Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Valparaíso (Türkçe Cennet vadi) Şili'de bir liman şehridir. Yaklaşık nüfusu 278.000 kişidir. Valparaíso'nun ilçe ve banliyöleri ile nüfusu 905.300 kişiyi bulur (2004). Şili Kongresi bu şehirde bulunur.
| Valparaíso | |
|---|---|
 | |
 Bayrak  Arma | |
| Ülke | Şili |
| Bölge | Valparaíso bölgesi |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 401.36 km² |
| Nüfus (2012) | |
| • Toplam | 294,848 |
| • Yoğunluk | 710/km² |
| UNESCO Dünya Mirası | |
|---|---|
 Cerro Concepción | |
| Konum |  Şili |
| (Kriter) | Kültürel: iii |
| Referans | 958 |
| Tescil | 2003 (27. oturum) |
| Bölge | Latin Amerika ve Karayipler |
| Koordinatlar | 33°03′0″G 71°37′0″B / 33.05000°G 71.61667°B |
Valparaíso Büyük Okyanus'un kuzeye açılan resimsi bir koyunda bulunur ve Dünyanın en güzel şehirlerinden biri olarak kabul edilir.[] Limanı, ülkenin en önemli limanlarından biridir. Edebiyat, müzik ve diğer sanat eserlerine konu olmuş olan şehir, ülkenin kültürel başkenti olarak geçer.[] Temmuz 2003'te koloniyal zamandan kalma mimariye sahip tarihi merkezi, UNESCO tarafından Dünya Kültür Mirası olarak ilan edilmiştir.
Coğrafya
Şehir, Pasifik sahilinde 33,05° güney enleminde, bir körfezin (Bahía de Valparaíso) güney kesiminde, başkent Santiago'nun 120 km batısında yani karayolu ile 2 saatlik mesafede bulunur. Şehir sakinleri İspanyolcada Porteños olarak tanımlanır ki bu terim İspanyolca puerto – “liman” kelimesinden gelir. Valparaíso'nun bulunduğu koyun karşısında Viña del Mar şehri bulunur. Viña del Mar, birçok gökdelenin ve Casino'nun bulunduğu modern bir tatil merkezidir. Valparaíso-Viña del Mar'ın toplam şehir alanı, Santiago'dan sonra ülkenin en büyüğüdür.
İklim
Valparaíso'nun iklimi Akdeniz iklimidir. Deniz kenarındaki konumu yazın da ferah meltemlerin esmesini sağlar.
Görülmeye değer yerler
Tepelerin şekil verdiği şehirde eski tarzda çok sayıda bina bulunur ki, şehirde hedef olmaksızın gezinti yapmaya değer. Şehrin tarihî kesimi , sanatçıların ve öğrencilerin yaşadığı bir semttir. Burada ayrıca kafe ve barlar bulunur.
Valparaíso'da yaşamış olan Pablo Neruda, şehrin sayısız merdivenlerinden etkilenmiştir. Önemli tepelere giden yolu kolaylaştıran 15 Ascensores - asansör daha doğrusu füniküler ile bu tepelere çıkmak, özel bir tecrübe olur. Şehrin tarihi merkezi 2003 yılında UNESCO tarafından insanlığın kültür mirası olarak ilan edilmiştir.
Başka bir görülmeye değer yer ise Göl- ve deniz müzesidir.
Tarihçe
Koloniyal zaman öncesi
Valparaíso koyuna, kendilerini balıkçılığa ve tarıma adamış etnik bir grup olan tarafından yerleşilmişti.
Koloniyal zaman
Koy, 1536 yılında İspanyol tarafından keşfedilir. Gemisi Diego de Almagro batırılmıştır. Şehrin kuruluşu 1544 yılında tarafından gerçekleştirilir.
Koloniyal zaman müddetince Valparaíso ilk olarak sadece yavaş gelişmiş ve küçük bir köy olarak kalmıştır. Bunun bir sebebi de korsanların baskınlarıdır. Francis Drake de bu şekilde 5 Aralık 1578'de Dünya etrafında dolaşırken bu şehri basar, bir gemiyi ganimet olarak alır ve evleri yağmalar.
18. yüzyılın sonlarına doğru Büyük Britanya ve ABD ile ticari ilişkilerin kurulmasıyla, şehrin gelişimi hızlanır.
Şili bağımsızlığı
Panama Kanalı'nın açılmasından önce Valparaíso, Horn Burnu'nu dolaşan gemilerin ulaştığı ilk büyük liman konumundaydı. Bu yüzden 19. yüzyılda şehrin limanı, Güney Pasifik'in en etkili limanı ve San Francisco ile birlikte Amerika'nın batı kıyısındaki en önemli iki limandan biriydi
Şehir birkaç kez, mesela 1822 ve 1851 depremlerinde zarar görmüştür. 1850–1860 yılları arasında şehrin borsası, Şili'nin ilk özel bankası ve itfaiye teşkilatı kurulmuştur. Aynı zaman dilimine başkent Santiago'ya bağlanan demiryolunun açılışı da denk gelir.
31 Mart 1866'da şehir 'ında Amiral komutasındaki bir İspanyol filosu tarafından bombalanır. Numanci, Blanca, Villa Madrid, Resolución ve Vencedora adlı şehri 3 saat boyunca vururlar. Şehir büyük ölçüde tahrip olur.
1885 Valparaíso'nun nüfusu 115.147 kişi olmuştur ve bunun 10.000 civarı yabancıdır.
16 Ağustos 1906]'da yeniden şiddetli bir deprem ve akabinde oluşan tsunami şehri vurur. Bugün sahil hattı yakınında bulunan binaların neredeyse hepsi, bu depremden sonraki zamana aittir.
Panama Kanalı'nın açılmasıyla liman önemini kaybeder.
1920 yılında Valparaíso nüfusu 182.422 kişidir.
Askeri darbe
1973'teki Şili askeri darbesi başlangıcını Valparaíso limanında yapar. Hemen ölümünden sonra Salvador Allende'nin cesedi ilk başta gizli olarak Valparaíso mezarlığında toprağa verilir.
Pinochet rejiminin sona ermesiyle Şili Kongresi bu şehre getirilir. Her yıl 21 Mayıs'ta Devlet Başkanı kongrede konuşma yapar. Şehirde düzenli olarak sol görüşlü göstericilerle, polis arasında sokak çatışmaları yaşanır.
Ekonomi
Valparaíso limanı Güney Amerika'nın en önemli limanlarından sayılır. 19. yüzyılda Valparaíso on yıllarca tüm Pasifik bölgesinin en büyük limanıydı. Panama Kanalı'nın açılışından sonra, 1914 yılında burasının önemi hızla azalmıştır. Bugün Şili'nin bile en büyük limanı değildir. Başta Santiago için ithalat ürünleri olmak üzere, komşusu 'da, Valparaíso'dakinden daha fazla indirme yapılır. Buna karşın ihracatın çoğu, merkezi bakır madenlerine yakın I. ve II. Regionlar'daki bir sıra limandır.
Şehirde fazla sayıda yüksek okul bulunur ki, bunlar arasında , , ve vardır. Bu sayede Valparaíso önemli bir eğitim şehridir.
Diğer
- en eski ispanyolca dilindeki gazetedir.
- Salvador Allende ve onu darbe ile deviren General Augusto Pinochet Valparaíso'da doğmuşlardır.
- Pablo Neruda uzun yıllar bu şehirde yaşamıştır.
- Jules Verne birçok romanında Valparaíso'dan bahseder.
- Sting 1996'da Valparaíso şarkısını yazmış ve bestelemiştir.
- Rosario, Arjantin ve , Kaliforniya ABD kardeş şehirlerdir.
- Mersin - Türkiye
Resim galerisi
-
![image]()
El Mercurio de Valparaíso Gazete binası -
![image]()
Valparaiso mimarisi ile UNESCO tarafından Dünya Kültür Mirası ilan edilmiştir. -
![image]()
-
![image]()
Tepelik bir şehir olan Valparaiso'da füniküler önemli bir toplu taşım aracıdır. -
![image]()
Şehir metrosu -
![image]()
Şehirde bir meyve satıcısı -
![image]()
Tepelik bir şehir olan valparaiso'da Cerro esperanza (Umut tepesi) -
![image]()
1906 yılından bir resim
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Aralık 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Ocak 2008.
