Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ontoloji, varlık felsefesi ya da varlıkbilim, temel sorunu varlık olan felsefi disiplin. Varlık ya da varoluş ile bunların temel kategorilerinin araştırılmasıdır. "Varlık" ve "varolan" ayrımını; "varlık vardır" ve "varlık yoktur" fikirlerini tartışır.
Aristoteles'e göre ontoloji varlığın mahiyetinin (niteliğinin) bilimidir veya varlıkların özsel incelenmesidir. Ontoloji hangi varlık kategorilerinin daha temel olduğunu belirlemekle uğraşır ve bu kategorilerdekilerden hangilerinin var olduğunun söylenebileceğini sorar.
Varlık bir nesne ya da başka tekil bir şey değildir. Nesneler var olan cisimlerden oluşur. Örneğin; ağaçlar, masalar, evler, vs. Oysa varlık bir nesne değildir. Nesneler varolanlardır fakat bütün nesneleri kendinde tutan varlık bir nesne degildir. Gerçek varlığın ortaya çıkmasında, varlığı varlık yapan nedir? Var olanı var olan yapan nedir? sorularına Heidegger'in yanıtı "Zaman" olmuştur. "Var olan zamansal olandır." Varlıkla iç içe olup onu aydınlatan ve onu varlık olarak varlık yapan hep zamandır. Varlığı varlık yapan zaman, metafizik anlamdaki varlığı değil ama, hakikat alanındaki varlığı açıklar. Heidegger'e göre ontolojik araştırma sayesinde varlığın iki anlamını da bilmek mümkündür, fakat böyle bir varlığın Zaman olmaksızın var olamayacağını kabul etmek gerekir. O halde varlığın zaman olduğu düşünülebilir.
Değişik filozoflar temel varlık kategorileri için değişik listeler yapmışlardır. Ontolojinin temel sorunlarından biri "Temel varlık kategorileri nelerdir?" sorusudur.
Ontolojik sorular
- Bilgi kuramı nedir?
- Varlık nedir?
- Varoluş nedir?
- Fiziksel nesneler nelerdir?
- Bir fiziksel nesnenin var olduğu söylemini kanıtlamak mümkün müdür?
- Bir nesnenin özellikleri veya ilişkileri nedir ve bunlar nesneyle nasıl ilişkilidir?
- Var oluş bir özellik midir?
- Bir nesne ne zaman yok olur, ne zaman değişir?
- Doğru nedir?
- Varlığı gerçek ve edimsel yapan nedir?
Varlık konusuna yaklaşımlar
Bilim açısından varlık
Bilimler varlığı bir gerçeklik olarak ele alır. Varlık alanında her durumu nedensellik ilişkisi içinde değerlendirir. Varlıkla ilgili açıklayıcı ilkeleri, bilimsel kuram ve yasaları bulmaya çalışır. Bilim bu tavrıyla doğaya, varlığa egemen olmaya, onu kontrolü altında tutmaya çalışır.
Felsefe açısından varlık
Felsefe varlığın olup olmadığı, bilinip bilinemeyeceği gibi sorularla uğraşıp bunları kendi içinde tutarlı ve çelişkisiz olma şartıyla cevaplar. Felsefe varlık problemlerini bir yöntem dahilinde değil de saf düşünme ve akıl yoluyla cevaplamaya çalışır. Felsefe varlığı bütün olarak kabul eder ve buna göre çalışmalarını yapar. Felsefede varlık sorunu evreni açıklama çabalarıyla başlamıştır.
Varlık var mıdır?
Varlık yoktur
Varlığın gerçekte bulunmadığını savunan görüşler, varlık üzerine gerçeklik-gerçek dışılık şeklinde bir ayrım yapmayı reddetmiş ve varlıklar hakkında nesnel bir kabul yapılamayacağı için gerçekliğinin belirlenemeyeceğini dile getirmişlerdir. Nihilizm, varlığın var olduğu görüşünü ve yapılan sınıflandırmaları reddetmiştir.
Antik Çin’de ortaya çıkan Taoizm, varlığın kabul edildiği haliyle bulunmadığını savunmaktadır. Tao öğretisi dışındaki her şey, bu görüş tarafından gerçek dışı olarak değerlendirilmektedir.
