Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Fan Noli veya Theofan Stilian Noli (6 Ocak 1882, İbriktepe, İpsala, Edirne – 13 Mart 1965, Fort Lauderdale, Florida), Arnavut şair, tarihçi, gazeteci, siyasetçi, Ortodoks metropolit.
| Theofan Stilian Noli | |
|---|---|
 | |
| Fan Noli Arnavutluk Başbakanı olduğu 1924 yılında | |
| Arnavutluk Başbakanı | |
| Görev süresi 16 Haziran 1924 - 23 Aralık 1924 | |
| Yerine geldiği | İlyas Bey Viryoni |
| Yerine gelen | İlyas Bey Viryoni |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 6 Ocak 1882 İbriktepe, Edirne, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 13 Mart 1965 (83 yaşında) Fort Lauderdale, Florida, ABD |
| Partisi | Independent (Arnavut milliyetçisi) |
| Bitirdiği okul | Harvard Üniversitesi,Boston Üniversitesi |
| Mesleği | Papaz, siyasetçi, yazar, başpiskopos, çevirmen, besteci |
| Dini | Doğu Ortodoks Kilisesi |
| İmzası |  |
Hayatı
Fan Noli 1882 yılında Edirne yakınlarındaki İbriktepe'de bir Arnavut ailesinde dünyaya geldi. Trakya'ya yerleşen bir Ortodoks Arnavut topluluğunda yaşayan Noli, 18 yüzyılda başlayan ve milliyetçilik akımıyla alevlenen sosyo-politik türbülanstan bugünkü Arnavutluk'un güneyindeki, çatışmalar nedeniyle nüfusun azaldığı bölgelerden kaçan ailelerden geliyordu. Noli ilk ve orta eğitimini Rum okullarından aldıktan sonra Edirne Rum Lisesi'ni bitirdi. Gençliğinde Akdeniz Havzası boyunca dolaştı, Yunanistan'da Atina, Mısır'da İskenderiye ve Rusya'da Odessa'da bulundu ve kendini bir oyuncu ve çevirmen olarak yetiştirdi. Anadili olan Arnavutçanın yanı sıra Yunanca, İngilizce, Fransızca, Türkçe ve Arapça gibi birçok dil konuşabiliyordu. Atina'da öğretmen olan Noli, 1903'te Mısır'a giderek Theophanis Mavromatis adını kullanarak İskenderiye'deki Yunan okullarında öğretmen olarak çalıştı ve Arnavut milliyetçiliğinden uzak durdu. Daha sonra öğretmenliği ve Mısır tiyatrosundaki çalışmaları sırasında Noli, Arnavutluk milliyetçiliğini benimsedi. Arnavut göçmen hareketi ile temasları yoluyla ülkesinin milliyetçi hareketinin ateşli bir destekçisi oldu.
1906'da Amerika Birleşik Devletleri'ne taşındı. Önce New York eyaletindeki Buffalo şehrinde bir kereste fabrikasında çalıştı, daha sonra Boston, Massachusetts'e taşındı ve teneke kutulara etiket damgalayan bir makinede operatör olarak çalıştı. Amerika Birleşik Devletleri'nde bulunduğu süre içinde tıp ve astronomi eğitimi aldı.
Siyasi ve dinî faaliyetleri
Bir yandan da bu ülkede bazı Arnavut derneklerinin kurulmasında etkili oldu. Aynı zamanda bir Ortodoks papaz olan Noli, bağımsız Arnavutluk Otosefal Ortodoks Kilisesi'ni kurmuş, bu kilisenin ilk başrahibi ve Arnavutluk'un ilk başpiskoposu olmuştur.
Jön Türkler, dış güçlerin yardımıyla siyasi faaliyette bulunan Fan Noli gibi Arnavut liderlere karşı düşmanca bir görüşe sahiptiler.
Boston'da yaşadığı dönemde bazı Arnavut kökenli Hristiyanlar, Arnavut milliyetçiliği hareketine şiddetle karşı çıkan Rum Ortodoks Kilisesi'nin bir parçası olarak yaşamaktaydı. Yunan Ortodoks rahiplerinin milliyetçi faaliyetleri nedeniyle Massachusetts eyaletindeki Hudson şehrinde Ortodoks Arnavut topluluğunun bir üyesi Kristak Dişnica için mezar törenlerini yapmayı reddettiğinde, Noli ve New England bölgesindeki bir grup Arnavut milliyetçisi bağımsız Arnavut Ortodoks Kilisesi'ni kurdu. Yeni kilisenin ilk din adamlarından biri olan Noli, 1908'de ABD'deki Rus Ortodoks Kilisesi'nden Başpiskopos Platon (Rozhdestvenski) tarafından -tartışmalı koşullar altında da olsa- papaz olarak görevlendirildi. Noli, yeni bağımsız kilisede ayini Arnavutçaya çevirerek, kilisede Yunan nüfuzunu azaltmayı ve Yunan müdahaleciliğine karşı koymayı umuyordu. Noli, Müslüman ve Hristiyan dinlerinin ötesinde, asıl olarak Arnavut birliğinin bir destekçisiydi ve bu inançların Arnavutça uygulanmasının ve yabancılar yerine yerel Arnavut din adamlarının görevlendirilmesinin önemli olduğunu düşünüyordu.
Noli 1908 yılında Harvard Üniversitesi'nde eğitim almaya başladı ve 1912'de New England Müzik Konservatuvarı'nda lisansını tamamladı. Nisan 1912'de Noli, yazar ve siyasetçi Faik Bey Konitza ile birlikte liderliğini yürüttüğü ve Osmanlı İmparatorluğu'ndaki Arnavutların kendi kaderini tayin hakkını savunan Vatra, the Pan-Albanian Federation of America adlı bir diaspora örgütü kurdu.
1913 yılında Arnavut bağımsızlığını desteklemek için Avrupa'ya döndü ve ilk kez Arnavutluk'a ayak bastı. Fan Noli Arnavutluk'u bu ilk ziyaretinde, Arnavut dilinde ilk Ortodoks kilise hizmetini 1913 yılında Prens Wilhelm Vidi'nin huzurunda gerçekleştirdi.
I. Dünya Savaşı sırasında Noli ABD'ye döndü ve Vatra örgütünün başkanı olarak görev yapmaya başladı. Bu da onu Arnavut diasporasının etkili bir lideri haline getirdi. ABD ve Cenevre'deki diplomatik çabaları sonunda, ABD Başkanı Thomas Woodrow Wilson'un bağımsız Arnavutluk adına desteğini kazandı ve 1920'de yeni yapılanan Milletler Cemiyeti'ne ulusal üyelik fırsatı buldu. Arnavutluk 1912'de bağımsızlığını ilan etmiş olsa da, Milletler Cemiyeti'ne üyeliği, ülkeye o zamana kadar elde edemediği uluslararası tanınırlığı sağlamış oldu.
ABD'de kaldığı dönemde Kombi adlı bir gazetenin yayınlanmasında da rol oynamıştır.
1921 yılında Noli, ülkedeki önde gelen liberal hareket olan İngiliz yanlısı "Halk Partisi" nin (Arnavutça: Partia e Popullit) milletvekili olarak Arnavutluk parlamentosuna girdi. Diğer etkin partiler Mehdi Frashëri tarafından kurulan ve Ahmet Zogoğlu liderliğindeki muhafazakâr İtalyan yanlısı "İlerici Parti" (Arnavutça: Partia Përparimtare) ve Cafer Bey Üpi'nin "Popüler Parti" (Arnavutça: Partia Popullore) idi. Zogoğlu ve muhafazakârlar zamanla siyasi sahneye hâkim oldular.
1921 yılının son günlerinde Cafer Bey Üpi'nin kurduğu hükûmette dışişleri bakanı oldu. Aynı kabinede daha sonra Devlet Başkanı olacak olan Ahmet Zogoğlu da içişleri bakanı olmuştu. Kısa süre sonra Zogoğlu'nun ovalardaki Arnavutları silahsızlandırması üzerine bakanlıktan istifa etti.
1924 yılında milliyetçi bir milletvekili olarak, hükûmet karşıtı bir ayaklanmanın başına geçerek, Ahmet Zogoğlu'nu Yugoslavya'ya kaçmak zorunda bıraktı. 16 Haziran 1924 tarihinden itibaren hükûmet başkanlığını yürütmeye başlayan Noli, 17 Temmuz günü başbakanlığa da getirildi, ancak bu görevini aynı yılın Aralık ayına kadar sürdürebildi.
Ahmet Zogoğlu, Yugoslavya'nın da desteklediği ordusuyla Tiran'a girince Fan Noli ve hükûmeti 13 Aralık 1924'te İtalya'ya kaçtı. Hükûmet değişikliğinin yanında prenslik rejimi de sona erdi.
Kırılgan konumunun bilincinde olan Zogoğlu, iktidarını sağlamlaştırmak için sert önlemler aldı. Kış sonunda muhalefetin ana liderlerinden ikisi Bayram Curri ve Luici Gurakuki öldürüldü, diğerleri ise hapsedildi. Noli, Viyana'da KONARE (Arnavutça: Komiteti Nacional Revolucionar) olarak da bilinen "Devrimci Ulusal Komite"yi kurdu. Komite "Ulusal Özgürlük" (Arnavutça: Liria Kombëtare) adlı dergiyi yayınlamaya başladı. Halim Xhelo veya Rıza Cerova olarak ilk Arnavut komünistlerinden bazıları burada yayıncılık faaliyetlerine başlayacaklardı. Komite, Zogoğlu'yu ve oyuncu kadrosunu devirmeyi ve demokrasiyi düzeltmeyi amaçlıyordu. Çabalara rağmen, komitenin Arnavutluk'a erişimi ve nüfuzu sınırlı olacaktır. Eski bir komünist ve KONARE üyesi Kostandin Boşniaku'nun müdahalesiyle, örgüt Komintern'den koşulsuz mali destek alacaktı. Ayrıca Noli ve Boşniaku, (Zogoğlu tarafından yasaklanmış olan) sürgündeki Kosova Ulusal Savunma Komitesi için de benzer mali desteğin alınmasını mümkün kılacaklardı.
1928'de KONARE adını "Ulusal Kurtuluş Komitesi" (Arnavutça: Komiteti i Çlirimit Kombëtar) olarak değiştirdi. Bu arada Arnavutluk'ta, üç yıllık cumhuriyet rejiminin ardından Ulusal Konsey, anayasal monarşi (meşrutiyet) ilan etti ve Ahmet Zogoğlu kral oldu.
ABD dönemi
Zogoğlu karşısında Cumhuriyetçi bir pozisyon alan Fan Noli, 1932 yılında ABD'ye göç etti ve bu ülkenin vatandaşlığına geçti.
1939 yılında İtalya'nın Arnavutluk'u işgal etmesi ve Kral Zogoğlu'nun da ülke dışına kaçması sonrasında, kısa süreliğine de olsa Zogoğlu ile ittifak kurdu. Fakat Mihver karşıtı ve komünizm karşıtı bir cephe kurmakta başarılı olamadılar.
1945 yılında Fan Noli Boston Üniversitesi'nden tarih alanında bir doktora derecesi aldı ve Arnavutların ulusal kahramanı İskender Bey üzerine bir tez yazdı. Bu arada Boston Üniversitesi Müzik Bölümü'nde araştırma yaparak Ludwig van Beethoven'in biyografini yayınladı. Ayrıca 1947 yılında Scanderbeg adlı tek bölümlük bir senfoni besteledi.
Arnavutluk Otosefal Ortodoks Kilisesi'ne bağlı olarak faaliyet gösteren Amerika Arnavutları Ortodoks Kilisesi Başpiskoposluğu'nda başpiskoposluk görevinde bulundu.
Noli emekli olduktan sonra hayatının kalanını 1965 yılında öldüğü Florida'daki Fort Lauderdale'de geçirdi.
Noli'nin ölümünden iki gün sonra Arnavut lider Enver Hoca, Noli'nin çalışmalarını analiz ettiği övgü dolu sözlerini günlüğüne yazdı.
Edebiyat çalışmaları
Etkili bir hatip olan Noli, dünya edebiyatından birçok başyapıtı çevirmiş, ayrıca Arnavutluk Başbakanlığı da yapmış olan entelektüel Mehdi Frashëri'nin İskender Bey Tarihi adlı eserini de yabancı dillere tercüme etmiştir.
Kendi eserlerinde ise, Arnavut edebiyatındaki Rönesans döneminde sivrilen yurtsever Arnavutları canlandırdığı Dragobi Mağarası ve İncil'deki konuları ele alarak onları ulusal ve siyasi renklerle yeniden işlediği Barrabas'ın Yürüyüşü gibi birçok eser üretmiştir.
Anısı
1964 yılında Tiran'da kurulan Fan Noli Okulu, üniversite öncesi 9 yıllık eğitim vermektedir ve mezunları arasında milletvekilleri de olan elitler bulunmaktadır. Okulun 2004-15 yılllarındaki resrotasyonunda binanın ön yüzündeki duvarlardan birine Fan Noli'nin siyah-beyaz bir resmi eklenmiştir.
1971 yılında Görice (Korçë) ve Pogradaş'ta anısına kuruldu.
Fan Noli, 1996 yılında çıkarılan 100 lekë değerindeki Arnavut banknotunun ön yüzünde resmedilmiştir. Bu banknot, 2008 yılında bozuk parayla değiştirilene kadar kullanımda kalmıştır.
2011 yılında Arnavutluk-Türk dostluğunun bir işareti olarak İpsala yakınlarındaki doğum yerinde bir büst dikildi ve 6 Ocak 2012 günü 130. doğum gününde, Arnavutluk Turizm, Kültür, Gençlik ve Spor bakanı Aldo Bumçi, CHP Edirne milletvekili Recep Gürkan ve Trakya Üniversitesi Rektörü Enver Duran'ın bulunduğu törenle açılışı yapıldı. Başkent Tiran'da da bir büstü bulunmaktadır.
Ayrıca bakınız
Konuyla ilgili yayınlar
- Pearson, Owen (2004). Albania and King Zog: Independence, Republic and Monarchy 1908–1939. Londra: Center for Albanian Studies. ISBN . 1 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Mayıs 2020.
- Ekdotiki, Athenon (2000). The Splendour of Orthodoxy: 2000 years history, monuments, art. Discourses of Collective Identity in Central and Southeast Europe. 3. Budapest and New York: Ekdotiki Athenon. ISBN .
- Giakoumēs, Geōrgios K.; Vlassas, Grēgorēs; Hardy, David A. (1996). Monuments of Orthodoxy in Albania. Doukas School. ISBN .
- Spahiu, Avni; Mjeku, Getoar (2009). Fan Noli's American Years: Notes on a Great Albanian American. Houston, TX: Jalifat Group. ISBN . 1 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Mayıs 2020.
- Vickers, Miranda (2011). The Albanians: a modern history. Londra: IB Tauris. ISBN . 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Mayıs 2020.
Dış bağlantılar
| Wikimedia Commons'ta Fan Noli ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- Elsie, Robert. "Classical Authors: Fan Noli". . 1 Şubat 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2020.
Kaynakça
- ^ Thernstrom, Stephan (1980). Harvard Encyclopedia of American Ethnic Groups (İngilizce). Cambridge, MA: Belknap Press of Harvard University. s. 26. ISBN .
- ^ Tarasar, Constance J. (1975). Orthodox America, 1794–1976: Development of the Orthodox Church in America (İngilizce). Syosset, N.Y: Orthodox Church in America, Department of History and Archives. s. 311. OCLC 2930511.
It was from his family that Fan Noli received a sense of identity as an Albanian
- ^ a b Curtis, Ference Gregory (1994). Chronology of 20th-century Eastern European History (İngilizce). Detroit, MI: Gale Research, Inc. s. 465. ISBN . 25 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Nisan 2020.
Born Theophanus Stylianos Mavromatis in Imbrik-Tepe, a predominantly Albanian settlement in Thrace, then part of the Ottoman Empire, Fan Stylian Noli was educated in the Greek Gymnasium of Edirne (Adrianople).
- ^ a b Jorgaqi, Nasho (2005). Jeta e Fan S. Nolit: Vëllimi 1. 1882–1924 [The life of Fan S. Noli (Arnavutça). 1. 1882–1924]. Tiran: Ombra GVG. ISBN .
- ^ a b c d e f g Skendi, Stavro (1967). The Albanian national awakening (İngilizce). Princeton: Princeton University Press. s. 160, 162, 179, 180, 453. ISBN .
- ^ a b c d e f g h i j Austin, Robert Clegg (2012). Founding a Balkan State: Albania's Experiment With Democracy, 1920–1925 (İngilizce). Toronto: Toronto University Press. ss. 2, 3, 4, 5, 18, 20, 40, 46-47, 51, 155, 159, 162. ISBN . 1 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Mayıs 2020.
- ^ Kyrou (or Kyros) Ad. Alexis (1962). Our Balcanian neighbors (Yunanca). s. 28.
... όταν υπηρέτει ακόμη ως δημοδιδάσκαλος εις τα Ελληνικά σχολεία της Αιγύπτου και δεν είχεν, εισέτι, ανακαλύψει τον "Αλβανικόν" του πατριωτισμόν, ωνομάζετο Θεοφάνης Μαυρομάτης ...
- ^ Skoulidas, Elias (2013). . Hronos (İngilizce). Cilt 7. 23 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2020.
- ^ (PDF). 9 Ocak 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2020.
- ^ Hanioğlu, M. Șükrü (2001). Preparation for a Revolution: The Young Turks, 1902-1908 (İngilizce). Oxford University Press. s. 256. ISBN .
- ^ Biernat, Agata (2014). Anna Mazurkiewicz (Ed.). East Central Europe in Exile Volume 1: Transatlantic Migrations (İngilizce). Cambridge: Cambridge Scholars Publishing. ss. 14-15. ISBN . 25 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Mayıs 2020.
- ^ Vickers, Miranda (2011). The Albanians: a modern history. Londra: IB Tauris. s. 61. ISBN . 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Mayıs 2020.
- ^ a b Brisku, Adrian (2020). "Renegotiating the Empire, Forging the Nation-State: The Albanian Case through the Political Economic Thought of Ismail Qemali, Fan Noli, and Luigj Gurakuqi, c. 1890–1920s". Nationalities Papers (İngilizce). 48 (1). ss. 75, 158-174. doi:10.1017/nps.2018.52. ISSN 0090-5992. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2020.
Two political groupings: the pro-British People's Party, headed by the colorful leader, Fan Noli, and the pro—Italian Progressive Party, led by Mehdi Frashéri, came to dominate the political scene.
- ^ Bogdani, Mirela; Loughlin, John (2009) [2007]. Albania and the European Union: The Tumultuous Journey Towards Integration and Accession. Library of European Studies. Londra: I. B. Tauris. s. 122. ISBN . 1 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020.
The first Albanian political parties, in the western meaning of the word, appeared in the early 1920s, the most prominent being: the Progressive Party led by Ahmet Zogu, the People's Party led by Fan Noli, and the Popular Party led by Xhafer Ypi.
- ^ Vllamasi, Seyfi; Verli, Marenglen (2000). Ballafaqime Politike në Shqipëri (1897–1942): Kujtime dhe Vlerësime Historike (Arnavutça). Tiran: Shtëpia Botuese "Neraida". ISBN . 1 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020.
Një pjesë me rëndësi e emigrantëve, me inisiativën dhe ndërmjetësinë e Koço Boshnjakut, u muarrën vesh me "Cominternin", si grup, me emër "KONARE" (Komiteti Revolucionar Kombëtar), për t'u ndihmuar pa kusht gjatë aktivitetit të tyre nacional, ashtu siç janë ndihmuar edhe kombet e tjerë të vegjël, që ndodheshin nën zgjedhë të imperialistëve, për liri e për pavarësi. Përveç kësaj pjese, edhe emigrantët kosovarë irredentistë, të grupuar e të organizuar nën emrin "Komiteti i Kosovës", si grup, u ndihmuan edhe ata nga "Cominterni".
- ^ Ersoy, Ahmet; Górny, Maciej; Kechriotis, Vangelis (2010). Modernism: Representations of National Culture. Discourses of Collective Identity in Central and Southeast Europe (İngilizce). 3. Budapeşte ve New York: Central European University Press. s. 155. ISBN . 1 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020.
- ^ Noli, Fan Stylian (21 Şubat 2018). . 15 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2020.
- ^ Hoca, Enver (1989). (Arnavutça). Tiran: 8 Nëntori Publishing House. ss. 172-174. 21 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2020.
- ^ . Gülce Edebiyat Akımı. 9 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2020.
- ^ ["Fan Noli" okulu yeniden inşa ediliyor] (Arnavutça). 25 Mayıs 2005. 22 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2020.
- ^ (Arnavutça). 12 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2020.
- ^ (İngilizce). Bank of Albania. 2004–2012. 6 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2009.
- ^ "Arnavutluk'un İlk Başbakanının Büstü İpsala'da Törenle Açıldı". 23 Ekim 2018. 5 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Mayıs 2020.
| Siyasi görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: İlyas Bey Viryoni | Arnavutluk Başbakanı 16 Haziran 1924 – 26 Aralık 1924 | Sonra gelen: İlyas Bey Viryoni |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Fan Noli veya Theofan Stilian Noli 6 Ocak 1882 Ibriktepe Ipsala Edirne 13 Mart 1965 Fort Lauderdale Florida Arnavut sair tarihci gazeteci siyasetci Ortodoks metropolit Theofan Stilian NoliFan Noli Arnavutluk Basbakani oldugu 1924 yilindaArnavutluk BasbakaniGorev suresi 16 Haziran 1924 23 Aralik 1924Yerine geldigi Ilyas Bey ViryoniYerine gelen Ilyas Bey ViryoniKisisel bilgilerDogum 6 Ocak 1882 1882 01 06 Ibriktepe Edirne Osmanli ImparatorluguOlum 13 Mart 1965 83 yasinda Fort Lauderdale Florida ABDPartisi Independent Arnavut milliyetcisi Bitirdigi okul Harvard Universitesi Boston UniversitesiMeslegi Papaz siyasetci yazar baspiskopos cevirmen besteciDini Dogu Ortodoks KilisesiImzasiHayatiFan Noli nin genclik doneminde bir portresi 1909 Fan Noli 1882 yilinda Edirne yakinlarindaki Ibriktepe de bir Arnavut ailesinde dunyaya geldi Trakya ya yerlesen bir Ortodoks Arnavut toplulugunda yasayan Noli 18 yuzyilda baslayan ve milliyetcilik akimiyla alevlenen sosyo politik turbulanstan bugunku Arnavutluk un guneyindeki catismalar nedeniyle nufusun azaldigi bolgelerden kacan ailelerden geliyordu Noli ilk ve orta egitimini Rum okullarindan aldiktan sonra Edirne Rum Lisesi ni bitirdi Gencliginde Akdeniz Havzasi boyunca dolasti Yunanistan da Atina Misir da Iskenderiye ve Rusya da Odessa da bulundu ve kendini bir oyuncu ve cevirmen olarak yetistirdi Anadili olan Arnavutcanin yani sira Yunanca Ingilizce Fransizca Turkce ve Arapca gibi bircok dil konusabiliyordu Atina da ogretmen olan Noli 1903 te Misir a giderek Theophanis Mavromatis adini kullanarak Iskenderiye deki Yunan okullarinda ogretmen olarak calisti ve Arnavut milliyetciliginden uzak durdu Daha sonra ogretmenligi ve Misir tiyatrosundaki calismalari sirasinda Noli Arnavutluk milliyetciligini benimsedi Arnavut gocmen hareketi ile temaslari yoluyla ulkesinin milliyetci hareketinin atesli bir destekcisi oldu 1906 da Amerika Birlesik Devletleri ne tasindi Once New York eyaletindeki Buffalo sehrinde bir kereste fabrikasinda calisti daha sonra Boston Massachusetts e tasindi ve teneke kutulara etiket damgalayan bir makinede operator olarak calisti Amerika Birlesik Devletleri nde bulundugu sure icinde tip ve astronomi egitimi aldi Siyasi ve dini faaliyetleri Bir yandan da bu ulkede bazi Arnavut derneklerinin kurulmasinda etkili oldu Ayni zamanda bir Ortodoks papaz olan Noli bagimsiz Arnavutluk Otosefal Ortodoks Kilisesi ni kurmus bu kilisenin ilk basrahibi ve Arnavutluk un ilk baspiskoposu olmustur Jon Turkler dis guclerin yardimiyla siyasi faaliyette bulunan Fan Noli gibi Arnavut liderlere karsi dusmanca bir goruse sahiptiler Boston da yasadigi donemde bazi Arnavut kokenli Hristiyanlar Arnavut milliyetciligi hareketine siddetle karsi cikan Rum Ortodoks Kilisesi nin bir parcasi olarak yasamaktaydi Yunan Ortodoks rahiplerinin milliyetci faaliyetleri nedeniyle Massachusetts eyaletindeki Hudson sehrinde Ortodoks Arnavut toplulugunun bir uyesi Kristak Disnica icin mezar torenlerini yapmayi reddettiginde Noli ve New England bolgesindeki bir grup Arnavut milliyetcisi bagimsiz Arnavut Ortodoks Kilisesi ni kurdu Yeni kilisenin ilk din adamlarindan biri olan Noli 1908 de ABD deki Rus Ortodoks Kilisesi nden Baspiskopos Platon Rozhdestvenski tarafindan tartismali kosullar altinda da olsa papaz olarak gorevlendirildi Noli yeni bagimsiz kilisede ayini Arnavutcaya cevirerek kilisede Yunan nufuzunu azaltmayi ve Yunan mudahaleciligine karsi koymayi umuyordu Noli Musluman ve Hristiyan dinlerinin otesinde asil olarak Arnavut birliginin bir destekcisiydi ve bu inanclarin Arnavutca uygulanmasinin ve yabancilar yerine yerel Arnavut din adamlarinin gorevlendirilmesinin onemli oldugunu dusunuyordu Noli 1908 yilinda Harvard Universitesi nde egitim almaya basladi ve 1912 de New England Muzik Konservatuvari nda lisansini tamamladi Nisan 1912 de Noli yazar ve siyasetci Faik Bey Konitza ile birlikte liderligini yuruttugu ve Osmanli Imparatorlugu ndaki Arnavutlarin kendi kaderini tayin hakkini savunan Vatra the Pan Albanian Federation of America adli bir diaspora orgutu kurdu 1913 yilinda Arnavut bagimsizligini desteklemek icin Avrupa ya dondu ve ilk kez Arnavutluk a ayak basti Fan Noli Arnavutluk u bu ilk ziyaretinde Arnavut dilinde ilk Ortodoks kilise hizmetini 1913 yilinda Prens Wilhelm Vidi nin huzurunda gerceklestirdi Fan Noli y 1920 I Dunya Savasi sirasinda Noli ABD ye dondu ve Vatra orgutunun baskani olarak gorev yapmaya basladi Bu da onu Arnavut diasporasinin etkili bir lideri haline getirdi ABD ve Cenevre deki diplomatik cabalari sonunda ABD Baskani Thomas Woodrow Wilson un bagimsiz Arnavutluk adina destegini kazandi ve 1920 de yeni yapilanan Milletler Cemiyeti ne ulusal uyelik firsati buldu Arnavutluk 1912 de bagimsizligini ilan etmis olsa da Milletler Cemiyeti ne uyeligi ulkeye o zamana kadar elde edemedigi uluslararasi taninirligi saglamis oldu ABD de kaldigi donemde Kombi adli bir gazetenin yayinlanmasinda da rol oynamistir 1921 yilinda Noli ulkedeki onde gelen liberal hareket olan Ingiliz yanlisi Halk Partisi nin Arnavutca Partia e Popullit milletvekili olarak Arnavutluk parlamentosuna girdi Diger etkin partiler Mehdi Frasheri tarafindan kurulan ve Ahmet Zogoglu liderligindeki muhafazakar Italyan yanlisi Ilerici Parti Arnavutca Partia Perparimtare ve Cafer Bey Upi nin Populer Parti Arnavutca Partia Popullore idi Zogoglu ve muhafazakarlar zamanla siyasi sahneye hakim oldular 1921 yilinin son gunlerinde Cafer Bey Upi nin kurdugu hukumette disisleri bakani oldu Ayni kabinede daha sonra Devlet Baskani olacak olan Ahmet Zogoglu da icisleri bakani olmustu Kisa sure sonra Zogoglu nun ovalardaki Arnavutlari silahsizlandirmasi uzerine bakanliktan istifa etti 1924 yilinda milliyetci bir milletvekili olarak hukumet karsiti bir ayaklanmanin basina gecerek Ahmet Zogoglu nu Yugoslavya ya kacmak zorunda birakti 16 Haziran 1924 tarihinden itibaren hukumet baskanligini yurutmeye baslayan Noli 17 Temmuz gunu basbakanliga da getirildi ancak bu gorevini ayni yilin Aralik ayina kadar surdurebildi Ahmet Zogoglu Yugoslavya nin da destekledigi ordusuyla Tiran a girince Fan Noli ve hukumeti 13 Aralik 1924 te Italya ya kacti Hukumet degisikliginin yaninda prenslik rejimi de sona erdi Kirilgan konumunun bilincinde olan Zogoglu iktidarini saglamlastirmak icin sert onlemler aldi Kis sonunda muhalefetin ana liderlerinden ikisi Bayram Curri ve Luici Gurakuki olduruldu digerleri ise hapsedildi Noli Viyana da KONARE Arnavutca Komiteti Nacional Revolucionar olarak da bilinen Devrimci Ulusal Komite yi kurdu Komite Ulusal Ozgurluk Arnavutca Liria Kombetare adli dergiyi yayinlamaya basladi Halim Xhelo veya Riza Cerova olarak ilk Arnavut komunistlerinden bazilari burada yayincilik faaliyetlerine baslayacaklardi Komite Zogoglu yu ve oyuncu kadrosunu devirmeyi ve demokrasiyi duzeltmeyi amacliyordu Cabalara ragmen komitenin Arnavutluk a erisimi ve nufuzu sinirli olacaktir Eski bir komunist ve KONARE uyesi Kostandin Bosniaku nun mudahalesiyle orgut Komintern den kosulsuz mali destek alacakti Ayrica Noli ve Bosniaku Zogoglu tarafindan yasaklanmis olan surgundeki Kosova Ulusal Savunma Komitesi icin de benzer mali destegin alinmasini mumkun kilacaklardi 1928 de KONARE adini Ulusal Kurtulus Komitesi Arnavutca Komiteti i Clirimit Kombetar olarak degistirdi Bu arada Arnavutluk ta uc yillik cumhuriyet rejiminin ardindan Ulusal Konsey anayasal monarsi mesrutiyet ilan etti ve Ahmet Zogoglu kral oldu Arnavutluk Otosefal Ortodoks Kilisesi nin kurucusu baspiskopos Fan Noli nin ABD yillarindan bir ayin resmi 1939 ABD donemi Zogoglu karsisinda Cumhuriyetci bir pozisyon alan Fan Noli 1932 yilinda ABD ye goc etti ve bu ulkenin vatandasligina gecti 1939 yilinda Italya nin Arnavutluk u isgal etmesi ve Kral Zogoglu nun da ulke disina kacmasi sonrasinda kisa sureligine de olsa Zogoglu ile ittifak kurdu Fakat Mihver karsiti ve komunizm karsiti bir cephe kurmakta basarili olamadilar 1945 yilinda Fan Noli Boston Universitesi nden tarih alaninda bir doktora derecesi aldi ve Arnavutlarin ulusal kahramani Iskender Bey uzerine bir tez yazdi Bu arada Boston Universitesi Muzik Bolumu nde arastirma yaparak Ludwig van Beethoven in biyografini yayinladi Ayrica 1947 yilinda Scanderbeg adli tek bolumluk bir senfoni besteledi Arnavutluk Otosefal Ortodoks Kilisesi ne bagli olarak faaliyet gosteren Amerika Arnavutlari Ortodoks Kilisesi Baspiskoposlugu nda baspiskoposluk gorevinde bulundu Noli emekli olduktan sonra hayatinin kalanini 1965 yilinda oldugu Florida daki Fort Lauderdale de gecirdi Noli nin olumunden iki gun sonra Arnavut lider Enver Hoca Noli nin calismalarini analiz ettigi ovgu dolu sozlerini gunlugune yazdi Edebiyat calismalariEtkili bir hatip olan Noli dunya edebiyatindan bircok basyapiti cevirmis ayrica Arnavutluk Basbakanligi da yapmis olan entelektuel Mehdi Frasheri nin Iskender Bey Tarihi adli eserini de yabanci dillere tercume etmistir Kendi eserlerinde ise Arnavut edebiyatindaki Ronesans doneminde sivrilen yurtsever Arnavutlari canlandirdigi Dragobi Magarasi ve Incil deki konulari ele alarak onlari ulusal ve siyasi renklerle yeniden isledigi Barrabas in Yuruyusu gibi bircok eser uretmistir AnisiTiran daki Fan Noli Ortaokulu ve duvarindaki resmi Fan Noli nin baskent Tiran da bulunan bustu Fan Noli nin resminin bulundugu 100 Arnavut leki 1996 1964 yilinda Tiran da kurulan Fan Noli Okulu universite oncesi 9 yillik egitim vermektedir ve mezunlari arasinda milletvekilleri de olan elitler bulunmaktadir Okulun 2004 15 yilllarindaki resrotasyonunda binanin on yuzundeki duvarlardan birine Fan Noli nin siyah beyaz bir resmi eklenmistir 1971 yilinda Gorice Korce ve Pogradas ta anisina kuruldu Fan Noli 1996 yilinda cikarilan 100 leke degerindeki Arnavut banknotunun on yuzunde resmedilmistir Bu banknot 2008 yilinda bozuk parayla degistirilene kadar kullanimda kalmistir 2011 yilinda Arnavutluk Turk dostlugunun bir isareti olarak Ipsala yakinlarindaki dogum yerinde bir bust dikildi ve 6 Ocak 2012 gunu 130 dogum gununde Arnavutluk Turizm Kultur Genclik ve Spor bakani Aldo Bumci CHP Edirne milletvekili Recep Gurkan ve Trakya Universitesi Rektoru Enver Duran in bulundugu torenle acilisi yapildi Baskent Tiran da da bir bustu bulunmaktadir Ayrica bakinizArnavutluk ta din Arnavutluk tarihiKonuyla ilgili yayinlarPearson Owen 2004 Albania and King Zog Independence Republic and Monarchy 1908 1939 Londra Center for Albanian Studies ISBN 978 1 84511 013 0 1 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Mayis 2020 Ekdotiki Athenon 2000 The Splendour of Orthodoxy 2000 years history monuments art Discourses of Collective Identity in Central and Southeast Europe 3 Budapest and New York Ekdotiki Athenon ISBN 978 960 213 398 9 Giakoumes Geōrgios K Vlassas Gregores Hardy David A 1996 Monuments of Orthodoxy in Albania Doukas School ISBN 978 960 7203 09 0 Spahiu Avni Mjeku Getoar 2009 Fan Noli s American Years Notes on a Great Albanian American Houston TX Jalifat Group ISBN 978 0 9767140 2 6 1 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Mayis 2020 Vickers Miranda 2011 The Albanians a modern history Londra IB Tauris ISBN 978 0 85773 655 0 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Mayis 2020 Dis baglantilarWikimedia Commons ta Fan Noli ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Elsie Robert Classical Authors Fan Noli 1 Subat 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Mayis 2020 Kaynakca Thernstrom Stephan 1980 Harvard Encyclopedia of American Ethnic Groups Ingilizce Cambridge MA Belknap Press of Harvard University s 26 ISBN 978 0 674 37512 3 Tarasar Constance J 1975 Orthodox America 1794 1976 Development of the Orthodox Church in America Ingilizce Syosset N Y Orthodox Church in America Department of History and Archives s 311 OCLC 2930511 It was from his family that Fan Noli received a sense of identity as an Albanian a b Curtis Ference Gregory 1994 Chronology of 20th century Eastern European History Ingilizce Detroit MI Gale Research Inc s 465 ISBN 978 0 8103 8879 6 25 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Nisan 2020 Born Theophanus Stylianos Mavromatis in Imbrik Tepe a predominantly Albanian settlement in Thrace then part of the Ottoman Empire Fan Stylian Noli was educated in the Greek Gymnasium of Edirne Adrianople a b Jorgaqi Nasho 2005 Jeta e Fan S Nolit Vellimi 1 1882 1924 The life of Fan S Noli Arnavutca 1 1882 1924 Tiran Ombra GVG ISBN 978 9 99438 430 3 a b c d e f g Skendi Stavro 1967 The Albanian national awakening Ingilizce Princeton Princeton University Press s 160 162 179 180 453 ISBN 978 1 40084 776 1 a b c d e f g h i j Austin Robert Clegg 2012 Founding a Balkan State Albania s Experiment With Democracy 1920 1925 Ingilizce Toronto Toronto University Press ss 2 3 4 5 18 20 40 46 47 51 155 159 162 ISBN 978 1 4426 4435 9 1 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Mayis 2020 Kyrou or Kyros Ad Alexis 1962 Our Balcanian neighbors Yunanca s 28 otan yphretei akomh ws dhmodidaskalos eis ta Ellhnika sxoleia ths Aigyptoy kai den eixen eiseti anakalypsei ton Albanikon toy patriwtismon wnomazeto 8eofanhs Mayromaths Skoulidas Elias 2013 Hronos Ingilizce Cilt 7 23 Eylul 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Mayis 2020 PDF 9 Ocak 2014 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 28 Nisan 2020 Hanioglu M Șukru 2001 Preparation for a Revolution The Young Turks 1902 1908 Ingilizce Oxford University Press s 256 ISBN 978 0 19977 111 0 Biernat Agata 2014 Anna Mazurkiewicz Ed East Central Europe in Exile Volume 1 Transatlantic Migrations Ingilizce Cambridge Cambridge Scholars Publishing ss 14 15 ISBN 978 1 44386 891 4 25 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Mayis 2020 Vickers Miranda 2011 The Albanians a modern history Londra IB Tauris s 61 ISBN 978 0 85773 655 0 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Mayis 2020 a b Brisku Adrian 2020 Renegotiating the Empire Forging the Nation State The Albanian Case through the Political Economic Thought of Ismail Qemali Fan Noli and Luigj Gurakuqi c 1890 1920s Nationalities Papers Ingilizce 48 1 ss 75 158 174 doi 10 1017 nps 2018 52 ISSN 0090 5992 Erisim tarihi 4 Mayis 2020 Two political groupings the pro British People s Party headed by the colorful leader Fan Noli and the pro Italian Progressive Party led by Mehdi Frasheri came to dominate the political scene Bogdani Mirela Loughlin John 2009 2007 Albania and the European Union The Tumultuous Journey Towards Integration and Accession Library of European Studies Londra I B Tauris s 122 ISBN 978 1 84511 308 7 1 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Mayis 2020 The first Albanian political parties in the western meaning of the word appeared in the early 1920s the most prominent being the Progressive Party led by Ahmet Zogu the People s Party led by Fan Noli and the Popular Party led by Xhafer Ypi Vllamasi Seyfi Verli Marenglen 2000 Ballafaqime Politike ne Shqiperi 1897 1942 Kujtime dhe Vleresime Historike Arnavutca Tiran Shtepia Botuese Neraida ISBN 99927 713 1 3 1 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Mayis 2020 Nje pjese me rendesi e emigranteve me inisiativen dhe ndermjetesine e Koco Boshnjakut u muarren vesh me Cominternin si grup me emer KONARE Komiteti Revolucionar Kombetar per t u ndihmuar pa kusht gjate aktivitetit te tyre nacional ashtu sic jane ndihmuar edhe kombet e tjere te vegjel qe ndodheshin nen zgjedhe te imperialisteve per liri e per pavaresi Pervec kesaj pjese edhe emigrantet kosovare irredentiste te grupuar e te organizuar nen emrin Komiteti i Kosoves si grup u ndihmuan edhe ata nga Cominterni Ersoy Ahmet Gorny Maciej Kechriotis Vangelis 2010 Modernism Representations of National Culture Discourses of Collective Identity in Central and Southeast Europe Ingilizce 3 Budapeste ve New York Central European University Press s 155 ISBN 978 9 63732 664 6 1 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Mayis 2020 Noli Fan Stylian 21 Subat 2018 15 Mayis 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Mayis 2020 Hoca Enver 1989 Arnavutca Tiran 8 Nentori Publishing House ss 172 174 21 Nisan 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Mayis 2020 Gulce Edebiyat Akimi 9 Ocak 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Mayis 2020 Fan Noli okulu yeniden insa ediliyor Arnavutca 25 Mayis 2005 22 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 10 Mayis 2020 Arnavutca 12 Haziran 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Mayis 2020 Ingilizce Bank of Albania 2004 2012 6 Mart 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Mart 2009 Arnavutluk un Ilk Basbakaninin Bustu Ipsala da Torenle Acildi 23 Ekim 2018 5 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Mayis 2020 Siyasi goreviOnce gelen Ilyas Bey Viryoni Arnavutluk Basbakani 16 Haziran 1924 26 Aralik 1924 Sonra gelen Ilyas Bey Viryoni