Dış bağlantılar
![image]()
Wikimedia Commons'ta Valparaíso, Şili ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.- UNESCO Dünya Kültür Mirası (İng.)24 Aralık 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (fran.)7 Mart 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Valparaiso Turkce Cennet vadi Sili de bir liman sehridir Yaklasik nufusu 278 000 kisidir Valparaiso nun ilce ve banliyoleri ile nufusu 905 300 kisiyi bulur 2004 Sili Kongresi bu sehirde bulunur ValparaisoBayrakArmaUlkeSiliBolgeValparaiso bolgesiYuzolcumu Toplam401 36 km Nufus 2012 Toplam294 848 Yogunluk710 km Valparaiso Liman Kentinin Tarihi BolgesiUNESCO Dunya MirasiCerro ConcepcionKonum SiliKriterKulturel iiiReferans958Tescil2003 27 oturum BolgeLatin Amerika ve KarayiplerKoordinatlar33 03 0 G 71 37 0 B 33 05000 G 71 61667 B 33 05000 71 61667Plaza Sotomayor Valparaiso Buyuk Okyanus un kuzeye acilan resimsi bir koyunda bulunur ve Dunyanin en guzel sehirlerinden biri olarak kabul edilir kaynak belirtilmeli Limani ulkenin en onemli limanlarindan biridir Edebiyat muzik ve diger sanat eserlerine konu olmus olan sehir ulkenin kulturel baskenti olarak gecer kaynak belirtilmeli Temmuz 2003 te koloniyal zamandan kalma mimariye sahip tarihi merkezi UNESCO tarafindan Dunya Kultur Mirasi olarak ilan edilmistir CografyaValparaiso nun Klimadiagrammi Sehir Pasifik sahilinde 33 05 guney enleminde bir korfezin Bahia de Valparaiso guney kesiminde baskent Santiago nun 120 km batisinda yani karayolu ile 2 saatlik mesafede bulunur Sehir sakinleri Ispanyolcada Portenos olarak tanimlanir ki bu terim Ispanyolca puerto liman kelimesinden gelir Valparaiso nun bulundugu koyun karsisinda Vina del Mar sehri bulunur Vina del Mar bircok gokdelenin ve Casino nun bulundugu modern bir tatil merkezidir Valparaiso Vina del Mar in toplam sehir alani Santiago dan sonra ulkenin en buyugudur Iklim Valparaiso nun iklimi Akdeniz iklimidir Deniz kenarindaki konumu yazin da ferah meltemlerin esmesini saglar Sehrin meshur funikulerlerinden biriGorulmeye deger yerlerTepelerin sekil verdigi sehirde eski tarzda cok sayida bina bulunur ki sehirde hedef olmaksizin gezinti yapmaya deger Sehrin tarihi kesimi sanatcilarin ve ogrencilerin yasadigi bir semttir Burada ayrica kafe ve barlar bulunur Valparaiso da yasamis olan Pablo Neruda sehrin sayisiz merdivenlerinden etkilenmistir Onemli tepelere giden yolu kolaylastiran 15 Ascensores asansor daha dogrusu funikuler ile bu tepelere cikmak ozel bir tecrube olur Sehrin tarihi merkezi 2003 yilinda UNESCO tarafindan insanligin kultur mirasi olarak ilan edilmistir Baska bir gorulmeye deger yer ise Gol ve deniz muzesidir TarihceKoloniyal zaman oncesi Valparaiso koyuna kendilerini balikciliga ve tarima adamis etnik bir grup olan tarafindan yerlesilmisti Valparaiso 1888 civariKoloniyal zaman Koy 1536 yilinda Ispanyol tarafindan kesfedilir Gemisi Diego de Almagro batirilmistir Sehrin kurulusu 1544 yilinda tarafindan gerceklestirilir Koloniyal zaman muddetince Valparaiso ilk olarak sadece yavas gelismis ve kucuk bir koy olarak kalmistir Bunun bir sebebi de korsanlarin baskinlaridir Francis Drake de bu sekilde 5 Aralik 1578 de Dunya etrafinda dolasirken bu sehri basar bir gemiyi ganimet olarak alir ve evleri yagmalar 18 yuzyilin sonlarina dogru Buyuk Britanya ve ABD ile ticari iliskilerin kurulmasiyla sehrin gelisimi hizlanir Sili bagimsizligi Panama Kanali nin acilmasindan once Valparaiso Horn Burnu nu dolasan gemilerin ulastigi ilk buyuk liman konumundaydi Bu yuzden 19 yuzyilda sehrin limani Guney Pasifik in en etkili limani ve San Francisco ile birlikte Amerika nin bati kiyisindaki en onemli iki limandan biriydi Sehir birkac kez mesela 1822 ve 1851 depremlerinde zarar gormustur 1850 1860 yillari arasinda sehrin borsasi Sili nin ilk ozel bankasi ve itfaiye teskilati kurulmustur Ayni zaman dilimine baskent Santiago ya baglanan demiryolunun acilisi da denk gelir Valparaiso 1905 deprem ve tsunamiden once 31 Mart 1866 da sehir inda Amiral komutasindaki bir Ispanyol filosu tarafindan bombalanir Numanci Blanca Villa Madrid Resolucion ve Vencedora adli sehri 3 saat boyunca vururlar Sehir buyuk olcude tahrip olur 1885 Valparaiso nun nufusu 115 147 kisi olmustur ve bunun 10 000 civari yabancidir 16 Agustos 1906 da yeniden siddetli bir deprem ve akabinde olusan tsunami sehri vurur Bugun sahil hatti yakininda bulunan binalarin neredeyse hepsi bu depremden sonraki zamana aittir Panama Kanali nin acilmasiyla liman onemini kaybeder 1920 yilinda Valparaiso nufusu 182 422 kisidir Askeri darbe Valparaiso da kongre binasi 1973 teki Sili askeri darbesi baslangicini Valparaiso limaninda yapar Hemen olumunden sonra Salvador Allende nin cesedi ilk basta gizli olarak Valparaiso mezarliginda topraga verilir Pinochet rejiminin sona ermesiyle Sili Kongresi bu sehre getirilir Her yil 21 Mayis ta Devlet Baskani kongrede konusma yapar Sehirde duzenli olarak sol goruslu gostericilerle polis arasinda sokak catismalari yasanir EkonomiCerro Bellavista daki evlerValparaiso gece Valparaiso limani Guney Amerika nin en onemli limanlarindan sayilir 19 yuzyilda Valparaiso on yillarca tum Pasifik bolgesinin en buyuk limaniydi Panama Kanali nin acilisindan sonra 1914 yilinda burasinin onemi hizla azalmistir Bugun Sili nin bile en buyuk limani degildir Basta Santiago icin ithalat urunleri olmak uzere komsusu da Valparaiso dakinden daha fazla indirme yapilir Buna karsin ihracatin cogu merkezi bakir madenlerine yakin I ve II Regionlar daki bir sira limandir Sehirde fazla sayida yuksek okul bulunur ki bunlar arasinda ve vardir Bu sayede Valparaiso onemli bir egitim sehridir Digeren eski ispanyolca dilindeki gazetedir Salvador Allende ve onu darbe ile deviren General Augusto Pinochet Valparaiso da dogmuslardir Pablo Neruda uzun yillar bu sehirde yasamistir Jules Verne bircok romaninda Valparaiso dan bahseder Sting 1996 da Valparaiso sarkisini yazmis ve bestelemistir Rosario Arjantin ve Kaliforniya ABD kardes sehirlerdir Mersin TurkiyeResim galerisiEl Mercurio de Valparaiso Gazete binasi Valparaiso mimarisi ile UNESCO tarafindan Dunya Kultur Mirasi ilan edilmistir Tepelik bir sehir olan Valparaiso da funikuler onemli bir toplu tasim aracidir Sehir metrosu Sehirde bir meyve saticisi Tepelik bir sehir olan valparaiso da Cerro esperanza Umut tepesi 1906 yilindan bir resimAyrica bakinizSili deki sehirler listesiKaynakca Arsivlenmis kopya 24 Aralik 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Ocak 2008 Dis baglantilarWikimedia Commons ta Valparaiso Sili ile ilgili coklu ortam belgeleri bulunur UNESCO Dunya Kultur Mirasi Ing 24 Aralik 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde fran 7 Mart 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde