Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İradecilik ya da istenççilik (veya voluntarizm) "iradeye (Latince: voluntas) zekâdan daha baskın rol atfeden bir metafizik veya psikolojik sistem" ya da eşit derecede "gerek evrende gerekse insan davranışlarında iradenin temel faktör olduğu öğreti". İradecilik, felsefe tarihi boyunca çeşitli noktalarda ortaya çıkmış, metafizik, psikoloji, siyaset felsefesi ve teoloji alanlarında uygulama görmüştür.
İradecilik terimi Ferdinand Tönnies tarafından felsefe literatürüne kazandırılmış ve özellikle Wilhelm Wundt ve tarafından kullanılmıştır.
Orta çağ felsefesinde ortaya çıkan ve iradeci olarak tanımlanabilecek filozoflarların önemlilerinden biri olan Augustinus'a göre zihinsel ve ruhsal süreçlerde belirleyici olan iradedir. Duns Scotus da iradeye esas rolü veren bir başka Orta Çağ filozofudur. 18. yüzyıl felsefesinden itibaren ise irade kavramının yeniden önem kazandığı görülmektedir. İrade kavramının Kant'ta mutlak dikkate değer olan anlamında, Fichte'de evrenin mutlak yaratıcı ilkesi anlamında kullanılmaktadır.
İradeyi felsefesinin mutlak ilkesi haline getirmiş olan filozof ise Arthur Schopenhauer'dir. Ünlü başyapıtını Schopenhauer, İstenç ve Tasarım Olarak Dünya başlığı altında yayınlamıştır. Ona göre irade her türlü gerçekliğin temel ilkesidir. İradeye önem veren bir başka filozof ise, Schopenhauer'in yolunda giden Nietzsche'dir. Nietzsche güç istenci kavramını öne sürer ve buna göre yaşamın olduğu her yerde bu istencin de olduğunu belirtir. Dünyanın ve yaşamın özü güç istencidir.
Teolojik iradecilik
Orta çağ teolojik iradeciliği
Duns Scotus ve Ockhamlı William (en önde gelen Orta Çağ skolastik filozoflarından ikisi) ile ilişkili olarak Orta Çağ teolojik iradeciliği (meta-etik teolojik iradecilik ile karıştırılmamalıdır) genellikle ilahi iradeye ve insanın özgürlüğüne (voluntas superior intellectu) felsefi vurgu olarak kabul edilir. Örneğin, Scotus, ahlakın Tanrı'nın aklı veya bilgisinden çok, iradesi ve seçiminden kaynaklandığını savundu. Buna göre, Tanrı son kertede eylemlerinin rasyonelleştirilmesi ve mantık yoluyla açıklanması gerekmeyen ve mümkün olmayan, bir varlık olarak tanımlanmalıdır. Bu nedenle, iradecilik genellikle skolastik Thomas Aquinas tarafından savunulan entelektüalizm ile çelişir.
Doğa felsefesine bir yaklaşım olarak teolojik iradecilik
Teolojik iradecilik aynı zamanda Pierre Gassendi, Walter Charleton, Robert Boyle,Isaac Barrow ve Isaac Newton gibi bazı ilk modern doğa filozofları tarafından kabul edildiği tartışmalı olan teolojik bağlılıklar—yani, Hristiyanlık öğretilerinin belirli yorumları—anlamına da gelir. Bu, ilk modern bilimle ilişkili ampirik bir yaklaşım sonucunu doğurdu. Dolayısıyla, iradecilik, Tanrı'ya olan inancın veya imanın bireye önceden ilahi bir iman armağanı gerekmesinin aksine, irade ile elde edilebilmesine izin verir. Bu kavram, en azından bazı tarihçiler ve filozoflar (örneğin, tarihçi ve filozof ) arasında rağbet görerek geçerli kabul edilmiştir. 20. yüzyılda teolojik iradeciliğin bir temsilcisi idi.
Metafizik iradecilik
Metafizik iradeciliğin bir savunucusu 19. yüzyıl Alman filozofu Arthur Schopenhauer'dir. Ona göre, irade akıl yürütme değil, aklın tali bir olgu olduğu, irrasyonel, bilinçsiz bir dürtüdür. İrade aslında tüm gerçekliğin özündeki güçtür. Dürtü-niyet-hayati dinamiklerin bu şekilde ortaya konması daha sonra Friedrich Nietzsche (güç istenci), Philipp Mainländer (ölme istenci), Eduard von Hartmann, ve Sigmund Freud'u (zevk alma istenci) etkiledi.
Epistemolojik iradecilik
Epistemolojide, epistemolojik iradecilik, inancın, sadece bir kişinin bilişsel tutumunu veya belirtilen bir önermeye göre psikolojik kesinlik derecesini kaydetmekten çok, bir irade meselesi olduğu görüşüdür. Kişi inançlar konusunda iradeci ise, belirli bir P önermesi hakkında çok emin olduğunu düşünmesi ve aynı zamanda P'ye çok düşük bir öznel olasılık vermesi tutarlıdır. Bu, Bas van Fraassen'in yansıtma ilkesinin temelidir.
Politik iradecilik
Politik iradecilik ya da voluntarizm, politik otoritenin iradeye dayalı olduğunu belirten görüştür. Thomas Hobbes, Jean-Jacques Rousseau ve Alman idealist geleneğinin birçok üyesi gibi teorisyenlerin öne sürdüğü bu görüş, politik otoritenin bir iradeden kaynaklandığını belirtir.
Marksist söylemde voluntarizm, metafizik iradeciliğe (özellikle Machizm'e) felsefi bağlılık ile özellikle Alexander Bogdanov'la ilişkilendirilen aşırı devrimci taktiklere politik bağlılık arasındaki bağlantıyı belirtmek için kullanılırdı.
Günümüzde kendilerini voluntarist olarak tanımlayanlar çoğunlukla özgür iradeye ve gönüllüğe vurgu yapan liberteryenlerdir.
Eleştirel iradecilik
Bilim felsefesinde 'in eleştirel iradeciliği, bilimlerde kuramsallaştırmanın iradenin kaçınılmaz özgür kararı ile başladığını öne süren bir biçimidir. Dingler'in eleştirel iradeciliğinin halef okulu, metodik (ayrıca bkz. Marburg Okulu'nun ).
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ a b Voluntarism (philosophy) 25 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . –
- ^ . New York City, New York: Touchstone Books-Simon & Schuster. 1926. ISBN .
- ^ Walker, L. (1912). Voluntarism 27 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Catholic Encyclopedia içinde. New York: Robert Appleton Company. Erişim tarihi: 27 Eylül 2019, .
- ^ "Voluntarism" 15 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .,
- ^ , The Fall of Man and the Foundations of Science, Cambridge University Press, s. 220: "Boyle'un doğa felsefesine yaklaşımında teolojik voluntarizminin etkisi hakkında ikincil literatürde bir hayli tartışma bulunmaktadır."
- ^ Sandy Boucher, "Stances and Epistemology: Values, Pragmatics, and Rationality", Metaphilosophy 49(4), Temmuz 2018, s. 521–547.
- ^ Christopher W. Morris, "The Very Idea of Popular Sovereignty: “We the People” Reconsidered" 6 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Social Philosophy and Policy 17 (1):1 (2000).
- ^ Paul LeBlanc. Lenin and the Revolutionary Party.
- ^ , Protophysics of Time: Constructive Foundation and History of Time Measurement, Springer, 2012.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Iradecilik ya da istenccilik veya voluntarizm iradeye Latince voluntas zekadan daha baskin rol atfeden bir metafizik veya psikolojik sistem ya da esit derecede gerek evrende gerekse insan davranislarinda iradenin temel faktor oldugu ogreti Iradecilik felsefe tarihi boyunca cesitli noktalarda ortaya cikmis metafizik psikoloji siyaset felsefesi ve teoloji alanlarinda uygulama gormustur Iradecilik terimi Ferdinand Tonnies tarafindan felsefe literaturune kazandirilmis ve ozellikle Wilhelm Wundt ve tarafindan kullanilmistir Orta cag felsefesinde ortaya cikan ve iradeci olarak tanimlanabilecek filozoflarlarin onemlilerinden biri olan Augustinus a gore zihinsel ve ruhsal sureclerde belirleyici olan iradedir Duns Scotus da iradeye esas rolu veren bir baska Orta Cag filozofudur 18 yuzyil felsefesinden itibaren ise irade kavraminin yeniden onem kazandigi gorulmektedir Irade kavraminin Kant ta mutlak dikkate deger olan anlaminda Fichte de evrenin mutlak yaratici ilkesi anlaminda kullanilmaktadir Iradeyi felsefesinin mutlak ilkesi haline getirmis olan filozof ise Arthur Schopenhauer dir Unlu basyapitini Schopenhauer Istenc ve Tasarim Olarak Dunya basligi altinda yayinlamistir Ona gore irade her turlu gercekligin temel ilkesidir Iradeye onem veren bir baska filozof ise Schopenhauer in yolunda giden Nietzsche dir Nietzsche guc istenci kavramini one surer ve buna gore yasamin oldugu her yerde bu istencin de oldugunu belirtir Dunyanin ve yasamin ozu guc istencidir Teolojik iradecilikOrta cag teolojik iradeciligi Duns Scotus ve Ockhamli William en onde gelen Orta Cag skolastik filozoflarindan ikisi ile iliskili olarak Orta Cag teolojik iradeciligi meta etik teolojik iradecilik ile karistirilmamalidir genellikle ilahi iradeye ve insanin ozgurlugune voluntas superior intellectu felsefi vurgu olarak kabul edilir Ornegin Scotus ahlakin Tanri nin akli veya bilgisinden cok iradesi ve seciminden kaynaklandigini savundu Buna gore Tanri son kertede eylemlerinin rasyonellestirilmesi ve mantik yoluyla aciklanmasi gerekmeyen ve mumkun olmayan bir varlik olarak tanimlanmalidir Bu nedenle iradecilik genellikle skolastik Thomas Aquinas tarafindan savunulan entelektualizm ile celisir Doga felsefesine bir yaklasim olarak teolojik iradecilik Teolojik iradecilik ayni zamanda Pierre Gassendi Walter Charleton Robert Boyle Isaac Barrow ve Isaac Newton gibi bazi ilk modern doga filozoflari tarafindan kabul edildigi tartismali olan teolojik bagliliklar yani Hristiyanlik ogretilerinin belirli yorumlari anlamina da gelir Bu ilk modern bilimle iliskili ampirik bir yaklasim sonucunu dogurdu Dolayisiyla iradecilik Tanri ya olan inancin veya imanin bireye onceden ilahi bir iman armagani gerekmesinin aksine irade ile elde edilebilmesine izin verir Bu kavram en azindan bazi tarihciler ve filozoflar ornegin tarihci ve filozof arasinda ragbet gorerek gecerli kabul edilmistir 20 yuzyilda teolojik iradeciligin bir temsilcisi idi Metafizik iradecilikMetafizik iradeciligin bir savunucusu 19 yuzyil Alman filozofu Arthur Schopenhauer dir Ona gore irade akil yurutme degil aklin tali bir olgu oldugu irrasyonel bilincsiz bir durtudur Irade aslinda tum gercekligin ozundeki guctur Durtu niyet hayati dinamiklerin bu sekilde ortaya konmasi daha sonra Friedrich Nietzsche guc istenci Philipp Mainlander olme istenci Eduard von Hartmann ve Sigmund Freud u zevk alma istenci etkiledi Epistemolojik iradecilikEpistemolojide epistemolojik iradecilik inancin sadece bir kisinin bilissel tutumunu veya belirtilen bir onermeye gore psikolojik kesinlik derecesini kaydetmekten cok bir irade meselesi oldugu gorusudur Kisi inanclar konusunda iradeci ise belirli bir P onermesi hakkinda cok emin oldugunu dusunmesi ve ayni zamanda P ye cok dusuk bir oznel olasilik vermesi tutarlidir Bu Bas van Fraassen in yansitma ilkesinin temelidir Politik iradecilikPolitik iradecilik ya da voluntarizm politik otoritenin iradeye dayali oldugunu belirten gorustur Thomas Hobbes Jean Jacques Rousseau ve Alman idealist geleneginin bircok uyesi gibi teorisyenlerin one surdugu bu gorus politik otoritenin bir iradeden kaynaklandigini belirtir Marksist soylemde voluntarizm metafizik iradecilige ozellikle Machizm e felsefi baglilik ile ozellikle Alexander Bogdanov la iliskilendirilen asiri devrimci taktiklere politik baglilik arasindaki baglantiyi belirtmek icin kullanilirdi Gunumuzde kendilerini voluntarist olarak tanimlayanlar cogunlukla ozgur iradeye ve gonulluge vurgu yapan liberteryenlerdir Elestirel iradecilikBilim felsefesinde in elestirel iradeciligi bilimlerde kuramsallastirmanin iradenin kacinilmaz ozgur karari ile basladigini one suren bir bicimidir Dingler in elestirel iradeciliginin halef okulu metodik ayrica bkz Marburg Okulu nun Ayrica bakinizOzgur irade Orta cag felsefesi 19 yuzyil felsefesiKaynakca a b Voluntarism philosophy 25 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde New York City New York Touchstone Books Simon amp Schuster 1926 ISBN 0 671 69500 2 Walker L 1912 Voluntarism 27 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Catholic Encyclopedia icinde New York Robert Appleton Company Erisim tarihi 27 Eylul 2019 Voluntarism 15 Agustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde The Fall of Man and the Foundations of Science Cambridge University Press s 220 Boyle un doga felsefesine yaklasiminda teolojik voluntarizminin etkisi hakkinda ikincil literaturde bir hayli tartisma bulunmaktadir Sandy Boucher Stances and Epistemology Values Pragmatics and Rationality Metaphilosophy 49 4 Temmuz 2018 s 521 547 Christopher W Morris The Very Idea of Popular Sovereignty We the People Reconsidered 6 Subat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Social Philosophy and Policy 17 1 1 2000 Paul LeBlanc Lenin and the Revolutionary Party Protophysics of Time Constructive Foundation and History of Time Measurement Springer 2012