Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Azerbaycan Yahudileri (Cuhuri: çuhuro/жугьуро/ז'אוּהאוּרו; İbranice: אידם; Azerice: cuhudlar, yəhudilər; Rusça: евреи) Azerbaycan'da yaşayan Yahudilere denir.
| 8900 | |
| Diller | |
|---|---|
| Din | |
Dağılım
Tarihsel olarak Azerbaycan Yahudileri Cuhuro, Aşkenazi ve Gurjim gibi bulundukları alt gruplarca tarif edilirler. Azerbaycan bir süre Kırımçaklar, Kürt Yahudileri ve Buhara Yahudilerine ve İbrani kökenli olmayan Subbotnik ve Ger Yahudilerine de ev sahipliği yapmaktaydı. 2002 kayıtlarına göre Azerbaycan'daki Yahudi nüfusu 8900 kişidir ve bunların 5500'ünü Dağ Yahudileri oluşturmaktadır. Birkaç bin kişi de karışık evliliklerden dünyaya gelmiştir. Yahudiler genelde Bakü, Sumgayıt, Kuba, Oğuz Rayonu ve Kırmızı Kasaba'da yaşamaktadır. Kırmızı Kasaba, dünyada, Dağ Yahudilerinin çoğunluğu oluşturduğu tek yerleşim birimidir. Şamahı Rayonunda 1920'den beri Yahudi varlığından söz edilemez.
Tarihçe
Azerbaycan'daki Yahudilerin tarihi, içinde Lezgi, Sahur, Azeri ve Udi halklarını barındıran tarih öncesi Albanya Krallığı'na kadar uzanır. 1990'daki Arkeolojik çalışmalarda Bakü civarında 7.yy'a ait bir Yahudi yerleşim birimine ve Guba'nın 25 km güneydoğusunda eski bir sinagoga rastlanmıştır.
Bakü'deki ilk dini bina 1862'de kurulup bu bina 1896'da sinagoga çevrildi. 19.yy'ın sonlarında birkaç sinagog daha inşa edildi. İlk korolu sinagog 1910'da yine Bakü'de hizmete girdi.
19.yy'ın sonlarında Rus İmparatorluğu altındaki Bakü Siyonizm hareketinin merkezlerinden biri oldu. 1891'de kuruldu ve bunu 1899'daki ilk siyonist örgüt takip etti. Bu hareket, hayatı kısa süren Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'nde güçlüydü ve 1919'da Yahudi Halk Üniversitesi açıldı; düzenli aralıklarla Yidiş, İbranice, Cuhuri ve Rusça basımlar yapılıp okullar, lokaller, hayır kuruluşları ve kültür kurumları açıldı.
Sovyetleşme sürecinde tüm siyonist activiteler ve İbranice kaynaklar yasaklandı. 1920'lerin başlarında birkaç yüz Dağ Yahudi ailesi Azerbaycan ve Dağıstan'dan ayrılıp Filistin'de Tel Aviv'e yerleşti. Bir sonraki göç dalgası, Yahudilerin İsrail'e göç yasağının kaldırılmasıyla 1970'lerde gerçekleşti. Azerbaycan Yahudilerinin en kalabalık olduğu 1970'lerde ülkede 41,288 Yahudi vardı ve bunların 3000'i 1972 ve 1978 yılları arasında İsrail'e göç etti.
Azerbaycanlı göçmen Yahudilerinin çoğu Tel Aviv ve Hayfa'ya yerleşti. Dağ Yahudilerinin New York ve Toronto'da hatırı sayılır büyüklükte cemaatleri vardır.
Avrupa'nın en büyük sinagogu 9 Mart 2003'te Bakü'de açıldı. Ayrıca 2003'ten beri hizmet veren bir de Yahudi okulu bulunmaktadır. Bugün Bakü'de hizmet veren üç, Kuba'da iki ve Oğuz Rayonunda bir sinagog bulunmaktadır.
Dağ Yahudileri
Dağ Yahudilerinin kökeni ve Kafkasya'ya yerleşmeleriyle ilgili çeşitli teoriler ortaya atılmıştır. Bu teorilerden en kabul göreni Dağ Yahudilerinin Orta Çağ'ın başlarında İran'dan ya da İslami fetihler sebebiyle Bizans İmparatorluğu'ndan geldiğidir. Kura nehrinin sol yakasında Albanya'ya yerleşen Yahudiler kuzeylerindeki Kıpçak Hazar Kağanlığıyla temasa geçti. Bu Yahudi cemaatleri sebebiyle Hazarlar Yahudiliği devlet dini olarak seçmiştir.
Bunun takip eden yüzyıllar boyunca Dağ Yahudileri kuzeye doğru hareket etmiş Oğuz Türklerinin bölgeye yerleşmesine yol açmıştır. Nüfuslarındaki artış İran'dan gelen Yahudilerle desteklendi. Orta Çağın sonunda Gilan Yahudileri Oğuz'a yerleşti. Bu çağda Dağ Yahudileri Akdeniz Yahudileriyle ekonomik ve kültürel bağ kurdular. Sovyetleşme sürecine kadar tarımcılık ve kumaş ticaretini meslek edindiler. Bazı aileler poligamistti. 1730'da, Safevi Devleti'nden ayrılan Kuba Hanı Huseyn Ali'nin çıkardığı karanameyle Yahudiler mülk sahibi olmaya hak kazandı.
1926 Sovyet nüfus sayımına göre toplam Yahudi nüfusunun çeyreğini oluşturan 7500 Dağ Yahudisi vardı.Sovyetler Birliği'nin son dönemlerindeki Dağ Yahudilerinin nüfusu tam olarak bilinmektedir çünkü bu Yahudiler sebebiyle kendilerini Tat olarak tanıttılar. Araştırmacılar, Tat halkıyla Dağ Yahudilerinin aynı kökten geldiği teorilerine şiddetle karşı çıkarlar.
Dağ Yahudileri bugün Azerbaycan'daki Yahudi toplumu içindeki önemli grubu oluşturmaktadır. Tat dilinin belirgin bir lehçesi olan ve Cuhuri denen bir dil konuşmaktadırlar. Bu dile Yahudi Tatçası da denir. Nüfusun çoğunluğu birden fazla dil bilmektedir; Cuhuri'nin yanı sıra Azerice ve/veya Rusça da bilmektedirler.
Aşkenaz Yahudileri
İlk Aşkenaz Yahudileri Bakü'ye 1811'de geldi fakat Azerbaycan'a toplu göçler 1870'lere kadar başlamadı. İstikrarlı göçler sayesinde 1910'da Aşkenaz Yahudilerinin nüfusu Dağ Yahudilerininkini geçti. Daha çok petrol zengini Bakü'ye yerleştiler. Rus İmparatorluğu'nun önde gelen petrol şirketi Alman Yahudisi Rothschild ailesi tarafından kuruldu. Aşkenazlar 1940'ların sonlarına kadar Azerbaycan'a göç etmeye devam ettiler, bunların çoğunu II.Dünya Savaşı'nda evlerinden çıkarılan Rus, Ukrayna ve Beyaz Rusya'dan mülteci Yahudiler oluşturdu.
Aşkenazlar, Azerbaycan politikasında aktif rol aldılar. Kiev kökenli Dr.Yevsei Gindes Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'nin Sağlık Bakanlığına getirildi. Ayrıca 26 Bakü Sovyeti hükûmet başkanından 6'sı Aşkenaz Yahudisiydi. 1912'de kayıtlı avukat ve doktorların üçte biri Aşkenaz idi.
1972 sonrası İsrail'e yapılan göçlerden Yahudiliğin bu alt grubu da nasibini aldı. Nüfuslarındaki azalmayla 1990'ların ortalarında Yahudi nüfusunun çoğunluğunu tekrar Dağ Yahudileri oluşturmaya başladı.
Çar ve Sovyet döneminde Azerbaycan'daki çoğu göçmen gibi Aşkenazların dilleri de Ruslaştı. Aşkenazların çoğu Rusçayı bilmekle beraber bazıları Azerice de biliyordu. Yidiş dilini bilenlerin sayısı bilinmemektedir.
Diğer Yahudi alt gruplar
Çarlık döneminden önce yerel Yahudi cemaatlerinin Gürcistan Yahudileri ile bir bağı olup olmadığı bilinmemektedir fakat 1910'larda Gürcistan Yahudilerinin Bakü'deki varlığı ve kendilerine ait bir eğitim merkezi olduğu bilinmektedir. Bugün birkaç yüz Gürcü Yahudisi Azerbaycan'da yaşamaktadır.
1827'de Yahudi Aramicesi konuşan Kürdistan Yahudilerinden bazıları Azerbaycan'a yerleşti 1919-1939 arası Bakü'de Kürdistan Yahudilerinin bir sinagogu bulunmaktaydı. Sovyetleşmeden sonra Stalinist Sovyet hükûmetince pek hoş karşılanmayan Kürt Yahudileri 1951'de Kafkasya'dan çıkarıldı.
Dünyada sadece 2500 kişi olan Kırımçaklardan 1989'da 41 tanesi Azerbaycan'da yaşamaktaydı. Buhara Yahudilerinin nüfusu ise 88'di.
Gerler ve Subbotnikler
Gerler ve Subbotnikler Rusya'nın değişik yerlerinde 1820'lerde Yahudiliğe geçmiş etnik gruplardır. 1839-1841'de Çar hükûmeti bu kişileri bugün Azerbaycan'ın bulunduğu Güney Kafkasya'ya sürdü. Buraya vardıklarında eski adı Astrahan-Bazar olan Celilabad'ın en büyük yerleşim birimlerinden Privolnoye'ye yerleştiler. Burası sonraları Rusya'nın en büyük Yahudi-Rus yerleşim birimlerinden biri oldu. Sovyet döneminin sonlarına doğru Ger ve Subbotnik halkın Azerbaycan'daki nüfusu 5000'di. 1997'de ise sadece 200 kişi kaldı ve bunların çoğu Rusya'ya göç etmeyi planladığından ülkedeki bu cemaat yok olmak üzeredir.
Cemaat yaşamı
1960'ların başında Azerbaycan Yahudi cemaatinde kültürel canlanma tekrar başladı. Samizdatlar basılmaya başlandı. 1987'de Bakü ve Sumgayıt'ta birçok kültürel ve Siyonist örgütler tekrar kuruldu ve Sovyetler Birliğinde ilk yasal İbranice dersleri Bakü'de öğretilmeye başlandı.
Yahudi dilleri öğretimi 1930 ve 40'larda Kremlin tarafından kaldırılıp Yidiş ve Cuhuri dil eğitimi Rusça ile değiştirildi. Sovyetler Birliği'nin çöküşünün ardından 1994'te dini eğitim veren bir yeşiva ve 1999'da açıldı. 1994'te bir devlet üniversitesinde İbranice eğitimi başlayıp iki lisede de seçmeli ders olarak sunuldu. Yahudi çalışmalarına adanan Or Avner Habad Merkezi ise 31 Mayıs 2007'de Bakü'de açıldı. Bu merkez gündüz okulu, yuva, yurt, bilim departmanı ve kütüphane vs. servisleri sunmak amacıyla kuruldu.
2007 itibarıyla Bakü'de Aşkenazlara, Cuhurolara ve Gurjimlere hizmet eden üç adet sinagog bulunmaktadır. Cuhuroların sinagogu Kafkasların en büyüğüdür. Kuba'nın yakınlarındaki Kırmızı Kasaba'da iki, Oğuz'da da bir sinagog bulunmaktadır. Privolnoe'deki Gerlere ait sinagog 1990'lardaki dış göçlerle azalan nüfus sebebiyle muhtemelen aktif halde değildir.
2005'te Yahudi asıllı Yevda Abramov Azerbaycan Millî Meclisi'nde vekillik yapmaktadır.
Azerbaycan'da antisemitizm
ABD Demokrasi, İnsan Hakları ve İşçilik Bürosu'nun 5 Ocak 2005'te sunduğu Küresel Anti-Semitizm raporuna göre ülkede Yahudilere karşı ön yargı ve ayırımcılık olaylarının ender görüldüğü, münferit antisemitik hareketlere hükûmetin anında el attığı belirtilmiştir. Aynı raporda hükûmetin Yahudilere karşı yapılan saldırılara göz yummadığı ve bu saldırıları hoş görmediği dile getirilmiştir.
Dış bağlantılar
- Humanitarian Association of Jewish Women of Azerbaijan 26 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Chabad centres in Azerbaijan 11 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Jewish Azerbaijan 14 Aralık 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Kaynakça
- ^ (Rusça) Ethnic Composition of Azerbaijan According to the 1999 Census 6 Ekim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . by Arif Yunusov. Demoscope.ru
- ^ a b c d e f g h i j k l m (Rusça) The Electronic Jewish Encyclopædia: Azerbaijan 16 Kasım 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ a b (Rusça) The Electronic Jewish Encyclopædia: Baku 15 Kasım 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ . 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2020.
- ^ Azeri Jews: Centuries of coexistence in Azerbaijan 18 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . by Gabriel Lerner. The Jewish Journal. 11 August 2007. Retrieved 23 February 2008
- ^ The All-Soviet Population Census of 1926 10 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Demoscope.ru
- ^ (Rusça) The Eurasian Jewish Congress: the Jewish Community of Azerbaijan 27 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ (Rusça) From the History of the Jews of Dagestan 28 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde . by I.Semenov
- ^ (Rusça) Polyethnicity in Dagestan 29 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde . by L.Landa
- ^ "The All-Soviet Population Census of 1989: Azerbaijan". 26 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2010.
- ^ Brief Report on the Expedition to Azerbaijan in June 1997 16 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde . by V.Dymshits. Centre for the Creation of the Jewish Museum in Saint Petersburg
- ^ (Rusça) Mehriban Aliyeva Participated in Groundbreaking for Jewish School 28 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Day.az. 1 June 2007. Retrieved 25 June 2007
- ^ "Report on Global Anti-Semitism released by the Bureau of Democracy, Human Rights, and Labor, January 5, 2005". 31 Mart 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Mart 2010.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Azerbaycan Yahudileri Cuhuri cuhuro zhuguro ז או האו רו Ibranice אידם Azerice cuhudlar yehudiler Rusca evrei Azerbaycan da yasayan Yahudilere denir Azerbaycan Yahudileri cuhudlar ז או האו רו8900DillerAzerice Cuhuri Rusca GurcuceDinYahudilikDagilimTarihsel olarak Azerbaycan Yahudileri Cuhuro Askenazi ve Gurjim gibi bulunduklari alt gruplarca tarif edilirler Azerbaycan bir sure Kirimcaklar Kurt Yahudileri ve Buhara Yahudilerine ve Ibrani kokenli olmayan Subbotnik ve Ger Yahudilerine de ev sahipligi yapmaktaydi 2002 kayitlarina gore Azerbaycan daki Yahudi nufusu 8900 kisidir ve bunlarin 5500 unu Dag Yahudileri olusturmaktadir Birkac bin kisi de karisik evliliklerden dunyaya gelmistir Yahudiler genelde Baku Sumgayit Kuba Oguz Rayonu ve Kirmizi Kasaba da yasamaktadir Kirmizi Kasaba dunyada Dag Yahudilerinin cogunlugu olusturdugu tek yerlesim birimidir Samahi Rayonunda 1920 den beri Yahudi varligindan soz edilemez TarihceAzerbaycan daki Yahudilerin tarihi icinde Lezgi Sahur Azeri ve Udi halklarini barindiran tarih oncesi Albanya Kralligi na kadar uzanir 1990 daki Arkeolojik calismalarda Baku civarinda 7 yy a ait bir Yahudi yerlesim birimine ve Guba nin 25 km guneydogusunda eski bir sinagoga rastlanmistir Kuba da Yahudi okulunda bir ders 1920 ler Baku deki ilk dini bina 1862 de kurulup bu bina 1896 da sinagoga cevrildi 19 yy in sonlarinda birkac sinagog daha insa edildi Ilk korolu sinagog 1910 da yine Baku de hizmete girdi 19 yy in sonlarinda Rus Imparatorlugu altindaki Baku Siyonizm hareketinin merkezlerinden biri oldu 1891 de kuruldu ve bunu 1899 daki ilk siyonist orgut takip etti Bu hareket hayati kisa suren Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti nde gucluydu ve 1919 da Yahudi Halk Universitesi acildi duzenli araliklarla Yidis Ibranice Cuhuri ve Rusca basimlar yapilip okullar lokaller hayir kuruluslari ve kultur kurumlari acildi Sovyetlesme surecinde tum siyonist activiteler ve Ibranice kaynaklar yasaklandi 1920 lerin baslarinda birkac yuz Dag Yahudi ailesi Azerbaycan ve Dagistan dan ayrilip Filistin de Tel Aviv e yerlesti Bir sonraki goc dalgasi Yahudilerin Israil e goc yasaginin kaldirilmasiyla 1970 lerde gerceklesti Azerbaycan Yahudilerinin en kalabalik oldugu 1970 lerde ulkede 41 288 Yahudi vardi ve bunlarin 3000 i 1972 ve 1978 yillari arasinda Israil e goc etti Azerbaycanli gocmen Yahudilerinin cogu Tel Aviv ve Hayfa ya yerlesti Dag Yahudilerinin New York ve Toronto da hatiri sayilir buyuklukte cemaatleri vardir Avrupa nin en buyuk sinagogu 9 Mart 2003 te Baku de acildi Ayrica 2003 ten beri hizmet veren bir de Yahudi okulu bulunmaktadir Bugun Baku de hizmet veren uc Kuba da iki ve Oguz Rayonunda bir sinagog bulunmaktadir Dag YahudileriKubali Yahudi kadin 19 yy Dag Yahudilerinin kokeni ve Kafkasya ya yerlesmeleriyle ilgili cesitli teoriler ortaya atilmistir Bu teorilerden en kabul goreni Dag Yahudilerinin Orta Cag in baslarinda Iran dan ya da Islami fetihler sebebiyle Bizans Imparatorlugu ndan geldigidir Kura nehrinin sol yakasinda Albanya ya yerlesen Yahudiler kuzeylerindeki Kipcak Hazar Kaganligiyla temasa gecti Bu Yahudi cemaatleri sebebiyle Hazarlar Yahudiligi devlet dini olarak secmistir Bunun takip eden yuzyillar boyunca Dag Yahudileri kuzeye dogru hareket etmis Oguz Turklerinin bolgeye yerlesmesine yol acmistir Nufuslarindaki artis Iran dan gelen Yahudilerle desteklendi Orta Cagin sonunda Gilan Yahudileri Oguz a yerlesti Bu cagda Dag Yahudileri Akdeniz Yahudileriyle ekonomik ve kulturel bag kurdular Sovyetlesme surecine kadar tarimcilik ve kumas ticaretini meslek edindiler Bazi aileler poligamistti 1730 da Safevi Devleti nden ayrilan Kuba Hani Huseyn Ali nin cikardigi karanameyle Yahudiler mulk sahibi olmaya hak kazandi 1926 Sovyet nufus sayimina gore toplam Yahudi nufusunun ceyregini olusturan 7500 Dag Yahudisi vardi Sovyetler Birligi nin son donemlerindeki Dag Yahudilerinin nufusu tam olarak bilinmektedir cunku bu Yahudiler sebebiyle kendilerini Tat olarak tanittilar Arastirmacilar Tat halkiyla Dag Yahudilerinin ayni kokten geldigi teorilerine siddetle karsi cikarlar Dag Yahudileri bugun Azerbaycan daki Yahudi toplumu icindeki onemli grubu olusturmaktadir Tat dilinin belirgin bir lehcesi olan ve Cuhuri denen bir dil konusmaktadirlar Bu dile Yahudi Tatcasi da denir Nufusun cogunlugu birden fazla dil bilmektedir Cuhuri nin yani sira Azerice ve veya Rusca da bilmektedirler Askenaz YahudileriDr Yevsei Gindes Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti Saglik Bakani Ilk Askenaz Yahudileri Baku ye 1811 de geldi fakat Azerbaycan a toplu gocler 1870 lere kadar baslamadi Istikrarli gocler sayesinde 1910 da Askenaz Yahudilerinin nufusu Dag Yahudilerininkini gecti Daha cok petrol zengini Baku ye yerlestiler Rus Imparatorlugu nun onde gelen petrol sirketi Alman Yahudisi Rothschild ailesi tarafindan kuruldu Askenazlar 1940 larin sonlarina kadar Azerbaycan a goc etmeye devam ettiler bunlarin cogunu II Dunya Savasi nda evlerinden cikarilan Rus Ukrayna ve Beyaz Rusya dan multeci Yahudiler olusturdu Askenazlar Azerbaycan politikasinda aktif rol aldilar Kiev kokenli Dr Yevsei Gindes Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti nin Saglik Bakanligina getirildi Ayrica 26 Baku Sovyeti hukumet baskanindan 6 si Askenaz Yahudisiydi 1912 de kayitli avukat ve doktorlarin ucte biri Askenaz idi 1972 sonrasi Israil e yapilan goclerden Yahudiligin bu alt grubu da nasibini aldi Nufuslarindaki azalmayla 1990 larin ortalarinda Yahudi nufusunun cogunlugunu tekrar Dag Yahudileri olusturmaya basladi Car ve Sovyet doneminde Azerbaycan daki cogu gocmen gibi Askenazlarin dilleri de Ruslasti Askenazlarin cogu Ruscayi bilmekle beraber bazilari Azerice de biliyordu Yidis dilini bilenlerin sayisi bilinmemektedir Diger Yahudi alt gruplarCarlik doneminden once yerel Yahudi cemaatlerinin Gurcistan Yahudileri ile bir bagi olup olmadigi bilinmemektedir fakat 1910 larda Gurcistan Yahudilerinin Baku deki varligi ve kendilerine ait bir egitim merkezi oldugu bilinmektedir Bugun birkac yuz Gurcu Yahudisi Azerbaycan da yasamaktadir 1827 de Yahudi Aramicesi konusan Kurdistan Yahudilerinden bazilari Azerbaycan a yerlesti 1919 1939 arasi Baku de Kurdistan Yahudilerinin bir sinagogu bulunmaktaydi Sovyetlesmeden sonra Stalinist Sovyet hukumetince pek hos karsilanmayan Kurt Yahudileri 1951 de Kafkasya dan cikarildi Dunyada sadece 2500 kisi olan Kirimcaklardan 1989 da 41 tanesi Azerbaycan da yasamaktaydi Buhara Yahudilerinin nufusu ise 88 di Gerler ve SubbotniklerGerler ve Subbotnikler Rusya nin degisik yerlerinde 1820 lerde Yahudilige gecmis etnik gruplardir 1839 1841 de Car hukumeti bu kisileri bugun Azerbaycan in bulundugu Guney Kafkasya ya surdu Buraya vardiklarinda eski adi Astrahan Bazar olan Celilabad in en buyuk yerlesim birimlerinden Privolnoye ye yerlestiler Burasi sonralari Rusya nin en buyuk Yahudi Rus yerlesim birimlerinden biri oldu Sovyet doneminin sonlarina dogru Ger ve Subbotnik halkin Azerbaycan daki nufusu 5000 di 1997 de ise sadece 200 kisi kaldi ve bunlarin cogu Rusya ya goc etmeyi planladigindan ulkedeki bu cemaat yok olmak uzeredir Cemaat yasami1960 larin basinda Azerbaycan Yahudi cemaatinde kulturel canlanma tekrar basladi Samizdatlar basilmaya baslandi 1987 de Baku ve Sumgayit ta bircok kulturel ve Siyonist orgutler tekrar kuruldu ve Sovyetler Birliginde ilk yasal Ibranice dersleri Baku de ogretilmeye baslandi Yahudi dilleri ogretimi 1930 ve 40 larda Kremlin tarafindan kaldirilip Yidis ve Cuhuri dil egitimi Rusca ile degistirildi Sovyetler Birligi nin cokusunun ardindan 1994 te dini egitim veren bir yesiva ve 1999 da acildi 1994 te bir devlet universitesinde Ibranice egitimi baslayip iki lisede de secmeli ders olarak sunuldu Yahudi calismalarina adanan Or Avner Habad Merkezi ise 31 Mayis 2007 de Baku de acildi Bu merkez gunduz okulu yuva yurt bilim departmani ve kutuphane vs servisleri sunmak amaciyla kuruldu 2007 itibariyla Baku de Askenazlara Cuhurolara ve Gurjimlere hizmet eden uc adet sinagog bulunmaktadir Cuhurolarin sinagogu Kafkaslarin en buyugudur Kuba nin yakinlarindaki Kirmizi Kasaba da iki Oguz da da bir sinagog bulunmaktadir Privolnoe deki Gerlere ait sinagog 1990 lardaki dis goclerle azalan nufus sebebiyle muhtemelen aktif halde degildir 2005 te Yahudi asilli Yevda Abramov Azerbaycan Milli Meclisi nde vekillik yapmaktadir Azerbaycan da antisemitizmABD Demokrasi Insan Haklari ve Iscilik Burosu nun 5 Ocak 2005 te sundugu Kuresel Anti Semitizm raporuna gore ulkede Yahudilere karsi on yargi ve ayirimcilik olaylarinin ender goruldugu munferit antisemitik hareketlere hukumetin aninda el attigi belirtilmistir Ayni raporda hukumetin Yahudilere karsi yapilan saldirilara goz yummadigi ve bu saldirilari hos gormedigi dile getirilmistir Dis baglantilarHumanitarian Association of Jewish Women of Azerbaijan 26 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Chabad centres in Azerbaijan 11 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Jewish Azerbaijan 14 Aralik 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kaynakca Rusca Ethnic Composition of Azerbaijan According to the 1999 Census 6 Ekim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde by Arif Yunusov Demoscope ru a b c d e f g h i j k l m Rusca The Electronic Jewish Encyclopaedia Azerbaijan 16 Kasim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde a b Rusca The Electronic Jewish Encyclopaedia Baku 15 Kasim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde 4 Mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Mart 2020 Azeri Jews Centuries of coexistence in Azerbaijan 18 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde by Gabriel Lerner The Jewish Journal 11 August 2007 Retrieved 23 February 2008 The All Soviet Population Census of 1926 10 Subat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Demoscope ru Rusca The Eurasian Jewish Congress the Jewish Community of Azerbaijan 27 Eylul 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Rusca From the History of the Jews of Dagestan 28 Eylul 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde by I Semenov Rusca Polyethnicity in Dagestan 29 Eylul 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde by L Landa The All Soviet Population Census of 1989 Azerbaijan 26 Agustos 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 31 Mart 2010 Brief Report on the Expedition to Azerbaijan in June 1997 16 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde by V Dymshits Centre for the Creation of the Jewish Museum in Saint Petersburg Rusca Mehriban Aliyeva Participated in Groundbreaking for Jewish School 28 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Day az 1 June 2007 Retrieved 25 June 2007 Report on Global Anti Semitism released by the Bureau of Democracy Human Rights and Labor January 5 2005 31 Mart 2010 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 31 Mart 2010