Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Maddecilik, özdekçilik veya materyalizm, her şeyin maddeden oluştuğunu ve bilinç de dahil olmak üzere bütün görüngülerin maddi etkileşimler sonucu oluştuğunu öne süren, a priori olan hiçbir metafiziksel kavramı kabul etmeyen felsefe kuramıdır. Bir diğer deyişle madde, var olan tek tözdür. Maddecilik "fiziksel maddenin tek veya esas gerçeklik olduğu" yönündeki kuramdır.
Genel bakış
Maddeci kuram, monist varlıkbilim sınıfına aittir. Böylelikle, düalizm veya plüralizmden ayrılır. Görüngübilim üzerine kurulmuş idealizm ve tinselcilik düşünce sistemlerin karşıtıdır.
Felsefi okulların çokluğuna ve aralarındaki farklara rağmen, tüm felsefi sistemlerin birbirlerine taban tabana zıt iki ana kategoride toplanabileceği söylenir: idealizm ve maddecilik. Bu iki kategorinin temel önermeleri gerçeğin doğası hakkındadır ve aralarındaki temel fark "Gerçeklik neyden meydana gelir ve aslı nedir ?" sorusuna verdikleri yanıtta bulunur. İdealistler için ruh veya bilinç, akıl esasken, maddeciler için madde asıldır, ruh veya bilinç de, bu aslolanın sonucu olarak doğan ve ikincil olandır.
Maddeciler, varoluşun insan bilinci gibi maddi olmayan kavramlarla temellendirilmesine karşı çıkarlar. Onlara göre dış dünyanın gerçekliği sorgulanamaz ve insan da bu maddi dünyaya bağlıdır. Örneğin, antik maddeciler, insan ruhunun beden dışı ve ölümsüz bir varlık olarak düşünülmesini kabul etmezler. İnsanı dış dünyanın bir parçası olarak görmesi ve insan bilincinin doğa üzerindeki egemenliğini kabul etmemesi yönüyle determinizm düşüncesiyle paralellik gösterir.
İlkesi
Maddecilik bilginin yapısı ve oluşumu hakkında bir varsayımdır. Bütün bilginin gözlem veya deneyim sayesinde oluştuğunu savunur.
Maddecilik bilmenin yapısı için üç dayanak öne sürer:
- Görüngüleri, Tanrı, ruh gibi kanıtlanmamış önermelerle açıklamaktan kaçınmak gerekir. Aksi takdirde, görüngülerin maddi kökleri yok sayılabilir. Örneğin bilinç, kaynağını beynin işleyişinden alan bir görüngüdür ve ona metafiziksel açıklamalar getirmek dış dünyanın gerçek olmayışı gibi yanılgılara yol açabilir.
- Bütün önermeler gözlem veya deney ile kanıtlanmalı ve doğrulanmalıdır.
- Her şey maddeden gelip madde olarak devam etmektedir.
Maddeciliğin Tarihi
Aksiyal Çağ
Maddecilik, birbirinden bağımsız bir şekilde, Avrasya'nın ayrı coğrafi bölgelerinde, Karl Jaspers'in Aksiyal Çağ olarak adlandırdığı ve M.Ö 800 ila 200 yıllarını kapsayan dönemde gelişti.
Eski Hint felsefesinde, maddecilik , , Kanada'nın çalışmalarıyla ve felsefe okulunun önermeleriyle, M.Ö. 600 civarlarında gelişmeye başladı. Kanada felsefenin öncüllerinden olmasını sağlayan önermeler geliştirdi. – okulu (M.Ö 600-100) atomizmin ilk biçimlerini geliştirmekle beraber Tanrı kanıtlamaları ve bilincin maddi olmadığını öne sürüşleri onları maddeci olarak tanımlamamıza engel olmaktadır. Atomik gelenek Budist atomizmi ve Jaina okuluyla devam etti.
Eski Çin'de Xun Zi (tahmini olarak M.Ö. 312–230) gerçekçilik ve maddecilik üzerine kurulu Konfüçyüsçü bir öğreti geliştirdi. Dönemin diğer önemli Çinli maddecileri ve Wang Chongdur.
Anaksagoras (tahmini olarak M.Ö. 500-428), Epiküros ve Demokritos gibi Antik Yunan filozofları daha sonraki maddeciliğin temellerini atmışlardır. Lukretius'un Latince şiiri Demokritos ve Epiküros'un mekanik felsefelerini anlatır. Bu görüşe göre var olan her şey madde ve hiçliktir ve bütün varlıklar "atom" adı verilen ve Eski Yunancada bölünemeyen anlamına gelen, küçük parçacıkların hareketleri ve birleşmeleri sayesinde oluşmuştur. De Rerum Natura erozyon, buharlaşma, rüzgâr ve ses için mekanist açıklamalar barındırır. "hiçbir şey hiçlikten gelemez" ve "maddeye maddeden başka hiçbir şey dokunamaz" gibi ünlü ilkeler ilk defa Lukretius'un çalışmalarında görülür.
Orta Çağ
Hint maddeci (MS 6. yy.) Tattvopaplavasimha ("Bütün ilkelerin devrilmesi") adlı çalışmasında epistemolojisini çürüttü. Maddeci felsefesi MS 1400'lerde yavaş yavaş yok olduğu görülüyor.
12. yy.'ın başlarında Endülüs'te İbn-i Tufeyl, felsefi romanı Hayy bin Yakzan diğer adıyla Esrarü’l-Hikmeti’l-Meşrikiye'da maddeci düşünce üzerine yazmıştır.
Aydınlanma Çağı
17. yy.'da Pierre Gassendi doğa bilimlerini düalist bir temele oturtmaya çalışan René Descartes'a karşı maddeci geleneği temsil etti. Onu maddeci ve ateist Jean Meslier, , Paul-Henri Thiry Baron d'Holbach, Denis Diderot ve diğer Fransız Aydınlanma Çağı düşünürleri, çağdaş maddeciliğin temellerini atan Ludwig Feuerbach ve İngiltere'de de izledi.
Schopenhauer maddecilikten "kendini hesaba katmayı unutan felsefe" olarak bahseder. Ona göre maddecilik yanlıştır, çünkü bilen özneyi, ancak bu öznenin bilmesinden yola çıkarak var olan ve bu bilmeye göre var olan şeyle açıklamaktadır. Maddecilik dolayımsız olanı dolayımlı olanla yani daha fazla bilineni daha az bilinenle açıklamaya çalışmaktadır. Schopenhauer'e göre zihin ve madde (yani sırasıyla özne ve nesne) karşılıklı olarak birbirine bağlıdır. Özne ve nesne farklı yanlardan görünen aynı şeydir. Ele alınan ve elde edilen dünya, düşünce ve yer kaplamaya, zihin ve maddeye bölünemez.
Marx'ın Maddeciliği
Karl Marx ve Friedrich Engels, Hegelin idealist diyalektiğini ayakları üstüne oturttular. iki ayrı kavramı ortaya çıkardılar: diyalektik maddecilik ve tarihin akışına maddeci bir açıklama getiren tarihsel materyalizm. Marx'ın felsefesinin temelini üretici güçler ve bu güçlerin toplumsal hayata yansımaları olan ilişkileri(özellikle sınıf ilişkileri;serf-lord,işçi-işveren vb.) oluşturur. Bu temel toplumsal ilişkilerden bilimsel, ekonomik, hukuki, ahlaki formlar ve değerler doğar. Bütün toplumsal değerler sınıf ilişkilerinin yansımasıdır ve toplumu şekillendiren bu değerlerin alt yapısını ekonomik çıkara dayalı sınıf ilişkileri oluşturur.
Marx ve Engels "maddecilik" terimini günlük ekonomik ve maddi ihtiyaçların tarihin dönemlerini oluşturan ve şekillendiren etkenler olduğu yönündeki tarihsel bakış açısı için kullandılar. Alman idealist felsefesine karşı maddecilik toplum ve gerçekliğin, insanların barınak, yiyecek, giyecek gibi maddi ihtiyaçlarını karşılamak için devam ettirdikleri basit ekonomik hareketlerden kaynaklandığını söyler. Maddecilik, insanların fiziksel emek ve üretici faaliyetler ile günlük ihtiyaçlarını karşıladıkları gerçeğini başlangıç noktası olarak alır. Tek başına bu ekonomik faaliyet, Marx'a göre, siyasi, yasal ve dini modelleri içinde barındıran toplumsal ilişkiler sistemine neden olur.
Bilimsel sosyalizm toplumsal ve ahlaki değerlerin, kültürel özelliklerin-idealizmde olduğu gibi-değişmez bir doğa yasasından değil, toplumsal çevre ve dolayısıyla da toplumun kendine özgü örgütlenme biçiminden kaynaklandığını savunur. Bu toplumsal ilişkiler, üretim ilişkileri, doğal çevre ve teknolojinin gelişmişliği gibi toplumdaki maddi etkenler tarafından belirlenir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ (1972), The Encyclopedia of Philosophy, Vols.1-4, ISBN (Originally published 1967 in 8 volumes) Alternative
- ^ Priest, Stephen (1991), Theories of the Mind, Londra: Penguin Books, ISBN Alternative
- ^ a b (1979), The Origins of Materialism, New York: Pathfinder Press, ISBN
- ^ Dominique Urvoy, "The Rationality of Everyday Life: The Andalusian Tradition? (Aropos of Hayy's First Experiences)", in Lawrence I. Conrad (1996), The World of Ibn Tufayl: Interdisciplinary Perspectives on Ḥayy Ibn Yaqẓān, pp. 38-46, Brill Publishers, .
- ^ , II, Ch. 1
- ^ Jonathan Wolff, Ph.D. ((Ed.)). "Karl Marx". Stanford Encyclopedia of Philosophy. Stanford. 8 Şubat 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Eylül 2009.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Maddecilik ozdekcilik veya materyalizm her seyin maddeden olustugunu ve bilinc de dahil olmak uzere butun gorungulerin maddi etkilesimler sonucu olustugunu one suren a priori olan hicbir metafiziksel kavrami kabul etmeyen felsefe kuramidir Bir diger deyisle madde var olan tek tozdur Maddecilik fiziksel maddenin tek veya esas gerceklik oldugu yonundeki kuramdir Genel bakisMaddeci kuram monist varlikbilim sinifina aittir Boylelikle dualizm veya pluralizmden ayrilir Gorungubilim uzerine kurulmus idealizm ve tinselcilik dusunce sistemlerin karsitidir Felsefi okullarin cokluguna ve aralarindaki farklara ragmen tum felsefi sistemlerin birbirlerine taban tabana zit iki ana kategoride toplanabilecegi soylenir idealizm ve maddecilik Bu iki kategorinin temel onermeleri gercegin dogasi hakkindadir ve aralarindaki temel fark Gerceklik neyden meydana gelir ve asli nedir sorusuna verdikleri yanitta bulunur Idealistler icin ruh veya bilinc akil esasken maddeciler icin madde asildir ruh veya bilinc de bu aslolanin sonucu olarak dogan ve ikincil olandir Maddeciler varolusun insan bilinci gibi maddi olmayan kavramlarla temellendirilmesine karsi cikarlar Onlara gore dis dunyanin gercekligi sorgulanamaz ve insan da bu maddi dunyaya baglidir Ornegin antik maddeciler insan ruhunun beden disi ve olumsuz bir varlik olarak dusunulmesini kabul etmezler Insani dis dunyanin bir parcasi olarak gormesi ve insan bilincinin doga uzerindeki egemenligini kabul etmemesi yonuyle determinizm dusuncesiyle paralellik gosterir Ilkesi Maddecilik bilginin yapisi ve olusumu hakkinda bir varsayimdir Butun bilginin gozlem veya deneyim sayesinde olustugunu savunur Maddecilik bilmenin yapisi icin uc dayanak one surer Gorunguleri Tanri ruh gibi kanitlanmamis onermelerle aciklamaktan kacinmak gerekir Aksi takdirde gorungulerin maddi kokleri yok sayilabilir Ornegin bilinc kaynagini beynin isleyisinden alan bir gorungudur ve ona metafiziksel aciklamalar getirmek dis dunyanin gercek olmayisi gibi yanilgilara yol acabilir Butun onermeler gozlem veya deney ile kanitlanmali ve dogrulanmalidir Her sey maddeden gelip madde olarak devam etmektedir Maddeciligin TarihiAksiyal Cag Maddecilik birbirinden bagimsiz bir sekilde Avrasya nin ayri cografi bolgelerinde Karl Jaspers in Aksiyal Cag olarak adlandirdigi ve M O 800 ila 200 yillarini kapsayan donemde gelisti Eski Hint felsefesinde maddecilik Kanada nin calismalariyla ve felsefe okulunun onermeleriyle M O 600 civarlarinda gelismeye basladi Kanada felsefenin oncullerinden olmasini saglayan onermeler gelistirdi okulu M O 600 100 atomizmin ilk bicimlerini gelistirmekle beraber Tanri kanitlamalari ve bilincin maddi olmadigini one surusleri onlari maddeci olarak tanimlamamiza engel olmaktadir Atomik gelenek Budist atomizmi ve Jaina okuluyla devam etti Eski Cin de Xun Zi tahmini olarak M O 312 230 gercekcilik ve maddecilik uzerine kurulu Konfucyuscu bir ogreti gelistirdi Donemin diger onemli Cinli maddecileri ve Wang Chongdur Anaksagoras tahmini olarak M O 500 428 Epikuros ve Demokritos gibi Antik Yunan filozoflari daha sonraki maddeciligin temellerini atmislardir Lukretius un Latince siiri Demokritos ve Epikuros un mekanik felsefelerini anlatir Bu goruse gore var olan her sey madde ve hicliktir ve butun varliklar atom adi verilen ve Eski Yunancada bolunemeyen anlamina gelen kucuk parcaciklarin hareketleri ve birlesmeleri sayesinde olusmustur De Rerum Natura erozyon buharlasma ruzgar ve ses icin mekanist aciklamalar barindirir hicbir sey hiclikten gelemez ve maddeye maddeden baska hicbir sey dokunamaz gibi unlu ilkeler ilk defa Lukretius un calismalarinda gorulur Orta Cag Hint maddeci MS 6 yy Tattvopaplavasimha Butun ilkelerin devrilmesi adli calismasinda epistemolojisini curuttu Maddeci felsefesi MS 1400 lerde yavas yavas yok oldugu goruluyor 12 yy in baslarinda Endulus te Ibn i Tufeyl felsefi romani Hayy bin Yakzan diger adiyla Esraru l Hikmeti l Mesrikiye da maddeci dusunce uzerine yazmistir Aydinlanma Cagi 17 yy da Pierre Gassendi doga bilimlerini dualist bir temele oturtmaya calisan Rene Descartes a karsi maddeci gelenegi temsil etti Onu maddeci ve ateist Jean Meslier Paul Henri Thiry Baron d Holbach Denis Diderot ve diger Fransiz Aydinlanma Cagi dusunurleri cagdas maddeciligin temellerini atan Ludwig Feuerbach ve Ingiltere de de izledi Schopenhauer maddecilikten kendini hesaba katmayi unutan felsefe olarak bahseder Ona gore maddecilik yanlistir cunku bilen ozneyi ancak bu oznenin bilmesinden yola cikarak var olan ve bu bilmeye gore var olan seyle aciklamaktadir Maddecilik dolayimsiz olani dolayimli olanla yani daha fazla bilineni daha az bilinenle aciklamaya calismaktadir Schopenhauer e gore zihin ve madde yani sirasiyla ozne ve nesne karsilikli olarak birbirine baglidir Ozne ve nesne farkli yanlardan gorunen ayni seydir Ele alinan ve elde edilen dunya dusunce ve yer kaplamaya zihin ve maddeye bolunemez Marx in Maddeciligi Karl Marx ve Friedrich Engels Hegelin idealist diyalektigini ayaklari ustune oturttular iki ayri kavrami ortaya cikardilar diyalektik maddecilik ve tarihin akisina maddeci bir aciklama getiren tarihsel materyalizm Marx in felsefesinin temelini uretici gucler ve bu guclerin toplumsal hayata yansimalari olan iliskileri ozellikle sinif iliskileri serf lord isci isveren vb olusturur Bu temel toplumsal iliskilerden bilimsel ekonomik hukuki ahlaki formlar ve degerler dogar Butun toplumsal degerler sinif iliskilerinin yansimasidir ve toplumu sekillendiren bu degerlerin alt yapisini ekonomik cikara dayali sinif iliskileri olusturur Marx ve Engels maddecilik terimini gunluk ekonomik ve maddi ihtiyaclarin tarihin donemlerini olusturan ve sekillendiren etkenler oldugu yonundeki tarihsel bakis acisi icin kullandilar Alman idealist felsefesine karsi maddecilik toplum ve gercekligin insanlarin barinak yiyecek giyecek gibi maddi ihtiyaclarini karsilamak icin devam ettirdikleri basit ekonomik hareketlerden kaynaklandigini soyler Maddecilik insanlarin fiziksel emek ve uretici faaliyetler ile gunluk ihtiyaclarini karsiladiklari gercegini baslangic noktasi olarak alir Tek basina bu ekonomik faaliyet Marx a gore siyasi yasal ve dini modelleri icinde barindiran toplumsal iliskiler sistemine neden olur Bilimsel sosyalizm toplumsal ve ahlaki degerlerin kulturel ozelliklerin idealizmde oldugu gibi degismez bir doga yasasindan degil toplumsal cevre ve dolayisiyla da toplumun kendine ozgu orgutlenme biciminden kaynaklandigini savunur Bu toplumsal iliskiler uretim iliskileri dogal cevre ve teknolojinin gelismisligi gibi toplumdaki maddi etkenler tarafindan belirlenir Ayrica bakinizToz Hilomorfizm Monizm Tarihsel materyalizm Diyalektik materyalizm Postmateryalizm Ekonomik materyalizmKaynakca 1972 The Encyclopedia of Philosophy Vols 1 4 ISBN 0 028 94950 1 Originally published 1967 in 8 volumes Alternative ISBN 978 0028 94950 5 Priest Stephen 1991 Theories of the Mind Londra Penguin Books ISBN 0140130691 Alternative ISBN 978 0140130690 a b 1979 The Origins of Materialism New York Pathfinder Press ISBN 0873480228 Dominique Urvoy The Rationality of Everyday Life The Andalusian Tradition Aropos of Hayy s First Experiences in Lawrence I Conrad 1996 The World of Ibn Tufayl Interdisciplinary Perspectives on Ḥayy Ibn Yaqẓan pp 38 46 Brill Publishers ISBN 90 04 09300 1 II Ch 1 Jonathan Wolff Ph D Ed Karl Marx Stanford Encyclopedia of Philosophy Stanford 8 Subat 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Eylul 2009