Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
T-129 ATAK, ATAK programı çerçevesinde Türk Silahlı Kuvvetleri için Türkiye'nin coğrafi ve iklim koşullarına göre tasarlanan, TUSAŞ ve AgustaWestland ortak üretimi taarruz ve taktik keşif helikopteri. T-129, AgustaWestland üretimi Agusta A129 Mangusta helikopterinin gövde tasarımının çeşitli aksamlarının değiştirilmesi ve özgün silah ve yazılım sistemlerinin entegre edilmesiyle meydana geldi. Üretimi tamamlanan ilk helikopter 28 Eylül 2009 tarihinde, İtalya'nın Gallarate kenti yakınlarındaki AgustaWestland tesislerinde, bir İtalyan ve bir Türk pilot tarafından deneme uçuşuna tabi tutuldu. Yaklaşık yarım saat havada kalan helikopter, çeşitli manevra testlerinin ardından başarıyla yere indi.
| T129 ATAK | |
|---|---|
 T-129 ATAK 2014 'da | |
| Türü | Taarruz ve Taktik Keşif Helikopteri |
| Ulusal köken |  Türkiye |
| Üretici | Türk Havacılık ve Uzay Sanayii (TAI) |
| Tasarımcı | AgustaWestland ASELSAN |
| İlk uçuş | 28 Eylül 2009 |
| Durumu | Etkin hizmette |
| Ana kullanıcı | Türk Silahlı Kuvvetleri |
| Diğer kullanıcılar | Filipin Hava Kuvvetleri |
| Üretim sayısı | 100 (Kasım 2023) |
| Program maliyeti | 3.247.274,306 $ |
| Birim maliyeti | 50+ milyon Amerikan doları |
| Gelişimi | Agusta A129 Mangusta |
| Değişimleri | T-129A T-129B1 T-129B2 |
T-129'da, Rolls-Royce ve Honeywell'ın ortak üretimi iki adet LHTEC CTS800-4A motoru kullanıldı. Helikopter 269 (km/s) (145 knot) hıza ulaşabilirken 6.096 m (20.000 fit) yüksekliğe çıkabilmektedir. T-129, yakın hava desteği görevleri ve çok amaçlı görevler için iki farklı tipte tasarlandı. T129-A, yakın hava desteği görevleri, T129-B ise çok amaçlı görevler için üretildi.
TUSAŞ'ın kendi tesislerinde ürettiği ilk T129-A prototipi, ilk uçuşunu 17 Ağustos 2011'de yaptı. Kabul işlemlerinin ardından 22 Nisan 2014 tarihinde ilk T-129A EDH Türk Kara Kuvvetlerine teslim edildi.
Gelişimi
Türkiye, taarruz ve keşif helikopterinin her şeyi ile Türkiye'de üretilmesi için 1995 Ekim ayında ön çalışmalara başladı. Bu proje için Savunma Sanayii Müsteşarlığını (SSM) görevlendirdi. Yaklaşık on iki sene süren inceleme ve araştırma sürecinin ardından, Savunma Sanayii İcra Komitesi 30 Mart 2007 tarihinde İtalyan AgustaWestland'ı ATAK programı ihalesini kazanan firma olarak duyurdu. Savunma Sanayi Müsteşarlığı Nisan 2007'de Türk Havacılık ve Uzay Sanayi A.Ş. (TUSAŞ) firmasının ana yüklenici olduğunu açıkladı. Kara Kuvvetleri Komutanlığı'nın ihtiyaçlarına göre geliştirilecek olan 51 adetlik taktik taarruz/keşif helikopteri üretim programı sözleşmesi 7 Eylül 2007 tarihinde imzalandı. 24 Haziran 2008 tarihinde yürürlüğe giren projede ana yüklenicisi TUSAŞ, alt yükleniciler ise AgustaWestland ve ASELSAN şirketleri oldu. Bu tarihten itibaren projenin süresi 114 ay olarak belirlendi ve bu süre içerisinde altmışıncı ayda ilk T-129 helikopterinin teslimatının yapılması planlandı. Kesinleşen elli bir adet T-129 taktik keşif taarruz helikopterin üretimini içeren sözleşmenin toplam bedeli yaklaşık 3.200.000.000 dolar tuttu. Sözleşmede 41 adetlik helikopter alım opsiyonu da yer aldı. Projede TUSAŞ'ın toplam payı 556.000.000 dolar, ASELSAN'ın 700.000.000 dolar ve AgustaWestland firmasının da 1.644.000.000 dolar olarak açıklandı. Yapılan sözleşmeye göre Türkiye, T-129 konfigürasyonunun fikrî mülkiyetine ortak olmanın yanı sıra üçüncü ülkelere doğrudan pazarlama ve satış haklarına sahip oldu.
ATAK programı azami ölçüde yerli teknolojileri ve üretimi içeren bir projedir. Bu proje ile geliştirilmekte olan T-129 %60 oranında yerli bir helikopter olacaktır. İhale sürecinde AgustaWestland firması Türkiye’nin istekleri lehine en çok taviz veren üretici olmuştur. Türk Kara Kuvvetleri için üretilecek olan T-129 helikopterleri doğal olarak 21. yüzyılın en gelişmiş aviyonik sistemleri ve silahları ile donatılacaktır. T-129 performans açısından Türkiye’nin mevcut AH-1 Süper Kobra helikopterlerinden daha ileridedir. Türkiye, T-129 helikopterlerinin tek üretici ülkesi konumunda olacak. Bu vesileyle helikopter sanayiinde başlangıç için önemli bir adım atılması projeyi çok önemli kılmaktadır.
Tasarımı
T-129 helikopterinin temel tasarımı itibarıyla tekerlekli olması, 5 palli rotora sahip olması ve kullandığı mühimmat açısından büyük avantajlar sağlaması bu ürünü Türk Silahlı Kuvvetlerindeki diğer helikopterlerden farklı yapmaktadır. Helikopter pilot ve silahçı olmak üzere 2 kişilik personel tarafından yönetilecektir.
A-129'la benzer gövdeye sahip olacak olan T-129, S-70 ve AH-64 gibi darbeye dayanıklılıklarıyla ünlü helikopterlerin sahip olduğu MIL-STD-1290 Düşme Dayanıklılığı Standartı'nda üretilecektir. İç yakıt tankları kendini onarmaya vakıf olarak delinme ve çatlamaya dayanıklı, yakıt akıtmayan standartlarda olacaktır. Motorlar iki ayrı bölümde olacak ve aralarında zırhlı bölüm bulunacaktır. Helikopterin transmisyonu 12.7 mm mermiye dayanıklı ve 30 dk. süreyle yağsız çalışabilecek kapasitede, rotor ve paller 12,7 mm mermiye karşı balistik korumaya sahip olacaklardır. Paller 15 cm kalınlığındaki ağaç dallarına çarpmalara dayanıklı şekilde üretileceklerdir.
ATAK projesinde T-129 taarruz helikopterinin görev bilgisayarı en önemli birim olarak görülmektedir. Görev bilgisayarı ve yazılımları helikopter üzerindeki seyrüsefer, haberleşme, elektronik harp, hedef tespit, platform yönetimi ve silah yönetimi fonksiyonlarını bir bütün olarak yönetiyor ve pilotlara dijital kokpit üzerinden kumanda imkânı veriyor. T-129 helikopterinde ASELSAN ve TÜBİTAK tarafından tasarım çalışmalarına 2001 yılında başlanan ve 2007 yılında atış testleri AH-1S Kobra helikopterinde başarıyla tamamlanan özgün görev bilgisayarı kullanılacaktır.
T-129 helikopteri ASELSAN özgün üretimi ASELFLIR-300T Gece/Gündüz Termal Görüş ve Hedefleme Sistemi, AVCI Kaska Monteli Nişangah Sistemi ile donatılacaktır. Helikopter iletişimi ASELSAN üretimi MXF-484 U/VHF ve uzun menzilli HF-SSB telsizlerle sağlayacaktır. Gelecekte bu telsizler yine ASELSAN üretimi yazılım tabanlı telsizlerle değiştirilecektir.
Helikopterin Elektronik Harp Sistemi (EHS) daha önce Aselsan ile SSM arasında imzalanan sözleşme kapsamında sağlanacaktır. EHS entegreli bir T-129 helikopterinde radar ikaz sistemi, füze ikaz sistemi, lazer ikaz sistemi, IR karıştırıcı sistem, karşı tedbir ışık atıcı, dost ve düşmanı ayırt edici birim bulunacaktır. Bu sistemlerin dizayn, test ve seri üretimleri ASELSAN ve onun sahibi olduğu MIKES şirketlerinin sorumluluğundadır.
Bunların dışında helikopterde kırka yakın yerli üretim cihaz yer alacaktır.
T-129 helikopteri çift LHTEC CTS800-4 motoru ile donatılacaktır. Rolls-Royce ve Honeywell ortaklığı olan LHTEC firmasının hafif platformlar için geliştirdiği CTS800 sınıfı bu motor dünyanın değişik askeri hava platformlarında kullanılmaktadır. Motor 35000 saatlik uçuş deneyimi ile dikkat çekmektedir. CTS800-4N motoru FADEC (Tam Sayısal Motor Kontrol Sistemi) özelliği sayesinde pilotun iş yükünü azaltmakta ve motorun bakım programını hafifletmektedir. Yapılan sözleşme çerçevesinde 96 milyon ABD doları tutarında söz konusu motor ve yedek parçaları Rolls-Royce firmasından 100 adet olarak sipariş edilmiştir.
Aerodinamik yapıda yapılacak bazı değişikliklerin (burun, yan kanatçıklar, kuyruk parvanesi vs.) yanında, mevcut 8 adet Tow silah podlarının on ikiye çıkarılması planlanmaktadır. Ayrıca Stinger lançerlerinin montajında yenilik ve 5 eğik uçlu pervane kolunun olması (pal sayısı) sessizlik ve performans açısından helikopterin performansına katkı sağlayacak birçok özelliklerden birkaçı olarak ön plana çıkmaktadır.
Helikoptere Roketsan tarafından üretilen Hydra, Cirit roketi ve UMTAS tanksavar füzesinin de entegrasyonu planlanmaktadır. Hava unsurlarından savunma için FIM-92 Stinger füzesi entegre edilecektir. Helikopter yakın saldırı görevini 500 mermi kapasiteli TM-197 makineli top sistemi ile yapacaktır.
Türkiye şartlarına uygun olarak tekrar yapılandırılacak olan T-129 tasarımının Sistem Şartları Gözden Geçirme aşaması Ocak 2009 yılında tamamlanmıştır. Modernize edilip günümüzün şartlarına uyarlanmakta olan helikopterin ana yüklenicisi TUSAŞ ilk prototipin (P1) uçuş denemesini 2009 Eylül ayında başarıyla gerçekleştirdi. ATAK projesinin 22’nci ayında Kritik Tasarım Gözden Geçirme'si yapılacak ve aviyonik entegrasyon ile helikopterin nihai konfigürasyonu doğrulanacaktır. 2010 yılında denenecek P2 ve P3 prototiplerinin ardından, ilk TUSAŞ helikopteri T-129 P4 askeri sertifikasyona tabi tutulacak ve Türk Silahlı Kuvvetleri için üretilecek helikopterin ilk modeli olacaktır. Program aynı zamanda 2011 yılında uçacak P5 modelinin TUSAŞ tarafından yapılmasını da içermektedir.
Üretimi
ATAK projesi çerçevesinde yüklenici firmaların görev dağılımı şu şekildedir:
TUSAŞ: Program ve Sözleşme Yönetimi, Gövde Üretimi, Nihai Montaj, Uçuş Testleri, Eğitim, Entegrasyon, Lojistik Destek
ASELSAN: Görev Bilgisayarı ve Yazılımının Üretimi, Aviyonik Sistemlerin Üretimi ve Entegrasyonu, Silah Sistemleri Tedarik ve Entegrasyonu ile Elektronik Harp Kendini Koruma Sistemleri Üretimi
AgustaWestland: Uçuş Performansı Şartlara Uygun Platform, Teknoloji Transferi, Yeni Motor Değişikliği, Otomatik Uçuş Kontrol Sistemi, Hava Aracı Durum İzleme Sistemi
Bu firmalar dışında Roketsan, TEI, Kale Kalıp, Alp Havacılık, MİLSOFT, STM gibi yerli firmaların da TUSAŞ ve ASELSAN'ın alt yüklenicisi olarak projede görev almaları beklenmektedir.
Envanterdeki mevcut AH-1 Cobra serisi helikopterlere eşlik edecek bu yeni helikopter, Türkiye'de TUSAŞ'ın Ankara'daki tesislerinde üretilecektir. AgustaWestland 28 Mayıs 2009 tarihinde Türkiye'den gelen yetkililerin katılımı ile İtalya'da Cascina Costa'daki T-129 tesislerini resmî törenle hizmete açtı.
Helikopter iki tipte üretilecektir:
T-129 TUC-1: özgün görev bilgisayarı, özgün elektronik harp ve karşı tedbirler sistemi, ASELSAN ASELFLIR-300T elektro-optik gece/gündüz görüş ve atış sistemi, Thales yapımı kaske monteli nişangâh sistemi, Hellfire II veya SpikeER tanksavar füzeleri
T-129 TUC-2: özgün görev bilgisayarı, özgün elektronik harp ve karşı tedbirler sistemi, ASELSAN ASELFLIR-300T elektro-optik gece/gündüz görüş ve atış sistemi, Aselsan AVCI kaske monteli nişangah sistemi, Roketsan UMTAS ve Cirit tanksavar füzeleri
| TUSAŞ | ASELSAN | AgustaWestland |
|---|---|---|
|
|
|
Geliştirme ve sınanma süreci
Uzman helikopter pilotları ve silahçılarının da önerileri doğrultusunda, Türkiye'nin coğrafi koşullarına tam uyumluluk göstermesi amacıyla yapılmakta olan çalışma sonucunda, çok etkili bir dizayn ortaya çıkması beklenen proje kapsamında, test süreçleri aşağıdaki başlıklar altında yürütülecektir:
- Aviyonik ve Silah Sistemleri paketi’nin T-129 ATAK Helikopteri Sistem Performans Spesifikasyonu gereklerini karşılayacak şekilde helikoptere entegre edilmesi
- Aviyonik ve Silah Sistemleri Paketi’nin donanım ve yazılım entegrasyonu için gerekli tasarım ve üretim aktivitelerinin yapılması
- Fonksiyonel Kabul Testleri
- EMI/EMC testleri
- Yer testleri
- Uçuş testleri
- Performans ve Uçuş Mekaniği analizleri
- Yapısal modifikasyon
- Uçuşa elverişlilik ve kalifikasyon işlemleri
- ASELSAN’ın tasarlayacağı sisteme yönelik olarak operasyonel, sistem/alt sistem ve fonksiyonel tanımlamaları
- Elektrik ve Grup-A Kiti modifikasyonu
- SEL Kabul Testleri, yer, uçuş ve EMI/EMC Testleri
- AgustaWestland ve ASELSAN’dan aldığı ELD Veri Paketi modüllerini (bakım ve pilot bilgi arşivi) birleştirerek nihai T-129 helikopterinin ELD Veri paketini hazırlayacaktır.
- 19 Mart 2010 tarihinde Türkiye ile İtalya'nın birlikte geliştirdiği T129 ATAK tipi prototip helikopter test uçuşunda düştü. Düşen helikopterin enkazına ait görüntüleri yayınlayan Azzura televizyonu, kazanın Milano'nun 130 km kuzeyinde meydana geldiğini duyurdu. Helikopterin parçalara ayrıldığı kazada iki İtalyan pilotun ağır yaralandığı belirtildi. Aylardır test uçuşları süren helikopterin düştüğü haberi, Türkiye’de şok etkisi yaptı. Ancak gerçek kısa sürede anlaşıldı. Düşen helikopter, Türk basın mensuplarının da ilk uçuşunu izlediği T-129 P1 değil, proje kapsamında deneme amacıyla kullanılan A-129 Mangusta’ydı. Projenin ana yüklenicisi TUSAŞ’tan yapılan açıklamada, "ATAK Programı geliştirme faaliyetleri kapsamında, test amaçlı helikopterler yedekli olarak planlanmış olup ilk tespitlere göre program akışında bir değişiklik öngörülmemektedir." denildi. Ancak gerçekte düşen P1 olmakla birlikte bu helikopterin ne A-129 ne de T-129 olduğu, geliştirme süreci için hazırlanmış olan karma bir ürün olduğu ortaya çıkmıştır.
- 15 Haziran 2010 tarihinde yapılan Savunma Sanayii İcra Komitesi toplantısının ardından yapılan açıklamada Kara Kuvvetleri Komutanlığının acil ihtiyacını karşılamak üzere İtalyan AgustaWestland firmasından 9 adet A-129 Mangusta tipi saldırı helikopteri satın alınacağı duyuruldu. T-129 model ilk helikopterin 2013 yılında teslim edilmesi öngörülüyor. Ancak mart ayında ilk helikopterin İtalya’daki uçuş testi sırasında düşmesi nedeniyle teslimatta gecikme bekleniyor.
- 8 Kasım 2010 tarihinde AgustaWestland firması 150 milyon avro bedelle 9 adet temel konfigürasyon T-129 taarruz helikopteri ve yedek parça siparişi aldığını açıkladı. Helikopterler TUSAŞ tesislerinde montaj edilecek ve 2012 ortalarında Türk Kara Kuvvetlerine teslim edilecektir. Elli bir adet taarruz helikopterini kapsayan ATAK projesininse şu anda Kritik Tasarım Gözden Geçirme aşamasında olduğu, prototip helikopterlerin üretiminin İtalya’da ve Türkiye’de devam ettiği, uçuşlarının 2011 Ocak ayında yapılacağı açıklanmıştır.
- 4 Şubat 2011 tarihi itibarıyla, projede Kritik Tasarım Aşaması tamamlanmış olup 2011 yılının ilk yarısında uçuş testlerinin başlaması hedeflenmiştir. T-129 taarruz helikopterinin P4 prototipinin montaj işlemleri TUSAŞ tesislerinde yapıldı.
- 17 Ağustos 2011 sabahı TUSAŞ tesislerinde üretilen T-129 P6 prototipi Ankara'daki ilk test uçuşunu başarıyla yapılmıştır.
- 27 Mayıs 2013 Savunma Sanayii Müsteşarı Murad Bayar, ATAK helikopterlerinin son aşamada olduğunu belirterek yakın zamanda Türk Silahlı Kuvvetlerine (TSK) teslim edileceğini söyledi. İlk parti teslimatı olacak dokuz helikopterde beş helikopterin testleri tamamlanmıştır. Altıncı helikopterin testleri bitmek üzere. Yedinci, sekizinci ve dokuzuncu helikopterlerin montajı bitmiş, testlere hazırlanıyor.
- 10 Haziran 2014'te üç adet ATAK helikopterinin teslimatı Türk Silahlı Kuvvetlerine yapılmıştır.
- 10 Eylül 2017 itibarıyla Türk Silahlı Kuvvetlerine ATAK Programı kapsamında üretilen T129 ATAK Erken Duhul Helikopterlerinin dokuzuncu ve son helikopteri teslim edilmiştir.
Teknik özellikleri
- Performans
- Maksimum hızı: 278 km/s (151 knot)
- Azami servis irtifası: 6.096 m (20.000 ft)
- Görev yüklü irtifa: 3.048 m (10.000 ft)
- Tırmanma hızı : 14,0 m/s (2.750 ft/min)
- Azami Güç/Ağırlık Oranı: 550 hp/tn
- Maksimum havada kalma süresi: 3 sa. (3 h)
- Maksimum menzil: 561 km (303 nm)
- Ek yakıt tanklı menzil: 1000 km (540 nm)
- Güç kaynağı
- Motor: 2 x LHTEC CTS800-4A
- Motor gücü: 2 x 1361 shp (2 x 1014 kW)
- Boyut değerleri
- Uzunluk: 13,64 m
- Yükseklik: 3,96 m
- Ana rotor çapı: 11,90 m
- Ağırlık değerleri
- Boş Ağırlık: 2.900 kg (6.400 lbs)
- Mürettebat: 2
- Azami kalkış ağırlığı: 5.000 kg (11.023 lbs)
- Azami silah yükü: 1.200 kg (2.600 lb)
- Kanatlarda yer alan silah bölmeleri: 4 x 300 kg (4 x 661 lbs)
- Yakıt kapasitesi: 750 kg
Aviyonik özellikleri
- Aviyonikler
- Merkezi Kontrol Bilgisayarı (Çift)
- Tam Sayısal 4-eksenli Uçuş Kontrol Sistemi
- 2 x Çok işlevli Ekran (Pilot ve Yardımcı pilot)
- Hava taşıt gösterim sistemi
- Bütünleşik Ataletsel Seyrüsefer Sistemi ve GPS
- Sayısal uçuş haritası
- Uçuş veri sistemi
- Radar yükseklikölçer
- VHF/UHF alıcısı
- Yüksek Frekans alıcısı
- IFF Transponder
- Ses şifreyici / Frekans sektirici
- Görüntü veri linki
- Pasif ve aktif karşı önlemler ile DAS paketi
- Donanımlar
- Görev Yönetim Sistemi
- Lazer mesafe bulucu ile hedef bilgi toplama EO / planlayıcı, FLIR ve CCTV
- Silah balistik yörünge işleme
- Gece görüşü (Kaska ekli görüş sistemi)
- Acil durum yer belirleme vericisi
- Harici ek yakıt tankları
- Bağlantı kesici
- Buzlanma algılayıcısı
- Kızılötesi baskılayıcıları
Kullanıcı ülkeler
- Kara Kuvvetleri Komutanlığı (TSK): 57 adet teslim edildi; 6'sı Faz-2.
- Jandarma Genel Komutanlığı (JGK): 13 adet teslim edildi; 7'si Faz-2.
- Emniyet Genel Müdürlüğü (EGM): 3 adet teslim edildi; tamamı Faz-2
- Altı adet sipariş edildi, iki adedi Mart 2022'de teslim edildi.
- Altı adet sipariş edildi. iki adedi Kasım 2023'te teslim edildi.
Alım girişimler
![image]()
Güney Kore: 36 adet için ihale aşamasında kaybetti.![image]()
Pakistan: Pakistan ile 2018 yılında 30 adetlik T-129 satın alım sözleşmesi imzalanmıştı. Başta ABD'nin Amerikan menşeli motora ambargo uygulaması sebebiyle 2022 başında Türkiye'den helikopter tedarikinden vazgeçtiği Pakistan Silahlı Kuvvetleri Sözcüsü tarafından açıklanmış olsa da sonrasında bu açıklama geri çekilmiş, T-129 programının devam ettiği söylenmiştir.
T-629 ATAK-2
TUSAŞ tarafından yapılan açıklama, T-129 ATAK projesinde kazanılan bilgi birikimi ve tecrübe ile T-629 ATAK-2 Taarruz Helikopteri projesine başlandığı duyuruldu. Projenin tamamen yerli imkânlarla geliştirileceği belirtilirken, TUSAŞ T-625 genel maksat helikopterinde kullanılan alt sistemlerin bu projede de kullanılacağı ve ilk versiyona göre daha gelişmiş aviyonik sistemlerle donatılacağı açıklanmıştır. İlk kez IDEF 2019' da sergilenen hava aracının 10 ton olacağı öngörülmektedir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ "Türkiye'nin sattığı Taarruz helikopteri ATAK ilk kez görüntülendi". 30 Ekim 2023. Erişim tarihi: 22 Kasım 2023.
- ^ a b "Savunma Sanayi Müsteşarlığı 2010 Faaliyet Raporu" (Pdf). Ssm.gov.tr. 2010. ss. 46-47. 28 Nisan 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Haziran 2014.
- ^ . Savunma Sanayi ST. 24 Mayıs 2021. 1 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Türk taarruz helikopteri T129 ilk uçuşunu yaptı". Zaman.com.tr. 28 Eylül 2009. 28 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2014.
- ^ "T129 ATAK HELİKOPTERİ". tai.com.tr. 18 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Nisan 2014.
- ^ "Kara Kuvvetlerinden 3 milyar dolarlık ret". Internethaber.com. 4 Kasım 2013. 28 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2014.
- ^ "Türk Tipi Saldırı Helikopteri İçin Start Verildi". Tai.com.tr. 8 Eylül 2007. 27 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2012.
- ^ "Taarruz Taktik Keşif Helikopteri (ATAK)". Ssm.gov.tr. 28 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2014.
- ^ a b (PDF). Trsavunma.com. 28 Haziran 2014 tarihinde kaynağından (Pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2014.
- ^ "Atak'ın gösteri uçuşu 28 Eylül'de". HaberTürk Gazetesi, ekonomi.haberturk.com. 26 Eylül 2009. 5 Kasım 2012 tarihinde kaynağından .
- ^ . CNN Türk. 2 Ekim 2007. 31 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b c "ATAK Program Sözleşmesi Yürürlüğe Girdi". TAI’nin Sesi Dergisi, Sayı 87. Ekim 2008.
- ^ (İngilizce). Rolls Royce Defence News, rolls-royce.co.uk. 4 Eylül 2008. 2 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b c (İngilizce). AviationNews, aviationnews.eu. 28 Mayıs 2009. 18 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b "Taarruz Taktik/Keşif Helikopteri Tedarik Projesi - ATAK". T.C. M.S.B. Savunma Sanayii Müsteşarlığı, ssm.gov.tr. 4 Şubat 2011. 25 Nisan 2011 tarihinde kaynağından .
- ^ "Turkey Finally Lands Its Attack Helicopters" (İngilizce). Defense Industry Daily, defenseindustrydaily.com. 20 Haziran 2010. 14 Nisan 2012 tarihinde kaynağından .
- ^ . airporthaber.com. 23 Mart 2010. 9 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2010.
- ^ a b . Türkiye Radyo Televizyon Kurumu, trt.net.tr. 23 Mart 2010. 24 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ (İngilizce). Finmeccanica SpA, AgustaWestland, agustawestland.com. 8 Kasım 2010. 23 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "TUSAŞ'ın Ürettiği T129 Helikopteri İlk Uçuşunu Başarıyla Gerçekleştirdi". TUSAŞ. 17 Ağustos 2011. 16 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Ocak 2022.
- ^ "T129 ATAK Erken Duhul Helikopterlerinin Türk Silahlı Kuvvetleri'ne Teslimatı Tamamlandı". 26 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Ocak 2022.
- ^ . 25 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2016.
- ^ . 4 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2016.
- ^ a b . 6 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2016.
- ^ a b c @TyrannosurusRex (21 Temmuz 2022). "Emniyet güçlerine teslim edilen ATAK sayısı 73 adede ulaştı" (X gönderisi) – X vasıtasıyla.
- ^ a b "Jandarma'ya 10'uncu T129 ATAK helikopteri teslim edildi". 31 Aralık 2021. 1 Ocak 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Ocak 2022.
- ^ Ahmet Alemdar (27 Mayıs 2021). "Filipinler 6 T129 ATAK için 270 milyon dolar ödeyecek". defenceturk.net. DefenceTurk. 6 Ocak 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Ocak 2022.
- ^ Ahmet Alemdar (14 Aralık 2021). "Filipinler ilk iki T129 ATAK taarruz helikopterlerini teslim alıyor". defenceturk.net. DefenceTurk. 6 Ocak 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Ocak 2022.
- ^ Haber Merkezi (6 Ocak 2022). "Filipinler'in ATAK helikopterleri teslim ediliyor". savunmasanayist.com. Savunma Sanayi ST. 6 Ocak 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Ocak 2022.
- ^ Kurunç, Kamer (8 Mart 2022). "Filipinler'in İlk ATAK Helikopterleri Teslim Edildi". Savunma Sanayi ST. savunmasanayist.com. 8 Mart 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Mart 2022.
- ^ Eren Yiğitoğlu (23 Ocak 2023). "T129 ATAK helikopteri 2023'ün ilk çeyreğinde Nijerya'da!". defenceturk.net. DefenceTurk. 23 Ocak 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Ocak 2023.
- ^ . KT10 Yapım Prodüksiyon Tic. Ltd. Şti., kokpit.aero. 23 Nisan 2013. 20 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2013.
- ^ Kamer KURUNÇ (5 Ocak 2022). "Pakistan, T-129 ATAK Helikopteri Alımını İptal Etme Kararı Aldı". savunmasanayist.com. Savunma Sanayi ST. 5 Ocak 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Ocak 2022.
- ^ Ahmet Alemdar (5 Ocak 2022). "ABD'nin Pakistan'a T129 Atak satışını engellemesiyle ihale Çin'e gitti". defenceturk.net. DefenceTurk. 5 Ocak 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Ocak 2022.
- ^ Haber Merkezi (6 Ocak 2022). "Pakistan: "ATAK alımından vazgeçmedik"". savunmasanayist.com. Savunma Sanayi ST. 6 Ocak 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Ocak 2022.
- ^ . 14 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2018.
- ^ . 5 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2020.
Dış bağlantılar
- Türk Havacılık ve Uzay Sanayii A.Ş. resmî internet sitesi2 Mart 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Net Resources International, Army-Technology.com10 Kasım 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Wikimedia Commons'ta T129 ATAK ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
T 129 ATAK ATAK programi cercevesinde Turk Silahli Kuvvetleri icin Turkiye nin cografi ve iklim kosullarina gore tasarlanan TUSAS ve AgustaWestland ortak uretimi taarruz ve taktik kesif helikopteri T 129 AgustaWestland uretimi Agusta A129 Mangusta helikopterinin govde tasariminin cesitli aksamlarinin degistirilmesi ve ozgun silah ve yazilim sistemlerinin entegre edilmesiyle meydana geldi Uretimi tamamlanan ilk helikopter 28 Eylul 2009 tarihinde Italya nin Gallarate kenti yakinlarindaki AgustaWestland tesislerinde bir Italyan ve bir Turk pilot tarafindan deneme ucusuna tabi tutuldu Yaklasik yarim saat havada kalan helikopter cesitli manevra testlerinin ardindan basariyla yere indi T129 ATAKT 129 ATAK 2014 daTuruTaarruz ve Taktik Kesif HelikopteriUlusal koken TurkiyeUreticiTurk Havacilik ve Uzay Sanayii TAI TasarimciAgustaWestland ASELSANIlk ucus28 Eylul 2009DurumuEtkin hizmetteAna kullaniciTurk Silahli KuvvetleriDiger kullanicilarFilipin Hava KuvvetleriUretim sayisi100 Kasim 2023 Program maliyeti3 247 274 306 Birim maliyeti50 milyon Amerikan dolariGelisimiAgusta A129 MangustaDegisimleriT 129A T 129B1 T 129B2 T 129 da Rolls Royce ve Honeywell in ortak uretimi iki adet LHTEC CTS800 4A motoru kullanildi Helikopter 269 km s 145 knot hiza ulasabilirken 6 096 m 20 000 fit yukseklige cikabilmektedir T 129 yakin hava destegi gorevleri ve cok amacli gorevler icin iki farkli tipte tasarlandi T129 A yakin hava destegi gorevleri T129 B ise cok amacli gorevler icin uretildi TUSAS in kendi tesislerinde urettigi ilk T129 A prototipi ilk ucusunu 17 Agustos 2011 de yapti Kabul islemlerinin ardindan 22 Nisan 2014 tarihinde ilk T 129A EDH Turk Kara Kuvvetlerine teslim edildi GelisimiTurkiye taarruz ve kesif helikopterinin her seyi ile Turkiye de uretilmesi icin 1995 Ekim ayinda on calismalara basladi Bu proje icin Savunma Sanayii Mustesarligini SSM gorevlendirdi Yaklasik on iki sene suren inceleme ve arastirma surecinin ardindan Savunma Sanayii Icra Komitesi 30 Mart 2007 tarihinde Italyan AgustaWestland i ATAK programi ihalesini kazanan firma olarak duyurdu Savunma Sanayi Mustesarligi Nisan 2007 de Turk Havacilik ve Uzay Sanayi A S TUSAS firmasinin ana yuklenici oldugunu acikladi Kara Kuvvetleri Komutanligi nin ihtiyaclarina gore gelistirilecek olan 51 adetlik taktik taarruz kesif helikopteri uretim programi sozlesmesi 7 Eylul 2007 tarihinde imzalandi 24 Haziran 2008 tarihinde yururluge giren projede ana yuklenicisi TUSAS alt yukleniciler ise AgustaWestland ve ASELSAN sirketleri oldu Bu tarihten itibaren projenin suresi 114 ay olarak belirlendi ve bu sure icerisinde altmisinci ayda ilk T 129 helikopterinin teslimatinin yapilmasi planlandi Kesinlesen elli bir adet T 129 taktik kesif taarruz helikopterin uretimini iceren sozlesmenin toplam bedeli yaklasik 3 200 000 000 dolar tuttu Sozlesmede 41 adetlik helikopter alim opsiyonu da yer aldi Projede TUSAS in toplam payi 556 000 000 dolar ASELSAN in 700 000 000 dolar ve AgustaWestland firmasinin da 1 644 000 000 dolar olarak aciklandi Yapilan sozlesmeye gore Turkiye T 129 konfigurasyonunun fikri mulkiyetine ortak olmanin yani sira ucuncu ulkelere dogrudan pazarlama ve satis haklarina sahip oldu ATAK programi azami olcude yerli teknolojileri ve uretimi iceren bir projedir Bu proje ile gelistirilmekte olan T 129 60 oraninda yerli bir helikopter olacaktir Ihale surecinde AgustaWestland firmasi Turkiye nin istekleri lehine en cok taviz veren uretici olmustur Turk Kara Kuvvetleri icin uretilecek olan T 129 helikopterleri dogal olarak 21 yuzyilin en gelismis aviyonik sistemleri ve silahlari ile donatilacaktir T 129 performans acisindan Turkiye nin mevcut AH 1 Super Kobra helikopterlerinden daha ileridedir Turkiye T 129 helikopterlerinin tek uretici ulkesi konumunda olacak Bu vesileyle helikopter sanayiinde baslangic icin onemli bir adim atilmasi projeyi cok onemli kilmaktadir TasarimiTurkiye Cumhurbaskani Abdullah Gul ve Azerbaycan Cumhurbaskani Ilham Aliyev Ankara daki Turk Havacilik ve Uzay Sanayii tesislerinde Atak helikopteri onunde 2013 T 129 helikopterinin temel tasarimi itibariyla tekerlekli olmasi 5 palli rotora sahip olmasi ve kullandigi muhimmat acisindan buyuk avantajlar saglamasi bu urunu Turk Silahli Kuvvetlerindeki diger helikopterlerden farkli yapmaktadir Helikopter pilot ve silahci olmak uzere 2 kisilik personel tarafindan yonetilecektir A 129 la benzer govdeye sahip olacak olan T 129 S 70 ve AH 64 gibi darbeye dayanikliliklariyla unlu helikopterlerin sahip oldugu MIL STD 1290 Dusme Dayanikliligi Standarti nda uretilecektir Ic yakit tanklari kendini onarmaya vakif olarak delinme ve catlamaya dayanikli yakit akitmayan standartlarda olacaktir Motorlar iki ayri bolumde olacak ve aralarinda zirhli bolum bulunacaktir Helikopterin transmisyonu 12 7 mm mermiye dayanikli ve 30 dk sureyle yagsiz calisabilecek kapasitede rotor ve paller 12 7 mm mermiye karsi balistik korumaya sahip olacaklardir Paller 15 cm kalinligindaki agac dallarina carpmalara dayanikli sekilde uretileceklerdir ATAK projesinde T 129 taarruz helikopterinin gorev bilgisayari en onemli birim olarak gorulmektedir Gorev bilgisayari ve yazilimlari helikopter uzerindeki seyrusefer haberlesme elektronik harp hedef tespit platform yonetimi ve silah yonetimi fonksiyonlarini bir butun olarak yonetiyor ve pilotlara dijital kokpit uzerinden kumanda imkani veriyor T 129 helikopterinde ASELSAN ve TUBITAK tarafindan tasarim calismalarina 2001 yilinda baslanan ve 2007 yilinda atis testleri AH 1S Kobra helikopterinde basariyla tamamlanan ozgun gorev bilgisayari kullanilacaktir T 129 helikopteri ASELSAN ozgun uretimi ASELFLIR 300T Gece Gunduz Termal Gorus ve Hedefleme Sistemi AVCI Kaska Monteli Nisangah Sistemi ile donatilacaktir Helikopter iletisimi ASELSAN uretimi MXF 484 U VHF ve uzun menzilli HF SSB telsizlerle saglayacaktir Gelecekte bu telsizler yine ASELSAN uretimi yazilim tabanli telsizlerle degistirilecektir Helikopterin Elektronik Harp Sistemi EHS daha once Aselsan ile SSM arasinda imzalanan sozlesme kapsaminda saglanacaktir EHS entegreli bir T 129 helikopterinde radar ikaz sistemi fuze ikaz sistemi lazer ikaz sistemi IR karistirici sistem karsi tedbir isik atici dost ve dusmani ayirt edici birim bulunacaktir Bu sistemlerin dizayn test ve seri uretimleri ASELSAN ve onun sahibi oldugu MIKES sirketlerinin sorumlulugundadir Bunlarin disinda helikopterde kirka yakin yerli uretim cihaz yer alacaktir T 129 helikopteri cift LHTEC CTS800 4 motoru ile donatilacaktir Rolls Royce ve Honeywell ortakligi olan LHTEC firmasinin hafif platformlar icin gelistirdigi CTS800 sinifi bu motor dunyanin degisik askeri hava platformlarinda kullanilmaktadir Motor 35000 saatlik ucus deneyimi ile dikkat cekmektedir CTS800 4N motoru FADEC Tam Sayisal Motor Kontrol Sistemi ozelligi sayesinde pilotun is yukunu azaltmakta ve motorun bakim programini hafifletmektedir Yapilan sozlesme cercevesinde 96 milyon ABD dolari tutarinda soz konusu motor ve yedek parcalari Rolls Royce firmasindan 100 adet olarak siparis edilmistir Aerodinamik yapida yapilacak bazi degisikliklerin burun yan kanatciklar kuyruk parvanesi vs yaninda mevcut 8 adet Tow silah podlarinin on ikiye cikarilmasi planlanmaktadir Ayrica Stinger lancerlerinin montajinda yenilik ve 5 egik uclu pervane kolunun olmasi pal sayisi sessizlik ve performans acisindan helikopterin performansina katki saglayacak bircok ozelliklerden birkaci olarak on plana cikmaktadir Helikoptere Roketsan tarafindan uretilen Hydra Cirit roketi ve UMTAS tanksavar fuzesinin de entegrasyonu planlanmaktadir Hava unsurlarindan savunma icin FIM 92 Stinger fuzesi entegre edilecektir Helikopter yakin saldiri gorevini 500 mermi kapasiteli TM 197 makineli top sistemi ile yapacaktir Turkiye sartlarina uygun olarak tekrar yapilandirilacak olan T 129 tasariminin Sistem Sartlari Gozden Gecirme asamasi Ocak 2009 yilinda tamamlanmistir Modernize edilip gunumuzun sartlarina uyarlanmakta olan helikopterin ana yuklenicisi TUSAS ilk prototipin P1 ucus denemesini 2009 Eylul ayinda basariyla gerceklestirdi ATAK projesinin 22 nci ayinda Kritik Tasarim Gozden Gecirme si yapilacak ve aviyonik entegrasyon ile helikopterin nihai konfigurasyonu dogrulanacaktir 2010 yilinda denenecek P2 ve P3 prototiplerinin ardindan ilk TUSAS helikopteri T 129 P4 askeri sertifikasyona tabi tutulacak ve Turk Silahli Kuvvetleri icin uretilecek helikopterin ilk modeli olacaktir Program ayni zamanda 2011 yilinda ucacak P5 modelinin TUSAS tarafindan yapilmasini da icermektedir UretimiATAK projesi cercevesinde yuklenici firmalarin gorev dagilimi su sekildedir TUSAS Program ve Sozlesme Yonetimi Govde Uretimi Nihai Montaj Ucus Testleri Egitim Entegrasyon Lojistik Destek ASELSAN Gorev Bilgisayari ve Yaziliminin Uretimi Aviyonik Sistemlerin Uretimi ve Entegrasyonu Silah Sistemleri Tedarik ve Entegrasyonu ile Elektronik Harp Kendini Koruma Sistemleri Uretimi AgustaWestland Ucus Performansi Sartlara Uygun Platform Teknoloji Transferi Yeni Motor Degisikligi Otomatik Ucus Kontrol Sistemi Hava Araci Durum Izleme Sistemi Bu firmalar disinda Roketsan TEI Kale Kalip Alp Havacilik MILSOFT STM gibi yerli firmalarin da TUSAS ve ASELSAN in alt yuklenicisi olarak projede gorev almalari beklenmektedir Envanterdeki mevcut AH 1 Cobra serisi helikopterlere eslik edecek bu yeni helikopter Turkiye de TUSAS in Ankara daki tesislerinde uretilecektir AgustaWestland 28 Mayis 2009 tarihinde Turkiye den gelen yetkililerin katilimi ile Italya da Cascina Costa daki T 129 tesislerini resmi torenle hizmete acti Helikopter iki tipte uretilecektir T 129 TUC 1 ozgun gorev bilgisayari ozgun elektronik harp ve karsi tedbirler sistemi ASELSAN ASELFLIR 300T elektro optik gece gunduz gorus ve atis sistemi Thales yapimi kaske monteli nisangah sistemi Hellfire II veya SpikeER tanksavar fuzeleri T 129 TUC 2 ozgun gorev bilgisayari ozgun elektronik harp ve karsi tedbirler sistemi ASELSAN ASELFLIR 300T elektro optik gece gunduz gorus ve atis sistemi Aselsan AVCI kaske monteli nisangah sistemi Roketsan UMTAS ve Cirit tanksavar fuzeleri TUSAS ASELSAN AgustaWestlandUretim Montaj Ucus Testleri Egitim Entegre Lojistik Destek Gorev bilgisayari uretim ve yazilimi Aviyonik sistemleri uretim ve entegrasyonu Silah sistemleri tedarik ve entegrasyonu Teknoloji transferi CTS800 4A motor degisikligi Otomatik Ucus kontrol sistemi Helikopter sistemleri izleme birimiGelistirme ve sinanma sureciUzman helikopter pilotlari ve silahcilarinin da onerileri dogrultusunda Turkiye nin cografi kosullarina tam uyumluluk gostermesi amaciyla yapilmakta olan calisma sonucunda cok etkili bir dizayn ortaya cikmasi beklenen proje kapsaminda test surecleri asagidaki basliklar altinda yurutulecektir Aviyonik ve Silah Sistemleri paketi nin T 129 ATAK Helikopteri Sistem Performans Spesifikasyonu gereklerini karsilayacak sekilde helikoptere entegre edilmesi Aviyonik ve Silah Sistemleri Paketi nin donanim ve yazilim entegrasyonu icin gerekli tasarim ve uretim aktivitelerinin yapilmasi Fonksiyonel Kabul Testleri EMI EMC testleri Yer testleri Ucus testleri Performans ve Ucus Mekanigi analizleri Yapisal modifikasyon Ucusa elverislilik ve kalifikasyon islemleri ASELSAN in tasarlayacagi sisteme yonelik olarak operasyonel sistem alt sistem ve fonksiyonel tanimlamalari Elektrik ve Grup A Kiti modifikasyonu SEL Kabul Testleri yer ucus ve EMI EMC Testleri AgustaWestland ve ASELSAN dan aldigi ELD Veri Paketi modullerini bakim ve pilot bilgi arsivi birlestirerek nihai T 129 helikopterinin ELD Veri paketini hazirlayacaktir 19 Mart 2010 tarihinde Turkiye ile Italya nin birlikte gelistirdigi T129 ATAK tipi prototip helikopter test ucusunda dustu Dusen helikopterin enkazina ait goruntuleri yayinlayan Azzura televizyonu kazanin Milano nun 130 km kuzeyinde meydana geldigini duyurdu Helikopterin parcalara ayrildigi kazada iki Italyan pilotun agir yaralandigi belirtildi Aylardir test ucuslari suren helikopterin dustugu haberi Turkiye de sok etkisi yapti Ancak gercek kisa surede anlasildi Dusen helikopter Turk basin mensuplarinin da ilk ucusunu izledigi T 129 P1 degil proje kapsaminda deneme amaciyla kullanilan A 129 Mangusta ydi Projenin ana yuklenicisi TUSAS tan yapilan aciklamada ATAK Programi gelistirme faaliyetleri kapsaminda test amacli helikopterler yedekli olarak planlanmis olup ilk tespitlere gore program akisinda bir degisiklik ongorulmemektedir denildi Ancak gercekte dusen P1 olmakla birlikte bu helikopterin ne A 129 ne de T 129 oldugu gelistirme sureci icin hazirlanmis olan karma bir urun oldugu ortaya cikmistir 15 Haziran 2010 tarihinde yapilan Savunma Sanayii Icra Komitesi toplantisinin ardindan yapilan aciklamada Kara Kuvvetleri Komutanliginin acil ihtiyacini karsilamak uzere Italyan AgustaWestland firmasindan 9 adet A 129 Mangusta tipi saldiri helikopteri satin alinacagi duyuruldu T 129 model ilk helikopterin 2013 yilinda teslim edilmesi ongoruluyor Ancak mart ayinda ilk helikopterin Italya daki ucus testi sirasinda dusmesi nedeniyle teslimatta gecikme bekleniyor 8 Kasim 2010 tarihinde AgustaWestland firmasi 150 milyon avro bedelle 9 adet temel konfigurasyon T 129 taarruz helikopteri ve yedek parca siparisi aldigini acikladi Helikopterler TUSAS tesislerinde montaj edilecek ve 2012 ortalarinda Turk Kara Kuvvetlerine teslim edilecektir Elli bir adet taarruz helikopterini kapsayan ATAK projesininse su anda Kritik Tasarim Gozden Gecirme asamasinda oldugu prototip helikopterlerin uretiminin Italya da ve Turkiye de devam ettigi ucuslarinin 2011 Ocak ayinda yapilacagi aciklanmistir 4 Subat 2011 tarihi itibariyla projede Kritik Tasarim Asamasi tamamlanmis olup 2011 yilinin ilk yarisinda ucus testlerinin baslamasi hedeflenmistir T 129 taarruz helikopterinin P4 prototipinin montaj islemleri TUSAS tesislerinde yapildi 17 Agustos 2011 sabahi TUSAS tesislerinde uretilen T 129 P6 prototipi Ankara daki ilk test ucusunu basariyla yapilmistir 27 Mayis 2013 Savunma Sanayii Mustesari Murad Bayar ATAK helikopterlerinin son asamada oldugunu belirterek yakin zamanda Turk Silahli Kuvvetlerine TSK teslim edilecegini soyledi Ilk parti teslimati olacak dokuz helikopterde bes helikopterin testleri tamamlanmistir Altinci helikopterin testleri bitmek uzere Yedinci sekizinci ve dokuzuncu helikopterlerin montaji bitmis testlere hazirlaniyor 10 Haziran 2014 te uc adet ATAK helikopterinin teslimati Turk Silahli Kuvvetlerine yapilmistir 10 Eylul 2017 itibariyla Turk Silahli Kuvvetlerine ATAK Programi kapsaminda uretilen T129 ATAK Erken Duhul Helikopterlerinin dokuzuncu ve son helikopteri teslim edilmistir Teknik ozellikleriPerformansMaksimum hizi 278 km s 151 knot Azami servis irtifasi 6 096 m 20 000 ft Gorev yuklu irtifa 3 048 m 10 000 ft Tirmanma hizi 14 0 m s 2 750 ft min Azami Guc Agirlik Orani 550 hp tn Maksimum havada kalma suresi 3 sa 3 h Maksimum menzil 561 km 303 nm Ek yakit tankli menzil 1000 km 540 nm Guc kaynagi Motor 2 x LHTEC CTS800 4A Motor gucu 2 x 1361 shp 2 x 1014 kW Boyut degerleri Uzunluk 13 64 m Yukseklik 3 96 m Ana rotor capi 11 90 m Agirlik degerleri Bos Agirlik 2 900 kg 6 400 lbs Murettebat 2 Azami kalkis agirligi 5 000 kg 11 023 lbs Azami silah yuku 1 200 kg 2 600 lb Kanatlarda yer alan silah bolmeleri 4 x 300 kg 4 x 661 lbs Yakit kapasitesi 750 kgAviyonik ozellikleriAviyoniklerMerkezi Kontrol Bilgisayari Cift Tam Sayisal 4 eksenli Ucus Kontrol Sistemi 2 x Cok islevli Ekran Pilot ve Yardimci pilot Hava tasit gosterim sistemi Butunlesik Ataletsel Seyrusefer Sistemi ve GPS Sayisal ucus haritasi Ucus veri sistemi Radar yukseklikolcer VHF UHF alicisi Yuksek Frekans alicisi IFF Transponder Ses sifreyici Frekans sektirici Goruntu veri linki Pasif ve aktif karsi onlemler ile DAS paketi DonanimlarGorev Yonetim Sistemi Lazer mesafe bulucu ile hedef bilgi toplama EO planlayici FLIR ve CCTV Silah balistik yorunge isleme Gece gorusu Kaska ekli gorus sistemi Acil durum yer belirleme vericisi Harici ek yakit tanklari Baglanti kesici Buzlanma algilayicisi Kizilotesi baskilayicilariKullanici ulkeler Turkiye Kara Kuvvetleri Komutanligi TSK 57 adet teslim edildi 6 si Faz 2 Jandarma Genel Komutanligi JGK 13 adet teslim edildi 7 si Faz 2 Emniyet Genel Mudurlugu EGM 3 adet teslim edildi tamami Faz 2 Filipinler Alti adet siparis edildi iki adedi Mart 2022 de teslim edildi Nijerya Alti adet siparis edildi iki adedi Kasim 2023 te teslim edildi Alim girisimler Guney Kore 36 adet icin ihale asamasinda kaybetti Pakistan Pakistan ile 2018 yilinda 30 adetlik T 129 satin alim sozlesmesi imzalanmisti Basta ABD nin Amerikan menseli motora ambargo uygulamasi sebebiyle 2022 basinda Turkiye den helikopter tedarikinden vazgectigi Pakistan Silahli Kuvvetleri Sozcusu tarafindan aciklanmis olsa da sonrasinda bu aciklama geri cekilmis T 129 programinin devam ettigi soylenmistir T 629 ATAK 2Teknofest 2019 da sergilenen ATAK 2 modeli TUSAS tarafindan yapilan aciklama T 129 ATAK projesinde kazanilan bilgi birikimi ve tecrube ile T 629 ATAK 2 Taarruz Helikopteri projesine baslandigi duyuruldu Projenin tamamen yerli imkanlarla gelistirilecegi belirtilirken TUSAS T 625 genel maksat helikopterinde kullanilan alt sistemlerin bu projede de kullanilacagi ve ilk versiyona gore daha gelismis aviyonik sistemlerle donatilacagi aciklanmistir Ilk kez IDEF 2019 da sergilenen hava aracinin 10 ton olacagi ongorulmektedir Ayrica bakinizAgusta A129 Mangusta Boeing AH 64 Apache Bell AH 1 Cobra Eurocopter Tiger Kamov Ka 50 Mil Mi 28Kaynakca Turkiye nin sattigi Taarruz helikopteri ATAK ilk kez goruntulendi 30 Ekim 2023 Erisim tarihi 22 Kasim 2023 Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link a b Savunma Sanayi Mustesarligi 2010 Faaliyet Raporu Pdf Ssm gov tr 2010 ss 46 47 28 Nisan 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Haziran 2014 Savunma Sanayi ST 24 Mayis 2021 1 Ocak 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Turk taarruz helikopteri T129 ilk ucusunu yapti Zaman com tr 28 Eylul 2009 28 Haziran 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Haziran 2014 T129 ATAK HELIKOPTERI tai com tr 18 Nisan 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 30 Nisan 2014 Kara Kuvvetlerinden 3 milyar dolarlik ret Internethaber com 4 Kasim 2013 28 Haziran 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Haziran 2014 Turk Tipi Saldiri Helikopteri Icin Start Verildi Tai com tr 8 Eylul 2007 27 Agustos 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Ocak 2012 Taarruz Taktik Kesif Helikopteri ATAK Ssm gov tr 28 Haziran 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Haziran 2014 a b PDF Trsavunma com 28 Haziran 2014 tarihinde kaynagindan Pdf arsivlendi Erisim tarihi 28 Haziran 2014 Atak in gosteri ucusu 28 Eylul de HaberTurk Gazetesi ekonomi haberturk com 26 Eylul 2009 5 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan CNN Turk 2 Ekim 2007 31 Ocak 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi a b c ATAK Program Sozlesmesi Yururluge Girdi TAI nin Sesi Dergisi Sayi 87 Ekim 2008 Eksik ya da bos url yardim Ingilizce Rolls Royce Defence News rolls royce co uk 4 Eylul 2008 2 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi a b c Ingilizce AviationNews aviationnews eu 28 Mayis 2009 18 Ocak 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi a b Taarruz Taktik Kesif Helikopteri Tedarik Projesi ATAK T C M S B Savunma Sanayii Mustesarligi ssm gov tr 4 Subat 2011 25 Nisan 2011 tarihinde kaynagindan Turkey Finally Lands Its Attack Helicopters Ingilizce Defense Industry Daily defenseindustrydaily com 20 Haziran 2010 14 Nisan 2012 tarihinde kaynagindan airporthaber com 23 Mart 2010 9 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Mart 2010 a b Turkiye Radyo Televizyon Kurumu trt net tr 23 Mart 2010 24 Mart 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Ingilizce Finmeccanica SpA AgustaWestland agustawestland com 8 Kasim 2010 23 Ocak 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi TUSAS in Urettigi T129 Helikopteri Ilk Ucusunu Basariyla Gerceklestirdi TUSAS 17 Agustos 2011 16 Mayis 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Ocak 2022 T129 ATAK Erken Duhul Helikopterlerinin Turk Silahli Kuvvetleri ne Teslimati Tamamlandi 26 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Ocak 2022 25 Mart 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Ocak 2016 4 Ocak 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Ocak 2016 a b 6 Subat 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Ocak 2016 a b c TyrannosurusRex 21 Temmuz 2022 Emniyet guclerine teslim edilen ATAK sayisi 73 adede ulasti X gonderisi X vasitasiyla a b Jandarma ya 10 uncu T129 ATAK helikopteri teslim edildi 31 Aralik 2021 1 Ocak 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Ocak 2022 Ahmet Alemdar 27 Mayis 2021 Filipinler 6 T129 ATAK icin 270 milyon dolar odeyecek defenceturk net DefenceTurk 6 Ocak 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Ocak 2022 Ahmet Alemdar 14 Aralik 2021 Filipinler ilk iki T129 ATAK taarruz helikopterlerini teslim aliyor defenceturk net DefenceTurk 6 Ocak 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Ocak 2022 Haber Merkezi 6 Ocak 2022 Filipinler in ATAK helikopterleri teslim ediliyor savunmasanayist com Savunma Sanayi ST 6 Ocak 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Ocak 2022 Kurunc Kamer 8 Mart 2022 Filipinler in Ilk ATAK Helikopterleri Teslim Edildi Savunma Sanayi ST savunmasanayist com 8 Mart 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Mart 2022 Eren Yigitoglu 23 Ocak 2023 T129 ATAK helikopteri 2023 un ilk ceyreginde Nijerya da defenceturk net DefenceTurk 23 Ocak 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Ocak 2023 KT10 Yapim Produksiyon Tic Ltd Sti kokpit aero 23 Nisan 2013 20 Nisan 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Nisan 2013 Kamer KURUNC 5 Ocak 2022 Pakistan T 129 ATAK Helikopteri Alimini Iptal Etme Karari Aldi savunmasanayist com Savunma Sanayi ST 5 Ocak 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Ocak 2022 Ahmet Alemdar 5 Ocak 2022 ABD nin Pakistan a T129 Atak satisini engellemesiyle ihale Cin e gitti defenceturk net DefenceTurk 5 Ocak 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Ocak 2022 Haber Merkezi 6 Ocak 2022 Pakistan ATAK alimindan vazgecmedik savunmasanayist com Savunma Sanayi ST 6 Ocak 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Ocak 2022 14 Ekim 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 14 Ekim 2018 5 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Temmuz 2020 Dis baglantilarTurk Havacilik ve Uzay Sanayii A S resmi internet sitesi2 Mart 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Net Resources International Army Technology com10 Kasim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Wikimedia Commons ta T129 ATAK ile ilgili coklu ortam belgeleri bulunur