Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Yidiş (יידיש, yīdish veya אידיש, idīsh, anlamı "Yahudi", Yidiş telaffuz: ),Aşkenaz Yahudileri tarafından tarihsel süreçler doğrultusunda, İbranice ve Almanca'nın karışımından oluşmuş Yüksek-Almanca dil grubunda bulunan bir dildir. Yidiş, Yahudi-Roma savaşlarının sonucu olarak, Romalılar tarafından Avrupa'ya sürülmüş Yahudiler tarafından ilk defa 9. yüzyılda şekillenmeye başladı. İbraniceye çok benzeyen Aramice'den; Latince ve Doğu Avrupa'daki Slav dillerinden de etkilenmiştir. Yazılarında İbrani alfabesi kullanılır. 1990'lardan itibaren çoğunlukla Hasidik ve Haredi Yahudileri olmak üzere, 1,5–2 milyon konuşanı vardır.
| Yidiş | |
|---|---|
| ייִדיש | |
| Ana dili olanlar | ABD, İsrail, Arjantin, Brezilya, Birleşik Krallık, Rusya, Kanada, Ukrayna, Belarus, Moldova, Litvanya, Belçika, Almanya, İsviçre, İsveç, Polonya, Avustralya vs. |
| Dil ailesi | Varsayılan
|
| Yazı sistemi | İbrani |
| Dil kodları | |
| ISO 639-1 | yi |
| ISO 639-2 | yid |
| ISO 639-3 | [[ISO639-3:yid ydd yih|yid ydd yih]] |
Yidiş, Orta Çağ'dan itibaren Avrupa'da Yahudîler'in zorunlu göçleri dolayısıyla öncelikle doğu Avrupa ve Rusya'da bugün doğu Yidiş olarak tanımlanan lisan yayılmış, 18. ve 19. yüzyıllardan itibaren Yahudîler'in batı Avrupa'ya göç etmesiyle de batı Yidiş ortaya çıkmıştır. 20;inci yüzyıl itibarıyla İsrail ve Amerika kıtalarına da taşınmıştır.
Yidiş, Aşkenaz Yahûdileri'nin kullandığı üç lisandan biridir. Daha çok yazılı metinlerde sınırlı kalmış olarak kullanılmakta olan İbranîce ve Aramîce'nin yanında Yidiş, Aşkenaz Yahudîleri'nin konuşma dili olma özelliğini kazanmış. Aynı şekilde Seferâd Yahudîleri de "Yahudî İspanyolcası" olarak tâbir edilen ve "Yudezmo" adı verilen bir lisan geliştirmişlerdir.
18. yüzyıldan itibaren Yidiş kullanımında büyük oranda doğu Yidiş kullanıldığı için, bugün Yidiş denildiğinde aslında doğu Yidiş kastedilmektedir. Bu zaman zarfında batı Yidiş'in kullanımı büyük oranda terkedilmiştir.
Konuşulduğu ülkeler
Yidiş dili: ABD'de (1.250.000),Rusya'da (701.000),İsrail'de (215.000),Ukrayna'da (634.000),Belarus'da (231.000),Almanya'da (49.210),Kanada'da (49.890),Letonya'da (40.000),Romanya'da (1.100),Estonya'da (570),Arjantin'de,Polonya'da,Macaristan'da,Hollanda'da,Moldova'da ve birçok ülkede Musevi azınlıklarca toplam 3.200.000’den fazla kişi tarafından konuşulur.
Özellikler
Hint Avrupa dilleri'nini Cermen dilleri kolunun, Batı Almanca-Batı Grubu, Yüksek Almanca bölümünde bulunan Yidiş, her ne kadar farklı bir alfabe ile yazılsa da bu dili bilmeyen insanlarca duyulduğunda Almanca olduğu zannedilebilir. Almanca bilen bir kişi bu dili %60 - %70 oranında anlayabilir. Ancak Yidiş diline İbranice, Aramice ve Slav kökenli dillerden giren ek ve kelimeler bulunduğundan tam anlama mümkün olmaz.
Lehçeleri
Batı ve doğu lehçesi olmak üzere iki lehçesi vardır. Doğu Avrupa ve Asya’da konuşulan Doğu lehçesi Slav dillerinden etkilenmişken batı lehçesi daha çok Batı Avrupa dilleri ve özellikle İngilizceden etkilenmiştir.
Medya
Bugün dünya üzerinde Yidiş dili ile basılmakta olan 100’den fazla, gazete ve dergi bulunmaktadır. Yidiş dili zengin bir edebiyat dili olduğundan bu dil ile verilmiş eserlerin sayısı bilinmemektedir. Yine dünya üzerinde birçok ülkede Yidiş dilinde oyunların sahneye konduğu tiyatrolar gibi internet üzerinde de birçok site Yidiş dili ile yayın yapmaktadır.
Kaynakça
- ^ "Ethnologue - Doğu Yidiş". 3 Ocak 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Şubat 2009.
- ^ "Ethnologue - Batı Yidiş". 3 Ocak 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Şubat 2009.
- ^ . "Archive of Endangered and Smaller Languages: Yiddish 8 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .". University of Manchester. humanities.manchester.ac.uk. Matres explains that with the emigration of Jews eastward into Slavic-speaking areas of Central Europe, from around the twelfth century onward, Yiddish "took on an independent development path", adding: "It was only in this context that Jews began to refer to their language as 'Yiddish' (= 'Jewish'), while earlier, it had been referred to as 'Yiddish-Taitsh' (='Judeo-German')."
- ^ Jacobs, Neil G. (2005). Yiddish: a Linguistic Introduction. Cambridge University Press. ss. 2. ISBN .
- ^ Baumgarten, Jean; Frakes, Jerold C. (1 Haziran 2005). Introduction to Old Yiddish literature. Oxford University Press. s. 72. ISBN . 22 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Temmuz 2020.
- ^ "Development of Yiddish over the ages". jewishgen.org. 11 Ocak 2002 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Temmuz 2020.
- ^ Aram Yardumian, "A Tale of Two Hypotheses: Genetics and the Ethnogenesis of Ashkenazi Jewry". 21 Temmuz 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde . University of Pennsylvania. 2013.
- ^ "Ethnologue - ABD'deki diller". 24 Aralık 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Şubat 2009.
- ^ "Ethnologue - Avrupa Rusya'sındaki diller". 29 Temmuz 2005 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Şubat 2009.
- ^ "Ethnologue - İsrail'deki diller". 3 Şubat 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Şubat 2009.
- ^ "Ethnologue - Ukrayna'daki diller". 23 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Şubat 2009.
- ^ "Ethnologue - Beyaz Rusya'daki diller". 3 Mart 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Şubat 2009.
- ^ "Ethnologue - Almanya'daki diller". 3 Mart 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Şubat 2009.
- ^ "Ethnologue - Kanada'daki diller". 11 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2009.
- ^ "Ethnologue - Latvia'daki diller". 1 Ocak 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Şubat 2009.
- ^ "Ethnologue - Romanya'daki diller". 31 Ocak 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Şubat 2009.
- ^ "Ethnologue - Estonya'daki diller". 3 Mart 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Şubat 2009.
- ^ "Ethnologue - Arjantin'deki diller". 3 Şubat 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Şubat 2009.
- ^ "Ethnologue - Polonya'daki diller". 4 Ocak 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Şubat 2009.
- ^ "Ethnologue - Macaristan'daki diller". 3 Mart 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Şubat 2009.
- ^ "Ethnologue - Hollanda'daki diller". 3 Şubat 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Şubat 2009.
- ^ "Ethnologue - Moldova'daki diller". 3 Mart 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Şubat 2009.
 |
| Yahudi dilleri |
| Diğer |
Dış bağlantılar
- İngilizce çevirileriyle Yidiş kelimeler ve kalıplar.6 Şubat 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Musevi Dili Araştırma Websitesi: Yidiş8 Şubat 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- On-line Yidiş sözlük2 Şubat 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Milli Yidiş Kitap Merkezi3 Şubat 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Yidis יידיש yidish veya אידיש idish anlami Yahudi Yidis telaffuz ˈ j ɪdɪʃ Askenaz Yahudileri tarafindan tarihsel surecler dogrultusunda Ibranice ve Almanca nin karisimindan olusmus Yuksek Almanca dil grubunda bulunan bir dildir Yidis Yahudi Roma savaslarinin sonucu olarak Romalilar tarafindan Avrupa ya surulmus Yahudiler tarafindan ilk defa 9 yuzyilda sekillenmeye basladi Ibraniceye cok benzeyen Aramice den Latince ve Dogu Avrupa daki Slav dillerinden de etkilenmistir Yazilarinda Ibrani alfabesi kullanilir 1990 lardan itibaren cogunlukla Hasidik ve Haredi Yahudileri olmak uzere 1 5 2 milyon konusani vardir Yidisיי דיש Ana dili olanlarABD Israil Arjantin Brezilya Birlesik Krallik Rusya Kanada Ukrayna Belarus Moldova Litvanya Belcika Almanya Isvicre Isvec Polonya Avustralya vs Dil ailesiVarsayilan YidisYazi sistemiIbraniDil kodlariISO 639 1yiISO 639 2yidISO 639 3 ISO639 3 yid ydd yih yid ydd yih Yidis Orta Cag dan itibaren Avrupa da Yahudiler in zorunlu gocleri dolayisiyla oncelikle dogu Avrupa ve Rusya da bugun dogu Yidis olarak tanimlanan lisan yayilmis 18 ve 19 yuzyillardan itibaren Yahudiler in bati Avrupa ya goc etmesiyle de bati Yidis ortaya cikmistir 20 inci yuzyil itibariyla Israil ve Amerika kitalarina da tasinmistir Yidis Askenaz Yahudileri nin kullandigi uc lisandan biridir Daha cok yazili metinlerde sinirli kalmis olarak kullanilmakta olan Ibranice ve Aramice nin yaninda Yidis Askenaz Yahudileri nin konusma dili olma ozelligini kazanmis Ayni sekilde Seferad Yahudileri de Yahudi Ispanyolcasi olarak tabir edilen ve Yudezmo adi verilen bir lisan gelistirmislerdir 18 yuzyildan itibaren Yidis kullaniminda buyuk oranda dogu Yidis kullanildigi icin bugun Yidis denildiginde aslinda dogu Yidis kastedilmektedir Bu zaman zarfinda bati Yidis in kullanimi buyuk oranda terkedilmistir Konusuldugu ulkelerI Dunya Savasi sirasinda Amerikan Gida Yonetimi nin duzenledigi Gida Muhafaza Kampanyasi ni tesvik etmek amaciyla Yidis ile yazilan poster Gida savasi kazanacak Buraya ozgurluk ugruna geldiniz simdi onu korumaya yardim etmelisiniz Bugdaya Muttefikler in ihtiyaci var ziyan etme Sfiz vot gveynen di krayt Ihr kumt ahir tzu gifenen prayhayt Yetzt must ihr helpen zi tzu baseytzen Mir mizen di alaylis farzorgen mayt vitz Lazet kayn zah nit geyn in nivetz renkli litograf Charles Edward Chambers 1917 Yidis dili ABD de 1 250 000 Rusya da 701 000 Israil de 215 000 Ukrayna da 634 000 Belarus da 231 000 Almanya da 49 210 Kanada da 49 890 Letonya da 40 000 Romanya da 1 100 Estonya da 570 Arjantin de Polonya da Macaristan da Hollanda da Moldova da ve bircok ulkede Musevi azinliklarca toplam 3 200 000 den fazla kisi tarafindan konusulur OzelliklerHint Avrupa dilleri nini Cermen dilleri kolunun Bati Almanca Bati Grubu Yuksek Almanca bolumunde bulunan Yidis her ne kadar farkli bir alfabe ile yazilsa da bu dili bilmeyen insanlarca duyuldugunda Almanca oldugu zannedilebilir Almanca bilen bir kisi bu dili 60 70 oraninda anlayabilir Ancak Yidis diline Ibranice Aramice ve Slav kokenli dillerden giren ek ve kelimeler bulundugundan tam anlama mumkun olmaz LehceleriBati ve dogu lehcesi olmak uzere iki lehcesi vardir Dogu Avrupa ve Asya da konusulan Dogu lehcesi Slav dillerinden etkilenmisken bati lehcesi daha cok Bati Avrupa dilleri ve ozellikle Ingilizceden etkilenmistir MedyaBugun dunya uzerinde Yidis dili ile basilmakta olan 100 den fazla gazete ve dergi bulunmaktadir Yidis dili zengin bir edebiyat dili oldugundan bu dil ile verilmis eserlerin sayisi bilinmemektedir Yine dunya uzerinde bircok ulkede Yidis dilinde oyunlarin sahneye kondugu tiyatrolar gibi internet uzerinde de bircok site Yidis dili ile yayin yapmaktadir Kaynakca Ethnologue Dogu Yidis 3 Ocak 2009 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Subat 2009 Ethnologue Bati Yidis 3 Ocak 2009 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Subat 2009 Archive of Endangered and Smaller Languages Yiddish 8 Agustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde University of Manchester humanities manchester ac uk Matres explains that with the emigration of Jews eastward into Slavic speaking areas of Central Europe from around the twelfth century onward Yiddish took on an independent development path adding It was only in this context that Jews began to refer to their language as Yiddish Jewish while earlier it had been referred to as Yiddish Taitsh Judeo German Jacobs Neil G 2005 Yiddish a Linguistic Introduction Cambridge University Press ss 2 ISBN 0 521 77215 X Baumgarten Jean Frakes Jerold C 1 Haziran 2005 Introduction to Old Yiddish literature Oxford University Press s 72 ISBN 9780199276332 22 Mayis 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 31 Temmuz 2020 Development of Yiddish over the ages jewishgen org 11 Ocak 2002 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 31 Temmuz 2020 Aram Yardumian A Tale of Two Hypotheses Genetics and the Ethnogenesis of Ashkenazi Jewry 21 Temmuz 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde University of Pennsylvania 2013 Ethnologue ABD deki diller 24 Aralik 2008 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Subat 2009 Ethnologue Avrupa Rusya sindaki diller 29 Temmuz 2005 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Subat 2009 Ethnologue Israil deki diller 3 Subat 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Subat 2009 Ethnologue Ukrayna daki diller 23 Mayis 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Subat 2009 Ethnologue Beyaz Rusya daki diller 3 Mart 2009 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Subat 2009 Ethnologue Almanya daki diller 3 Mart 2009 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Subat 2009 Ethnologue Kanada daki diller 11 Agustos 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Subat 2009 Ethnologue Latvia daki diller 1 Ocak 2009 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Subat 2009 Ethnologue Romanya daki diller 31 Ocak 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Subat 2009 Ethnologue Estonya daki diller 3 Mart 2009 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Subat 2009 Ethnologue Arjantin deki diller 3 Subat 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Subat 2009 Ethnologue Polonya daki diller 4 Ocak 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Subat 2009 Ethnologue Macaristan daki diller 3 Mart 2009 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Subat 2009 Ethnologue Hollanda daki diller 3 Subat 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Subat 2009 Ethnologue Moldova daki diller 3 Mart 2009 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Subat 2009 Yahudi dilleri Afro Asya Ibraniceler Ibranice Kutsal Ibranice Samiri Ibranicesi Yemen IbranicesiAramiceler Hulaula Lisan Didan Lisana Deni Lisanid Nosan Yahudi AramicesiArapcalar Yahudi Arapcasi Yahudi Bagdat Arapcasi Yahudi Fas Arapcasi Yahudi Irak Arapcasi Yahudi Trablus Arapcasi Yahudi Tunus Arapcasi Yahudi Yemen ArapcasiDiger Kayla Yahudi BerbericesiHint Avrupa Cermen Yesivis Yidis YinglisRoman Italkian Katalanik Ladino Haketia Lusitanik Suadit Yahudi Aragoncasi Yahudi Latincesi ZarfatikHint Iran Buhori Cuhuri CidiDiger Knaanik YevanikTurk Karayca KirimcakcaDiger Kartveli GruzinikDravid Yahudi Malayalami gtdDis baglantilarIngilizce cevirileriyle Yidis kelimeler ve kaliplar 6 Subat 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde Musevi Dili Arastirma Websitesi Yidis8 Subat 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde On line Yidis sozluk2 Subat 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde Milli Yidis Kitap Merkezi3 Subat 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde