Moldova tarihi bugünkü Moldova topraklarının tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar uzanan tarihini kapsar. Günümüzde Moldova adıyla anılan topraklar Prut ve Dinyester nehirlerinin arasında tarihi adı Besarabya olan bölgedir. Bu bölge 1812 yılına kadar Boğdan adıyla anılan devletin doğu kısmını oluşturuyordu. 1812 yılından sonra Rusya'nın eline geçti. Boğdan'ın geri kalan kısmı ise etnik bakımdan kardeş olan Eflak'la birleşerek günümüzdeki Romanya Devleti'ni oluşturdu. Moldova halkı Romanya halkıyla aynı dili konuşmaktadır, etnik bakımdan kardeş uluslardır. Dolayısıyla Moldova tarihi Romanya tarihi'yle iç içe geçmiş bir tarihtir.
İlk çağlar
Moldova'nın içinde bulunduğu ve Romanya topraklarını da kapsayan bölgede yaşayan Traklar MÖ 1. yüzyılda Daçya Krallığını kurdular. Bu krallık MÖ 82 yılında Kral Burebista'nın yönetimi altında en geniş sınırlarına ulaştı. Daçyalılar MS 87 yılında Roma İmparatoru Domitian'ın zamanında bir Roma eyaleti olan Moesia'ya saldırarak Roma İmparatorluğu'yla karşı karşıya geldiler. 101-107 yılları arasında Roma İmparatoru Trajan'ın ordularına yenilerek Roma İmparatorluğu'nun bir eyaleti haline geldiler. Bu bölge gümüş ve altın açısından çok zengin olduğu için Romalıların en çok ilgisini çeken sömürgelerinden biri haline geldi. Çok sayıda Romalı bölgeye yerleşti. Latince çok yaygın bir şekilde kullanılmaya başlandı. Böylece eski Rumence (Moldovca) dili doğmuş oldu (Bakınız: Latinceden Rumenceye ses değişiklikleri). Romalılar 271 yılı civarına kadar Daçya'da kaldılar. Ancak sonunda Gotlar'ın istilalarına dayanamayarak bölgeden geri çekilmek zorunda kaldılar.
Romalılardan sonra bölge arka arkaya birçok kavim tarafında istila edildi. 271-378 yılları arasında Gotlar'ın, 435 yılına kadar Hunlar'ın egemenliği altında kaldı. 6. yüzyılda Avarlar ve Slavların istilalarına uğradı. 9.-11. yüzyıllar arasında Romanya topraklarının büyük bölümü Birinci Bulgar Devleti'nin bir parçası olarak yaşadı. Bu dönemi Macar, Peçenek, Kuman ve Tatar istilaları izledi.
Orta Çağ
Moldovalıların tarihte kurduğu ilk devlet 1352 yılında Dragoş tarafından kurulmuş Boğdan Beyliğidir. Boğdan'ın bu dönemdeki ünlü voyvodası III. Ştefan (Büyük Ştefan) 1457 -1504 yılları arasında 47 yıl gibi uzun bir süre hüküm sürdü. Ştefan 1475 yılındaki Vaslui Savaşı'nda Osmanlı ordusunu yenmeyi başardı, ancak ölümünden sonra 16. yüzyılda Boğdan da Osmanlı egemenliği altına girdi.
Osmanlı dönemi
Osmanlı döneminde Eflak ve Boğdan tampon devletlerdi. Osmanlılara vergi verir, savaşlarda asker yardımı yaparlardı. Beyliklerin voyvodaları Rumen soyluları arasından Osmanlı padişahı tarafından atanırdı. Ayrıca bu beylikler İstanbul'un yiyecek ihtiyacını karşılamakta önemli bir rol oynarlardı. Ancak Osmanlılar Eflak ve Boğdan'ı hiçbir zaman tamamıyla ilhak etmediler. Yaş gibi büyük Moldova şehirlerinde sık sık Osmanlı vatandaşlarına rastlandıysa da oranları azdı. Bu şehirler hiçbir zaman Sofya, Belgrad, Selanik veya Üsküp gibi Osmanlı karakteri kazanmadı.
18. yüzyıldan itibaren Rusya'nın güçlenerek Balkanlara göz dikmesi sonucu Romanya toprakları Osmanlı Devleti ve Çarlık Rusyası'nın sık sık karşı karşıya geldikleri topraklar haline geldiler. Osmanlı-Rus Savaşları'nın birçoğu Romanya topraklarında çarpışıldı. Ancak 1711 yılında Boğdan beyi Dimitri Kantemiroğlu'nun Rus Çarı I. Petro ile anlaşma yaparak Osmanlı Devleti'ne isyan etmesinden sonra Osmanlılar Rumenlere olan güvenlerini kaybettiler. Bu tarihten sonra 18. yüzyıl boyunca Osmanlılar Eflak ve Boğdan beylerini Osmanlı vatandaşı Fenerli Rumlar'ın arasından seçtiler.
Fenerli Rumlardan Nikolas Mavrokordatos 1711 yılında Osmanlı Devleti'nin baş tercümanıydı, Kantemiroğlu'nun azledilmesinden sonra Sadrazam Baltacı Mehmet Paşa tarafından Boğdan Beyliğine atandı. Mavrokordatos ailesi İstanbul'un nüfuzlu ailelerinden biriydi ve Osmanlı sarayının güvenini kazanmıştı. 18. yüzyıl boyunca birçok Eflak ve Boğdan beyleri Mavrokordatos ve İpsilantis ailesi gibi Fenerli Rum aileler arasından seçildi. Bu durum 1821'deki Yunan Bağımsızlık Savaşı'na kadar devam etti. Ancak bu savaşta Fenerli Rumların önemli bir rol oynaması üzerine Osmanlılar Rumlara olan güvenlerini yitirdiler. Bir daha Fenerli Rumlara devletin yüksek kademelerinde görev verilmedi.
Osmanlılar 1806-1812 Osmanlı-Rus Savaşı'nı kaybedince 1812 yılında Rusya'yla Bükreş Antlaşması'nı imzalayarak Besarabya'yı Rusya'ya bırakmak zorunda kaldılar. Besarabya Boğdan'ın Prut nehrinin doğusunda kalan kısmıydı. Bu anlaşma Boğdan'ı ikiye bölmüş oldu. Bu bölünme günümüzde kadar uzanan Romanya-Moldova bölünmesinin temel nedenini oluşturmaktadır. 93 Harbi'nde Osmanlıların Ruslar karşısında aldıkları yenilgiden sonra 1878 yılında yapılan Berlin Antlaşması'yla Eflak ve Boğdan Osmanlı Devleti'nden bağımsızlıklarını kazandılar. Romanya adı altında birleştiler. Ancak Rusya 1812 yılında ele geçirdiği Besarabya'yı geri vermedi.
Yakın tarih
1812 yılındaki Bükreş Antlaşması'yla Rusya'nın egemenliğine giren bölge olan Besarabya Rus İmparatorluğu'nun bir vilayeti olarak kaldı. Rusya'nın Kırım Savaşı'nda yenilmesinden sonra Moldova'nın bir kısmı olan Güney Besarabya Romanya'ya verildi. Ancak Rusya 1878'deki Berlin Kongresi ile bu bölgeyi tekrar geri aldı. I. Dünya Savaşından sonra bölge bir daha Romanya'nın eline geçti. 1924 yılında ise Rusya'nın baskısıyla o dönemde etnik Ukraynalıların hakimiyetinde olan Dinyester'in doğu yakasında Moldova Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti (MÖSSC) kuruldu.
1939'daki Nazi-Sovyet Paktı'nın imzalanmasından sonra 1940 yılında Sovyetler Birliği Besarabya'yı yeniden ele geçirmiş ve bu bölgenin büyük bir kısmını MÖSSC ile birleştirmiştir. Almanya'nın SSCB'ne saldırması ile SSCB bir kez daha 1941 Temmuz'unda Moldova'yı Romanya'ya vermek zorunda kalmış, ancak Sovyet kontrolü 1944 Ağustos'unda yeniden sağlanmıştır. Moldova'nın şimdiki sınırları Prut ve Dinyester nehirlerinin arasındaki Besarabya denilen tarihi bölgenin SSCB tarafından Romanya'dan alınması ile 1947'de çizilmiştir. Romanya ile ilişkileri kesilmiş, kril alfabesi kullanma zorunluluğu getirilmiş, Rusların ve Ukraynalıların endüstriyel bölgelere büyük çaplı göçleri özellikle desteklenmiştir. 1950'lerde ise binlerce etnik Romen, Orta Asya'ya göç etmek zorunda bırakılmıştır.
1986'da Sovyet Lideri Gorbaçov tarafından uygulanan Glasnost politikası ile birlikte ulusal ve kültürel bağımsızlık için uğraş veren birçok bağımsız politik grup ortaya çıkmıştır. 1990 Şubat'ında Cumhuriyet'in Yüksek Sovyet (Parlamento) seçimleri yapılmıştır. Moldova'nın bağımsızlık ve reformlara yönelik çalışmaları 1990 yılında artmıştır. serbest piyasa ekonomisine geçiş yolunda çalışmalara bu yıl içerisinde başlanmıştır. Yine aynı yılın ilkbaharında yapılan seçimlerde Moldova Halk Cephesi Parlamento'da çoğunluğu sağlamış ve Anayasa'da bir dizi değişiklik yapılmıştır. Pek çok Sovyet Cumhuriyeti'nde tam bağımsızlık, Moskova'daki başarısız darbe girişimi sonucunda kazanılmıştır. Darbenin bastırılmasından sonra Moldova, 27 Ağustos 1991'de bağımsızlığını kazanmıştır. Bu hareketin ardından Ukrayna sınırında gümrük ofisleri açılmış ve Rus askerlerinin Cumhuriyet'ten ayrılması talep edilerek, Moldova Ulusal Ordusu kurulmuştur. 21 Aralık 1991 tarihinde Moldova yönetimi halkın büyük ölçüde karşı çıkmasına rağmen Almatı'da yapılan toplantıda eşit ve kurucu üye olarak Bağımsız Devletler Topluluğu'nun oluşmasına yönelik anlaşmayı imzalamıştır.
Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra uluslararası sistemin gündemini meşgul eden etnik sorunlar Moldova'nın da gündemini şekillendirecek potansiyel bir faktör olarak karşımıza çıkmaktadır. Ancak Gagoğuzlara verilen özerklik, Sovyetler Birliğinin dağılmasından sonra barışçı yolla çözümlenen ilk ve tek etnik sorun olma özelliğini korumaktadır.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Moldova tarihi bugunku Moldova topraklarinin tarih oncesi donemlerden gunumuze kadar uzanan tarihini kapsar Gunumuzde Moldova adiyla anilan topraklar Prut ve Dinyester nehirlerinin arasinda tarihi adi Besarabya olan bolgedir Bu bolge 1812 yilina kadar Bogdan adiyla anilan devletin dogu kismini olusturuyordu 1812 yilindan sonra Rusya nin eline gecti Bogdan in geri kalan kismi ise etnik bakimdan kardes olan Eflak la birleserek gunumuzdeki Romanya Devleti ni olusturdu Moldova halki Romanya halkiyla ayni dili konusmaktadir etnik bakimdan kardes uluslardir Dolayisiyla Moldova tarihi Romanya tarihi yle ic ice gecmis bir tarihtir Ilk caglarMO 82 yilinda Burebista tarafindan yonetilen Dacya nin sinirlari Moldova nin icinde bulundugu ve Romanya topraklarini da kapsayan bolgede yasayan Traklar MO 1 yuzyilda Dacya Kralligini kurdular Bu krallik MO 82 yilinda Kral Burebista nin yonetimi altinda en genis sinirlarina ulasti Dacyalilar MS 87 yilinda Roma Imparatoru Domitian in zamaninda bir Roma eyaleti olan Moesia ya saldirarak Roma Imparatorlugu yla karsi karsiya geldiler 101 107 yillari arasinda Roma Imparatoru Trajan in ordularina yenilerek Roma Imparatorlugu nun bir eyaleti haline geldiler Bu bolge gumus ve altin acisindan cok zengin oldugu icin Romalilarin en cok ilgisini ceken somurgelerinden biri haline geldi Cok sayida Romali bolgeye yerlesti Latince cok yaygin bir sekilde kullanilmaya baslandi Boylece eski Rumence Moldovca dili dogmus oldu Bakiniz Latinceden Rumenceye ses degisiklikleri Romalilar 271 yili civarina kadar Dacya da kaldilar Ancak sonunda Gotlar in istilalarina dayanamayarak bolgeden geri cekilmek zorunda kaldilar Romalilardan sonra bolge arka arkaya bircok kavim tarafinda istila edildi 271 378 yillari arasinda Gotlar in 435 yilina kadar Hunlar in egemenligi altinda kaldi 6 yuzyilda Avarlar ve Slavlarin istilalarina ugradi 9 11 yuzyillar arasinda Romanya topraklarinin buyuk bolumu Birinci Bulgar Devleti nin bir parcasi olarak yasadi Bu donemi Macar Pecenek Kuman ve Tatar istilalari izledi Orta CagBogdan Prensligi nin bayragi Moldovalilarin tarihte kurdugu ilk devlet 1352 yilinda Dragos tarafindan kurulmus Bogdan Beyligidir Bogdan in bu donemdeki unlu voyvodasi III Stefan Buyuk Stefan 1457 1504 yillari arasinda 47 yil gibi uzun bir sure hukum surdu Stefan 1475 yilindaki Vaslui Savasi nda Osmanli ordusunu yenmeyi basardi ancak olumunden sonra 16 yuzyilda Bogdan da Osmanli egemenligi altina girdi Osmanli donemiBogdan beyi Dimitri Kantemiroglu Osmanli doneminde Eflak ve Bogdan tampon devletlerdi Osmanlilara vergi verir savaslarda asker yardimi yaparlardi Beyliklerin voyvodalari Rumen soylulari arasindan Osmanli padisahi tarafindan atanirdi Ayrica bu beylikler Istanbul un yiyecek ihtiyacini karsilamakta onemli bir rol oynarlardi Ancak Osmanlilar Eflak ve Bogdan i hicbir zaman tamamiyla ilhak etmediler Yas gibi buyuk Moldova sehirlerinde sik sik Osmanli vatandaslarina rastlandiysa da oranlari azdi Bu sehirler hicbir zaman Sofya Belgrad Selanik veya Uskup gibi Osmanli karakteri kazanmadi Bogdan beyi Nikolas Mavrokordatos 18 yuzyildan itibaren Rusya nin guclenerek Balkanlara goz dikmesi sonucu Romanya topraklari Osmanli Devleti ve Carlik Rusyasi nin sik sik karsi karsiya geldikleri topraklar haline geldiler Osmanli Rus Savaslari nin bircogu Romanya topraklarinda carpisildi Ancak 1711 yilinda Bogdan beyi Dimitri Kantemiroglu nun Rus Cari I Petro ile anlasma yaparak Osmanli Devleti ne isyan etmesinden sonra Osmanlilar Rumenlere olan guvenlerini kaybettiler Bu tarihten sonra 18 yuzyil boyunca Osmanlilar Eflak ve Bogdan beylerini Osmanli vatandasi Fenerli Rumlar in arasindan sectiler Fenerli Rumlardan Nikolas Mavrokordatos 1711 yilinda Osmanli Devleti nin bas tercumaniydi Kantemiroglu nun azledilmesinden sonra Sadrazam Baltaci Mehmet Pasa tarafindan Bogdan Beyligine atandi Mavrokordatos ailesi Istanbul un nufuzlu ailelerinden biriydi ve Osmanli sarayinin guvenini kazanmisti 18 yuzyil boyunca bircok Eflak ve Bogdan beyleri Mavrokordatos ve Ipsilantis ailesi gibi Fenerli Rum aileler arasindan secildi Bu durum 1821 deki Yunan Bagimsizlik Savasi na kadar devam etti Ancak bu savasta Fenerli Rumlarin onemli bir rol oynamasi uzerine Osmanlilar Rumlara olan guvenlerini yitirdiler Bir daha Fenerli Rumlara devletin yuksek kademelerinde gorev verilmedi Osmanlilar 1806 1812 Osmanli Rus Savasi ni kaybedince 1812 yilinda Rusya yla Bukres Antlasmasi ni imzalayarak Besarabya yi Rusya ya birakmak zorunda kaldilar Besarabya Bogdan in Prut nehrinin dogusunda kalan kismiydi Bu anlasma Bogdan i ikiye bolmus oldu Bu bolunme gunumuzde kadar uzanan Romanya Moldova bolunmesinin temel nedenini olusturmaktadir 93 Harbi nde Osmanlilarin Ruslar karsisinda aldiklari yenilgiden sonra 1878 yilinda yapilan Berlin Antlasmasi yla Eflak ve Bogdan Osmanli Devleti nden bagimsizliklarini kazandilar Romanya adi altinda birlestiler Ancak Rusya 1812 yilinda ele gecirdigi Besarabya yi geri vermedi Yakin tarih1812 yilindaki Bukres Antlasmasi yla Rusya nin egemenligine giren bolge olan Besarabya Rus Imparatorlugu nun bir vilayeti olarak kaldi Rusya nin Kirim Savasi nda yenilmesinden sonra Moldova nin bir kismi olan Guney Besarabya Romanya ya verildi Ancak Rusya 1878 deki Berlin Kongresi ile bu bolgeyi tekrar geri aldi I Dunya Savasindan sonra bolge bir daha Romanya nin eline gecti 1924 yilinda ise Rusya nin baskisiyla o donemde etnik Ukraynalilarin hakimiyetinde olan Dinyester in dogu yakasinda Moldova Ozerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti MOSSC kuruldu 1918 yilindaki Romanya yla Besarabya nin birlesme antlasmasi1939 yilinda Nazi Sovyet Paktinin imzalanmasi 1939 daki Nazi Sovyet Pakti nin imzalanmasindan sonra 1940 yilinda Sovyetler Birligi Besarabya yi yeniden ele gecirmis ve bu bolgenin buyuk bir kismini MOSSC ile birlestirmistir Almanya nin SSCB ne saldirmasi ile SSCB bir kez daha 1941 Temmuz unda Moldova yi Romanya ya vermek zorunda kalmis ancak Sovyet kontrolu 1944 Agustos unda yeniden saglanmistir Moldova nin simdiki sinirlari Prut ve Dinyester nehirlerinin arasindaki Besarabya denilen tarihi bolgenin SSCB tarafindan Romanya dan alinmasi ile 1947 de cizilmistir Romanya ile iliskileri kesilmis kril alfabesi kullanma zorunlulugu getirilmis Ruslarin ve Ukraynalilarin endustriyel bolgelere buyuk capli gocleri ozellikle desteklenmistir 1950 lerde ise binlerce etnik Romen Orta Asya ya goc etmek zorunda birakilmistir 1986 da Sovyet Lideri Gorbacov tarafindan uygulanan Glasnost politikasi ile birlikte ulusal ve kulturel bagimsizlik icin ugras veren bircok bagimsiz politik grup ortaya cikmistir 1990 Subat inda Cumhuriyet in Yuksek Sovyet Parlamento secimleri yapilmistir Moldova nin bagimsizlik ve reformlara yonelik calismalari 1990 yilinda artmistir serbest piyasa ekonomisine gecis yolunda calismalara bu yil icerisinde baslanmistir Yine ayni yilin ilkbaharinda yapilan secimlerde Moldova Halk Cephesi Parlamento da cogunlugu saglamis ve Anayasa da bir dizi degisiklik yapilmistir Pek cok Sovyet Cumhuriyeti nde tam bagimsizlik Moskova daki basarisiz darbe girisimi sonucunda kazanilmistir Darbenin bastirilmasindan sonra Moldova 27 Agustos 1991 de bagimsizligini kazanmistir Bu hareketin ardindan Ukrayna sinirinda gumruk ofisleri acilmis ve Rus askerlerinin Cumhuriyet ten ayrilmasi talep edilerek Moldova Ulusal Ordusu kurulmustur 21 Aralik 1991 tarihinde Moldova yonetimi halkin buyuk olcude karsi cikmasina ragmen Almati da yapilan toplantida esit ve kurucu uye olarak Bagimsiz Devletler Toplulugu nun olusmasina yonelik anlasmayi imzalamistir Sovyetler Birligi nin dagilmasindan sonra uluslararasi sistemin gundemini mesgul eden etnik sorunlar Moldova nin da gundemini sekillendirecek potansiyel bir faktor olarak karsimiza cikmaktadir Ancak Gagoguzlara verilen ozerklik Sovyetler Birliginin dagilmasindan sonra barisci yolla cozumlenen ilk ve tek etnik sorun olma ozelligini korumaktadir