Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Memlûk (Arapça: مملوك), İslam dünyasında hükümdara bağlı köle kökenli asker. Memlûkler profesyonel asker olarak İslâm toplumuna girmişler ve zamanla güçlenerek iktidarı ele geçirebilecek konuma gelen oligarşik bir topluluk olmuşlardır.
Memlûk sözcüğü Arapça me-le-ke fiil kökünden türetilmiş olup "efendisinin buyruğu altındaki köle" anlamına gelmektedir. Genelde memlûk sözcüğü 9. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar İslâm dünyasında faaliyet göstermiş beyaz ırka mensup köle kökenli askerleri tanımlamak için kullanılmıştır. Bu bağlamda memlûk sözcüğü "çeşitli hükümdar veya devlet idarecilerinin muhafız birliklerinde görev yapan hususi, içtimai ve hukuki konumu olan asker" anlamına gelir.
Memlûkler'in çoğu başta Kuman-Kıpçak olmak üzere Türk halklarından oluşuyordu. Ayrıca Çerkes ve Gürcü kökenli memlûkler de bulunmaktaydı. Bunların dışında Balkan kökenli (Sırplar, Yunanlar ve Güney Slavları) memlûkler olduğu da bilinmektedir. Beyaz tenli olmayanların Memlûk olma şansı yoktu. Habeş, Batı Afrikalı, Hint ve benzerleri Memlûk hiyerarşisine ancak hadımlık yoluyla girmişlerdir. Bunlar da Memlûk toplumunun bir kısmını oluşturmuşlardır. Eyyûbîler zamanında Mısır'daki memlûklerin çoğunu oluşturanlar Kıpçaklar idi.
Tarihçe
Ortaya çıkışı
Muhafız birliklerinde görev yapan, kendilerine has içtimai ve hukuki statüye sahip memlûkler, bir tür profesyonel asker niteliğinde İslâm toplumuna girmişler ve zamanla siyasi iktidarları ele geçiren bir güç halini almışlardır. Bunu gerçekleştirirken köle olmalarını yadırgamamışlar hatta ulaştıkları konumu bir eleme ve seçilme sonucunda elde ettikleri için memlûk kimliğini bir imtiyaz ve asalet belirtisi olarak görmüşlerdir. Memlûk sınıfına dâhil olmak için bazı önemli kriterler bulunmaktadır. Bunların başta geleni, İslâm âlimlerinin uygun bulduğu kölelik statüsünde ve beyaz ırktan olmaktır. Memlûklar, genellikle Kafkasya'dan ve Orta Asya bozkırlarından gelen ve "Türk" diye adlandırılan kavimlerden seçilirdi. Etiyopyalı, Batı Afrikalı ve Hint hadımlar memlûk statüsünde olmayıp bunlar memlûklerin hizmetindeki unsurlardı.
Arap hâkimiyetinde memlûkler
Muhammed ve Dört Halife devirlerinde İslâm ordusu Arap asıllı askerlerden meydana geliyordu. Fetihlerle birlikte Araplar dışında İslâm'a girenlerin sayısında hızlı bir artış görüldü. Yeni Müslüman olanlardan İranlılar ve Kıptîler gönüllü veya ücretli asker konumunda orduya katıldılar. Emevîler döneminde başta Türk, Berberî ve İranî olmak üzere Arap dışı Müslüman askerlerin sayısı daha da arttı. Emevîler için en önemli asker kaynağı Horasan'dı. Öncelikle sınır boylarında yaşayanlar büyük ölçüde Müslümanların tarafına geçmişler ve "mevâlî" sıfatıyla Arap ordularına katılmışlardı. Ancak ordunun kumanda kademesinde Araplar yer alıyor ve mevâlî statüsünde bulunanlar onların kendilerine ikinci sınıf insan gözüyle bakmasını kabullenemiyordu.
Basra Valisi Ubeydullah bin Ziyâd, 674 yılında Buhara seferinden dönerken beraberinde getirdiği 2.000 kişilik bir Türk birliğini Basra'ya yerleştirmişti. Kuteybe bin Müslim'in emrindeki 12.000 askerin de yaklaşık 7.000 kadarı, çoğunluğu Türk olmak üzere Arap dışı Müslümanlardan oluşuyordu. Diğer taraftan Velîd bin Abdülmelik zamanında gerçekleştirilen Kuzey Afrika ve Endülüs'teki fetihlerden sonra İslâm ordusunda yer alan Berberî asıllı askerlerin sayısı da çok artmıştı.
750 yılında Emevîlerin yıkılmasına sebep olan Horasan kuvvetleri arasında Türk ve İranlı unsurlar çoğunluktaydı. Bu tarihten itibaren Horasanlılar yaklaşık iki nesil boyunca Abbâsî ordusunun en önemli birliklerini teşkil ettiler. Göçebe menşeli bu askerler Irak'taki yeni konumlarına çok çabuk uyum sağladılar ve kısa zamanda halife ve halk nezdinde büyük itibar kazandılar. Emîn ve Memûn arasındaki iç savaşta kardeşini yenen Memûn, Horasan dolaylarından topladığı kuvvetlerle iktidarı ele geçirmiş ve korumayı başarmıştı. İslâm ordusundaki Arap dışı unsurlar arasında Türkler kadar nüfuzlu olanlar yoktu. Memûn'un Horasanlı askerlerinin hemen tamamı Türklerden oluşuyor ve Mutasım devrine kadar daha çok Horasanlılar diye biliniyordu. Bu askerler hem milliyetleri hem askerî kimlikleri bakımından memlûk sisteminin bir prototipiydi. Mutasım zamanında memlûk sayısında çok hızlı ve önemli bir artış oldu. Bunun başlıca sebebi Abbâsîlerin kuruluşuna büyük katkıları olan İranlıların nüfuzunun gittikçe artmasıdır. Araplarla İranlılar arasındaki rekabetin, devletin işleyişini tehlikeli biçimde etkilemeye başlaması sebebiyle Memûn ile halefleri bu güçler arasında denge kurmak amacıyla İslâm devleti sınırları dışından Türkleri getirterek onlardan özel askerî birlikler kurmuşlardır. Böylece ordudaki memlûklerin sayısı kısa zamanda 30.000'e ulaştı. Bu birliklerin kumanda kademelerinde yine Türkler bulunuyordu. Mutasım, Türk birlikleri için Sâmerrâ şehrini kurarak onlara geniş iktalar verdi ve yerli halkla karışmalarını engellemek amacıyla Asya steplerinden evlenecekleri kızlar getirtti.
Kendi devletlerini kurmaları
Memlûk sistemi kısa zamanda devletin hüküm sürdüğü bütün topraklara yayıldı. Artık halifelerin memlûkleri yanında eyalet valilerinin de memlûkleri vardı. Ancak bu durum ülke içinde devlet otoritesinin ortadan kalkmasına yol açtı. Başlangıçta vilayetlerdeki düzeni memlûkler sayesinde sağlayan halifeler ve valiler bu defa onların merkeze karşı bağımsızlık mücadeleleriyle karşılaştılar. Babası Memûn'un hizmetinde bir memlûk olan Mısır vali vekili Ahmed bin Tolun, soydaşı memlûklerin desteğini alarak 868 yılında Mısır'da ilk Müslüman-Türk devletini kurdu. Yine Tolunoğullarının yıkılmasından sonra Mısır valiliğine getirilen ve Abbâsîlerin hizmetindeki başka bir Türk memlûkunun oğlu olan Muhammed bin Toğaç emrindeki 8.000 memlûkun desteğiyle Mısır'da iktidarı ele geçirip İhşîdîleri tesis etti. 969 yılında bu devleti yıkan Fâtımîler de memlûk sistemini uygulamak durumunda kaldılar. Fâtımî ordusunda başlangıçta Berberî ve Zencî birlikleri bulunuyordu. Müstansır zamanından itibaren sadece Türklerden meydana gelen memlûk birlikleri kuruldu. Fâtımîler, bu birlikler sayesinde özellikle Suriye ve Mısır üzerindeki hâkimiyetlerini belirli bir zaman sürdürme imkânı buldular. Türk memlûkleri farklı devletler tarafından yaklaşık beş asır boyunca tercih edilen askerî kuvvet oldu. Bir Müslüman yönetici, Türk memlûklerindan birlik kurmaya karar verdiğinde komşu devletler de başka seçenekleri bulunmadığından onu takip ediyordu çünkü aksi takdirde diğerlerinin karşısında zayıf duruma düşüyordu. Memlûk elde edilebilecek bölgelere hükmeden veya onlara yakın bir coğrafyada olan Müslüman yöneticiler düşmanlarına karşı avantajlı durumdaydılar. Örneğin Sâmânîler bu avantajı çok iyi kullanmışlardı.
Başlangıçta Türk devletlerinin ordularında köle askerlerden oluşan birlikler yoktu. Türklerin gulâm/memlûk sistemini uygulamaları 11. yüzyılın başlarına dayanmaktadır. Türk hanedanları bu yüzyılda Orta Asya'dan gelerek İran'a yayıldılar ve zaman zaman Türkmen birliklerinin yerine daha güvenilir bir unsur olan gulâmları kullandılar. Gulâmlık müessesesi, memlûk sisteminin tam bir benzeri olduğu gibi amaç ve görevleri bakımından Osmanlılardaki kapıkulu askeriyle de eşdeğerdir.
Selâhaddîn Eyyûbî'den itibaren Mısır ve Suriye'de istihdam edilen memlûklerin sayısı çok arttı. Bu devirde memlûkler, emirlerin birliklerinin çekirdeğini oluşturmaktaydı. Eyyûbî sultan ve meliklerinin her biri, kendi devletini korumak ve diğer bir melikin toprağı üzerindeki emellerini gerçekleştirebilmek için yeni askerî birlikler kurmak zorunda kaldı. Hasımları karşısında kendilerini güçlü kılacak bir unsur olarak memlûk istihdam etmeye başladılar. 12. yüzyılın ortalarında Orta Doğu'daki irili ufaklı bütün İslâm devletlerinde memlûklerin sayısı ve nüfuzu hızlı bir şekilde arttı. Artık Türk memlûkleri bölgede siyasi ve askerî olaylarda belirleyici bir güç olmuş ve şehzadelerin tahta geçişlerini kontrolleri altına almışlardı. Çünkü Eyyûbî hükümdarları saltanatlarını korumak için mutlaka memlûklerin desteğine ihtiyaç duyuyor, onlar da bu sayede siyasi nüfuzlarını gittikçe arttırmaya çalışıyordu. Nihayet 1250 yılında Mısır'da iktidarı ele geçirip 1517'de I. Selim tarafından yıkılacak olan Memlûk Devleti'ni kurdular ve yıkılıştan sonra da 1811 yılında Kavalalı Mehmed Ali Paşa'nın önde gelen beylerini ortadan kaldırmasına kadar nüfuzlarını korudular. Memlûkler Mısır'dan başka Hindistan'da da kendi adlarıyla anılan bir hanedan kurmuşlardır.
Kaynakça
- Özel
- ^ McGregor, Andrew James (2006). A Military History of Modern Egypt: From the Ottoman Conquest to the Ramadan War (İngilizce). Greenwood Publishing. s. 15. ISBN .
By the late fourteenth century Circassians from the north Caucasus region had become the majority in the Mamluk ranks.
- ^ Crecelius, Daniel; Djaparidze, Gotcha (2002). "Relations of the Georgian Mamluks of Egypt with Their Homeland in the Last Decades of the Eighteenth Century". Journal of the Economic and Social History of the Orient (İngilizce). 45 (3). ss. 320-341. ISSN 0022-4995.
- ^ Isichei, Elizabeth (1997). A History of African Societies to 1870 (İngilizce). Cambridge University Press. s. 192.
- Genel
- Kızıltoprak, Süleyman (2004). "Memlük". İslâm Ansiklopedisi. 29. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. ss. 87-90.
- Kopraman, Kâzım Yaşar (1991). "Bahriyye". İslâm Ansiklopedisi. 4. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. s. 512.
- Kopraman, Kâzım Yaşar (1992). "Burciyye". İslâm Ansiklopedisi. 6. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. ss. 419-420.
- Kopraman, Kâzım Yaşar (1992). "Mısır Memlükleri". Doğuştan Günümüze Büyük İslâm Tarihi. 6. İstanbul: Çağ Yayınları. ss. 433-540.
- Kopraman, Kâzım Yaşar (2002). "Mısır Memlûkleri (1250-1517)". Türkler. 5. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları. ss. 99-126.
| Wikimedia Commons'ta Memlûk ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- Yiğit, İsmail (2004). "Memlükler". İslâm Ansiklopedisi. 29. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. ss. 97-100.
İşbu madde Mustafa Uyar tarafından CC BY-SA 3.0 lisansı altında yayımlanan metin içermektedir.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Memluk Arapca مملوك Islam dunyasinda hukumdara bagli kole kokenli asker Memlukler profesyonel asker olarak Islam toplumuna girmisler ve zamanla guclenerek iktidari ele gecirebilecek konuma gelen oligarsik bir topluluk olmuslardir Yaklasik 1550 yilina tarihlenen bir memluk suvari zirhi Memluk sozcugu Arapca me le ke fiil kokunden turetilmis olup efendisinin buyrugu altindaki kole anlamina gelmektedir Genelde memluk sozcugu 9 yuzyildan 19 yuzyila kadar Islam dunyasinda faaliyet gostermis beyaz irka mensup kole kokenli askerleri tanimlamak icin kullanilmistir Bu baglamda memluk sozcugu cesitli hukumdar veya devlet idarecilerinin muhafiz birliklerinde gorev yapan hususi ictimai ve hukuki konumu olan asker anlamina gelir Memlukler in cogu basta Kuman Kipcak olmak uzere Turk halklarindan olusuyordu Ayrica Cerkes ve Gurcu kokenli memlukler de bulunmaktaydi Bunlarin disinda Balkan kokenli Sirplar Yunanlar ve Guney Slavlari memlukler oldugu da bilinmektedir Beyaz tenli olmayanlarin Memluk olma sansi yoktu Habes Bati Afrikali Hint ve benzerleri Memluk hiyerarsisine ancak hadimlik yoluyla girmislerdir Bunlar da Memluk toplumunun bir kismini olusturmuslardir Eyyubiler zamaninda Misir daki memluklerin cogunu olusturanlar Kipcaklar idi TarihceOrtaya cikisi Muhafiz birliklerinde gorev yapan kendilerine has ictimai ve hukuki statuye sahip memlukler bir tur profesyonel asker niteliginde Islam toplumuna girmisler ve zamanla siyasi iktidarlari ele geciren bir guc halini almislardir Bunu gerceklestirirken kole olmalarini yadirgamamislar hatta ulastiklari konumu bir eleme ve secilme sonucunda elde ettikleri icin memluk kimligini bir imtiyaz ve asalet belirtisi olarak gormuslerdir Memluk sinifina dahil olmak icin bazi onemli kriterler bulunmaktadir Bunlarin basta geleni Islam alimlerinin uygun buldugu kolelik statusunde ve beyaz irktan olmaktir Memluklar genellikle Kafkasya dan ve Orta Asya bozkirlarindan gelen ve Turk diye adlandirilan kavimlerden secilirdi Etiyopyali Bati Afrikali ve Hint hadimlar memluk statusunde olmayip bunlar memluklerin hizmetindeki unsurlardi Arap hakimiyetinde memlukler Muhammed ve Dort Halife devirlerinde Islam ordusu Arap asilli askerlerden meydana geliyordu Fetihlerle birlikte Araplar disinda Islam a girenlerin sayisinda hizli bir artis goruldu Yeni Musluman olanlardan Iranlilar ve Kiptiler gonullu veya ucretli asker konumunda orduya katildilar Emeviler doneminde basta Turk Berberi ve Irani olmak uzere Arap disi Musluman askerlerin sayisi daha da artti Emeviler icin en onemli asker kaynagi Horasan di Oncelikle sinir boylarinda yasayanlar buyuk olcude Muslumanlarin tarafina gecmisler ve mevali sifatiyla Arap ordularina katilmislardi Ancak ordunun kumanda kademesinde Araplar yer aliyor ve mevali statusunde bulunanlar onlarin kendilerine ikinci sinif insan gozuyle bakmasini kabullenemiyordu Basra Valisi Ubeydullah bin Ziyad 674 yilinda Buhara seferinden donerken beraberinde getirdigi 2 000 kisilik bir Turk birligini Basra ya yerlestirmisti Kuteybe bin Muslim in emrindeki 12 000 askerin de yaklasik 7 000 kadari cogunlugu Turk olmak uzere Arap disi Muslumanlardan olusuyordu Diger taraftan Velid bin Abdulmelik zamaninda gerceklestirilen Kuzey Afrika ve Endulus teki fetihlerden sonra Islam ordusunda yer alan Berberi asilli askerlerin sayisi da cok artmisti Samerra nin 20 yuzyil baslarindaki gorunumu 750 yilinda Emevilerin yikilmasina sebep olan Horasan kuvvetleri arasinda Turk ve Iranli unsurlar cogunluktaydi Bu tarihten itibaren Horasanlilar yaklasik iki nesil boyunca Abbasi ordusunun en onemli birliklerini teskil ettiler Gocebe menseli bu askerler Irak taki yeni konumlarina cok cabuk uyum sagladilar ve kisa zamanda halife ve halk nezdinde buyuk itibar kazandilar Emin ve Memun arasindaki ic savasta kardesini yenen Memun Horasan dolaylarindan topladigi kuvvetlerle iktidari ele gecirmis ve korumayi basarmisti Islam ordusundaki Arap disi unsurlar arasinda Turkler kadar nufuzlu olanlar yoktu Memun un Horasanli askerlerinin hemen tamami Turklerden olusuyor ve Mutasim devrine kadar daha cok Horasanlilar diye biliniyordu Bu askerler hem milliyetleri hem askeri kimlikleri bakimindan memluk sisteminin bir prototipiydi Mutasim zamaninda memluk sayisinda cok hizli ve onemli bir artis oldu Bunun baslica sebebi Abbasilerin kurulusuna buyuk katkilari olan Iranlilarin nufuzunun gittikce artmasidir Araplarla Iranlilar arasindaki rekabetin devletin isleyisini tehlikeli bicimde etkilemeye baslamasi sebebiyle Memun ile halefleri bu gucler arasinda denge kurmak amaciyla Islam devleti sinirlari disindan Turkleri getirterek onlardan ozel askeri birlikler kurmuslardir Boylece ordudaki memluklerin sayisi kisa zamanda 30 000 e ulasti Bu birliklerin kumanda kademelerinde yine Turkler bulunuyordu Mutasim Turk birlikleri icin Samerra sehrini kurarak onlara genis iktalar verdi ve yerli halkla karismalarini engellemek amaciyla Asya steplerinden evlenecekleri kizlar getirtti Kendi devletlerini kurmalari Memluk sistemi kisa zamanda devletin hukum surdugu butun topraklara yayildi Artik halifelerin memlukleri yaninda eyalet valilerinin de memlukleri vardi Ancak bu durum ulke icinde devlet otoritesinin ortadan kalkmasina yol acti Baslangicta vilayetlerdeki duzeni memlukler sayesinde saglayan halifeler ve valiler bu defa onlarin merkeze karsi bagimsizlik mucadeleleriyle karsilastilar Babasi Memun un hizmetinde bir memluk olan Misir vali vekili Ahmed bin Tolun soydasi memluklerin destegini alarak 868 yilinda Misir da ilk Musluman Turk devletini kurdu Yine Tolunogullarinin yikilmasindan sonra Misir valiligine getirilen ve Abbasilerin hizmetindeki baska bir Turk memlukunun oglu olan Muhammed bin Togac emrindeki 8 000 memlukun destegiyle Misir da iktidari ele gecirip Ihsidileri tesis etti 969 yilinda bu devleti yikan Fatimiler de memluk sistemini uygulamak durumunda kaldilar Fatimi ordusunda baslangicta Berberi ve Zenci birlikleri bulunuyordu Mustansir zamanindan itibaren sadece Turklerden meydana gelen memluk birlikleri kuruldu Fatimiler bu birlikler sayesinde ozellikle Suriye ve Misir uzerindeki hakimiyetlerini belirli bir zaman surdurme imkani buldular Turk memlukleri farkli devletler tarafindan yaklasik bes asir boyunca tercih edilen askeri kuvvet oldu Bir Musluman yonetici Turk memluklerindan birlik kurmaya karar verdiginde komsu devletler de baska secenekleri bulunmadigindan onu takip ediyordu cunku aksi takdirde digerlerinin karsisinda zayif duruma dusuyordu Memluk elde edilebilecek bolgelere hukmeden veya onlara yakin bir cografyada olan Musluman yoneticiler dusmanlarina karsi avantajli durumdaydilar Ornegin Samaniler bu avantaji cok iyi kullanmislardi Baslangicta Turk devletlerinin ordularinda kole askerlerden olusan birlikler yoktu Turklerin gulam memluk sistemini uygulamalari 11 yuzyilin baslarina dayanmaktadir Turk hanedanlari bu yuzyilda Orta Asya dan gelerek Iran a yayildilar ve zaman zaman Turkmen birliklerinin yerine daha guvenilir bir unsur olan gulamlari kullandilar Gulamlik muessesesi memluk sisteminin tam bir benzeri oldugu gibi amac ve gorevleri bakimindan Osmanlilardaki kapikulu askeriyle de esdegerdir Bahri Memlukler yonetiminde iken Memluk Devleti nin sinirlari Selahaddin Eyyubi den itibaren Misir ve Suriye de istihdam edilen memluklerin sayisi cok artti Bu devirde memlukler emirlerin birliklerinin cekirdegini olusturmaktaydi Eyyubi sultan ve meliklerinin her biri kendi devletini korumak ve diger bir melikin topragi uzerindeki emellerini gerceklestirebilmek icin yeni askeri birlikler kurmak zorunda kaldi Hasimlari karsisinda kendilerini guclu kilacak bir unsur olarak memluk istihdam etmeye basladilar 12 yuzyilin ortalarinda Orta Dogu daki irili ufakli butun Islam devletlerinde memluklerin sayisi ve nufuzu hizli bir sekilde artti Artik Turk memlukleri bolgede siyasi ve askeri olaylarda belirleyici bir guc olmus ve sehzadelerin tahta gecislerini kontrolleri altina almislardi Cunku Eyyubi hukumdarlari saltanatlarini korumak icin mutlaka memluklerin destegine ihtiyac duyuyor onlar da bu sayede siyasi nufuzlarini gittikce arttirmaya calisiyordu Nihayet 1250 yilinda Misir da iktidari ele gecirip 1517 de I Selim tarafindan yikilacak olan Memluk Devleti ni kurdular ve yikilistan sonra da 1811 yilinda Kavalali Mehmed Ali Pasa nin onde gelen beylerini ortadan kaldirmasina kadar nufuzlarini korudular Memlukler Misir dan baska Hindistan da da kendi adlariyla anilan bir hanedan kurmuslardir KaynakcaOzel McGregor Andrew James 2006 A Military History of Modern Egypt From the Ottoman Conquest to the Ramadan War Ingilizce Greenwood Publishing s 15 ISBN 9780275986018 By the late fourteenth century Circassians from the north Caucasus region had become the majority in the Mamluk ranks Crecelius Daniel Djaparidze Gotcha 2002 Relations of the Georgian Mamluks of Egypt with Their Homeland in the Last Decades of the Eighteenth Century Journal of the Economic and Social History of the Orient Ingilizce 45 3 ss 320 341 ISSN 0022 4995 Isichei Elizabeth 1997 A History of African Societies to 1870 Ingilizce Cambridge University Press s 192 GenelKiziltoprak Suleyman 2004 Memluk Islam Ansiklopedisi 29 Istanbul Turkiye Diyanet Vakfi Yayinlari ss 87 90 Kopraman Kazim Yasar 1991 Bahriyye Islam Ansiklopedisi 4 Istanbul Turkiye Diyanet Vakfi Yayinlari s 512 Kopraman Kazim Yasar 1992 Burciyye Islam Ansiklopedisi 6 Istanbul Turkiye Diyanet Vakfi Yayinlari ss 419 420 Kopraman Kazim Yasar 1992 Misir Memlukleri Dogustan Gunumuze Buyuk Islam Tarihi 6 Istanbul Cag Yayinlari ss 433 540 Kopraman Kazim Yasar 2002 Misir Memlukleri 1250 1517 Turkler 5 Ankara Yeni Turkiye Yayinlari ss 99 126 Wikimedia Commons ta Memluk ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Yigit Ismail 2004 Memlukler Islam Ansiklopedisi 29 Istanbul Turkiye Diyanet Vakfi Yayinlari ss 97 100 Isbu madde Mustafa Uyar tarafindan CC BY SA 3 0 lisansi altinda yayimlanan metin icermektedir