Varlık vardır
Varlığın gerçekte bulunduğunu savunan realizm ise “varlık nedir” sorusuyla kendi içerisinde birçok farklı görüşe ayrılmaktadır.
Varlık nedir?
Varlık oluştur
Varlığın oluş halinde olduğu görüşü, her şeyin sürekli değiştiğini, hiçbir şeyin eskisi gibi kalmadığını ve varlığın durağan olmayıp oluş süreci içerisinde bulunduğunu savunmaktadır. Heraklitos, bu görüşü "aynı derede iki kere yıkanılmaz" sözüyle örneklendirmiştir.
Başlıca temsilcileri: Heraklitos ve Alfred North Whitehead
Varlık ideadır
Varlığın idea halinde olduğunu savunan idealizm, nesnelerin ve gerçeklik alanının düşünceye bağlı olarak geliştiğini öne sürmektedir. Platon, gerçekliği idealar dünyası ve görüntüler dünyası olarak ikiye ayırmış, varlığın özünün idealar dünyasında olduğunu savunmuştur. Mağara benzetmesini geliştirmiştir.Aristoteles, madde-form kuramını ortaya koymuş ve Platon'un gerçekliğin görüntüler dünyasının dışında olduğu düşüncesini eleştirmiştir.
Farabi, mümkün varlıkların zorunlu varlık olan Tanrı'dan meydana geldiğini savunarak dine dayalı bir idealizm anlayışı geliştirmiştir. Georg Wilhelm Friedrich Hegel, var olmanın temeline geist kavramını yerleştirmiş ve varlığın değişmesini diyalektik üzerinden açıklamıştır. George Berkeley ise, empirizmi savunmasına rağmen, var olmayı algılanmaya indirgeyerek idealist bir bakış açısı sergilemiştir.
Başlıca temsilcileri: Platon, Aristoteles, Farabi, Georg Wilhelm Friedrich Hegel ve George Berkeley
Varlık maddedir
Varlığın madde halinde olduğunu savunan materyalizm, düşünceden bağımsız ve maddi etkileşimlere dayalı bir varlık anlayışı ortaya koymaktadır. Materyalizme göre akıl, maddeye bağlı olarak çalışmaktadır. Mekanik materyalizm ve diyalektik materyalizm olarak kendi içerisinde ikiye ayrılmaktadır.
Demokritos, varlığın sonsuz sayıda atomdan meydana geldiğini savunmuş, evreni mekanik ve determinist bir bakış açısıyla incelemiştir. Thomas Hobbes'un maddenin hareketi üzerine ortaya koyduğu görüşler de, mekanik materyalizmin gelişmesinde etkili olmuştur.
Karl Marx ise, varlığın düşünceden bağımsız olduğunu savunan materyalizm ve karşıtların birbirine dönüşmesi yoluyla değişimin meydana geldiğini öne süren diyalektiği bir araya getirerek, diyalektik materyalizmi kurmuştur.
Başlıca temsilcileri: Demokritos, Thomas Hobbes ve Karl Marx
Varlık hem idea hem maddedir
Varlığın hem idea hem de madde halinde olduğunu savunan düalizm, aklın düşünen ve maddenin yer kaplayan öz olduğunu öne sürmekle birlikte, bu özleri birbirine indirgenemez olarak kabul etmektedir. René Descartes’ın çalışmaları, bu görüşün temelini oluşturmuştur.
Başlıca temsilcileri: René Descartes
Varlık fenomendir
Varlığı fenomen olarak kabul eden fenomenoloji, bilinç ve varlık arasında öze yönelmeye dayalı bir ilişki kurmaktadır. Paranteze alma yöntemiyle varlığın değerlendirilmesi gerektiğini savunmaktadır. Edmund Husserl’in çalışmaları, bu görüşün temelini oluşturmuştur.
Fenomenoloji, varlığın özüne üç tür paranteze alma işleminin ardından ulaşılacağını öne sürmektedir:
Tarihsel paranteze alma: Varlıklar, pratik özellikleri ve çevrelerinden ayrılır.
Varoluşla ilgili paranteze alma: Varlıklar, gerçekten olup olmadıkları sorusundan ayrılır.
İdelerle ilgili paranteze alma: Varlıklar, zaman ve mekandan ayrılır.
Başlıca temsilcileri: Edmund Husserl
Yeni ontoloji
1800'lü yılların sonlarından itibaren, bireyin kendi özünü varoluşundan sonra oluşturduğunu savunan varoluşçuluk ve varlığı sağladığı fayda üzerinden değerlendiren pragmatizm gibi yeni ontoloji görüşleri ön plana çıkmaya başlamıştır.
Filozoflar
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- Özel
- ^ "Ontoloji Nedir? Varlık Felsefesi Hangi Konuları İnceler?". Milliyet. 31 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2021.
- ^ Çüçen, A.K. (2012). Martin Heidegger: Varlık ve Zaman. İstanbul: Sentez
- ^ Varlık Felsefesi ve Varlık Felsefesinin Temel Problemleri II. Raunt. s. 1.
- ^ "Herakleitos". Heraclitus. Stanford Encyclopedia of Philosophy. 3 Eylül 2019. 18 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2023.
- Heraclitus, however, advocates a radical kind of change: For souls it is death to become water, for water death to become earth, but from earth water is born, and from water soul.
- ^ "İdealizm". Idealism. Encyclopedia Britannica. 31 Ekim 2023. 4 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2023.
- Idealism, in philosophy, any view that stresses the central role of the ideal or the spiritual in the interpretation of experience. It may hold that the world or reality exists essentially as spirit or consciousness, that abstractions and laws are more fundamental in reality than sensory things, or, at least, that whatever exists is known in dimensions that are chiefly mental—through and as ideas.
- ^ "Materyalizm". Materialism. Encyclopedia Britannica. 20 Eylül 2023. 23 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2023.
- Materialism, also called physicalism, in philosophy, the view that all facts (including facts about the human mind and will and the course of human history) are causally dependent upon physical processes, or even reducible to them.
- ^ "Düalizm". Dualism. Stanford Encyclopedia of Philosophy. 11 Eylül 2020. 7 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2023.
- Descartes was a substance dualist. He believed that there were two kinds of substance: matter, of which the essential property is that it is spatially extended; and mind, of which the essential property is that it thinks.
- Genel
- Final Yayınları Felsefe Grubu Konu Anlatım Kitabı syf 51-56
Dış bağlantılar
- Theory and History of Ontology20 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Onkoloji ve Antoloji ile karistirilmamalidir Ontoloji varlik felsefesi ya da varlikbilim temel sorunu varlik olan felsefi disiplin Varlik ya da varolus ile bunlarin temel kategorilerinin arastirilmasidir Varlik ve varolan ayrimini varlik vardir ve varlik yoktur fikirlerini tartisir Aristoteles e gore ontoloji varligin mahiyetinin niteliginin bilimidir veya varliklarin ozsel incelenmesidir Ontoloji hangi varlik kategorilerinin daha temel oldugunu belirlemekle ugrasir ve bu kategorilerdekilerden hangilerinin var oldugunun soylenebilecegini sorar Varlik bir nesne ya da baska tekil bir sey degildir Nesneler var olan cisimlerden olusur Ornegin agaclar masalar evler vs Oysa varlik bir nesne degildir Nesneler varolanlardir fakat butun nesneleri kendinde tutan varlik bir nesne degildir Gercek varligin ortaya cikmasinda varligi varlik yapan nedir Var olani var olan yapan nedir sorularina Heidegger in yaniti Zaman olmustur Var olan zamansal olandir Varlikla ic ice olup onu aydinlatan ve onu varlik olarak varlik yapan hep zamandir Varligi varlik yapan zaman metafizik anlamdaki varligi degil ama hakikat alanindaki varligi aciklar Heidegger e gore ontolojik arastirma sayesinde varligin iki anlamini da bilmek mumkundur fakat boyle bir varligin Zaman olmaksizin var olamayacagini kabul etmek gerekir O halde varligin zaman oldugu dusunulebilir Degisik filozoflar temel varlik kategorileri icin degisik listeler yapmislardir Ontolojinin temel sorunlarindan biri Temel varlik kategorileri nelerdir sorusudur Ontolojik sorularBilgi kurami nedir Varlik nedir Varolus nedir Fiziksel nesneler nelerdir Bir fiziksel nesnenin var oldugu soylemini kanitlamak mumkun mudur Bir nesnenin ozellikleri veya iliskileri nedir ve bunlar nesneyle nasil iliskilidir Var olus bir ozellik midir Bir nesne ne zaman yok olur ne zaman degisir Dogru nedir Varligi gercek ve edimsel yapan nedir Varlik konusuna yaklasimlarBilim acisindan varlik Bilimler varligi bir gerceklik olarak ele alir Varlik alaninda her durumu nedensellik iliskisi icinde degerlendirir Varlikla ilgili aciklayici ilkeleri bilimsel kuram ve yasalari bulmaya calisir Bilim bu tavriyla dogaya varliga egemen olmaya onu kontrolu altinda tutmaya calisir Felsefe acisindan varlik Felsefe varligin olup olmadigi bilinip bilinemeyecegi gibi sorularla ugrasip bunlari kendi icinde tutarli ve celiskisiz olma sartiyla cevaplar Felsefe varlik problemlerini bir yontem dahilinde degil de saf dusunme ve akil yoluyla cevaplamaya calisir Felsefe varligi butun olarak kabul eder ve buna gore calismalarini yapar Felsefede varlik sorunu evreni aciklama cabalariyla baslamistir Varlik var midir Varlik yoktur Varligin gercekte bulunmadigini savunan gorusler varlik uzerine gerceklik gercek disilik seklinde bir ayrim yapmayi reddetmis ve varliklar hakkinda nesnel bir kabul yapilamayacagi icin gercekliginin belirlenemeyecegini dile getirmislerdir Nihilizm varligin var oldugu gorusunu ve yapilan siniflandirmalari reddetmistir Antik Cin de ortaya cikan Taoizm varligin kabul edildigi haliyle bulunmadigini savunmaktadir Tao ogretisi disindaki her sey bu gorus tarafindan gercek disi olarak degerlendirilmektedir Varlik vardir Varligin gercekte bulundugunu savunan realizm ise varlik nedir sorusuyla kendi icerisinde bircok farkli goruse ayrilmaktadir Varlik nedir Varlik olustur Varligin olus halinde oldugu gorusu her seyin surekli degistigini hicbir seyin eskisi gibi kalmadigini ve varligin duragan olmayip olus sureci icerisinde bulundugunu savunmaktadir Heraklitos bu gorusu ayni derede iki kere yikanilmaz sozuyle orneklendirmistir Baslica temsilcileri Heraklitos ve Alfred North Whitehead Varlik ideadir Varligin idea halinde oldugunu savunan idealizm nesnelerin ve gerceklik alaninin dusunceye bagli olarak gelistigini one surmektedir Platon gercekligi idealar dunyasi ve goruntuler dunyasi olarak ikiye ayirmis varligin ozunun idealar dunyasinda oldugunu savunmustur Magara benzetmesini gelistirmistir Aristoteles madde form kuramini ortaya koymus ve Platon un gercekligin goruntuler dunyasinin disinda oldugu dusuncesini elestirmistir Farabi mumkun varliklarin zorunlu varlik olan Tanri dan meydana geldigini savunarak dine dayali bir idealizm anlayisi gelistirmistir Georg Wilhelm Friedrich Hegel var olmanin temeline geist kavramini yerlestirmis ve varligin degismesini diyalektik uzerinden aciklamistir George Berkeley ise empirizmi savunmasina ragmen var olmayi algilanmaya indirgeyerek idealist bir bakis acisi sergilemistir Baslica temsilcileri Platon Aristoteles Farabi Georg Wilhelm Friedrich Hegel ve George Berkeley Varlik maddedir Varligin madde halinde oldugunu savunan materyalizm dusunceden bagimsiz ve maddi etkilesimlere dayali bir varlik anlayisi ortaya koymaktadir Materyalizme gore akil maddeye bagli olarak calismaktadir Mekanik materyalizm ve diyalektik materyalizm olarak kendi icerisinde ikiye ayrilmaktadir Demokritos varligin sonsuz sayida atomdan meydana geldigini savunmus evreni mekanik ve determinist bir bakis acisiyla incelemistir Thomas Hobbes un maddenin hareketi uzerine ortaya koydugu gorusler de mekanik materyalizmin gelismesinde etkili olmustur Karl Marx ise varligin dusunceden bagimsiz oldugunu savunan materyalizm ve karsitlarin birbirine donusmesi yoluyla degisimin meydana geldigini one suren diyalektigi bir araya getirerek diyalektik materyalizmi kurmustur Baslica temsilcileri Demokritos Thomas Hobbes ve Karl Marx Varlik hem idea hem maddedir Varligin hem idea hem de madde halinde oldugunu savunan dualizm aklin dusunen ve maddenin yer kaplayan oz oldugunu one surmekle birlikte bu ozleri birbirine indirgenemez olarak kabul etmektedir Rene Descartes in calismalari bu gorusun temelini olusturmustur Baslica temsilcileri Rene Descartes Varlik fenomendir Varligi fenomen olarak kabul eden fenomenoloji bilinc ve varlik arasinda oze yonelmeye dayali bir iliski kurmaktadir Paranteze alma yontemiyle varligin degerlendirilmesi gerektigini savunmaktadir Edmund Husserl in calismalari bu gorusun temelini olusturmustur Fenomenoloji varligin ozune uc tur paranteze alma isleminin ardindan ulasilacagini one surmektedir Tarihsel paranteze alma Varliklar pratik ozellikleri ve cevrelerinden ayrilir Varolusla ilgili paranteze alma Varliklar gercekten olup olmadiklari sorusundan ayrilir Idelerle ilgili paranteze alma Varliklar zaman ve mekandan ayrilir Baslica temsilcileri Edmund HusserlYeni ontoloji1800 lu yillarin sonlarindan itibaren bireyin kendi ozunu varolusundan sonra olusturdugunu savunan varolusculuk ve varligi sagladigi fayda uzerinden degerlendiren pragmatizm gibi yeni ontoloji gorusleri on plana cikmaya baslamistir FilozoflarAristoteles Kindi Biruni Alain Badiou Patricia Churchland Gilles Deleuze Rene Descartes Georg Wilhelm Friedrich Hegel Martin Heidegger Heraklitos Edmund Husserl Roman Ingarden Saul Kripke Gottfried Leibniz Friedrich Nietzsche Parmenides Platon Plotinus Hilary Putnam W V Quine Bertrand Russell Gilbert Ryle Jean Paul Sartre Baruch Spinoza P F Strawson Ludwig Wittgenstein Emmanuel Levinas Rene DescartesAyrica bakinizFelsefe tarihi Epistemoloji EtikKaynakcaOzel Ontoloji Nedir Varlik Felsefesi Hangi Konulari Inceler Milliyet 31 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 31 Ekim 2021 Cucen A K 2012 Martin Heidegger Varlik ve Zaman Istanbul Sentez Varlik Felsefesi ve Varlik Felsefesinin Temel Problemleri II Raunt s 1 Herakleitos Heraclitus Stanford Encyclopedia of Philosophy 3 Eylul 2019 18 Haziran 2023 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2023 Heraclitus however advocates a radical kind of change For souls it is death to become water for water death to become earth but from earth water is born and from water soul Idealizm Idealism Encyclopedia Britannica 31 Ekim 2023 4 Eylul 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2023 Idealism in philosophy any view that stresses the central role of the ideal or the spiritual in the interpretation of experience It may hold that the world or reality exists essentially as spirit or consciousness that abstractions and laws are more fundamental in reality than sensory things or at least that whatever exists is known in dimensions that are chiefly mental through and as ideas Materyalizm Materialism Encyclopedia Britannica 20 Eylul 2023 23 Ekim 2023 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2023 Materialism also called physicalism in philosophy the view that all facts including facts about the human mind and will and the course of human history are causally dependent upon physical processes or even reducible to them Dualizm Dualism Stanford Encyclopedia of Philosophy 11 Eylul 2020 7 Kasim 2023 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2023 Descartes was a substance dualist He believed that there were two kinds of substance matter of which the essential property is that it is spatially extended and mind of which the essential property is that it thinks GenelFinal Yayinlari Felsefe Grubu Konu Anlatim Kitabi syf 51 56Dis baglantilarTheory and History of Ontology20 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi