Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddenin veya maddenin bir bölümünün gelişebilmesi için konusunda uzman kişilere gereksinim duyulmaktadır. (Mayıs 2020) |
İlteriş Kağan (Eski Türkçe: 
, İlteris Kağan, Çince şekli: 頡跌利施可汗/颉跌利施可汗, eski adı: Aşına Kutluk, 阿史那骨篤祿/阿史那骨笃禄, āshǐnà gǔdǔlù, a-shih-na ku-tu-lu), İkinci Doğu Göktürk Kağanlığı'nın kurucusu. Bilge Kağan ve Kül Tigin'in babasıdır. M.S. 681-693 yılları arasında egemenlik yapmıştır. 2022'de kendisi adına yazılan bir yazıt bulunmuştur.
| İlteriş Kutlug Kağan Eski Türkçe: Çince: 頡跌利施可汗/颉跌利施可汗 | |
|---|---|
| İkinci Göktürk Kağanlığı'nın I. kağanı Eski Türkçe: (İlteris) | |
| Hüküm süresi | 682 – 691 |
| Önce gelen | yok |
| Sonra gelen | Kapgan Kağan |
| Ölüm | 691 |
| Eş(ler)i | İlbilge Hatun |
| Çocuk(lar)ı | Bilge Tigin Kül Tigin |
| Hanedan | Aşina |
| Babası | Kutlug Erkin |
| Dini | Tengricilik (Şamanizm) |
| Meslek | Kağan |
Sözkökü
Öz adı Kutlug Beğ, unvanı İlteris Bilge'dir. İlteris veya İlteriş (birleştiren, eli (halkı) bütünleştiren) anlamına gelmektedir.
Yaşamı
İl Kağanın soyundan gelmekte olup atası Etmiş Bey'dir. 680 yılında Aşına soyundan gelen Kutlug, akıl hocası Bilge Tonyukuk ile birlikte Çin'e isyan etti. M.S. 681 yılında "On yedi arkadaşı" ile birlikte Türk Kağanlığını yeniden kurmak için teşebbüse geçti. Kutlug az zamanda, Ötüken başkent olmak üzere, Kağanlığı örgütledi. Günümüzde genellikle İkinci Doğu Göktürk Kağanlığı adıyla anılan bu devlete kurucusunun adından dolayı günümüz tarihçileri Kutluk Devleti de demişlerdir
Çin hâkimiyetine girerek bağımsızlığını kaybetmiş olan, Çinlilerin egemenliğindeki Türkleri M.S. 682 yılında tekrar birleştirerek tek bayrak altında topladığı için kendisine "İlteriş" adı verilmiştir.
Kardeşi Kapgan'ı şad ilan etti ve Veziri Tonyukuk'u diplomasi ve ordu işlerinin başına geçirdi.
682 yılından sonra, on yıl içinde, on yedisi Çin'e olmak üzere kırk yedi sefer düzenleyen İlteriş Kutlug Kağan, yirmisine bizzât katıldı. Hepsinde başarılı olup, hiç yenilmediği rivayet edilir.
Ölünce yerine kardeşi Kapgan Kağan geçmiştir.
Kültegin Yazıtı'nda
Kültegin Yazıtıda İlteriş'ten şöyle bahsedilir:
... Türk yok olmaya varır imiş. Üstte Türk göğü, Türk kutlu yerini, suyunu anca düzen etmiş. Türk boyları yok olmasın diye, boylar olsun diye babam İlteriş Kağan'ı, anam İlbilge Hatun'u Tanrı tepesinde tutup yukarı hızlı yükseltmiş gerçekten. Babam kağan onyedi askeri ile yola çıkmış. "Dışarı yürüyor" diye söz işitip kentteki katılmış, dağdaki inmiş. Dirilip toplanıp yetmiş asker olmuş. Tanrı güç verdiği için babam kağanın eri börü gibi imiş, düşmanı da koyun gibi imiş. Doğu'yu Batı'yı ordusuyla derlemiş toparlamış. ..."
Ailesi
İlbilge Hatunla evlenmiştir: Çocukları:
İlgili eserler
- Gumilev L.N., Drevniye Turki, M., 1967;
- Nasimhon Rahmon, Turk Hoqonligi, T., 1993.
- Klyashtornıy S. G., Savinov D. G., Stepnyye imperii drevney Yevrazii. Sankt-Peterburg: Filologicheskiy fakul'tet SPbGU, 2005.
- Christian, David (1998). A History of Russia, Central Asia, and Mongolia, Volume I. Blackwell Publishers. .
- Peter B. Golden, Nomads and sedentary societies in medieval Eurasia, American Historical Association, 1998, , p. 25.
- Scott Cameron Levi, Ron Sela, Islamic Central Asia: an anthology of historical sources, Indiana University Press, 2009, , p. 54.
- Ahmet., Taşağil (1995–2004). Gök-Türkler. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu (Turkey). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. . OCLC 33892575.
- Xiong, Victor Cunrui (2009). Historical Dictionary of Medieval China. Rowman & Littlefield. .
- Sinor, Denis, ed. (1994). The Cambridge history of early Inner Asia (1. publ. ed.). Cambridge [u.a.]: Cambridge Univ. Press. pp. 310–311. .
- The Kultegin Inscription (1-40 lines) in the official website of TÜRIK BITIK.
- Dobrovits,M.:“Textological Structure and Political Message of the Old Turkic Runic Inscriptions”, Talât Tekin Armağanı, Türk Dilleri Araştırmaları 18 (2008), 149-153.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 28 Kasım 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Aralık 2017.
- ^ Asena sözünün Türkçesi Aşına şeklinde olup dişi kurt anlamına gelir
- ^ Kültegin yazıtı (1-40 satırlar) 20 Haziran 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . TÜRK BİTİG resmi sitesi.
Dış bağlantılar
- Türk adının geçtiği ilk eser! İlteriş Kutluğ Kağan yazıtı bulundu 25 Ağustos 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
 | Türk tarihi ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddenin veya maddenin bir bolumunun gelisebilmesi icin Turk tarihi konusunda uzman kisilere gereksinim duyulmaktadir Ayrintilar icin lutfen tartisma sayfasini inceleyin veya yeni bir tartisma baslatin Konu hakkinda uzman birini bulmaya yardimci olarak ya da maddeye gerekli bilgileri ekleyerek Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Mayis 2020 Ilteris Kagan Eski Turkce Ilteris Kagan Cince sekli 頡跌利施可汗 颉跌利施可汗 eski adi Asina Kutluk 阿史那骨篤祿 阿史那骨笃禄 ashǐna gǔdǔlu a shih na ku tu lu Ikinci Dogu Gokturk Kaganligi nin kurucusu Bilge Kagan ve Kul Tigin in babasidir M S 681 693 yillari arasinda egemenlik yapmistir 2022 de kendisi adina yazilan bir yazit bulunmustur Ilteris Kutlug Kagan Eski Turkce Cince 頡跌利施可汗 颉跌利施可汗Ikinci Gokturk Kaganligi nin I kagani Eski Turkce Ilteris Hukum suresi682 691Once gelenyokSonra gelenKapgan KaganOlum691Es ler iIlbilge HatunCocuk lar iBilge Tigin Kul TiginHanedanAsinaBabasiKutlug ErkinDiniTengricilik Samanizm MeslekKaganSozkokuOz adi Kutlug Beg unvani Ilteris Bilge dir Ilteris veya Ilteris birlestiren eli halki butunlestiren anlamina gelmektedir YasamiIl Kaganin soyundan gelmekte olup atasi Etmis Bey dir 680 yilinda Asina soyundan gelen Kutlug akil hocasi Bilge Tonyukuk ile birlikte Cin e isyan etti M S 681 yilinda On yedi arkadasi ile birlikte Turk Kaganligini yeniden kurmak icin tesebbuse gecti Kutlug az zamanda Otuken baskent olmak uzere Kaganligi orgutledi Gunumuzde genellikle Ikinci Dogu Gokturk Kaganligi adiyla anilan bu devlete kurucusunun adindan dolayi gunumuz tarihcileri Kutluk Devleti de demislerdir Cin hakimiyetine girerek bagimsizligini kaybetmis olan Cinlilerin egemenligindeki Turkleri M S 682 yilinda tekrar birlestirerek tek bayrak altinda topladigi icin kendisine Ilteris adi verilmistir Kardesi Kapgan i sad ilan etti ve Veziri Tonyukuk u diplomasi ve ordu islerinin basina gecirdi 682 yilindan sonra on yil icinde on yedisi Cin e olmak uzere kirk yedi sefer duzenleyen Ilteris Kutlug Kagan yirmisine bizzat katildi Hepsinde basarili olup hic yenilmedigi rivayet edilir Olunce yerine kardesi Kapgan Kagan gecmistir Kultegin Yaziti ndaKultegin Yazitida Ilteris ten soyle bahsedilir Turk yok olmaya varir imis Ustte Turk gogu Turk kutlu yerini suyunu anca duzen etmis Turk boylari yok olmasin diye boylar olsun diye babam Ilteris Kagan i anam Ilbilge Hatun u Tanri tepesinde tutup yukari hizli yukseltmis gercekten Babam kagan onyedi askeri ile yola cikmis Disari yuruyor diye soz isitip kentteki katilmis dagdaki inmis Dirilip toplanip yetmis asker olmus Tanri guc verdigi icin babam kaganin eri boru gibi imis dusmani da koyun gibi imis Dogu yu Bati yi ordusuyla derlemis toparlamis AilesiIlbilge Hatunla evlenmistir Cocuklari Bilge Kagan KultiginIlgili eserlerGumilev L N Drevniye Turki M 1967 Nasimhon Rahmon Turk Hoqonligi T 1993 Klyashtorniy S G Savinov D G Stepnyye imperii drevney Yevrazii Sankt Peterburg Filologicheskiy fakul tet SPbGU 2005 Christian David 1998 A History of Russia Central Asia and Mongolia Volume I Blackwell Publishers ISBN 0 631 20814 3 Peter B Golden Nomads and sedentary societies in medieval Eurasia American Historical Association 1998 ISBN 978 0 87229 108 9 p 25 Scott Cameron Levi Ron Sela Islamic Central Asia an anthology of historical sources Indiana University Press 2009 ISBN 978 0 253 22140 7 p 54 Ahmet Tasagil 1995 2004 Gok Turkler Ataturk Kultur Dil ve Tarih Yuksek Kurumu Turkey Ankara Turk Tarih Kurumu Basimevi ISBN 975161113X OCLC 33892575 Xiong Victor Cunrui 2009 Historical Dictionary of Medieval China Rowman amp Littlefield ISBN 9780810860537 Sinor Denis ed 1994 The Cambridge history of early Inner Asia 1 publ ed Cambridge u a Cambridge Univ Press pp 310 311 ISBN 0 521 24304 1 The Kultegin Inscription 1 40 lines in the official website of TURIK BITIK Dobrovits M Textological Structure and Political Message of the Old Turkic Runic Inscriptions Talat Tekin Armagani Turk Dilleri Arastirmalari 18 2008 149 153 Ayrica bakinizOrhun Yazitlari Bilge Kagan Tonyukuk Nomgon kulliyesi Kutlug Kagan YazitiKaynakca Arsivlenmis kopya 28 Kasim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Aralik 2017 Asena sozunun Turkcesi Asina seklinde olup disi kurt anlamina gelir Kultegin yaziti 1 40 satirlar 20 Haziran 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde TURK BITIG resmi sitesi Dis baglantilarTurk adinin gectigi ilk eser Ilteris Kutlug Kagan yaziti bulundu 25 Agustos 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde Turk tarihi ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz