi amacıyla yapılacak bir seferin tüm masraflarının karşılanmasını sağladı. Verrazzano 1523 yılının son aylarında Dieppe'den denize açıldı ve 1524 yılında 53 adamıyla birlikte tüm Atlantik'i geçti. Bugünkü 'ı keşfettikten hemen sonra kuzeye yöneldi ve kıyı boyunca ilerleyerek 'ne girdi. New York'u keşfeden ilk Avrupalı olan Verrazzano, kente eski Angoulême kontunun anısına adını koydu. Bu keşif, kralın bu bölgede sömürge güçleri bulundurması düşüncesine önayak olmuştur.
Jacques Cartier 1534 yılında 'nı geçerek bölge üzerinde Kral I. Francis adına hak iddia etti ve buraya Kanada adını verdi. Bu yer, Yeni Fransa'nın ilk eyaletiydi. Ne var ki, Fransızların bölgeyi yerleşime açma çabaları başta sonuç vermedi. Buna karşın St. Lawrence Irmağı kıyısındaki Fransız balıkçı tekneleri yeni yerler keşfediyorlardı. Karşılaşılan topluluklardan İlk Uluslar Fransızların bölgeyi işgal ettiği dönemde katkı sağlayacaklardı. St. Lawrence bölgesi özellikle Amerikan kunduzu yünü bakımından oldukça varsıldı. Fransa kralı Amerika'daki nüfuzunu güçlendirmek amacıyla bölgeyi sömürgeleştirme politikası gütmeye başladı.
Fransızların yerleşmeye çalıştıkları bir diğer bölge günümüzde Jacksonville olarak adlandırılan kentidir (1564). Huguenotlara sığınak görevi gören Caroline ve önderliğinde kuruldu. komutasındaki İspanyol güçleri tarafından yağmalanan kent 20 Eylül 1565 tarihinde adıyla yeniden kurulmuştur.
Acadia ve Kanada, Amerikan yerli halklarından göçmen Algonquin ve yerleşik kabileleri tarafından iskan edilmişti. Bu bölge varsıl doğal kaynakları nedeniyle tüm Avrupa (Fransa, Hollanda ve İngiltere)'nın iştahını kabartmıştı. Fransız şirketleri 1580'li yıllarda yün ticaretine başlamışlardı. Yerli halk ile Avrupalı ziyaretçileri arasında neler geçtiği tarihi verilerin azlığı nedeniyle tam olarak bilinmemektedir.
Bölgede kalıcı yerleşimi sağlamaya yönelik ilk çabalar başarısızlıkla sonuçlandı. 1598'de Acadia açıklarında kurulan bir ticaret merkezi işe yaramadı. 1600 yılında ise 'te bir ticaret merkezi açıldı ancak çetin kış koşullarını atlatmayı başaranların sayısı yalnızca 5'ti. 1604 yılında yerleşime açılan bir yıl sonra 'a taşındı. 1607'de terkedilen bölge 1610'da yeniden iskan edildi ancak bölgeye yerleşen insanların yakın kentlere göç etmesi sonucu 1613'te yıkıldı.
IV. Henri tarafından desteklenen Samuel de Champlain 1608 yılında altı aileden oluşan bir toplulukla Quebec City'yi kurdu. Bu, Kanada'ya yerleşen ikinci büyük Fransız topluluğuydu. Kötü hava koşulları ve hastalıklar nedeniyle çoğu kişi öldü. Bu nedenle, istenen sömürge etkinliği elde edilemedi. Bölgedeki sömürgeci sayısı 1630'da 103, 1640'ta 355'ti.
Champlain kısa süre içinde Algonquin ve Montagnais topluluklarının dostluğunu kazandı. Ayrıca yün ticaretini canlı tutmak amacıyla Huronlarla iyi ilişkiler kurdu. Champlain'in asıl yapmak istediği Fransızların yerli halkla kaynaşması, onların dil ve geleneklerini öğrenmesi ve Fransızların Kuzey Amerika yaşam koşullarına alışmasını sağlamaktı. Coureurs de bois olarak bilinen bu yerliler Fransız nüfuzunun güney ve batı yönünde genişlemesini sağladılar.
Quebec, kurulduğu ilk yıllarda nüfus bakımından çok cılızdı. Güneydeki İngiliz sömürgeleri ise daha kalabalık ve varsıllardı. Kral XIII. Louis'nin danışmanı Yeni Fransa'ya İngiliz sömürgelerinin sahip olduğu nüfuzu kazandırmak amacındaydı. 1627'de bir şirket kuran Richelieu Yeni Fransa'yı büyük bir tarım ve ticaret sömürgesine dönüştürmek istiyordu. Champlain Yeni Fransa Valisi ilan edildi ve Richelieu Roma Katolikliğine mensup olmayanların bölgede yaşamalarını yasakladı. Mezhep değiştirmeye zorlanan birçok Protestan İngiliz sömürgelerine göç etti. Roma Katolikleri ve birçok misyoner Yeni Fransa'ya kalıcı olarak yerleşmeye başladılar. Richelieu ayrıca toprak sistemini değiştirmiş ve 19. yüzyıla dek etkili olan bir derebeylik sistemine geçmiştir.
Güneydeki İngiliz sömürgelerinin St. Lawrence Vadisi'ne duydukları ilgi artmaya başlamıştı. Bunun sonucunda Québec ele geçirildi ve 1632'ye dek İngiliz egemenliğinde kaldı.
Champlain'in ölümünün ardından Yeni Fransa'da gücü ele geçiren Fransız Katolik Kilisesi sömürge bünyesinde bir Hristiyan topluluk oluşturmak istiyordu. Bu nedenle 1642 yılında 'ün başını çektiği bir topluluğa maddi destek sağladılar. 1640'lı yıllarda etkinlik alanını genişleten misyonerler birçok Huron yerlisini Hristiyanlaştırdılar.
Yeni Fransa'nın nakliye altyapısı yalnızca birkaç yol ve kanaldan oluşmaktaydı. Bu nedenle nakliye işlemleri St. Lawrence Irmağı üzerinden kanolarla gerçekleştiriliyordu. Göllerin kış aylarında donması nedeniyle yolculuklar kar kızaklarıyla yapılıyordu. Kent, 19. yüzyılın ikinci yarısına dek kara ulaşımı bakımından oldukça yetersiz durumda kalmıştır.
Kralın egemenliğine geçişi
1650'li yıllara gelindiğinde Montreal hala çok az nüfusa sahipti ve Yeni Fransa Iroquois güçleri karşısında güçlük çekmekteydi. 1660 yılında 'nun örgütlediği Kanada ve Huron savaşçıları tüm Kanadalıların öldüğü çetin bir çarpışma sonucunda Iroquois ilerleyişini durdurdu. Bunun ardından 1663 yılında Yeni Fransa, Fransa'nın en yeni eyaleti oldu. XIV. Louis kentin daha iyi savunulması amacıyla Quebec'e bir Fransız taburu gönderdi. Sömürge yönetimi Fransız hükûmeti bünyesinde yeniden şekillendirildi ve Yeni Fransa generali Fransa Deniz Bakanlığı'na bağlandı. Bu reformlar Champlain'ın ölümünün ardından gücü elinde tutan 'nun zayıflamasına yol açtı.
Yeni Fransa'daki ilk nüfus sayımı Fransa'nın atadığı yönetici Jean Talon tarafından 1665 kışında yapıldı. Sayım sonuçlarına göre bölgede yaşayan insan sayısı 3215'ti. Bunların 2034'ü erkek, 1181'i ise kadındı. Sömürgeyi güçlendirmek isteyen XIV. Louis yaşları 15 ila 30 arasında değişen 700'ü aşkın bekar kadını Yeni Fransa'ya göndermeye karar verdi. Aynı zamanda yerli halkla yapılan evlilikler teşvik edildi ve engagés denilen hizmetçiler Yeni Fransa'ya gönderildi. Bu hizmetçilerden daha sonra Kanada Başbakanlığı görevini yürütecek olan Pierre Elliott Trudeau'nun atasıydı.
Talon, senyörleri topraklarını korumak ve yeni gelen yerleşimcilere tarım arazisi sağlamak amacıyla toprak bağışlama konularında ikna etti. Ne var ki, gelen yerleşimci sayısının azlığı nedeniyle tarım sistemi istenen sonucu vermedi ve yün ticaretinin gölgesinde kalmayı sürdürdü.
Askeri olaylar
Henry Hudson'ın Hudson Körfezi üzerinde İngilizler adına hak iddia etmesinin ardından İngiliz sömürgeleri Kanada'nın kuzeyinden Yeni Fransa'ya doğru ilerlemeye başladılar. 1670 yılında ise 'ın girişimiyle bir şirket kuruldu ve Hudson Körfezi üzerinden yapılan tüm yün ticareti denetim altına alındı. Bu, Kanada merkezli yün ticaretindeki Fransız tekelinin sonu anlamına geliyordu. Buna karşılık Fransızlar sınırlarını güneydeki Amerikan sömürgelerinin batısına dek genişlettiler. 1682'de Ohio ve Mississippi vadilerini keşfeden bu bölgeleri Fransız toprağı ilan etti ve buranın Louisiana adını taşımasına karar verdi. Kendi sömürgesini burada kurmak isteyen La Salle yetersiz eşlemlerin neden olduğu aksaklıklar sonucu sömürgesini Teksas'a taşımak zorunda kaldı. Ne var ki, bu sömürge ağır hastalıklar ve 1688 Hint saldırısı sonucunda yok olmuştur.
Bu bölgedeki sınırlı sömürge etkinliğine karşın vali 'ın isteğiyle birçok hisar yapılmıştır. Bunlar genellikle Yeni Fransa'nın yerleşime açılmamış bölümlerine yapılmışlardır. Bu yapılar Yeni Fransa'daki tek düzenli birlik olan Troupes de la Marine tarafından savunulmuşlardır.
Suskun geçen birkaç yılın ardından İngiliz ve Iroquois birlikleri 1689 yılında Yeni Fransa'ya karşı kapsamlı bir akına giriştiler. Kral William Savaşı olarak adlandırılan bu gerilim 1697'de sona erdi ancak 'nın 1702'de patlak vermesi barış döneminin yerini yeni bir savaşa bırakmasına neden oldu. Quebec her iki savaşta da savunulurken Port Royal ve Acadia 1690'da düşmana teslim edildi. 1713 yılında imzalanan Utrecht Antlaşması Yeni Fransa'ya barış getirmiştir. Newfoundland ve Acadia'nın bir bölümü antlaşma uyarınca İngilizlere bırakılmasına karşın Fransa, New Brunswick'in bir bölümü ve 'nı elinde tutmayı başardı.
Yeni Fransa kısa süre içinde balıkçılık ve tarım endüstrilerinde büyük ilerleme kaydetti. Montreal ve Quebec arasındaki ticareti güçlendirmek amacıyla bir "Kral Yolu" inşa edildi. Deniz ticareti de bu gelişimden kendi payına düşeni almıştır. Sömürgecilerin sayısı gün geçtikçe arttı ve Kanada 1720 yılında 24594 nüfusa ulaştı. Kilise, azalan gücüne karşın eğitim ve toplumsal yardımlaşma alanlarındaki etkinliğini sürdürdü. Bu dönem Fransız Kanadalılar tarafından Yeni Fransa'ın "Altın Çağı" olarak adlandırılmaktadır.
Barış, Massachusetts valisi 'in 1744 yılında Louisbourg'a saldırmasıyla sona erdi. Güçsüz durumdaki Yeni Fransa birlikleri yetersiz kaldı ve kent düşmana teslim oldu. Fransa burayı 1746'da geri almayı denedi ancak başarılı olamadı. Kent, 'yla yeniden Fransızlara bırakıldı ancak bu, İngiliz ve Fransızların Kuzey Amerika'daki rekabetine son noktayı koyamadı.
Bugünkü Pennsylvania eyaletinin Pittsburgh kentindeki Allegheny ve Monongahela ırmakları arasındaki bölgede yer alan Duquesne Hisarı Yedi Yıl Savaşı boyunca önemli bir savunma işlevi görmüştür. Bu yapının inşa edilmesindeki temel amaç Ohio Irmağı vadisini Fransız denetiminde tutmaktı. Virginia'dan yola çıkan küçük bir birlik burada bir hisar yapmaya başladı ancak Sieur de Contrecoeur komutasındaki Fransız birlikleri tarafından Nisan 1754'te geri püskürtüldüler.
Ohio'nun denetimini sağlamaya yönelik bu sürtüşme 'na yol açmıştır. Bu, Yedi Yıl Savaşı'nın Kuzey Amerika ayağını oluşturmaktadır. Savaş, George Washington komutasındaki düzensiz birliklerin Fransız taburları tarafından yenilgiye uğratılmalarıyla sona ermiştir. İngilizler bu yenilgi sonrası Yeni Fransa'nın başkenti Quebec City'ye saldırma planları yapmaya başlamışlardır.
Bu sırada Fransızlar batı yönündeki keşiflerini sürdürmüşler ve bu yeni bölgelerdeki yerlilerle ittifaklar kurmuşlardır. Bugünkü Kanada eyaletlerinden Saskatchewan'ın hemen doğusunda adında bir hisar yaptırılmıştır. Bu, Fransız İmparatorluğu'nun Kuzey Amerika'da batı yönünde kazandığı son toprak parçasıdır.
İngiliz egemenliğine geçişi
Yeni Fransa'nın nüfusu 70.000'i bulmuştu ancak Britanyalı sömürgecilerin sayısı bunun çok üzerindeydi. Bu nedenle Britanyalıların Fransızlara saldırması daha olası görünüyordu. 1755 yılında Fransızlara ait 'na karşı harekete geçen komutasındaki birlikler sayıca üstün olmalarına karşın geri püskürtüldüler. Braddock çatışma sırasında öldürüldü.
İngiliz birlikler 1758'de Louisbourg'u ele geçirerek Fransızların St. Lawrence Irmağı bağlantısını kestiler. Bir yıl sonra ise Québec'i denizden kuşattılar ve General komutasındaki İngiliz güçlerini 'nda yenilgiye uğrattılar. Quebec 18 Eylül'de düştü. Fransızlar böylece Yeni Fransa'nın hemen tümünü Britanyalılara bıraktı. Son Fransız generali Britanyalı orgeneral 'e 8 Eylül 1760 tarihinde yenildi. Kanada 10 Şubat 1763'te imzalanan Paris Antlaşması ile İngilizlere bırakıldı.
Fransız kültürü ve dininin Yeni Fransa'daki etkisi İngiliz yerleşimcilerin Ontario ve New Brunswick'e gelmelerine dek sürmüştür. Yedi Yıl Savaşı'ndan bu yana İspanya'nın denetimi altındaki Louisiana ise on üç Amerikan sömürgesine bırakılmıştır.
İngilizlerin Fransızları yenilgiye uğratmalarından on iki yıl sonra Britanya egemenliğindeki on üç sömürgede Amerikan Devrimi patlak vermiştir. İngilizlerin 1781'deki 'nda yenilgiye uğratılmalarının hemen ardından imzalanan Versay Antlaşması Yeni Fransa'nın güney bölümünün yeni doğmakta olan Birleşik Devletler'e verilmesini öngörüyordu. Fransız-İspanyol ittifakı Louisiana'nın 1801'de Fransa'ya geri verilmesini sağlamış ve Napolyon Bonapart bu bölgeyi 1803 yılında Birleşik Devletler'e satmıştır. Bu toprak satışı Fransa'nın Kuzey Amerika'daki sömğrge gücüne son vermiştir.
Yeni Fransa'nın İngiliz egemenliği altındaki bölümü 1791-1841 arasında Kuzey Kanada ve Güney Kanada, 1841-1867 arasında ise Kanada Eyaleti olarak yönetilmiştir. 1867 yılında kabul edilen Anayasa uyarınca Quebec, 'nun resmi bir eyaleti olma özelliğini kazanmıştır.
Eski Yeni Fransa yönetiminden Fransa'ya kalan tek toprak parçası Saint Pierre ve Miquelon adalar topluluğudur. Bu bölge Newfoundland kıyısından 25 kilometre (13 deniz mili) açıkta bulunan bir dizi adadan oluşmaktadır.
Ayrıca bakınız
| Wikimedia Commons'ta New France ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
Bibliyografya
- Choquette, Leslie. Köylülüğe Geçiş : Fransız Kanadası'nın yerleşime açılmasında çağdaşlaşma ve gelenekler. Cambridge, MA : Harvard University Press, 1997. . Fransızcaya şu adla çevrilmiştir: De Français à paysans : modernité et tradition dans le peuplement du Canada français. Sillery, Québec : Septentrion, 2001.
- Dechêne, Louise. 17. yüzyıl Montreali'nde yerli halk ve tüccarlar. Montreal : McGill-Queen's University Press, 1992. Liana Vardi tarafından Fransızcadan çevrilmiştir.
- Eccles, William John. Kuzey Amerika'daki Fransızlar 1500-1763. East Lansing : Michigan State University Press, 1998. .
- Greer, Allan. Yeni Fransa İnsanı. Toronto : University of Toronto Press, 1997. .
- Havard, Gilles et Vidal, Cécile. Histoire de l'Amérique française. Paris : Flammarion, 2003. .
- Lahaise, Robert et Vallerand, Noël. La Nouvelle-France 1524-1760. Outremont, Québec : Lanctôt, 1999. .
- Moogk, Peter N. La Nouvelle-France : Fransız Kanadası'nın Kuruluşu : Kültürel Bir Tarih. East Lansing: Michigan State University Press, 2000. .
- Bruce Trigger. 1660 Öncesi Huron Tarihi. Montréal: McGill-Queens University Press, 1976.
- . Histoire de la Nouvelle-France. 10. Cilt, Paris ve Montréal, Fides, 1963'ten 1999'a.
- Twatio, Bill. Sınırsız Savaşlar: Yeni Fransa'nın Yükselişi ve Çöküşü. Ottawa: Esprit de Corps, 2005.
Dış bağlantılar
- Yeni Fransa Sanal Müzesi 14 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Kanada Medeniyet Müzesi
- Amerika'daki Fransa 11 Ocak 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Bibliothèque nationale de France
- Chronologie de l'histoire du Québec (Fransızca) 14 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Yönetici, temsilci ve piskoposların listesi)
- Yeni Fransa: 1524-1763 19 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Yeni Fransa İngilizlere neden yenildi? 26 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
- Test: Yeni Fransa 27 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde . — Yeni Fransa hakkında eğitici bir oyun
- Yedi Yıl Savaşı süreci 21 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Kanada Ansiklopedisi 26 Temmuz 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddede kaynak listesi bulunmasina karsin metin ici kaynaklarin yetersizligi nedeniyle bazi bilgilerin hangi kaynaktan alindigi belirsizdir Lutfen kaynaklari uygun bicimde metin icine yerlestirerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Eylul 2021 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Yeni Fransa Naipligi Nouvelle France 1534 te Saint Lawrence Irmagi nin Jacques Cartier tarafindan kesfini izleyen surecte Fransiz egemenliginde kalmis ve 1763 te Ispanya ve Buyuk Britanya ya birakilmis olan bolgedir Meksika Korfezi Newfoundland ve Hudson Korfezi 1721 de bolgenin sinirlari icinde bulunuyordu Bolge daha sonra yonetsel bagimsizligi bulunan bes somurgeye ayrilmistir Bunlar Kanada Acadia Hudson Korfezi Newfoundland ve Louisiana dir Yeni Fransa NaipligiNouvelle France Yeni Fransa Naipligi1534 17631663 a ait bayrak ArmaBaskentQuebecYaygin dil ler FransizcaHukumetMonarsiFransa Krali 1655 1715Kral XIV Louis 1716 1763Kral XV LouisViceroy Yasama organiYeni Fransa Yonetim KonseyiTarihce Kurulusu1534 1759 1760 Dagilisi1763Para birimiArdillarBritanya AmerikasiKesfi1522 yilinda Italyan gezgin Giovanni da Verrazzano I Francis i ikna ederek Mancurya ya batidan ulasan yeni bir deniz yolunun kesfedilmesi amaciyla yapilacak bir seferin tum masraflarinin karsilanmasini sagladi Verrazzano 1523 yilinin son aylarinda Dieppe den denize acildi ve 1524 yilinda 53 adamiyla birlikte tum Atlantik i gecti Bugunku i kesfettikten hemen sonra kuzeye yoneldi ve kiyi boyunca ilerleyerek ne girdi New York u kesfeden ilk Avrupali olan Verrazzano kente eski Angouleme kontunun anisina adini koydu Bu kesif kralin bu bolgede somurge gucleri bulundurmasi dusuncesine onayak olmustur Jacques Cartier 1534 yilinda ni gecerek bolge uzerinde Kral I Francis adina hak iddia etti ve buraya Kanada adini verdi Bu yer Yeni Fransa nin ilk eyaletiydi Ne var ki Fransizlarin bolgeyi yerlesime acma cabalari basta sonuc vermedi Buna karsin St Lawrence Irmagi kiyisindaki Fransiz balikci tekneleri yeni yerler kesfediyorlardi Karsilasilan topluluklardan Ilk Uluslar Fransizlarin bolgeyi isgal ettigi donemde katki saglayacaklardi St Lawrence bolgesi ozellikle Amerikan kunduzu yunu bakimindan oldukca varsildi Fransa krali Amerika daki nufuzunu guclendirmek amaciyla bolgeyi somurgelestirme politikasi gutmeye basladi Fransizlarin yerlesmeye calistiklari bir diger bolge gunumuzde Jacksonville olarak adlandirilan kentidir 1564 Huguenotlara siginak gorevi goren Caroline ve onderliginde kuruldu komutasindaki Ispanyol gucleri tarafindan yagmalanan kent 20 Eylul 1565 tarihinde adiyla yeniden kurulmustur Acadia ve Kanada Amerikan yerli halklarindan gocmen Algonquin ve yerlesik kabileleri tarafindan iskan edilmisti Bu bolge varsil dogal kaynaklari nedeniyle tum Avrupa Fransa Hollanda ve Ingiltere nin istahini kabartmisti Fransiz sirketleri 1580 li yillarda yun ticaretine baslamislardi Yerli halk ile Avrupali ziyaretcileri arasinda neler gectigi tarihi verilerin azligi nedeniyle tam olarak bilinmemektedir Bolgede kalici yerlesimi saglamaya yonelik ilk cabalar basarisizlikla sonuclandi 1598 de Acadia aciklarinda kurulan bir ticaret merkezi ise yaramadi 1600 yilinda ise te bir ticaret merkezi acildi ancak cetin kis kosullarini atlatmayi basaranlarin sayisi yalnizca 5 ti 1604 yilinda yerlesime acilan bir yil sonra a tasindi 1607 de terkedilen bolge 1610 da yeniden iskan edildi ancak bolgeye yerlesen insanlarin yakin kentlere goc etmesi sonucu 1613 te yikildi IV Henri tarafindan desteklenen Samuel de Champlain 1608 yilinda alti aileden olusan bir toplulukla Quebec City yi kurdu Bu Kanada ya yerlesen ikinci buyuk Fransiz topluluguydu Kotu hava kosullari ve hastaliklar nedeniyle cogu kisi oldu Bu nedenle istenen somurge etkinligi elde edilemedi Bolgedeki somurgeci sayisi 1630 da 103 1640 ta 355 ti Champlain kisa sure icinde Algonquin ve Montagnais topluluklarinin dostlugunu kazandi Ayrica yun ticaretini canli tutmak amaciyla Huronlarla iyi iliskiler kurdu Champlain in asil yapmak istedigi Fransizlarin yerli halkla kaynasmasi onlarin dil ve geleneklerini ogrenmesi ve Fransizlarin Kuzey Amerika yasam kosullarina alismasini saglamakti Coureurs de bois olarak bilinen bu yerliler Fransiz nufuzunun guney ve bati yonunde genislemesini sagladilar Samuel de Champlain in 1612 tarihli Yeni Fransa eslemi Quebec kuruldugu ilk yillarda nufus bakimindan cok cilizdi Guneydeki Ingiliz somurgeleri ise daha kalabalik ve varsillardi Kral XIII Louis nin danismani Yeni Fransa ya Ingiliz somurgelerinin sahip oldugu nufuzu kazandirmak amacindaydi 1627 de bir sirket kuran Richelieu Yeni Fransa yi buyuk bir tarim ve ticaret somurgesine donusturmek istiyordu Champlain Yeni Fransa Valisi ilan edildi ve Richelieu Roma Katolikligine mensup olmayanlarin bolgede yasamalarini yasakladi Mezhep degistirmeye zorlanan bircok Protestan Ingiliz somurgelerine goc etti Roma Katolikleri ve bircok misyoner Yeni Fransa ya kalici olarak yerlesmeye basladilar Richelieu ayrica toprak sistemini degistirmis ve 19 yuzyila dek etkili olan bir derebeylik sistemine gecmistir Bati Yeni Fransa Eslemi Vincenzo Coronelli 1688 Guneydeki Ingiliz somurgelerinin St Lawrence Vadisi ne duyduklari ilgi artmaya baslamisti Bunun sonucunda Quebec ele gecirildi ve 1632 ye dek Ingiliz egemenliginde kaldi Champlain in olumunun ardindan Yeni Fransa da gucu ele geciren Fransiz Katolik Kilisesi somurge bunyesinde bir Hristiyan topluluk olusturmak istiyordu Bu nedenle 1642 yilinda un basini cektigi bir topluluga maddi destek sagladilar 1640 li yillarda etkinlik alanini genisleten misyonerler bircok Huron yerlisini Hristiyanlastirdilar Yeni Fransa nin nakliye altyapisi yalnizca birkac yol ve kanaldan olusmaktaydi Bu nedenle nakliye islemleri St Lawrence Irmagi uzerinden kanolarla gerceklestiriliyordu Gollerin kis aylarinda donmasi nedeniyle yolculuklar kar kizaklariyla yapiliyordu Kent 19 yuzyilin ikinci yarisina dek kara ulasimi bakimindan oldukca yetersiz durumda kalmistir Kralin egemenligine gecisiYeni Fransa nin 1663 yilinda Fransa egemenligine girmesinden sonra kullanilmaya baslanan muhur 1650 li yillara gelindiginde Montreal hala cok az nufusa sahipti ve Yeni Fransa Iroquois gucleri karsisinda gucluk cekmekteydi 1660 yilinda nun orgutledigi Kanada ve Huron savascilari tum Kanadalilarin oldugu cetin bir carpisma sonucunda Iroquois ilerleyisini durdurdu Bunun ardindan 1663 yilinda Yeni Fransa Fransa nin en yeni eyaleti oldu XIV Louis kentin daha iyi savunulmasi amaciyla Quebec e bir Fransiz taburu gonderdi Somurge yonetimi Fransiz hukumeti bunyesinde yeniden sekillendirildi ve Yeni Fransa generali Fransa Deniz Bakanligi na baglandi Bu reformlar Champlain in olumunun ardindan gucu elinde tutan nun zayiflamasina yol acti Yeni Fransa daki ilk nufus sayimi Fransa nin atadigi yonetici Jean Talon tarafindan 1665 kisinda yapildi Sayim sonuclarina gore bolgede yasayan insan sayisi 3215 ti Bunlarin 2034 u erkek 1181 i ise kadindi Somurgeyi guclendirmek isteyen XIV Louis yaslari 15 ila 30 arasinda degisen 700 u askin bekar kadini Yeni Fransa ya gondermeye karar verdi Ayni zamanda yerli halkla yapilan evlilikler tesvik edildi ve engages denilen hizmetciler Yeni Fransa ya gonderildi Bu hizmetcilerden daha sonra Kanada Basbakanligi gorevini yurutecek olan Pierre Elliott Trudeau nun atasiydi Talon senyorleri topraklarini korumak ve yeni gelen yerlesimcilere tarim arazisi saglamak amaciyla toprak bagislama konularinda ikna etti Ne var ki gelen yerlesimci sayisinin azligi nedeniyle tarim sistemi istenen sonucu vermedi ve yun ticaretinin golgesinde kalmayi surdurdu Askeri olaylar1681 yilina ait bir Kuzey Amerika eslemi1534 1763 Henry Hudson in Hudson Korfezi uzerinde Ingilizler adina hak iddia etmesinin ardindan Ingiliz somurgeleri Kanada nin kuzeyinden Yeni Fransa ya dogru ilerlemeye basladilar 1670 yilinda ise in girisimiyle bir sirket kuruldu ve Hudson Korfezi uzerinden yapilan tum yun ticareti denetim altina alindi Bu Kanada merkezli yun ticaretindeki Fransiz tekelinin sonu anlamina geliyordu Buna karsilik Fransizlar sinirlarini guneydeki Amerikan somurgelerinin batisina dek genislettiler 1682 de Ohio ve Mississippi vadilerini kesfeden bu bolgeleri Fransiz topragi ilan etti ve buranin Louisiana adini tasimasina karar verdi Kendi somurgesini burada kurmak isteyen La Salle yetersiz eslemlerin neden oldugu aksakliklar sonucu somurgesini Teksas a tasimak zorunda kaldi Ne var ki bu somurge agir hastaliklar ve 1688 Hint saldirisi sonucunda yok olmustur Bu bolgedeki sinirli somurge etkinligine karsin vali in istegiyle bircok hisar yapilmistir Bunlar genellikle Yeni Fransa nin yerlesime acilmamis bolumlerine yapilmislardir Bu yapilar Yeni Fransa daki tek duzenli birlik olan Troupes de la Marine tarafindan savunulmuslardir Suskun gecen birkac yilin ardindan Ingiliz ve Iroquois birlikleri 1689 yilinda Yeni Fransa ya karsi kapsamli bir akina giristiler Kral William Savasi olarak adlandirilan bu gerilim 1697 de sona erdi ancak nin 1702 de patlak vermesi baris doneminin yerini yeni bir savasa birakmasina neden oldu Quebec her iki savasta da savunulurken Port Royal ve Acadia 1690 da dusmana teslim edildi 1713 yilinda imzalanan Utrecht Antlasmasi Yeni Fransa ya baris getirmistir Newfoundland ve Acadia nin bir bolumu antlasma uyarinca Ingilizlere birakilmasina karsin Fransa New Brunswick in bir bolumu ve ni elinde tutmayi basardi Yeni Fransa kisa sure icinde balikcilik ve tarim endustrilerinde buyuk ilerleme kaydetti Montreal ve Quebec arasindaki ticareti guclendirmek amaciyla bir Kral Yolu insa edildi Deniz ticareti de bu gelisimden kendi payina duseni almistir Somurgecilerin sayisi gun gectikce artti ve Kanada 1720 yilinda 24594 nufusa ulasti Kilise azalan gucune karsin egitim ve toplumsal yardimlasma alanlarindaki etkinligini surdurdu Bu donem Fransiz Kanadalilar tarafindan Yeni Fransa in Altin Cagi olarak adlandirilmaktadir Baris Massachusetts valisi in 1744 yilinda Louisbourg a saldirmasiyla sona erdi Gucsuz durumdaki Yeni Fransa birlikleri yetersiz kaldi ve kent dusmana teslim oldu Fransa burayi 1746 da geri almayi denedi ancak basarili olamadi Kent yla yeniden Fransizlara birakildi ancak bu Ingiliz ve Fransizlarin Kuzey Amerika daki rekabetine son noktayi koyamadi Bugunku Pennsylvania eyaletinin Pittsburgh kentindeki Allegheny ve Monongahela irmaklari arasindaki bolgede yer alan Duquesne Hisari Yedi Yil Savasi boyunca onemli bir savunma islevi gormustur Bu yapinin insa edilmesindeki temel amac Ohio Irmagi vadisini Fransiz denetiminde tutmakti Virginia dan yola cikan kucuk bir birlik burada bir hisar yapmaya basladi ancak Sieur de Contrecoeur komutasindaki Fransiz birlikleri tarafindan Nisan 1754 te geri puskurtulduler Ohio nun denetimini saglamaya yonelik bu surtusme na yol acmistir Bu Yedi Yil Savasi nin Kuzey Amerika ayagini olusturmaktadir Savas George Washington komutasindaki duzensiz birliklerin Fransiz taburlari tarafindan yenilgiye ugratilmalariyla sona ermistir Ingilizler bu yenilgi sonrasi Yeni Fransa nin baskenti Quebec City ye saldirma planlari yapmaya baslamislardir Bu sirada Fransizlar bati yonundeki kesiflerini surdurmusler ve bu yeni bolgelerdeki yerlilerle ittifaklar kurmuslardir Bugunku Kanada eyaletlerinden Saskatchewan in hemen dogusunda adinda bir hisar yaptirilmistir Bu Fransiz Imparatorlugu nun Kuzey Amerika da bati yonunde kazandigi son toprak parcasidir Ingiliz egemenligine gecisiYeni Fransa nin nufusu 70 000 i bulmustu ancak Britanyali somurgecilerin sayisi bunun cok uzerindeydi Bu nedenle Britanyalilarin Fransizlara saldirmasi daha olasi gorunuyordu 1755 yilinda Fransizlara ait na karsi harekete gecen komutasindaki birlikler sayica ustun olmalarina karsin geri puskurtulduler Braddock catisma sirasinda olduruldu Ingiliz birlikler 1758 de Louisbourg u ele gecirerek Fransizlarin St Lawrence Irmagi baglantisini kestiler Bir yil sonra ise Quebec i denizden kusattilar ve General komutasindaki Ingiliz guclerini nda yenilgiye ugrattilar Quebec 18 Eylul de dustu Fransizlar boylece Yeni Fransa nin hemen tumunu Britanyalilara birakti Son Fransiz generali Britanyali orgeneral e 8 Eylul 1760 tarihinde yenildi Kanada 10 Subat 1763 te imzalanan Paris Antlasmasi ile Ingilizlere birakildi Fransiz kulturu ve dininin Yeni Fransa daki etkisi Ingiliz yerlesimcilerin Ontario ve New Brunswick e gelmelerine dek surmustur Yedi Yil Savasi ndan bu yana Ispanya nin denetimi altindaki Louisiana ise on uc Amerikan somurgesine birakilmistir Ingilizlerin Fransizlari yenilgiye ugratmalarindan on iki yil sonra Britanya egemenligindeki on uc somurgede Amerikan Devrimi patlak vermistir Ingilizlerin 1781 deki nda yenilgiye ugratilmalarinin hemen ardindan imzalanan Versay Antlasmasi Yeni Fransa nin guney bolumunun yeni dogmakta olan Birlesik Devletler e verilmesini ongoruyordu Fransiz Ispanyol ittifaki Louisiana nin 1801 de Fransa ya geri verilmesini saglamis ve Napolyon Bonapart bu bolgeyi 1803 yilinda Birlesik Devletler e satmistir Bu toprak satisi Fransa nin Kuzey Amerika daki somgrge gucune son vermistir Yeni Fransa nin Ingiliz egemenligi altindaki bolumu 1791 1841 arasinda Kuzey Kanada ve Guney Kanada 1841 1867 arasinda ise Kanada Eyaleti olarak yonetilmistir 1867 yilinda kabul edilen Anayasa uyarinca Quebec nun resmi bir eyaleti olma ozelligini kazanmistir Eski Yeni Fransa yonetiminden Fransa ya kalan tek toprak parcasi Saint Pierre ve Miquelon adalar toplulugudur Bu bolge Newfoundland kiyisindan 25 kilometre 13 deniz mili acikta bulunan bir dizi adadan olusmaktadir Ayrica bakinizWikimedia Commons ta New France ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir New England Giovanni da Verrazzano Fransiz somurge imparatorlugu Louisiana Saint Pierre ve MiquelonBibliyografyaChoquette Leslie Koyluluge Gecis Fransiz Kanadasi nin yerlesime acilmasinda cagdaslasma ve gelenekler Cambridge MA Harvard University Press 1997 ISBN 0 674 32315 7 Fransizcaya su adla cevrilmistir De Francais a paysans modernite et tradition dans le peuplement du Canada francais Sillery Quebec Septentrion 2001 ISBN 2 89448 196 9 Dechene Louise 17 yuzyil Montreali nde yerli halk ve tuccarlar Montreal McGill Queen s University Press 1992 Liana Vardi tarafindan Fransizcadan cevrilmistir Eccles William John Kuzey Amerika daki Fransizlar 1500 1763 East Lansing Michigan State University Press 1998 ISBN 0 87013 484 1 Greer Allan Yeni Fransa Insani Toronto University of Toronto Press 1997 ISBN 0 8020 7816 8 Havard Gilles et Vidal Cecile Histoire de l Amerique francaise Paris Flammarion 2003 ISBN 2 08 210045 6 Lahaise Robert et Vallerand Noel La Nouvelle France 1524 1760 Outremont Quebec Lanctot 1999 ISBN 2 89485 060 3 Moogk Peter N La Nouvelle France Fransiz Kanadasi nin Kurulusu Kulturel Bir Tarih East Lansing Michigan State University Press 2000 ISBN 0 87013 528 7 Bruce Trigger 1660 Oncesi Huron Tarihi Montreal McGill Queens University Press 1976 Histoire de la Nouvelle France 10 Cilt Paris ve Montreal Fides 1963 ten 1999 a Twatio Bill Sinirsiz Savaslar Yeni Fransa nin Yukselisi ve Cokusu Ottawa Esprit de Corps 2005 ISBN 1 895896 28 2Dis baglantilarYeni Fransa Sanal Muzesi 14 Eylul 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kanada Medeniyet Muzesi Amerika daki Fransa 11 Ocak 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde Bibliotheque nationale de France Chronologie de l histoire du Quebec Fransizca 14 Mayis 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Yonetici temsilci ve piskoposlarin listesi Yeni Fransa 1524 1763 19 Eylul 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Yeni Fransa Ingilizlere neden yenildi 26 Mayis 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Test Yeni Fransa 27 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Yeni Fransa hakkinda egitici bir oyun Yedi Yil Savasi sureci 21 Aralik 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kanada Ansiklopedisi 26 Temmuz 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde