Bu maddede birçok sorun bulunmaktadır. Lütfen sayfayı geliştirin veya bu sorunlar konusunda bir yorum yapın.
|
Serotonin (5-HT ya da 5-hidroksitriptamin), insanda mutluluk, canlılık ve zindelik hissi veren bir nörotransmitterdir . Eksikliğinde depresif, yorgun, sıkılgan bir ruh hali görülür. Yapısal olarak grubuna girer ve triptofan aminoasiti ile triptofan hidroksilaz enziminin tepkimesi sonucu sentezlenir.
Beyinde serotonin kimyasalı salındığında kan damarları kasılarak daralır; serotonin düzeyi düştükçe genişler.
Migren atağından önce vücuttaki serotonin düzeyi yüksek olmakta, atak geçtikten sonra da düşmektedir.
Açlık, yorgunluk, stres, yemek, ışık ve ilaç gibi faktörlerin tamamı insan vücudundaki serotonin düzeyini etkilemektedir. Stres ve düşük kan şekeri serotonin düzeyini düşürürken; oksijen, kusma, içinde aminler bulunan gıdalar (örneğin: peynir, çikolata, portakal, mandalina, domates) ve içinde triptofan isminde bir çeşit amino asit bulunan gıdalar, (örneğin süt, hindi eti) serotonin düzeyini yükseltmektedir.
Bunun dışında insan vücudundaki serotonin düzeyini, çeşitli hormonlar da etkilemektedir. Örneğin kadın vücudundaki östrojende (kadınlık hormonu) artma, serotonin düzeyinde de bir artışa neden olmakta; aynı şekilde, kadınların âdet görmeleri sırasında, östrojen hormonlarında düşüş olması, serotonin düzeyini de düşürmekte ve bu durum, kan damarlarının aşırı genişlemesi sonucu, kadınlarda migren başlamasına neden olabilmektedir. Ayrıca serotonin dopaminerjik nöronlardaki reseptörlerine bağlanarak dopamin salgılanmasını azaltmaktadır. Serotonin eksikliğinin depresyon oluşumu üzerinde etkisi vardır. Depresyon ve anksiyete tedavilerinde serotonin geri alım inhibitörü (serotoninin tekrar kullanımı için sinaps aralığından, salgılandığı nörona geri alımını yok eden) ilaçlar kullanılır.
Önemli etkilerinden biri de kasları uyararak glikojenolizi uyarması ve bronş kaslarında kasılma oluşturmasıdır.
Reseptörler
5-HT reseptörleri, canlıların sinir hücrelerinin ve diğer hücre tiplerinin hücre zarında bulunur ve serotonin, çok çeşitli farmasötik ve psikedelik ilaçlar olarak etkilerine aracılık eder. 5-HT3 reseptör, ligand kapılı bir iyon kanalı dışında, diğer tüm 5-HT reseptörleri, hücre içi ikinci haberci basamaklarını aktive eden G-protein bağlantılı reseptörlerdir (transmembran ve heptahelical reseptörler olarak da adlandırılır)
Ön bilgi
İnsan vücudunun toplam serotonininin yaklaşık% 90'ı, bağırsak hareketlerini düzenlediği GI kanalındaki enterokromaffin hücrelerinde bulunur. Trombositlerde yaklaşık% 8 ve CNS'de% 1-2 bulunur. Serotonin luminal ve bazolateral olarak salgılanır, bu da trombositleri dolaşarak serotonin alımının artmasına ve stimülasyondan sonra aktivasyona yol açar, bu da mienterik nöronların ve gastrointestinal motilitenin artan uyarılmasını sağlar. Geri kalanı, çeşitli işlevlere sahip olduğu CNS'nin serotonerjik nöronlarında sentezlenir. Bunlar ruh hali, iştah ve uykunun düzenlenmesini içerir. Serotonin ayrıca hafıza ve öğrenme de dahil olmak üzere bazı bilişsel işlevlere sahiptir.
SSRI'lar ve SNRI'lar gibi çeşitli antidepresan sınıfları, sinyalin iletimi ile yapıldıktan sonra serotoninin normal yeniden emilimine müdahale eder, bu nedenle sinapslardaki nörotransmitter seviyelerini arttırır.
Enterokromaffin hücrelerinden salgılanan serotonin sonunda dokulardan kana doğru yolunu bulur. Orada, aktif olarak onu depolayan kan trombositleri tarafından alınır. Trombositler bir pıhtıya bağlandığında, hemostazı ve kan pıhtılaşmasını düzenlerken vazokonstriktör veya vazodilatör olarak işlev görebileceği serotonini serbest bırakırlar. Yüksek konsantrasyonlarda, serotonin endotel düz kasını doğrudan kasarak veya diğer vazokonstriktörlerin (örneğin anjiyotensin II, norepinefrin) etkilerini güçlendirerek bir vazokonstriktör görevi görür. Vazokonstrüktif özellik çoğunlukla ateroskleroz veya kronik hipertansiyon gibi endoteli etkileyen patolojik durumlarda görülür. Fizyolojik durumlarda, vazodilatasyon, endotel hücrelerinden serotonin aracılı nitrik oksit salınımı yoluyla gerçekleşir. Ek olarak, adrenerjik sinirlerden norepinefrin salınımını inhibe eder. Serotonin ayrıca bazı hücre türleri için bir büyüme faktörüdür ve bu da yara iyileşmesinde rol oynayabilir. Çeşitli serotonin reseptörleri vardır.
Serotonin esas olarak karaciğer tarafından 5-HIAA'ya metabolize edilir. Metabolizma, ilk önce monoamin oksidaz tarafından karşılık gelen aldehitlere oksidasyonu içerir. Hız sınırlayıcı adım, serotoninden flavin kofaktörüne hidrit transferidir. Aldehit dehidrogenaz tarafından indol asetik-asit türevi olan 5-HIAA'ya oksidasyon izlenir. İkincisi daha sonra böbrekler tarafından atılır.
Memelilerin yanı sıra, serotonin solucanlar ve böcekler de dahil olmak üzere tüm iki taraflı hayvanlarda ve mantarlarda ve bitkilerde bulunur. Serotoninin böcek zehirlerinde ve bitki dikenlerinde bulunması, serotonin enjeksiyonunun bir yan etkisi olan ağrıya neden olur. Serotonin patojenik amipler tarafından üretilir ve insan bağırsağındaki etkisi ishaldir. Birçok tohum ve meyvedeki yaygın varlığı, sindirim sistemini tohumları dışarı atmaya teşvik etmeye hizmet edebilir.
Biyolojik rol
Serotonin, uyku, termoregülasyon, öğrenme ve hafıza, ağrı, (sosyal) davranış, cinsiyet, beslenme, motor aktivite, biyolojik ritimler ve muhtemelen diğerleri dahil olmak üzere çok sayıda fizyolojik süreçte rol oynar. Bazı omurgasızlar gibi daha az karmaşık hayvanlarda, serotonin beslenmeyi ve diğer süreçleri düzenler. Bitkilerde serotonin sentezi stres sinyalleri ile ilişkili gibi görünmektedir. [
Hücresel efektler
Serotonin öncelikle reseptörleri aracılığıyla hareket eder ve etkileri hangi hücrelerin ve dokuların bu reseptörleri ifade ettiğine bağlıdır.
Reseptörler
Ana madde: 5-HT reseptörü
Serotonin reseptörleri olan 5-HT reseptörleri, sinir hücrelerinin hücre zarında ve hayvanlardaki diğer hücre tiplerinde bulunur ve serotoninin endojen ligand olarak ve çok çeşitli farmasötik ve psychedelic ilaçların etkilerine aracılık eder. Ligand kapılı bir iyon kanalı olan 5-HT 3 reseptörü hariç, diğer tüm 5-HT reseptörleri, hücre içi ikinci haberci kaskadı aktive eden G-proteinine bağlı reseptörlerdir (yedi transmembran veya heptahelik reseptörler olarak da adlandırılır).
Fesih
Serotonerjik etki öncelikle sinapstan 5-HT alımı ile sonlandırılır. Bu, presinaptik nöron üzerinde 5-HT, SERT için spesifik monoamin taşıyıcı ile gerçekleştirilir. Çeşitli ajanlar, kokain, dekstrometorfan (bir antitussif), trisiklik antidepresanlar ve seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI'lar) dahil olmak üzere 5-HT geri alımını inhibe edebilir. Washington Üniversitesi tarafından yürütülen 2006 tarihli bir araştırma, PMAT olarak bilinen yeni keşfedilen bir monoamin taşıyıcının "5-HT klirensinin önemli bir yüzdesini" oluşturabileceğini öne sürdü.
Yüksek afiniteli SERT ile karşılaştırıldığında, PMAT, serotonin için 114 mikromol / l'lik belirgin bir Km ile düşük afiniteli bir taşıyıcı olarak tanımlanmıştır; SERT'inkinden yaklaşık 230 kat daha yüksektir. Bununla birlikte, PMAT, nispeten düşük serotonerjik afinitesine rağmen, SERT'ten önemli ölçüde daha yüksek bir taşıma 'kapasitesine' sahiptir ve "heterolog ekspresyon sistemlerinde SERT ile kabaca karşılaştırılabilir alım verimlilikleri ile sonuçlanır." Çalışma ayrıca, fluoksetin ve sertralin anti-depresanlar gibi bazı SSRI'ların PMAT'ı inhibe ettiğini, ancak terapötik plazma konsantrasyonlarını dört büyüklük sırasına kadar aşan IC50 değerlerinde olduğunu göstermektedir. Bu nedenle, SSRI monoterapisi PMAT inhibisyonunda "etkisizdir". Şu anda, bilinen hiçbir farmasötiğin normal terapötik dozlarda PMAT'ı önemli ölçüde inhibe ettiği bilinmemektedir. PMAT ayrıca, Km değerlerinde 5-HT'den (330-15.000 μmol / L) daha yüksek olmasına rağmen, dopamin ve norepinefrini düşündürücü bir şekilde taşır.
Serotonilasyon
Ana madde: Serotonilasyon
Serotonin ayrıca, serotoninin proteinleri değiştirdiği serotonilasyon adı verilen reseptör olmayan bir mekanizma yoluyla da sinyal verebilir. Bu süreç, serotoninin trombosit oluşturan hücreler (trombositler) üzerindeki etkilerinin altında yatmaktadır; burada GTPazlar adı verilen sinyal enzimlerinin modifikasyonuna bağlanır ve daha sonra vezikül içeriğinin ekzositoz tarafından salınmasını tetikler. Benzer bir süreç, insülinin pankreas salınımının altında yatmaktadır.
Serotoninin vasküler düz kas tonusu üzerindeki etkileri - serotoninin orijinal olarak adlandırıldığı biyolojik fonksiyon - kas hücrelerinin kasılma aparatında yer alan proteinlerin serotonirasyonuna bağlıdır.
Reseptör | Ki (nM) | Reseptör fonksiyonu |
---|---|---|
5-HT1 reseptör ailesi, adenilil siklaz inhibisyonu yoluyla GI / O sinyalleri verir. | ||
5-HT1A | 3.17 | Hafıza [belirsiz] (agonistler ↓); öğrenme [belirsiz] (agonistler ↓); anksiyete (agonistler ↓); depresyon (agonistler ↓); şizofreninin pozitif, negatif ve bilişsel semptomları (kısmi agonistler ↓); analjezi (agonistler ↑); saldırganlık (agonistler ↓); prefrontal kortekste dopamin salınımı (agonistler ↑); serotonin salınımı ve sentezi (agonistler ↓) |
5-HT1B | 4.32 | Vazokonstriksiyon (agonistler ↑); saldırganlık (agonistler ↓); kemik kütlesi (↓). Serotonin otoreseptörü. |
5-HT1D | 5.03 | Vazokonstriksiyon (agonistler ↑) |
5-HT1E | 7.53 | |
5-HT1F | 10 | |
5-HT2 reseptör ailesi, fosfolipaz C'nin Gq aktivasyonu yoluyla sinyal verir. | ||
5-HT2A | 11.55 | Psychedelia (agonistler ↑); depresyon (agonistler ve antagonistler ↓); anksiyete (antagonistler ↓); şizofreninin pozitif ve negatif belirtileri (antagonistler ↓); locus coeruleus'tan norepinefrin salınımı (antagonistler ↑); prefrontal kortekste glutamat salınımı (agonistler ↑); prefrontal kortekste dopamin (agonistler ↑); ] idrar kesesi kasılmaları (agonistler ↑) |
5-HT2B | 8.71 | Kardiyovasküler işlevsellik (agonistler pulmoner hipertansiyon riskini artırır), empati (von Economo nöronları aracılığıyla) |
5-HT2C | 5.02 | Mezokortikolimbik yola dopamin salınımı (agonistler ↓); prefrontal kortekste asetilkolin salınımı (agonistler ↑); frontal kortekste dopaminerjik ve noradrenerjik aktivite (antagonistler ↑); iştah (agonistler ↓); antipsikotik etkiler (agonistler ↑); antidepresan etkiler (agonistler ve antagonistler ↑) |
Diğer 5-HT reseptörleri | ||
5-HT3 | 593 | Emesis (agonistler ↑); anksiyoliz (antagonistler ↑). |
5-HT4 | 125.89 | Yiyeceklerin GI yolu boyunca hareketi (agonistler ↑); hafıza ve öğrenme (agonistler ↑); antidepresan etkiler (agonistler ↑). Adenilil siklazın Gαs aktivasyonu ile sinyalleşme. |
5-HT5A | 251.2 | Bellek konsolidasyonu. Adenilil siklaz Gg/ç inhibisyonu yoluyla sinyaller. |
5-HT6 | 98.41 | Biliş (antagonistler ↑); antidepresan etkiler (agonistler ve antagonistler ↑); anksiyojenik etkiler (antagonistler ↑). Adenilil siklaz aktive edilerek sinyalizasyonun G'si. |
5-HT7 | 8.11 | Biliş (antagonistler ↑); antidepresan etkiler (antagonistler ↑). Adenilil siklazı aktive ederek Gs sinyallemesi ile hareket eder. |
Sinir sistemi
Serotonin sistemi, dopamin sistemi ile tezat rafe çekirdeklerinin nöronları, beyindeki 5-HT salınımının ana kaynağıdır. Serotonin içeren nöronların çoğunluğunu içeren B1-B9 olarak adlandırılan dokuz rafe çekirdeği vardır (bazı bilim adamları çekirdek raphes lineares'i tek bir çekirdeğe gruplamayı seçti), bunların hepsi beyin sapının orta çizgisi boyunca bulunur ve retiküler formasyona odaklanır. Rafe çekirdeklerinin nöronlarından gelen aksonlar, merkezi sinir sisteminin hemen hemen her yerine ulaşan bir nörotransmitter sistemi oluşturur. Alt rafe çekirdeğindeki nöronların aksonları beyincik ve omurilikte sona ererken, yüksek çekirdeklerin aksonları tüm beyinde yayılır.
Ultrastrüktür ve işlev
Serotonin çekirdekleri ayrıca sırasıyla üç ve dört çekirdek içeren rostral ve kaudal olmak üzere iki ana gruba ayrılabilir. Rostral grup, çoklu kortikal ve subkortikal yapılara yansıyan kaudal lineer çekirdekler (B8), dorsal rafe çekirdekleri (B6 ve B7) ve medyan rafe çekirdeklerinden (B5, B8 ve B9) oluşur. Kaudal grup, beyin sapına yansıyan çekirdek rafe magnus (B3), rafe obscurus çekirdeği (B2), rapfallidus çekirdeği (B1) ve lateral medüller retiküler formasyondan oluşur.
Serotonerjik yolak, sensorimotor fonksiyonda rol oynar ve yollar hem kortikal (Dorsal ve Median Rafe Çekirdekleri), subkortikal hem de motor aktivitede yer alan spinal bölgelere yansır. Farmakolojik manipülasyon, serotonerjik aktivitenin motor aktivite ile arttığını, serotonerjik nöronların ateşleme oranlarının ise yoğun görsel uyaranlarla arttığını göstermektedir. Hayvan modelleri, kainat sinyallemesinin retinadaki serotonin eylemlerini olumsuz yönde düzenlediğini ve görsel sistemin kontrolü için olası etkileri olduğunu göstermektedir. Azalan projeksiyonlar, fibromiyalji, migren ve diğer ağrı bozuklukları gibi bir bozuklukla ve bunlardaki antidepresanların etkinliğiyle ilgili olabilecek "inen inhibitör yolak" adı verilen ağrıyı inhibe eden bir yol oluşturur.
Kaudal çekirdeklerden gelen serotonerjik projeksiyonlar ruh hali ve duyguların düzenlenmesinde rol oynar ve hipo-[47] veya hiper-serotonerjik durumlar depresyon ve hastalık davranışına dahil olabilir.
Mikroanatomi
Serotonin sinapsa veya nöronlar arasındaki boşluğa salınır ve dendritler, hücre gövdeleri ve bitişik nöronların presinaptik terminalleri üzerinde bulunan 5-HT reseptörlerini aktive etmek için nispeten geniş bir boşluğa (>20 nm) yayılır.
İnsanlar yiyecek kokusu aldığında, iştahı artırmak için dopamin salınır. Ancak, solucanların aksine, serotonin insanlarda beklenti davranışını arttırmaz; bunun yerine, tüketirken salınan serotonin, dopamin üreten hücreler üzerindeki 5-HT2C reseptörlerini aktive eder. Bu, dopamin salınımını durdurur ve böylece serotonin iştahı azaltır. 5-HT2C reseptörlerini bloke eden ilaçlar, vücudun artık aç olmadığı veya başka bir şekilde besin maddelerine ihtiyaç duymadığı zamanları tanıyamamasına neden olur ve özellikle düşük sayıda reseptöre sahip kişilerde kilo alımı ile ilişkilidir. Hipokampustaki 5-HT2C reseptörlerinin ekspresyonu, tıpkı ventromedial çekirdekteki serotonin salınımının yemek yeme motivasyonunun en güçlü olduğu sabah bir zirve ile karakterize edilmesi gibi, günlük bir ritmi takip eder.
Makaklarda, alfa erkekler, alt erkek ve dişilere göre beyindeki serotonin seviyesinin iki katına sahiptir (beyin omurilik sıvısındaki (BOS) 5-HIAA konsantrasyonu ile ölçülür). Baskınlık durumu ve BOS serotonin düzeyleri pozitif korelasyon göstermektedir. Baskın erkekler bu tür gruplardan çıkarıldığında, alt erkekler baskınlık için rekabet etmeye başlar. Yeni baskınlık hiyerarşileri kurulduktan sonra, yeni baskın bireylerin serotonin seviyeleri de alt erkek ve kadınlardakilerin iki katına çıktı. Serotonin seviyelerinin sadece baskın erkeklerde yüksek olmasının, ancak baskın kadınlarda olmamasının nedeni henüz belirlenmemiştir.
İnsanlarda, beyindeki 5-HT1A reseptör inhibisyonu seviyeleri saldırganlıkla negatif korelasyon gösterir ve 5-HT2A reseptörünü kodlayan gendeki bir mutasyon, bu genotipe sahip olanlar için intihar riskini iki katına çıkarabilir. Beyindeki serotonin genellikle kullanımdan sonra bozulmaz, ancak serotonerjik nöronlar tarafından hücre yüzeylerindeki serotonin taşıyıcıları tarafından toplanır. Çalışmalar, anksiyete ile ilişkili kişilikteki toplam varyansın yaklaşık% 10'unun, nöronların nerede, ne zaman ve kaç serotonin taşıyıcısının konuşlandırılması gerektiğinin tanımındaki değişikliklere bağlı olduğunu ortaya koymuştur.
Psikolojik etkiler
Serotonin biliş, ruh hali, anksiyete ve psikozda rol oynamıştır, ancak güçlü bir netlik elde edilememiştir.
Otizm spektrum bozukluğu (ASD)
Nörotransmitterler için yapılan araştırmalar ve Otizm Spektrum Bozukluğu (ASD) hastaları üzerindeki etkileri ile ilgili olarak, 5-HT araştırma çabaları ve araştırmalar açısından en çok çalışılmıştır. Belirtildiği gibi, 5-HT sinyallemesi nörogenez, hücre göçü ve hayatta kalma, sinaptogenez ve sinaptik plastisite dahil olmak üzere birçok nöral süreci kolaylaştırır. Test edilen ASD deneklerinin %45'inin kanlarında yüksek düzeyde 5-HT içerdiği belirtildi. Ek olarak, ASD benzeri hayvan modelleri üzerinde yapılan araştırmalar, hiperserotoneminin, sosyal bozukluğu olan ASD hastalarında ilişkili olabilecek ayrılma sıkıntısının inhibisyonu yoluyla sosyal ilgi motivasyonunu önemli ölçüde azalttığını bildirmiştir.
Sinir sisteminin dışında
Sindirim sisteminde (emetik)
Serotonin gastrointestinal fonksiyonu düzenler. Bağırsak, lümendeki yiyeceklere yanıt olarak serotonin salgılayan enterokromafin hücreleri ile çevrilidir. Bu, bağırsakların yiyeceğin etrafında büzülmesini sağlar. Bağırsakları boşaltan damarlardaki trombositler aşırı serotonin toplar. Kabızlık ve irritabl barsak sendromu gibi gastrointestinal bozukluklarda sıklıkla serotonin anormallikleri vardır.
Gıdada tahriş edici maddeler varsa, enterokromaffin hücreleri bağırsağın daha hızlı hareket etmesi, yani ishale neden olması için daha fazla serotonin salgılar, böylece bağırsak zararlı maddeden boşaltılır. Serotonin kanda trombositlerin emebileceğinden daha hızlı salınırsa, kandaki serbest serotonin seviyesi artar. Bu, kusmayı uyaran kemoreseptör tetik bölgesinde 5-HT3 reseptörlerini aktive eder. Böylece, ilaçlar ve toksinler bağırsak duvarındaki enterokromaffin hücrelerinden serotonin salınımını uyarır. Enterokromafin hücreleri sadece kötü yiyeceklere tepki vermekle kalmaz, aynı zamanda ışınlama ve kanser kemoterapisine karşı da çok hassastır. 5HT3'ü bloke eden ilaçlar, kanser tedavisi ile üretilen bulantı ve kusmanın kontrolünde çok etkilidir ve bu amaçla altın standart olarak kabul edilir.
Kemik metabolizması
Farelerde ve insanlarda, serotonin seviyelerindeki değişikliklerin ve sinyalleşmenin kemik kütlesini düzenlediği gösterilmiştir. Beyin serotonini olmayan fareler osteopenise sahipken, bağırsak serotonini olmayan fareler yüksek kemik yoğunluğuna sahiptir. İnsanlarda, artmış kan serotonin seviyelerinin, düşük kemik yoğunluğunun önemli negatif belirleyicisi olduğu gösterilmiştir. Serotonin, çok düşük seviyelerde de olsa, kemik hücrelerinde de sentezlenebilir. Üç farklı reseptör kullanarak kemik hücreleri üzerindeki etkilerine aracılık eder. 5-HT1B reseptörleri aracılığıyla, kemik kütlesini negatif olarak düzenlerken, bunu 5-HT 2B reseptörleri ve 5-HT 2C reseptörleri aracılığıyla pozitif olarak yapar. Bağırsak serotonininin fizyolojik rolü ile patolojisi arasında çok hassas bir denge vardır. Serotoninin hücre dışı içeriğindeki artış, osteoblastlarda FoxO1 / Creb ve ATF4'e bağımlı transkripsiyonel olaylarla sonuçlanan karmaşık bir sinyal rölesi ile sonuçlanır. Çok yakın zamanda, bağırsak serotonininin 2008 yılında kemik kütlesini düzenlediği seminal sonlulukları takiben, kemik kütlesinin düzenlenmesinde bağırsaktan serotonin sentezini neyin düzenlediğine dair mekanik araştırmalar başlamıştır. Piezo1'in bağırsaktaki RNA'yı algıladığı ve bu bilgiyi serotonin sentezi yoluyla kemiğe ilettiği gösterilmiştir. Sugisawa ve ark. tarafından yapılan bu çalışma, bağırsaktaki katyon kanalı Piezo1'in, 5-HT üretimini yöneten tek sarmallı RNA'nın (ssRNA) bir sensörü olarak hareket ettiğini göstermiştir. Fare Piezo1'in intestinal epitelyuma özgü delesyonu, bağırsak peristalsisini derinden bozdu, deneysel koliti engelledi ve serum 5-HT seviyelerini baskıladı. Sistemik 5-HT eksikliği nedeniyle, Piezo1'in şartlı nakavtı kemik oluşumunu arttırdı. Özellikle, fekal ssRNA doğal bir Piezo1 ligand olarak tanımlandı ve bağırsaktan ssRNA ile uyarılan 5-HT sentezi MyD88 / TRIF'den bağımsız bir şekilde uyarıldı. RNaz'ın kolonik infüzyonu A bastırılmış bağırsak hareketliliği ve artmış kemik kütlesi. Bu bulgular, sistemik 5-HT düzeylerinin ana belirleyicisi olarak bağırsak ssRNA'sını düşündürmekte ve ssRNA-Piezo1 eksenini kemik ve bağırsak bozukluklarının tedavisinde potansiyel bir profilaktik hedef olarak göstermektedir. Yadav ve ark., Cell 2008, Nat Med 2010 ve daha yakın zamanda Sugisawa ve ark., Cell 2019'un bu çalışmaları, kemik metabolizmasında kemik kütlesi bozukluklarını tedavi etmek için potansiyel olarak kullanılabilecek yeni bir serotonin araştırma alanı açmıştır.
Organ gelişimi
Serotonin kaynak mevcudiyetine işaret ettiğinden, organ gelişimini etkilemesi şaşırtıcı değildir. Birçok insan ve hayvan çalışması, erken yaşamda beslenmenin yetişkinlikte vücut şişmanlığı, kan lipitleri, kan basıncı, ateroskleroz, davranış, öğrenme ve uzun ömürlülük gibi şeyleri etkileyebileceğini göstermiştir. Kemirgen deneyi, SSRI'lara yenidoğan maruziyetinin, beynin serotonerjik iletiminde kalıcı değişiklikler yaptığını ve bunların antidepresanlar ile tedavi ile tersine çevrilen davranış değişikliklerine neden olduğunu göstermektedir. Serotonin taşıyıcısından yoksun normal ve nakavt fareleri fluoksetin ile tedavi ederek, bilim adamları, yetişkinlikte ayak şoklarından kaçmak için kısa bir gecikme süresi ve yeni ortamları keşfetme eğilimi gibi normal duygusal reaksiyonların yenidoğan döneminde aktif serotonin taşıyıcılarına bağlı olduğunu göstermiştir.
İnsan serotonini doğrudan bir büyüme faktörü olarak da hareket edebilir. Karaciğer hasarı, 5-HT2A ve 5-HT2B reseptörlerinin hücresel ekspresyonunu arttırır, karaciğer telafi edici yeniden büyümesine aracılık eder (bkz. Karaciğer § Rejenerasyon ve transplantasyon) Kanda bulunan serotonin daha sonra karaciğer hasarını onarmak için hücresel büyümeyi uyarır. 5HT2B reseptörleri ayrıca kemik oluşturan osteositleri aktive eder. Bununla birlikte, serotonin ayrıca 5-HT1B reseptörleri aracılığıyla osteoblastları da inhibe eder.
Kardiyovasküler büyüme faktörü
Ana madde: Kardiyak fibroz
Ek olarak, serotonin, endotel nitrik oksit sentaz aktivasyonunu uyarır ve 5-HT1B reseptör aracılı bir mekanizma aracılığıyla, sığır aort endotel hücre kültürlerinde p44 / p42 mitojen ile aktive edilmiş protein kinaz aktivasyonunun fosforilasyonunu uyarır. Kanda, serotonin plazmadan onu depolayan trombositler tarafından toplanır. Bu nedenle, trombositlerin hasarlı dokuya bağlandığı her yerde, kanamayı durdurmak için bir vazokonstriktör olarak ve ayrıca iyileşmeye yardımcı olmak için bir fibrosit mitotik (büyüme faktörü) olarak aktiftir.
Deri
Serotonin ayrıca somatosensoriyel sistemin bir parçası olan Merkel hücreleri tarafından da üretilir.
Akciğerler
Pulmoner nöroendokrin hücreler, akciğerde yalnız hücreler veya nöroepitel cisimleri adı verilen kümeler olarak ortaya çıkan özelleşmiş epitel hücreleridir. Pulmoner nöroendokrin hücreler ayrıca Kulchitsky hücreleri veya K hücreleri olarak da bilinir.
Farmakoloji
Bazı antidepresanlar, antipsikotikler, anksiyolitikler, antiemetik ve antimigren ilaçlarının yanı sıra psychedelic ilaçlar ve empatojenler de dahil olmak üzere çeşitli ilaç sınıfları 5-HT sistemini hedef almaktadır.
Etki mekanizması
İstirahatte, serotonin presinaptik nöronların veziküllerinde depolanır. Sinir uyarıları tarafından uyarıldığında, serotonin sinapsa bir nörotransmitter olarak salınır ve postsinaptik nöron üzerinde bir sinir uyarısı indüklemek için postsinaptik reseptöre geri dönüşümlü olarak bağlanır. Serotonin ayrıca serotonin sentezini ve salınımını düzenlemek için presinaptik nöron üzerindeki oto-reseptörlere bağlanabilir. Normalde serotonin, etkisini durdurmak için presinaptik nörona geri alınır, daha sonra monoamin oksidaz tarafından tekrar kullanılır veya parçalanır.
Psychedelic ilaçlar
Serotonerjik psychedelic ilaçlar psilocin / psilosibin, DMT, meskalin, psychedelic mantar ve LSD, öncelikle 5HT2A/ 2C reseptörlerinde agonistlerdir. [87][ Empatojen-entaktojen MDMA, serotonini nöronların sinaptik veziküllerinden serbest bırakır.
Antidepresanlar
Ana maddeler: SSRI ve MAOI
Serotonin seviyelerini değiştiren ilaçlar depresyon, yaygın anksiyete bozukluğu ve sosyal fobi tedavisinde kullanılır. Monoamin oksidaz inhibitörleri (MAOI'ler), monoamin nörotransmitterlerinin (serotonin dahil) parçalanmasını önler ve bu nedenle beyindeki nörotransmitterin konsantrasyonlarını arttırır. MAOI tedavisi birçok advers ilaç reaksiyonu ile ilişkilidir ve hastalar yüksek tiramin içeriğine sahip gıdalar ve bazı ilaçlar tarafından tetiklenen hipertansif acil durum riski altındadır. Bazı ilaçlar serotoninin yeniden alımını inhibe ederek sinaptik yarıkta daha uzun süre kalmasını sağlar. Trisiklik antidepresanlar (TCA'lar) hem serotonin hem de norepinefrin alımını inhibe eder. Yeni seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI'lar) daha az yan etkiye ve diğer ilaçlarla daha az etkileşime sahiptir.
Bazı SSRI ilaçlarının, başlangıçtaki artışlara rağmen, kronik kullanımdan sonra serotonin seviyelerini taban çizgisinin altına düşürdüğü gösterilmiştir. 5-HTTLPR geni, beyindeki serotonin taşıyıcılarının sayısını kodlar, daha fazla serotonin taşıyıcısı, serotonerjik sinyallemenin süresinin ve büyüklüğünün azalmasına neden olur. Daha fazla serotonin taşıyıcısının oluşmasına neden olan 5-HTTLPR polimorfizminin (l / l) de depresyon ve anksiyeteye karşı daha dirençli olduğu bulunmuştur.
Serotonin sendromu
Ana madde: Serotonin sendromu
Son derece yüksek serotonin seviyeleri, toksik ve potansiyel olarak ölümcül etkileri olan serotonin sendromu olarak bilinen bir duruma neden olabilir. Uygulamada, bu tür toksik seviyelere tek bir antidepresan ilacın aşırı dozda alınması esasen imkansızdır, ancak terapötik dozlarda ortaya çıkabilecek MAOI'li bir SSRI gibi serotonerjik ajanların bir kombinasyonunu gerektirir. Serotonin sendromu semptomlarının yoğunluğu geniş bir spektrumda değişir ve daha hafif formlar toksik olmayan seviyelerde bile görülür. SSRI'larda serotonin sendromu yaşayan hastaların %14'ünün aşırı dozda olduğu tahmin edilmektedir. Bu arada ölüm oranı %2 ila %12 arasındadır.
Antiemetik
Ondansetron, granisetron ve tropisetron gibi bazı 5-HT3 antagonistleri önemli antiemetik ajanlardır. Antikanser kemoterapisi sırasında ortaya çıkan bulantı ve kusmanın sitotoksik ilaçlar kullanılarak tedavisinde özellikle önemlidirler. Bir diğer uygulama ise ameliyat sonrası bulantı ve kusma tedavisindedir.
Diğer
Bazı serotonerjik agonist ilaçlar vücudun herhangi bir yerinde fibrozis, özellikle retroperitoneal fibroz sendromu ve kalp kapak fibrozisine neden olur. Geçmişte, üç grup serotonerjik ilaç epidemiyolojik olarak bu sendromlarla ilişkilendirilmiştir. Bunlar serotonerjik vazokonstrüktif antimigren ilaçları (ergotamin ve metiserjid) serotonerjik iştah baskılayıcı ilaçlar (fenfluramin, klorfentermin ve aminoreks) ve serotonerjik 5-HT2B reseptörlerini de uyaran bazı anti-Parkinson dopaminerjik agonistlerdir. Bunlar pergolid ve kabergolini içerir, ancak daha dopamin spesifik lisürit içermez.
Fenfluraminde olduğu gibi, bu ilaçların bazıları, onları alan grupların açıklanan yan etkilerden bir veya daha fazlasının istatistiksel bir artışını gösterdikten sonra piyasadan çekilmiştir. Bir örnek pergoliddir. İlaç, 2003 yılında kardiyak fibroz ile ilişkili olduğu bildirildiğinden beri kullanımda azalıyordu.
Ocak 2007'de New England Journal of Medicine'de yayınlanan iki bağımsız çalışma, pergolidin ile birlikte kapak kalp hastalığına neden olan kabergolin ile birlikte rol oynamıştır. [ Bunun bir sonucu olarak, FDA Mart 2007'de pergolidi Amerika Birleşik Devletleri pazarından çıkardı. (Kabergolin Amerika Birleşik Devletleri'nde Parkinson Hastalığı için onaylanmadığından, ancak hiperprolaktinemi için ilaç piyasada kalmaktadır. Hiperprolaktinemi tedavisi, Parkinson Hastalığından daha düşük dozlar gerektirir ve kapak kalp hastalığı riskini azaltır).
Metil-triptaminler ve halüsinojenler
İnsanlarda triptamin nörotransmitterleri hakkında ayrıntılı bilgi için, bkz: İz amin.
Birkaç bitki, amino (NH2) ve (OH) gruplarında metillenmiş, N-oksitler olan veya OH grubunu kaçıran ilgili triptaminlerin bir ailesi ile birlikte serotonin içerir. Bu bileşikler beyne ulaşır, ancak bir kısmı karaciğerdeki monoamin oksidaz enzimleri (esas olarak MAO-A) tarafından metabolize edilir. Örnekler, halüsinojenik yopo enfiyesinde kullanılan Anadenanthera cinsinden bitkilerdir. Bu bileşikler birçok bitkinin yapraklarında yaygın olarak bulunur ve hayvan alımı için caydırıcı olarak hizmet edebilir. Serotonin, Panaeolus cinsinin birkaç mantarında görülür.
Karşılaştırmalı biyoloji ve evrim
Tek hücreli organizmalar
Serotonin, çeşitli tek hücreli organizmalar tarafından çeşitli amaçlar için kullanılır. SSRI'ların algler için toksik olduğu bulunmuştur. Gastrointestinal parazit Entamoeba histolytica serotonin salgılar ve bazı insanlarda sürekli bir salgı ishaline neden olur. E. histolytica ile enfekte olan hastaların, enfeksiyonun çözülmesinden sonra normale dönen yüksek serum serotonin seviyelerine sahip oldukları bulunmuştur. E. histolytica ayrıca serotonin varlığına daha virülan hale gelerek yanıt verir. Bu, serotonin sekresyonunun sadece konakçı ishalini vererek enteamoebaların yayılmasını arttırmaya hizmet etmekle kalmayıp, aynı zamanda davranışlarını nüfus yoğunluğuna göre koordine etmeye de hizmet ettiği anlamına gelir. Bir konağın bağırsağının dışında, entoamoebaların serotonin salgılamaya neden olduğu hiçbir şey yoktur, bu nedenle serotonin konsantrasyonu çok düşüktür. Düşük serotonin sinyalleri entoamoebalara bir konağın dışındadırlar ve enerjiyi korumak için daha az virülan hale gelirler. Yeni bir konakçıya girdiklerinde, bağırsakta çoğalırlar ve enterokromafin hücreleri onlar tarafından provoke edildikçe ve serotonin konsantrasyonu arttıkça daha virülan hale gelirler.
Yenilebilir bitkiler ve mantarlar
Tohumların kurutulmasında, serotonin üretimi zehirli amonyak birikiminden kurtulmanın bir yoludur. Amonyak toplanır ve L-triptofanın indol kısmına yerleştirilir, daha sonra triptamin vermek için triptofan dekarboksilaz tarafından dekarboksillenir, daha sonra bir sitokrom P450 monooksijenaz tarafından hidroksillenir ve serotonin verir.
Bununla birlikte, serotonin önemli bir gastrointestinal sistem modülatörü olduğundan, bitkilerin meyvelerinde, tohumların sindirim sisteminden geçişini hızlandırmanın bir yolu olarak, birçok iyi bilinen tohum ve meyve ile ilişkili müshillerle aynı şekilde üretilebilir. Serotonin mantarlarda, meyvelerde ve sebzelerde bulunur. 25–400 mg / kg'lık en yüksek değerler ceviz (Juglans) ve hikori (Carya) cinslerinin fındıklarında bulunmuştur. Muz, ananas, muz, kivi, erik ve domateslerde 3–30 mg / kg'lık serotonin konsantrasyonları bulunmuştur. Test edilen çok çeşitli sebzelerde 0.1–3 mg / kg arasında orta seviyeler bulunmuştur.
Serotonin is one compound of the poison contained in stinging nettles (Urtica dioica), where it causes pain on injection in the same manner as its presence in insect venoms (see below). It is also naturally found in Paramuricea clavata, or the Red Sea Fan.
Serotonin ve triptofan, farklı kakao içeriğine sahip çikolatada bulunmuştur. En yüksek serotonin içeriği (2.93 μg / g)% 85 kakaolu çikolatada bulundu ve en yüksek triptofan içeriği (13.27-13.34 μg / g)% 70-85 kakaoda bulundu. Triptofandan serotonine, 5-hidroksitriptofana sentezdeki ara madde bulunamadı.
Arabidopsis thaliana'da kök gelişimi, serotonin tarafından çeşitli konsantrasyonlarda çeşitli şekillerde uyarılır ve modüle edilir.
Serotonin, mantarlara karşı bir bitki savunma kimyasalı görevi görür. Fusarium taç çürüklüğü (Fusarium pseudograminearum) ile enfekte olduğunda, buğday (Triticum aestivum) yeni serotonin sentezlemek için triptofan üretimini büyük ölçüde arttırır. Bunun işlevi tam olarak anlaşılamamıştır ancak buğday Stagonospora nodorum tarafından enfekte edildiğinde serotonin de üretir - bu durumda spor üretimini geciktirmek için. Model tahıl Brachypodium distakyonu - buğday ve diğer üretim tahılları için bir araştırma ikamesi olarak kullanılır - ayrıca F. graminearum'a yanıt olarak serotonin, kumaroil-serotonin ve feruloil-serotonin üretir. Bu hafif bir antimikrobiyal etki üretir. B. distakyon, deoksinivalenol (DON) üreten F. graminearum'a yanıt olarak DON üretmeyenlerden daha fazla serotonin (ve konjugat) üretir. Solanum lycopersicum, Ralstonia solanacearum enfeksiyonuna yanıt olarak yapraklarında, gövdelerinde ve köklerinde serotoninin birçoğu da dahil olmak üzere birçok AA konjugatı üretir.
Omurgasızlar
Serotonin, çoğu hayvanın sinir sistemlerinde bir nörotransmitter olarak işlev görür.
Nematodlar
Örneğin, bakterilerle beslenen yuvarlak kurt Caenorhabditis elegans'ta, serotonin, yeni bir besin kaynağı bulmak veya erkek hayvanlarda çiftleşecek bir dişi bulmak gibi olumlu olaylara yanıt olarak bir sinyal olarak salınır. İyi beslenmiş bir solucan kütikülünde bakteri hissettiğinde, dopamin salınır ve bu da onu yavaşlatır; aç kalırsa, serotonin de salınır ve bu da hayvanı daha da yavaşlatır. Bu mekanizma, hayvanların yiyecek varlığında harcadıkları süreyi arttırır. Salınan serotonin, beslenme için kullanılan kasları aktive ederken, ahtapotamin onları bastırır. Serotonin, hayvanın besin mevcudiyeti algısını kontrol eden serotonine duyarlı nöronlara yayılır.
Decapods
Istakozlara serotonin enjekte edilirse, baskın bireyler gibi davranırlar, oysa ahtapotamin alt davranışlara neden olur. Korkan bir kerevit kaçmak için kuyruğunu çevirebilir ve serotoninin bu davranış üzerindeki etkisi büyük ölçüde hayvanın sosyal statüsüne bağlıdır. Serotonin, astlarda kaçış reaksiyonunu inhibe eder, ancak sosyal olarak baskın veya izole bireylerde onu arttırır. Bunun nedeni, sosyal deneyimin, savaş ya da uçuş tepkisi üzerinde zıt etkileri olan serotonin reseptörleri (5-HT reseptörleri) arasındaki oranı değiştirmesidir. [açıklama gerekli] 5-HT1 reseptörlerinin etkisi alt hayvanlarda baskınken, 5-HT2 reseptörleri baskınlarda baskındır.
In venoms
Serotonin, yumuşakçalar, böcekler, kabuklular, akrepler, çeşitli solucanlar ve denizanası arasında omurgasız zehirlerin, tükürük bezlerinin, sinir dokularının ve diğer çeşitli dokuların ortak bir bileşenidir. Yetişkin Rhodnius prolixus - omurgalılar üzerinde hematofajöz - beslenme sırasında yaraya lipokalinler salgılar. Bu lipokalinlerin, konakçıda vazokonstriksiyonu (ve muhtemelen pıhtılaşmayı) önlemek için serotonini sekester hale getirdiği Andersen ve ark. 2003 tarafından gösterilmiştir.
Böcekler
Serotonin evrimsel olarak korunur ve hayvan krallığında görülür. Böcek süreçlerinde hafıza, iştah, uyku ve davranış gibi insan merkezi sinir sistemine benzer rollerde görülür. Mantar gövdelerindeki bazı devreler serotonerjiktir. (Aşağıdaki özel Drosophila örneğine bakınız, §Dipterans.)
Acrididae
Çekirge sürüsü başlatılır ancak serotonin tarafından sürdürülmez, salınım bireyler arasındaki dokunsal temas tarafından tetiklenir. Bu, toplumsal tercihi isteksizlikten, tutarlı grupları mümkün kılan açgözlü bir duruma dönüştürür. [131][ Sineklerde ve bal arılarında öğrenme serotonin varlığından etkilenir. [
İnsektisitlerdeki rolü
Böcek 5-HT reseptörleri omurgalı versiyonlarına benzer sekanslara sahiptir, ancak farmakolojik farklılıklar görülmüştür. Omurgasız ilaç yanıtı, memeli farmakolojisinden çok daha az karakterize edilmiştir ve tür seçici insektisitlerin potansiyeli tartışılmıştır.
Hymenopterans
Eşekarısı ve eşekarısı zehirlerinde serotonin vardır, bu da akrepler gibi ağrı ve iltihaplanmaya neden olur. Pheidole dentata, kolonide yaşlandıkça daha fazla görev üstlenir, bu da onları gerçekleştirirken giderek daha fazla koku alma ipucuna cevap vermesini gerektirir. Bu koku alma tepkisinin genişlemesi, Seid ve Traniello 2006 tarafından artmış serotonin ve dopamin ile birlikte gösterildi, ancak ahtapotamin ile değil.
Dipterans
Sinekler serotoninle beslenirse, daha agresiftirler; serotonin tükenmiş sinekler hala saldırganlık sergiler, ancak çok daha az sıklıkta yaparlar. Bitkilerinde kasılma ile üretilen sindirim hareketliliğinde hayati bir rol oynar. Mahsul üzerinde etkili olan serotonin, mahsulün kendisine ekzojen olup Liscia ve ark. 2012 tarafından muhtemelen torasik-abdominal synganglion'daki serotonin nöral pleksusundan kaynaklandığı gösterilmiştir. Bir Drosophila serotonerjik mantar gövdesi, Lee ve ark. 2011 tarafından, anılar oluşturmak için Amnezyak ile uyum içinde çalışmak üzere bulundu. Dierick ve Greenspan 2007, serotoninin Diptera'da saldırganlığı teşvik ettiğini ve bunun nöropeptit F tarafından karşı konulduğunu buldu - her ikisinin de çoğu açıdan saldırganlığa benzeyen kur yapmayı teşvik ettiği göz önüne alındığında şaşırtıcı bir bulgu.
Omurgalılar
5-hidroksitriptamin (5-HT) olarak da adlandırılan serotonin, insanlarda duygudurum bozukluklarına katılımı ile bilinen bir nörotransmitterdir. Aynı zamanda omurgalılar ve omurgasızlar arasında yaygın olarak bulunan bir nöromodülatördür. Serotoninin kardiyovasküler, termoregülasyon ve davranışsal fonksiyonlar gibi birçok fizyolojik sistemle ilişkileri olduğu bulunmuştur: sirkadiyen ritim, iştah, agresif ve cinsel davranış, sensorimotor reaktivite ve öğrenme ve ağrı duyarlılığı. Serotoninin nörolojik sistemlerdeki işlevi, serotonin ile güçlü bir şekilde ilişkili olduğu tespit edilen omurgalılar arasındaki spesifik davranışlarla birlikte daha fazla tartışılacaktır. Teleost balıkları ve fareleri içeren serotonin gelişimi ile ilgili iki ilgili vaka çalışmasından da bahsedilmektedir.
Memelilerde, 5-HT substantia nigra, ventral tegmental alan ve rafe çekirdeklerinde oldukça yoğunlaşmıştır. Daha az konsantre alanlar diğer beyin bölgelerini ve omuriliği içerir. 5-HT nöronlarının da yüksek derecede dallı oldukları gösterilmiştir, bu da CNS'nin birden fazla alanını aynı anda etkilemek için yapısal olarak belirgin olduklarını gösterir, ancak bu eğilim yalnızca memelilere özeldir.
Omurgalılarda 5-HT Sistemi
Omurgalılar, filum Chordata'da bir omurgaya ve sinir sistemine sahip çok hücreli organizmalardır. Buna memeliler, balıklar, sürüngenler, kuşlar vb. Dahildir. İnsanlarda, sinir sistemi merkezi ve periferik sinir sisteminden oluşur ve diğer omurgalıların çoğunda nörotransmiterlerin spesifik mekanizmaları hakkında çok az şey bilinmektedir. Bununla birlikte, serotoninin stres ve davranışsal tepkilerde rol oynarken, bilişsel işlevlerde de önemli olduğu bilinmektedir. Çoğu omurgalıda beyin organizasyonu, arka beyinde 5-HT hücreleri içerir. Buna ek olarak, 5-HT genellikle bazal ön beyin ve pretektum da dahil olmak üzere plasental olmayan omurgalılarda beynin diğer bölümlerinde bulunur. Serotonin reseptörlerinin yeri davranışsal tepkilere katkıda bulunduğundan, bu, serotoninin amniyotik organizmalarda bulunmayan plasental olmayan omurgalılarda spesifik yolların bir parçası olduğunu düşündürmektedir. Teleost balıkları ve fareleri, serotonin ve omurgalı davranışı arasındaki bağlantıyı incelemek için en sık kullanılan organizmalardır. Her iki organizma da serotoninin davranış üzerindeki etkisinde benzerlikler gösterir, ancak yanıtların meydana geldiği mekanizmada farklılık gösterir.
Köpekler / Köpek türleri
Köpeklerde serotonin ile ilgili az sayıda çalışma vardır. Bir çalışma, serotonin değerlerinin şafakta alacakaranlıktan daha yüksek olduğunu bildirmiştir. Başka bir çalışmada, serum 5-HT düzeylerinin köpeklerin stresli bir duruma davranışsal tepkisi ile ilişkili olmadığı görülmüştür. Sürtüklerde üriner serotonin / kreatinin oranı ameliyattan 4 hafta sonra daha yüksek olma eğilimindeydi. Ek olarak, serotonin hem kortizol hem de progesteron ile pozitif korelasyon gösterdi, ancak ovariohisterektomi sonrası testosteron ile ilişkili değildi.
Teleost Fish
Plasental olmayan omurgalılar gibi, teleost balıkları da bazal ön beyin de dahil olmak üzere beynin diğer bölümlerinde 5-HT hücrelerine sahiptir. Danio rerio (zebra balığı), beyindeki serotonini incelemek için sıklıkla kullanılan bir teleost balığı türüdür. Omurgalılarda serotonerjik sistemler hakkında çok şey bilinmemesine rağmen, stresi ve sosyal etkileşimi azaltmadaki önemi bilinmektedir. AVT ve CRF'nin hipotalamik-hipofiz-interrenal eksende serotonin ile işbirliği yaptığı varsayılmıştır. Bu nöropeptitler, teleostun plastisitesini etkileyerek çevresine değişme ve tepki verme yeteneğini etkiler. Sosyal ortamlardaki alt balıklar 5-HT konsantrasyonlarında ciddi bir artış göstermektedir. Yüksek 5-HT seviyeleri uzun vadede ast balıklarda saldırganlığın engellenmesini etkiler.
Fareler
Farmakoloji ve Tıbbi Kimya Bölümü'ndeki araştırmacılar, seçilen ilaçların davranışları üzerindeki etkilerini incelemek için erkek fareler üzerinde serotonerjik ilaçlar kullandılar. İzolasyondaki fareler, birbirlerine karşı artan agonistik davranış seviyeleri sergilerler. Sonuçlar, serotonerjik ilaçların izole farelerde saldırganlığı azalttığını ve aynı zamanda sosyal etkileşimi arttırdığını bulmuştur. Tedavilerin her biri saldırganlığı hedeflemek için farklı bir mekanizma kullanır, ancak sonuçta hepsi aynı sonuca sahiptir. Çalışma, serotonerjik ilaçların serotonin reseptörlerini başarılı bir şekilde hedeflediğini gösterirken, tüm ilaç türleri izole erkek farelerde saldırganlığı azaltma eğiliminde olduğundan, davranışı etkileyen mekanizmaların özelliklerini göstermemektedir. İzolasyondan uzak tutulan agresif fareler, serotonin geri alımındaki değişikliklere farklı tepki verebilir.
Davranış
İnsanlarda olduğu gibi, serotonin de diğer omurgalıların çoğunda davranışı düzenlemede son derece rol oynar. Bu sadece tepki ve sosyal davranışları değil, aynı zamanda ruh halini de etkiler. Serotonin yolaklarındaki kusurlar, ruh halindeki yoğun değişikliklere ve ayrıca insanlardan daha fazlasında bulunabilen duygudurum bozukluklarının semptomlarına yol açabilir.
Sosyal Etkileşim
Serotoninin dahil olduğu sosyal etkileşimin en çok araştırılan yönlerinden biri saldırganlıktır. Saldırganlık, 5-HT sistemi tarafından düzenlenir, çünkü serotonin seviyeleri farelerde (fareler hakkındaki bölüme bakınız) ve yengeçlerde görüldüğü gibi agresif davranışları hem indükleyebilir hem de inhibe edebilir. Bu yaygın olarak kabul edilmekle birlikte, serotoninin saldırganlığı ve diğer davranışları etkileyen beynin bölümleriyle doğrudan veya dolaylı olarak etkileşime girip girmediği bilinmemektedir. Serotonin düzeyleri üzerine yapılan çalışmalar, sosyal etkileşimler sırasında büyük ölçüde arttıklarını ve azaldıklarını ve genellikle agresif davranışları inhibe etmek veya teşvik etmekle ilişkili olduklarını göstermektedir. Serotoninin sosyal davranışları etkileyen kesin mekanizması bilinmemektedir, çünkü çeşitli omurgalılarda 5-HT sistemindeki yollar büyük ölçüde farklılık gösterebilir.
Uyaranlara Yanıt
Serotonin, diğer nörotransmitterlerle birlikte çevresel yanıt yollarında önemlidir. Özellikle, birincil duyusal sistemler sosyal etkileşimlere bağlı olduğu için sosyal ortamlarda işitsel işlemeye dahil olduğu bulunmuştur. Serotonin, spesifikliğe özgü ve spesifik olmayan sosyal etkileşimleri ve seslendirmeleri işleyen orta beynin IC yapısında bulunur. Ayrıca sinyalleri işitsel işleme bölgelerine ileten akustik projeksiyonlar alır. Araştırmalar, serotoninin IC tarafından alınan işitsel bilgileri şekillendirdiğini ve bu nedenle işitsel uyaranlara verilen tepkilerde etkili olduğunu öne sürmüştür. Bu, bir organizmanın çevrelerindeki yırtıcı veya diğer etkili türlerin seslerine nasıl tepki verdiğini etkileyebilir, çünkü serotonin alımı saldırganlığı ve / veya sosyal etkileşimi etkileyebilir.
Mood
Ruh halini duygusal bir duruma özgü olarak değil, nispeten uzun süreli bir duygusal durumla ilişkili olarak tanımlayabiliriz. Serotoninin ruh hali ile ilişkisi, insanlarda çeşitli depresyon ve bipolar bozukluklar için en çok bilinir. Serotonerjik aktivitenin neden olduğu bozukluklar, genel ruh hali, aktivite, intihar düşünceleri ve cinsel ve bilişsel işlev bozukluğu gibi majör depresyonun birçok belirtisine potansiyel olarak katkıda bulunur. Seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI'lar), majör depresif bozuklukta etkili bir tedavi olduğu gösterilen bir ilaç sınıfıdır ve en çok reçete edilen antidepresan sınıfıdır. SSRI'nın işlevi, serotoninin geri alımını engellemek, alıcı nöron tarafından emilecek daha fazla serotonin sağlamaktır. Hayvanlar, türler arasındaki depresif davranışları anlamak için on yıllardır incelenmiştir. En tanıdık çalışmalardan biri olan zorla yüzme testi (FST), potansiyel antidepresan aktivitesini ölçmek için yapıldı. Sıçanlar kaçınılmaz bir su kabına yerleştirildi, bu noktada hareketsiz geçirilen zaman ve aktif davranışların sayısı (sıçrama veya tırmanma gibi) bir anti-depresan ilaç paneli uygulanmadan önce ve sonra karşılaştırıldı. NE geri alımını seçici olarak inhibe eden antidepresanların hareketsizliği azalttığı ve yüzmeyi etkilemeden tırmanmayı seçici olarak arttırdığı gösterilmiştir. Bununla birlikte, SSRI'ların sonuçları da hareketsizliğin azaldığını, ancak tırmanmayı etkilemeden yüzmenin arttığını göstermektedir. Bu çalışma, antidepresanlar için davranışsal testlerin önemini göstermiştir, çünkü türlerin davranışsal bileşenleri ile birlikte çekirdek davranış üzerinde etkisi olan ilaçları tespit edebilirler.
Büyüme ve üreme
Nematodda C. elegans, serotoninin yapay olarak tükenmesi veya ahtapotamin ipuçlarının artması, düşük gıdalı bir ortama özgü davranışı işaret eder: C. elegans daha aktif hale gelir ve çiftleşme ve yumurtlama bastırılırken, serotonin artarsa veya ahtapotamin azalırsa bunun tersi gerçekleşir. Serotonin, normal nematod erkek çiftleşme davranışı ve bir eş aramak için yiyecek bırakma eğilimi için gereklidir. Solucanın davranışını ortamdaki hızlı değişikliklere uyarlamak için kullanılan serotonerjik sinyalleme, insülin benzeri sinyalizasyonu ve uzun vadeli adaptasyonu kontrol eden TGF beta sinyal yolunu etkiler.
Meyve sineğinde insülin hem kan şekerini düzenler hem de büyüme faktörü olarak işlev görür. Böylece, meyve sineğinde, serotonerjik nöronlar insülin sekresyonunu etkileyerek yetişkin vücut boyutunu düzenler. Serotonin ayrıca çekirgelerde sürü davranışının tetikleyicisi olarak tanımlanmıştır. İnsanlarda, insülin kan şekerini ve IGF büyümeyi düzenlerken, serotonin her iki hormonun salınımını kontrol eder ve GTPaz sinyal proteinlerinin serotonilasyonu yoluyla pankreastaki beta hücrelerinden insülin salınımını modüle eder. Hamilelik sırasında SSRI'lara maruz kalmak fetal büyümeyi azaltır.
Serotonin içermeyen genetik olarak değiştirilmiş C. elegans solucanları üreme ömründe artışa sahiptir, obez olabilir ve bazen uykuda olan larva durumunda tutuklanmış gelişme ile ortaya çıkabilir.
Yaşlanma ve yaşa bağlı fenotipler
Serotoninin yaşlanmayı, öğrenmeyi ve hafızayı düzenlediği bilinmektedir. İlk kanıt, C. elegans'taki uzun ömürlülük çalışmasından geliyor. Yaşlanmanın erken evresinde [belirsiz], serotonin seviyesi artar, bu da lokomotor davranışları ve ilişkisel hafızayı değiştirir. Etki, serotonin reseptörlerini inhibe eden mutasyonlar ve ilaçlar (miyanserin ve metiotepin dahil) tarafından restore edilir. Gözlem, serotonin seviyesinin memelilerde ve insanlarda düştüğü fikriyle çelişmemektedir; bu, tipik olarak yaşlanmanın geç ancak erken [belirsiz] evresinde görülmemektedir.
Biyokimyasal mekanizmalar
Biyosentez
Triptofandan serotonin sentezi için yol. İnsanlar da dahil olmak üzere hayvanlarda serotonin, L-triptofan amino asidinden, triptofan hidroksilaz (TPH) ve aromatik amino asit dekarboksilaz (DDC) ve koenzim piridoksal fosfattan oluşan kısa bir metabolik yol ile sentezlenir. TPH aracılı reaksiyon, yoldaki hız sınırlayıcı adımdır. TPH'nin iki biçimde var olduğu gösterilmiştir: çeşitli dokularda bulunan TPH1 ve nörona özgü bir izoform olan TPH2.
Serotonin, katalizör olarak Aspergillus niger ve Psilocybe coprophila kullanılarak laboratuvarda triptofandan sentezlenebilir. 5-hidroksitriptofanın ilk aşaması, triptofanın 7 gün boyunca etanol ve suda oturmasına izin verilmesini, daha sonra pH'ı 3'e getirmek için yeterli HCl (veya başka bir asit) ile karıştırılmasını ve daha sonra 1 saat boyunca 13 pH yapmak için NaOH eklenmesini gerektirir. Asperigillus niger bu ilk aşama için katalizör olacaktır. Triptofanın kendisini 5-hidroksitriptofan ara maddesinden sentezlemenin ikinci aşaması, etanol ve su eklenmesini ve bu sefer 30 gün bekletilmesini gerektirecektir. Sonraki iki adım ilk aşamayla aynı olacaktır: pH = 3 yapmak için HCl eklemek ve daha sonra pH'ı 1 saat boyunca 13'te çok temel hale getirmek için NaOH eklemek. Bu faz, reaksiyon için katalizör olarak Psilocybe coprophila'yı kullanır. İşlem ağızdan alınan serotonin, merkezi sinir sisteminin serotonerjik yollarına geçmez, çünkü kan-beyin bariyerini geçmez. Bununla birlikte, triptofan ve serotoninin sentezlendiği metaboliti 5-hidroksitriptofan (5-HTP), kan-beyin bariyerini geçer. Bu ajanlar diyet takviyeleri olarak ve çeşitli gıdalarda bulunur ve etkili serotonerjik ajanlar olabilir. Serotonin parçalanmasının bir ürünü, idrarla atılan 5-hidroksiyindoleasetik asittir (5-HIAA). Serotonin ve 5-HIAA bazen bazı tümörler veya kanserler tarafından aşırı miktarda üretilir ve bu maddelerin seviyeleri bu tümörleri test etmek için idrarda ölçülebilir.
Analitik kimya
İndiyum kalay oksit, mikroplar tarafından üretilen, tespit edilen veya tüketilen konsantrasyonların elektrokimyasal araştırmasında elektrot malzemesi için önerilir. Hem doğal hem de sentetik serotoninlerin moleküler ağırlığını ölçmek için Bertazzo ve ark. 1994 tarafından bir lazer desorpsiyon iyonizasyon kütle spektrometresi tekniği geliştirilmiştir.
Tarih ve etimoloji
Fizyologlar tarafından bir yüzyıldan fazla bir süredir, kanın pıhtılaşmasına izin verildiğinde serumda bir vazokonstriktör materyalinin ortaya çıktığı bilinmektedir. 1935'te İtalyan Vittorio Erspamer, enterokromaffin hücrelerinden bağırsakları daraltan bir ekstrakt gösterdi. Bazıları adrenalin içerdiğine inanıyordu, ancak iki yıl sonra Erspamer "enteramin" adını verdiği daha önce bilinmeyen bir amin olduğunu gösterebildi. [ 1948'de Cleveland Clinic'ten Maurice M. Rapport, Arda Green ve Irvine Page, kan serumunda vazokonstriktör bir madde keşfettiler ve vasküler tonu etkileyen bir serum ajanı olduğu için serotonin adını verdiler.
1952'de enteraminin serotonin ile aynı madde olduğu gösterildi ve çok çeşitli fizyolojik roller açıklığa kavuşturuldukça, uygun kimyasal isim 5-hidroksitriptaminin 5-HT kısaltması farmakolojik alanda tercih edilen isim haline geldi. Serotoninin eş anlamlıları şunları içerir: 5-hidroksitriptamin, trombotin, enteramin, madde DS ve 3-(β-Aminoetil)-5-hidroksiyindol. 1953'te Betty Twarog ve Page, merkezi sinir sisteminde serotonini keşfetti. Page, Erspamer'in Octopus vulgaris, Discoglossus pictus, Hexaplex trunculus, Bolinus brandaris, Sepia, Mytilus ve Ostrea üzerine yaptığı çalışmaları bu yeni tanımlanan maddeyi anlamak için geçerli ve temel olarak gördü, ancak çeşitli modellerde - özellikle sıçan kanından elde edilenlerde - daha önceki sonuçlarını çok fazla olarak gördü. diğer bazı vazoaktifler de dahil olmak üzere diğer MA'ların varlığı ile karıştırıldı.
Kaynakça
- ^ Hannon J, Hoyer D (Aralık 2008). "5-HT reseptörlerin moleküler biyolojisi". Davranışsal Beyin Araştırması. 195 (1): 198-Molecular biology of 5-HT receptors 26 Haziran 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Farmakoloji ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddede bircok sorun bulunmaktadir Lutfen sayfayi gelistirin veya bu sorunlar konusunda tartisma sayfasinda bir yorum yapin Bu maddedeki bilgilerin dogrulanabilmesi icin ek kaynaklar gerekli Lutfen guvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Kaynaksiz icerik itiraz konusu olabilir ve kaldirilabilir Kaynak ara Serotonin haber gazete kitap akademik JSTOR Agustos 2021 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Bu madde Vikipedi bicem el kitabina uygun degildir Maddeyi Vikipedi standartlarina uygun bicimde duzenleyerek Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Gerekli duzenleme yapilmadan bu sablon kaldirilmamalidir Aralik 2022 Serotonin 5 HT ya da 5 hidroksitriptamin insanda mutluluk canlilik ve zindelik hissi veren bir norotransmitterdir Eksikliginde depresif yorgun sikilgan bir ruh hali gorulur Yapisal olarak grubuna girer ve triptofan aminoasiti ile triptofan hidroksilaz enziminin tepkimesi sonucu sentezlenir Serotonin Molekuler yapisi Beyinde serotonin kimyasali salindiginda kan damarlari kasilarak daralir serotonin duzeyi dustukce genisler Migren atagindan once vucuttaki serotonin duzeyi yuksek olmakta atak gectikten sonra da dusmektedir Aclik yorgunluk stres yemek isik ve ilac gibi faktorlerin tamami insan vucudundaki serotonin duzeyini etkilemektedir Stres ve dusuk kan sekeri serotonin duzeyini dusururken oksijen kusma icinde aminler bulunan gidalar ornegin peynir cikolata portakal mandalina domates ve icinde triptofan isminde bir cesit amino asit bulunan gidalar ornegin sut hindi eti serotonin duzeyini yukseltmektedir Bunun disinda insan vucudundaki serotonin duzeyini cesitli hormonlar da etkilemektedir Ornegin kadin vucudundaki ostrojende kadinlik hormonu artma serotonin duzeyinde de bir artisa neden olmakta ayni sekilde kadinlarin adet gormeleri sirasinda ostrojen hormonlarinda dusus olmasi serotonin duzeyini de dusurmekte ve bu durum kan damarlarinin asiri genislemesi sonucu kadinlarda migren baslamasina neden olabilmektedir Ayrica serotonin dopaminerjik noronlardaki reseptorlerine baglanarak dopamin salgilanmasini azaltmaktadir Serotonin eksikliginin depresyon olusumu uzerinde etkisi vardir Depresyon ve anksiyete tedavilerinde serotonin geri alim inhibitoru serotoninin tekrar kullanimi icin sinaps araligindan salgilandigi norona geri alimini yok eden ilaclar kullanilir Onemli etkilerinden biri de kaslari uyararak glikojenolizi uyarmasi ve brons kaslarinda kasilma olusturmasidir Reseptorler5 HT reseptorleri canlilarin sinir hucrelerinin ve diger hucre tiplerinin hucre zarinda bulunur ve serotonin cok cesitli farmasotik ve psikedelik ilaclar olarak etkilerine aracilik eder 5 HT3 reseptor ligand kapili bir iyon kanali disinda diger tum 5 HT reseptorleri hucre ici ikinci haberci basamaklarini aktive eden G protein baglantili reseptorlerdir transmembran ve heptahelical reseptorler olarak da adlandirilir Serotonin sistemi dopamin sistemiyle tezat olusturuyor ingilizce On bilgiInsan vucudunun toplam serotonininin yaklasik 90 i bagirsak hareketlerini duzenledigi GI kanalindaki enterokromaffin hucrelerinde bulunur Trombositlerde yaklasik 8 ve CNS de 1 2 bulunur Serotonin luminal ve bazolateral olarak salgilanir bu da trombositleri dolasarak serotonin aliminin artmasina ve stimulasyondan sonra aktivasyona yol acar bu da mienterik noronlarin ve gastrointestinal motilitenin artan uyarilmasini saglar Geri kalani cesitli islevlere sahip oldugu CNS nin serotonerjik noronlarinda sentezlenir Bunlar ruh hali istah ve uykunun duzenlenmesini icerir Serotonin ayrica hafiza ve ogrenme de dahil olmak uzere bazi bilissel islevlere sahiptir SSRI lar ve SNRI lar gibi cesitli antidepresan siniflari sinyalin iletimi ile yapildiktan sonra serotoninin normal yeniden emilimine mudahale eder bu nedenle sinapslardaki norotransmitter seviyelerini arttirir Enterokromaffin hucrelerinden salgilanan serotonin sonunda dokulardan kana dogru yolunu bulur Orada aktif olarak onu depolayan kan trombositleri tarafindan alinir Trombositler bir pihtiya baglandiginda hemostazi ve kan pihtilasmasini duzenlerken vazokonstriktor veya vazodilator olarak islev gorebilecegi serotonini serbest birakirlar Yuksek konsantrasyonlarda serotonin endotel duz kasini dogrudan kasarak veya diger vazokonstriktorlerin ornegin anjiyotensin II norepinefrin etkilerini guclendirerek bir vazokonstriktor gorevi gorur Vazokonstruktif ozellik cogunlukla ateroskleroz veya kronik hipertansiyon gibi endoteli etkileyen patolojik durumlarda gorulur Fizyolojik durumlarda vazodilatasyon endotel hucrelerinden serotonin aracili nitrik oksit salinimi yoluyla gerceklesir Ek olarak adrenerjik sinirlerden norepinefrin salinimini inhibe eder Serotonin ayrica bazi hucre turleri icin bir buyume faktorudur ve bu da yara iyilesmesinde rol oynayabilir Cesitli serotonin reseptorleri vardir Serotonin esas olarak karaciger tarafindan 5 HIAA ya metabolize edilir Metabolizma ilk once monoamin oksidaz tarafindan karsilik gelen aldehitlere oksidasyonu icerir Hiz sinirlayici adim serotoninden flavin kofaktorune hidrit transferidir Aldehit dehidrogenaz tarafindan indol asetik asit turevi olan 5 HIAA ya oksidasyon izlenir Ikincisi daha sonra bobrekler tarafindan atilir Memelilerin yani sira serotonin solucanlar ve bocekler de dahil olmak uzere tum iki tarafli hayvanlarda ve mantarlarda ve bitkilerde bulunur Serotoninin bocek zehirlerinde ve bitki dikenlerinde bulunmasi serotonin enjeksiyonunun bir yan etkisi olan agriya neden olur Serotonin patojenik amipler tarafindan uretilir ve insan bagirsagindaki etkisi ishaldir Bircok tohum ve meyvedeki yaygin varligi sindirim sistemini tohumlari disari atmaya tesvik etmeye hizmet edebilir Biyolojik rolSerotonin uyku termoregulasyon ogrenme ve hafiza agri sosyal davranis cinsiyet beslenme motor aktivite biyolojik ritimler ve muhtemelen digerleri dahil olmak uzere cok sayida fizyolojik surecte rol oynar Bazi omurgasizlar gibi daha az karmasik hayvanlarda serotonin beslenmeyi ve diger surecleri duzenler Bitkilerde serotonin sentezi stres sinyalleri ile iliskili gibi gorunmektedir Hucresel efektler Serotonin oncelikle reseptorleri araciligiyla hareket eder ve etkileri hangi hucrelerin ve dokularin bu reseptorleri ifade ettigine baglidir Reseptorler Ana madde 5 HT reseptoru Serotonin reseptorleri olan 5 HT reseptorleri sinir hucrelerinin hucre zarinda ve hayvanlardaki diger hucre tiplerinde bulunur ve serotoninin endojen ligand olarak ve cok cesitli farmasotik ve psychedelic ilaclarin etkilerine aracilik eder Ligand kapili bir iyon kanali olan 5 HT 3 reseptoru haric diger tum 5 HT reseptorleri hucre ici ikinci haberci kaskadi aktive eden G proteinine bagli reseptorlerdir yedi transmembran veya heptahelik reseptorler olarak da adlandirilir Fesih Serotonerjik etki oncelikle sinapstan 5 HT alimi ile sonlandirilir Bu presinaptik noron uzerinde 5 HT SERT icin spesifik monoamin tasiyici ile gerceklestirilir Cesitli ajanlar kokain dekstrometorfan bir antitussif trisiklik antidepresanlar ve secici serotonin geri alim inhibitorleri SSRI lar dahil olmak uzere 5 HT geri alimini inhibe edebilir Washington Universitesi tarafindan yurutulen 2006 tarihli bir arastirma PMAT olarak bilinen yeni kesfedilen bir monoamin tasiyicinin 5 HT klirensinin onemli bir yuzdesini olusturabilecegini one surdu Yuksek afiniteli SERT ile karsilastirildiginda PMAT serotonin icin 114 mikromol l lik belirgin bir Km ile dusuk afiniteli bir tasiyici olarak tanimlanmistir SERT inkinden yaklasik 230 kat daha yuksektir Bununla birlikte PMAT nispeten dusuk serotonerjik afinitesine ragmen SERT ten onemli olcude daha yuksek bir tasima kapasitesine sahiptir ve heterolog ekspresyon sistemlerinde SERT ile kabaca karsilastirilabilir alim verimlilikleri ile sonuclanir Calisma ayrica fluoksetin ve sertralin anti depresanlar gibi bazi SSRI larin PMAT i inhibe ettigini ancak terapotik plazma konsantrasyonlarini dort buyukluk sirasina kadar asan IC50 degerlerinde oldugunu gostermektedir Bu nedenle SSRI monoterapisi PMAT inhibisyonunda etkisizdir Su anda bilinen hicbir farmasotigin normal terapotik dozlarda PMAT i onemli olcude inhibe ettigi bilinmemektedir PMAT ayrica Km degerlerinde 5 HT den 330 15 000 mmol L daha yuksek olmasina ragmen dopamin ve norepinefrini dusundurucu bir sekilde tasir Serotonilasyon Ana madde Serotonilasyon Serotonin ayrica serotoninin proteinleri degistirdigi serotonilasyon adi verilen reseptor olmayan bir mekanizma yoluyla da sinyal verebilir Bu surec serotoninin trombosit olusturan hucreler trombositler uzerindeki etkilerinin altinda yatmaktadir burada GTPazlar adi verilen sinyal enzimlerinin modifikasyonuna baglanir ve daha sonra vezikul iceriginin ekzositoz tarafindan salinmasini tetikler Benzer bir surec insulinin pankreas saliniminin altinda yatmaktadir Serotoninin vaskuler duz kas tonusu uzerindeki etkileri serotoninin orijinal olarak adlandirildigi biyolojik fonksiyon kas hucrelerinin kasilma aparatinda yer alan proteinlerin serotonirasyonuna baglidir Serotoninin baglanma profili Reseptor Ki nM Reseptor fonksiyonu5 HT1 reseptor ailesi adenilil siklaz inhibisyonu yoluyla GI O sinyalleri verir 5 HT1A 3 17 Hafiza belirsiz agonistler ogrenme belirsiz agonistler anksiyete agonistler depresyon agonistler sizofreninin pozitif negatif ve bilissel semptomlari kismi agonistler analjezi agonistler saldirganlik agonistler prefrontal kortekste dopamin salinimi agonistler serotonin salinimi ve sentezi agonistler 5 HT1B 4 32 Vazokonstriksiyon agonistler saldirganlik agonistler kemik kutlesi Serotonin otoreseptoru 5 HT1D 5 03 Vazokonstriksiyon agonistler 5 HT1E 7 535 HT1F 105 HT2 reseptor ailesi fosfolipaz C nin Gq aktivasyonu yoluyla sinyal verir 5 HT2A 11 55 Psychedelia agonistler depresyon agonistler ve antagonistler anksiyete antagonistler sizofreninin pozitif ve negatif belirtileri antagonistler locus coeruleus tan norepinefrin salinimi antagonistler prefrontal kortekste glutamat salinimi agonistler prefrontal kortekste dopamin agonistler idrar kesesi kasilmalari agonistler 5 HT2B 8 71 Kardiyovaskuler islevsellik agonistler pulmoner hipertansiyon riskini artirir empati von Economo noronlari araciligiyla 5 HT2C 5 02 Mezokortikolimbik yola dopamin salinimi agonistler prefrontal kortekste asetilkolin salinimi agonistler frontal kortekste dopaminerjik ve noradrenerjik aktivite antagonistler istah agonistler antipsikotik etkiler agonistler antidepresan etkiler agonistler ve antagonistler Diger 5 HT reseptorleri5 HT3 593 Emesis agonistler anksiyoliz antagonistler 5 HT4 125 89 Yiyeceklerin GI yolu boyunca hareketi agonistler hafiza ve ogrenme agonistler antidepresan etkiler agonistler Adenilil siklazin Gas aktivasyonu ile sinyallesme 5 HT5A 251 2 Bellek konsolidasyonu Adenilil siklaz Gg c inhibisyonu yoluyla sinyaller 5 HT6 98 41 Bilis antagonistler antidepresan etkiler agonistler ve antagonistler anksiyojenik etkiler antagonistler Adenilil siklaz aktive edilerek sinyalizasyonun G si 5 HT7 8 11 Bilis antagonistler antidepresan etkiler antagonistler Adenilil siklazi aktive ederek Gs sinyallemesi ile hareket eder Sinir sistemi Serotonin sistemi dopamin sistemi ile tezat rafe cekirdeklerinin noronlari beyindeki 5 HT saliniminin ana kaynagidir Serotonin iceren noronlarin cogunlugunu iceren B1 B9 olarak adlandirilan dokuz rafe cekirdegi vardir bazi bilim adamlari cekirdek raphes lineares i tek bir cekirdege gruplamayi secti bunlarin hepsi beyin sapinin orta cizgisi boyunca bulunur ve retikuler formasyona odaklanir Rafe cekirdeklerinin noronlarindan gelen aksonlar merkezi sinir sisteminin hemen hemen her yerine ulasan bir norotransmitter sistemi olusturur Alt rafe cekirdegindeki noronlarin aksonlari beyincik ve omurilikte sona ererken yuksek cekirdeklerin aksonlari tum beyinde yayilir Ultrastruktur ve islev Serotonin cekirdekleri ayrica sirasiyla uc ve dort cekirdek iceren rostral ve kaudal olmak uzere iki ana gruba ayrilabilir Rostral grup coklu kortikal ve subkortikal yapilara yansiyan kaudal lineer cekirdekler B8 dorsal rafe cekirdekleri B6 ve B7 ve medyan rafe cekirdeklerinden B5 B8 ve B9 olusur Kaudal grup beyin sapina yansiyan cekirdek rafe magnus B3 rafe obscurus cekirdegi B2 rapfallidus cekirdegi B1 ve lateral meduller retikuler formasyondan olusur Serotonerjik yolak sensorimotor fonksiyonda rol oynar ve yollar hem kortikal Dorsal ve Median Rafe Cekirdekleri subkortikal hem de motor aktivitede yer alan spinal bolgelere yansir Farmakolojik manipulasyon serotonerjik aktivitenin motor aktivite ile arttigini serotonerjik noronlarin atesleme oranlarinin ise yogun gorsel uyaranlarla arttigini gostermektedir Hayvan modelleri kainat sinyallemesinin retinadaki serotonin eylemlerini olumsuz yonde duzenledigini ve gorsel sistemin kontrolu icin olasi etkileri oldugunu gostermektedir Azalan projeksiyonlar fibromiyalji migren ve diger agri bozukluklari gibi bir bozuklukla ve bunlardaki antidepresanlarin etkinligiyle ilgili olabilecek inen inhibitor yolak adi verilen agriyi inhibe eden bir yol olusturur Kaudal cekirdeklerden gelen serotonerjik projeksiyonlar ruh hali ve duygularin duzenlenmesinde rol oynar ve hipo 47 veya hiper serotonerjik durumlar depresyon ve hastalik davranisina dahil olabilir Mikroanatomi Serotonin sinapsa veya noronlar arasindaki bosluga salinir ve dendritler hucre govdeleri ve bitisik noronlarin presinaptik terminalleri uzerinde bulunan 5 HT reseptorlerini aktive etmek icin nispeten genis bir bosluga gt 20 nm yayilir Insanlar yiyecek kokusu aldiginda istahi artirmak icin dopamin salinir Ancak solucanlarin aksine serotonin insanlarda beklenti davranisini arttirmaz bunun yerine tuketirken salinan serotonin dopamin ureten hucreler uzerindeki 5 HT2C reseptorlerini aktive eder Bu dopamin salinimini durdurur ve boylece serotonin istahi azaltir 5 HT2C reseptorlerini bloke eden ilaclar vucudun artik ac olmadigi veya baska bir sekilde besin maddelerine ihtiyac duymadigi zamanlari taniyamamasina neden olur ve ozellikle dusuk sayida reseptore sahip kisilerde kilo alimi ile iliskilidir Hipokampustaki 5 HT2C reseptorlerinin ekspresyonu tipki ventromedial cekirdekteki serotonin saliniminin yemek yeme motivasyonunun en guclu oldugu sabah bir zirve ile karakterize edilmesi gibi gunluk bir ritmi takip eder Makaklarda alfa erkekler alt erkek ve disilere gore beyindeki serotonin seviyesinin iki katina sahiptir beyin omurilik sivisindaki BOS 5 HIAA konsantrasyonu ile olculur Baskinlik durumu ve BOS serotonin duzeyleri pozitif korelasyon gostermektedir Baskin erkekler bu tur gruplardan cikarildiginda alt erkekler baskinlik icin rekabet etmeye baslar Yeni baskinlik hiyerarsileri kurulduktan sonra yeni baskin bireylerin serotonin seviyeleri de alt erkek ve kadinlardakilerin iki katina cikti Serotonin seviyelerinin sadece baskin erkeklerde yuksek olmasinin ancak baskin kadinlarda olmamasinin nedeni henuz belirlenmemistir Insanlarda beyindeki 5 HT1A reseptor inhibisyonu seviyeleri saldirganlikla negatif korelasyon gosterir ve 5 HT2A reseptorunu kodlayan gendeki bir mutasyon bu genotipe sahip olanlar icin intihar riskini iki katina cikarabilir Beyindeki serotonin genellikle kullanimdan sonra bozulmaz ancak serotonerjik noronlar tarafindan hucre yuzeylerindeki serotonin tasiyicilari tarafindan toplanir Calismalar anksiyete ile iliskili kisilikteki toplam varyansin yaklasik 10 unun noronlarin nerede ne zaman ve kac serotonin tasiyicisinin konuslandirilmasi gerektiginin tanimindaki degisikliklere bagli oldugunu ortaya koymustur Psikolojik etkiler Serotonin bilis ruh hali anksiyete ve psikozda rol oynamistir ancak guclu bir netlik elde edilememistir Otizm spektrum bozuklugu ASD Norotransmitterler icin yapilan arastirmalar ve Otizm Spektrum Bozuklugu ASD hastalari uzerindeki etkileri ile ilgili olarak 5 HT arastirma cabalari ve arastirmalar acisindan en cok calisilmistir Belirtildigi gibi 5 HT sinyallemesi norogenez hucre gocu ve hayatta kalma sinaptogenez ve sinaptik plastisite dahil olmak uzere bircok noral sureci kolaylastirir Test edilen ASD deneklerinin 45 inin kanlarinda yuksek duzeyde 5 HT icerdigi belirtildi Ek olarak ASD benzeri hayvan modelleri uzerinde yapilan arastirmalar hiperserotoneminin sosyal bozuklugu olan ASD hastalarinda iliskili olabilecek ayrilma sikintisinin inhibisyonu yoluyla sosyal ilgi motivasyonunu onemli olcude azalttigini bildirmistir Sinir sisteminin disindaSindirim sisteminde emetik Serotonin gastrointestinal fonksiyonu duzenler Bagirsak lumendeki yiyeceklere yanit olarak serotonin salgilayan enterokromafin hucreleri ile cevrilidir Bu bagirsaklarin yiyecegin etrafinda buzulmesini saglar Bagirsaklari bosaltan damarlardaki trombositler asiri serotonin toplar Kabizlik ve irritabl barsak sendromu gibi gastrointestinal bozukluklarda siklikla serotonin anormallikleri vardir Gidada tahris edici maddeler varsa enterokromaffin hucreleri bagirsagin daha hizli hareket etmesi yani ishale neden olmasi icin daha fazla serotonin salgilar boylece bagirsak zararli maddeden bosaltilir Serotonin kanda trombositlerin emebileceginden daha hizli salinirsa kandaki serbest serotonin seviyesi artar Bu kusmayi uyaran kemoreseptor tetik bolgesinde 5 HT3 reseptorlerini aktive eder Boylece ilaclar ve toksinler bagirsak duvarindaki enterokromaffin hucrelerinden serotonin salinimini uyarir Enterokromafin hucreleri sadece kotu yiyeceklere tepki vermekle kalmaz ayni zamanda isinlama ve kanser kemoterapisine karsi da cok hassastir 5HT3 u bloke eden ilaclar kanser tedavisi ile uretilen bulanti ve kusmanin kontrolunde cok etkilidir ve bu amacla altin standart olarak kabul edilir Kemik metabolizmasi Farelerde ve insanlarda serotonin seviyelerindeki degisikliklerin ve sinyallesmenin kemik kutlesini duzenledigi gosterilmistir Beyin serotonini olmayan fareler osteopenise sahipken bagirsak serotonini olmayan fareler yuksek kemik yogunluguna sahiptir Insanlarda artmis kan serotonin seviyelerinin dusuk kemik yogunlugunun onemli negatif belirleyicisi oldugu gosterilmistir Serotonin cok dusuk seviyelerde de olsa kemik hucrelerinde de sentezlenebilir Uc farkli reseptor kullanarak kemik hucreleri uzerindeki etkilerine aracilik eder 5 HT1B reseptorleri araciligiyla kemik kutlesini negatif olarak duzenlerken bunu 5 HT 2B reseptorleri ve 5 HT 2C reseptorleri araciligiyla pozitif olarak yapar Bagirsak serotonininin fizyolojik rolu ile patolojisi arasinda cok hassas bir denge vardir Serotoninin hucre disi icerigindeki artis osteoblastlarda FoxO1 Creb ve ATF4 e bagimli transkripsiyonel olaylarla sonuclanan karmasik bir sinyal rolesi ile sonuclanir Cok yakin zamanda bagirsak serotonininin 2008 yilinda kemik kutlesini duzenledigi seminal sonluluklari takiben kemik kutlesinin duzenlenmesinde bagirsaktan serotonin sentezini neyin duzenledigine dair mekanik arastirmalar baslamistir Piezo1 in bagirsaktaki RNA yi algiladigi ve bu bilgiyi serotonin sentezi yoluyla kemige ilettigi gosterilmistir Sugisawa ve ark tarafindan yapilan bu calisma bagirsaktaki katyon kanali Piezo1 in 5 HT uretimini yoneten tek sarmalli RNA nin ssRNA bir sensoru olarak hareket ettigini gostermistir Fare Piezo1 in intestinal epitelyuma ozgu delesyonu bagirsak peristalsisini derinden bozdu deneysel koliti engelledi ve serum 5 HT seviyelerini baskiladi Sistemik 5 HT eksikligi nedeniyle Piezo1 in sartli nakavti kemik olusumunu arttirdi Ozellikle fekal ssRNA dogal bir Piezo1 ligand olarak tanimlandi ve bagirsaktan ssRNA ile uyarilan 5 HT sentezi MyD88 TRIF den bagimsiz bir sekilde uyarildi RNaz in kolonik infuzyonu A bastirilmis bagirsak hareketliligi ve artmis kemik kutlesi Bu bulgular sistemik 5 HT duzeylerinin ana belirleyicisi olarak bagirsak ssRNA sini dusundurmekte ve ssRNA Piezo1 eksenini kemik ve bagirsak bozukluklarinin tedavisinde potansiyel bir profilaktik hedef olarak gostermektedir Yadav ve ark Cell 2008 Nat Med 2010 ve daha yakin zamanda Sugisawa ve ark Cell 2019 un bu calismalari kemik metabolizmasinda kemik kutlesi bozukluklarini tedavi etmek icin potansiyel olarak kullanilabilecek yeni bir serotonin arastirma alani acmistir Organ gelisimi Serotonin kaynak mevcudiyetine isaret ettiginden organ gelisimini etkilemesi sasirtici degildir Bircok insan ve hayvan calismasi erken yasamda beslenmenin yetiskinlikte vucut sismanligi kan lipitleri kan basinci ateroskleroz davranis ogrenme ve uzun omurluluk gibi seyleri etkileyebilecegini gostermistir Kemirgen deneyi SSRI lara yenidogan maruziyetinin beynin serotonerjik iletiminde kalici degisiklikler yaptigini ve bunlarin antidepresanlar ile tedavi ile tersine cevrilen davranis degisikliklerine neden oldugunu gostermektedir Serotonin tasiyicisindan yoksun normal ve nakavt fareleri fluoksetin ile tedavi ederek bilim adamlari yetiskinlikte ayak soklarindan kacmak icin kisa bir gecikme suresi ve yeni ortamlari kesfetme egilimi gibi normal duygusal reaksiyonlarin yenidogan doneminde aktif serotonin tasiyicilarina bagli oldugunu gostermistir Insan serotonini dogrudan bir buyume faktoru olarak da hareket edebilir Karaciger hasari 5 HT2A ve 5 HT2B reseptorlerinin hucresel ekspresyonunu arttirir karaciger telafi edici yeniden buyumesine aracilik eder bkz Karaciger Rejenerasyon ve transplantasyon Kanda bulunan serotonin daha sonra karaciger hasarini onarmak icin hucresel buyumeyi uyarir 5HT2B reseptorleri ayrica kemik olusturan osteositleri aktive eder Bununla birlikte serotonin ayrica 5 HT1B reseptorleri araciligiyla osteoblastlari da inhibe eder Kardiyovaskuler buyume faktoru Ana madde Kardiyak fibroz Ek olarak serotonin endotel nitrik oksit sentaz aktivasyonunu uyarir ve 5 HT1B reseptor aracili bir mekanizma araciligiyla sigir aort endotel hucre kulturlerinde p44 p42 mitojen ile aktive edilmis protein kinaz aktivasyonunun fosforilasyonunu uyarir Kanda serotonin plazmadan onu depolayan trombositler tarafindan toplanir Bu nedenle trombositlerin hasarli dokuya baglandigi her yerde kanamayi durdurmak icin bir vazokonstriktor olarak ve ayrica iyilesmeye yardimci olmak icin bir fibrosit mitotik buyume faktoru olarak aktiftir Deri Serotonin ayrica somatosensoriyel sistemin bir parcasi olan Merkel hucreleri tarafindan da uretilir Akcigerler Pulmoner noroendokrin hucreler akcigerde yalniz hucreler veya noroepitel cisimleri adi verilen kumeler olarak ortaya cikan ozellesmis epitel hucreleridir Pulmoner noroendokrin hucreler ayrica Kulchitsky hucreleri veya K hucreleri olarak da bilinir FarmakolojiBazi antidepresanlar antipsikotikler anksiyolitikler antiemetik ve antimigren ilaclarinin yani sira psychedelic ilaclar ve empatojenler de dahil olmak uzere cesitli ilac siniflari 5 HT sistemini hedef almaktadir Etki mekanizmasi Istirahatte serotonin presinaptik noronlarin vezikullerinde depolanir Sinir uyarilari tarafindan uyarildiginda serotonin sinapsa bir norotransmitter olarak salinir ve postsinaptik noron uzerinde bir sinir uyarisi induklemek icin postsinaptik reseptore geri donusumlu olarak baglanir Serotonin ayrica serotonin sentezini ve salinimini duzenlemek icin presinaptik noron uzerindeki oto reseptorlere baglanabilir Normalde serotonin etkisini durdurmak icin presinaptik norona geri alinir daha sonra monoamin oksidaz tarafindan tekrar kullanilir veya parcalanir Psychedelic ilaclar Serotonerjik psychedelic ilaclar psilocin psilosibin DMT meskalin psychedelic mantar ve LSD oncelikle 5HT2A 2C reseptorlerinde agonistlerdir 87 Empatojen entaktojen MDMA serotonini noronlarin sinaptik vezikullerinden serbest birakir Antidepresanlar Ana maddeler SSRI ve MAOI Serotonin seviyelerini degistiren ilaclar depresyon yaygin anksiyete bozuklugu ve sosyal fobi tedavisinde kullanilir Monoamin oksidaz inhibitorleri MAOI ler monoamin norotransmitterlerinin serotonin dahil parcalanmasini onler ve bu nedenle beyindeki norotransmitterin konsantrasyonlarini arttirir MAOI tedavisi bircok advers ilac reaksiyonu ile iliskilidir ve hastalar yuksek tiramin icerigine sahip gidalar ve bazi ilaclar tarafindan tetiklenen hipertansif acil durum riski altindadir Bazi ilaclar serotoninin yeniden alimini inhibe ederek sinaptik yarikta daha uzun sure kalmasini saglar Trisiklik antidepresanlar TCA lar hem serotonin hem de norepinefrin alimini inhibe eder Yeni secici serotonin geri alim inhibitorleri SSRI lar daha az yan etkiye ve diger ilaclarla daha az etkilesime sahiptir Bazi SSRI ilaclarinin baslangictaki artislara ragmen kronik kullanimdan sonra serotonin seviyelerini taban cizgisinin altina dusurdugu gosterilmistir 5 HTTLPR geni beyindeki serotonin tasiyicilarinin sayisini kodlar daha fazla serotonin tasiyicisi serotonerjik sinyallemenin suresinin ve buyuklugunun azalmasina neden olur Daha fazla serotonin tasiyicisinin olusmasina neden olan 5 HTTLPR polimorfizminin l l de depresyon ve anksiyeteye karsi daha direncli oldugu bulunmustur Serotonin sendromu Ana madde Serotonin sendromu Son derece yuksek serotonin seviyeleri toksik ve potansiyel olarak olumcul etkileri olan serotonin sendromu olarak bilinen bir duruma neden olabilir Uygulamada bu tur toksik seviyelere tek bir antidepresan ilacin asiri dozda alinmasi esasen imkansizdir ancak terapotik dozlarda ortaya cikabilecek MAOI li bir SSRI gibi serotonerjik ajanlarin bir kombinasyonunu gerektirir Serotonin sendromu semptomlarinin yogunlugu genis bir spektrumda degisir ve daha hafif formlar toksik olmayan seviyelerde bile gorulur SSRI larda serotonin sendromu yasayan hastalarin 14 unun asiri dozda oldugu tahmin edilmektedir Bu arada olum orani 2 ila 12 arasindadir Antiemetik Ondansetron granisetron ve tropisetron gibi bazi 5 HT3 antagonistleri onemli antiemetik ajanlardir Antikanser kemoterapisi sirasinda ortaya cikan bulanti ve kusmanin sitotoksik ilaclar kullanilarak tedavisinde ozellikle onemlidirler Bir diger uygulama ise ameliyat sonrasi bulanti ve kusma tedavisindedir Diger Bazi serotonerjik agonist ilaclar vucudun herhangi bir yerinde fibrozis ozellikle retroperitoneal fibroz sendromu ve kalp kapak fibrozisine neden olur Gecmiste uc grup serotonerjik ilac epidemiyolojik olarak bu sendromlarla iliskilendirilmistir Bunlar serotonerjik vazokonstruktif antimigren ilaclari ergotamin ve metiserjid serotonerjik istah baskilayici ilaclar fenfluramin klorfentermin ve aminoreks ve serotonerjik 5 HT2B reseptorlerini de uyaran bazi anti Parkinson dopaminerjik agonistlerdir Bunlar pergolid ve kabergolini icerir ancak daha dopamin spesifik lisurit icermez Fenfluraminde oldugu gibi bu ilaclarin bazilari onlari alan gruplarin aciklanan yan etkilerden bir veya daha fazlasinin istatistiksel bir artisini gosterdikten sonra piyasadan cekilmistir Bir ornek pergoliddir Ilac 2003 yilinda kardiyak fibroz ile iliskili oldugu bildirildiginden beri kullanimda azaliyordu Ocak 2007 de New England Journal of Medicine de yayinlanan iki bagimsiz calisma pergolidin ile birlikte kapak kalp hastaligina neden olan kabergolin ile birlikte rol oynamistir Bunun bir sonucu olarak FDA Mart 2007 de pergolidi Amerika Birlesik Devletleri pazarindan cikardi Kabergolin Amerika Birlesik Devletleri nde Parkinson Hastaligi icin onaylanmadigindan ancak hiperprolaktinemi icin ilac piyasada kalmaktadir Hiperprolaktinemi tedavisi Parkinson Hastaligindan daha dusuk dozlar gerektirir ve kapak kalp hastaligi riskini azaltir Metil triptaminler ve halusinojenler Insanlarda triptamin norotransmitterleri hakkinda ayrintili bilgi icin bkz Iz amin Birkac bitki amino NH2 ve OH gruplarinda metillenmis N oksitler olan veya OH grubunu kaciran ilgili triptaminlerin bir ailesi ile birlikte serotonin icerir Bu bilesikler beyne ulasir ancak bir kismi karacigerdeki monoamin oksidaz enzimleri esas olarak MAO A tarafindan metabolize edilir Ornekler halusinojenik yopo enfiyesinde kullanilan Anadenanthera cinsinden bitkilerdir Bu bilesikler bircok bitkinin yapraklarinda yaygin olarak bulunur ve hayvan alimi icin caydirici olarak hizmet edebilir Serotonin Panaeolus cinsinin birkac mantarinda gorulur Karsilastirmali biyoloji ve evrimTek hucreli organizmalar Serotonin cesitli tek hucreli organizmalar tarafindan cesitli amaclar icin kullanilir SSRI larin algler icin toksik oldugu bulunmustur Gastrointestinal parazit Entamoeba histolytica serotonin salgilar ve bazi insanlarda surekli bir salgi ishaline neden olur E histolytica ile enfekte olan hastalarin enfeksiyonun cozulmesinden sonra normale donen yuksek serum serotonin seviyelerine sahip olduklari bulunmustur E histolytica ayrica serotonin varligina daha virulan hale gelerek yanit verir Bu serotonin sekresyonunun sadece konakci ishalini vererek enteamoebalarin yayilmasini arttirmaya hizmet etmekle kalmayip ayni zamanda davranislarini nufus yogunluguna gore koordine etmeye de hizmet ettigi anlamina gelir Bir konagin bagirsaginin disinda entoamoebalarin serotonin salgilamaya neden oldugu hicbir sey yoktur bu nedenle serotonin konsantrasyonu cok dusuktur Dusuk serotonin sinyalleri entoamoebalara bir konagin disindadirlar ve enerjiyi korumak icin daha az virulan hale gelirler Yeni bir konakciya girdiklerinde bagirsakta cogalirlar ve enterokromafin hucreleri onlar tarafindan provoke edildikce ve serotonin konsantrasyonu arttikca daha virulan hale gelirler Yenilebilir bitkiler ve mantarlar Tohumlarin kurutulmasinda serotonin uretimi zehirli amonyak birikiminden kurtulmanin bir yoludur Amonyak toplanir ve L triptofanin indol kismina yerlestirilir daha sonra triptamin vermek icin triptofan dekarboksilaz tarafindan dekarboksillenir daha sonra bir sitokrom P450 monooksijenaz tarafindan hidroksillenir ve serotonin verir Bununla birlikte serotonin onemli bir gastrointestinal sistem modulatoru oldugundan bitkilerin meyvelerinde tohumlarin sindirim sisteminden gecisini hizlandirmanin bir yolu olarak bircok iyi bilinen tohum ve meyve ile iliskili mushillerle ayni sekilde uretilebilir Serotonin mantarlarda meyvelerde ve sebzelerde bulunur 25 400 mg kg lik en yuksek degerler ceviz Juglans ve hikori Carya cinslerinin findiklarinda bulunmustur Muz ananas muz kivi erik ve domateslerde 3 30 mg kg lik serotonin konsantrasyonlari bulunmustur Test edilen cok cesitli sebzelerde 0 1 3 mg kg arasinda orta seviyeler bulunmustur Serotonin is one compound of the poison contained in stinging nettles Urtica dioica where it causes pain on injection in the same manner as its presence in insect venoms see below It is also naturally found in Paramuricea clavata or the Red Sea Fan Serotonin ve triptofan farkli kakao icerigine sahip cikolatada bulunmustur En yuksek serotonin icerigi 2 93 mg g 85 kakaolu cikolatada bulundu ve en yuksek triptofan icerigi 13 27 13 34 mg g 70 85 kakaoda bulundu Triptofandan serotonine 5 hidroksitriptofana sentezdeki ara madde bulunamadi Arabidopsis thaliana da kok gelisimi serotonin tarafindan cesitli konsantrasyonlarda cesitli sekillerde uyarilir ve module edilir Serotonin mantarlara karsi bir bitki savunma kimyasali gorevi gorur Fusarium tac curuklugu Fusarium pseudograminearum ile enfekte oldugunda bugday Triticum aestivum yeni serotonin sentezlemek icin triptofan uretimini buyuk olcude arttirir Bunun islevi tam olarak anlasilamamistir ancak bugday Stagonospora nodorum tarafindan enfekte edildiginde serotonin de uretir bu durumda spor uretimini geciktirmek icin Model tahil Brachypodium distakyonu bugday ve diger uretim tahillari icin bir arastirma ikamesi olarak kullanilir ayrica F graminearum a yanit olarak serotonin kumaroil serotonin ve feruloil serotonin uretir Bu hafif bir antimikrobiyal etki uretir B distakyon deoksinivalenol DON ureten F graminearum a yanit olarak DON uretmeyenlerden daha fazla serotonin ve konjugat uretir Solanum lycopersicum Ralstonia solanacearum enfeksiyonuna yanit olarak yapraklarinda govdelerinde ve koklerinde serotoninin bircogu da dahil olmak uzere bircok AA konjugati uretir Omurgasizlar Serotonin cogu hayvanin sinir sistemlerinde bir norotransmitter olarak islev gorur Nematodlar Ornegin bakterilerle beslenen yuvarlak kurt Caenorhabditis elegans ta serotonin yeni bir besin kaynagi bulmak veya erkek hayvanlarda ciftlesecek bir disi bulmak gibi olumlu olaylara yanit olarak bir sinyal olarak salinir Iyi beslenmis bir solucan kutikulunde bakteri hissettiginde dopamin salinir ve bu da onu yavaslatir ac kalirsa serotonin de salinir ve bu da hayvani daha da yavaslatir Bu mekanizma hayvanlarin yiyecek varliginda harcadiklari sureyi arttirir Salinan serotonin beslenme icin kullanilan kaslari aktive ederken ahtapotamin onlari bastirir Serotonin hayvanin besin mevcudiyeti algisini kontrol eden serotonine duyarli noronlara yayilir Decapods Istakozlara serotonin enjekte edilirse baskin bireyler gibi davranirlar oysa ahtapotamin alt davranislara neden olur Korkan bir kerevit kacmak icin kuyrugunu cevirebilir ve serotoninin bu davranis uzerindeki etkisi buyuk olcude hayvanin sosyal statusune baglidir Serotonin astlarda kacis reaksiyonunu inhibe eder ancak sosyal olarak baskin veya izole bireylerde onu arttirir Bunun nedeni sosyal deneyimin savas ya da ucus tepkisi uzerinde zit etkileri olan serotonin reseptorleri 5 HT reseptorleri arasindaki orani degistirmesidir aciklama gerekli 5 HT1 reseptorlerinin etkisi alt hayvanlarda baskinken 5 HT2 reseptorleri baskinlarda baskindir In venoms Serotonin yumusakcalar bocekler kabuklular akrepler cesitli solucanlar ve denizanasi arasinda omurgasiz zehirlerin tukuruk bezlerinin sinir dokularinin ve diger cesitli dokularin ortak bir bilesenidir Yetiskin Rhodnius prolixus omurgalilar uzerinde hematofajoz beslenme sirasinda yaraya lipokalinler salgilar Bu lipokalinlerin konakcida vazokonstriksiyonu ve muhtemelen pihtilasmayi onlemek icin serotonini sekester hale getirdigi Andersen ve ark 2003 tarafindan gosterilmistir Bocekler Serotonin evrimsel olarak korunur ve hayvan kralliginda gorulur Bocek sureclerinde hafiza istah uyku ve davranis gibi insan merkezi sinir sistemine benzer rollerde gorulur Mantar govdelerindeki bazi devreler serotonerjiktir Asagidaki ozel Drosophila ornegine bakiniz Dipterans Acrididae Cekirge surusu baslatilir ancak serotonin tarafindan surdurulmez salinim bireyler arasindaki dokunsal temas tarafindan tetiklenir Bu toplumsal tercihi isteksizlikten tutarli gruplari mumkun kilan acgozlu bir duruma donusturur 131 Sineklerde ve bal arilarinda ogrenme serotonin varligindan etkilenir Insektisitlerdeki rolu Bocek 5 HT reseptorleri omurgali versiyonlarina benzer sekanslara sahiptir ancak farmakolojik farkliliklar gorulmustur Omurgasiz ilac yaniti memeli farmakolojisinden cok daha az karakterize edilmistir ve tur secici insektisitlerin potansiyeli tartisilmistir Hymenopterans Esekarisi ve esekarisi zehirlerinde serotonin vardir bu da akrepler gibi agri ve iltihaplanmaya neden olur Pheidole dentata kolonide yaslandikca daha fazla gorev ustlenir bu da onlari gerceklestirirken giderek daha fazla koku alma ipucuna cevap vermesini gerektirir Bu koku alma tepkisinin genislemesi Seid ve Traniello 2006 tarafindan artmis serotonin ve dopamin ile birlikte gosterildi ancak ahtapotamin ile degil Dipterans Sinekler serotoninle beslenirse daha agresiftirler serotonin tukenmis sinekler hala saldirganlik sergiler ancak cok daha az siklikta yaparlar Bitkilerinde kasilma ile uretilen sindirim hareketliliginde hayati bir rol oynar Mahsul uzerinde etkili olan serotonin mahsulun kendisine ekzojen olup Liscia ve ark 2012 tarafindan muhtemelen torasik abdominal synganglion daki serotonin noral pleksusundan kaynaklandigi gosterilmistir Bir Drosophila serotonerjik mantar govdesi Lee ve ark 2011 tarafindan anilar olusturmak icin Amnezyak ile uyum icinde calismak uzere bulundu Dierick ve Greenspan 2007 serotoninin Diptera da saldirganligi tesvik ettigini ve bunun noropeptit F tarafindan karsi konuldugunu buldu her ikisinin de cogu acidan saldirganliga benzeyen kur yapmayi tesvik ettigi goz onune alindiginda sasirtici bir bulgu Omurgalilar 5 hidroksitriptamin 5 HT olarak da adlandirilan serotonin insanlarda duygudurum bozukluklarina katilimi ile bilinen bir norotransmitterdir Ayni zamanda omurgalilar ve omurgasizlar arasinda yaygin olarak bulunan bir noromodulatordur Serotoninin kardiyovaskuler termoregulasyon ve davranissal fonksiyonlar gibi bircok fizyolojik sistemle iliskileri oldugu bulunmustur sirkadiyen ritim istah agresif ve cinsel davranis sensorimotor reaktivite ve ogrenme ve agri duyarliligi Serotoninin norolojik sistemlerdeki islevi serotonin ile guclu bir sekilde iliskili oldugu tespit edilen omurgalilar arasindaki spesifik davranislarla birlikte daha fazla tartisilacaktir Teleost baliklari ve fareleri iceren serotonin gelisimi ile ilgili iki ilgili vaka calismasindan da bahsedilmektedir Memelilerde 5 HT substantia nigra ventral tegmental alan ve rafe cekirdeklerinde oldukca yogunlasmistir Daha az konsantre alanlar diger beyin bolgelerini ve omuriligi icerir 5 HT noronlarinin da yuksek derecede dalli olduklari gosterilmistir bu da CNS nin birden fazla alanini ayni anda etkilemek icin yapisal olarak belirgin olduklarini gosterir ancak bu egilim yalnizca memelilere ozeldir Omurgalilarda 5 HT Sistemi Omurgalilar filum Chordata da bir omurgaya ve sinir sistemine sahip cok hucreli organizmalardir Buna memeliler baliklar surungenler kuslar vb Dahildir Insanlarda sinir sistemi merkezi ve periferik sinir sisteminden olusur ve diger omurgalilarin cogunda norotransmiterlerin spesifik mekanizmalari hakkinda cok az sey bilinmektedir Bununla birlikte serotoninin stres ve davranissal tepkilerde rol oynarken bilissel islevlerde de onemli oldugu bilinmektedir Cogu omurgalida beyin organizasyonu arka beyinde 5 HT hucreleri icerir Buna ek olarak 5 HT genellikle bazal on beyin ve pretektum da dahil olmak uzere plasental olmayan omurgalilarda beynin diger bolumlerinde bulunur Serotonin reseptorlerinin yeri davranissal tepkilere katkida bulundugundan bu serotoninin amniyotik organizmalarda bulunmayan plasental olmayan omurgalilarda spesifik yollarin bir parcasi oldugunu dusundurmektedir Teleost baliklari ve fareleri serotonin ve omurgali davranisi arasindaki baglantiyi incelemek icin en sik kullanilan organizmalardir Her iki organizma da serotoninin davranis uzerindeki etkisinde benzerlikler gosterir ancak yanitlarin meydana geldigi mekanizmada farklilik gosterir Kopekler Kopek turleri Kopeklerde serotonin ile ilgili az sayida calisma vardir Bir calisma serotonin degerlerinin safakta alacakaranliktan daha yuksek oldugunu bildirmistir Baska bir calismada serum 5 HT duzeylerinin kopeklerin stresli bir duruma davranissal tepkisi ile iliskili olmadigi gorulmustur Surtuklerde uriner serotonin kreatinin orani ameliyattan 4 hafta sonra daha yuksek olma egilimindeydi Ek olarak serotonin hem kortizol hem de progesteron ile pozitif korelasyon gosterdi ancak ovariohisterektomi sonrasi testosteron ile iliskili degildi Teleost Fish Plasental olmayan omurgalilar gibi teleost baliklari da bazal on beyin de dahil olmak uzere beynin diger bolumlerinde 5 HT hucrelerine sahiptir Danio rerio zebra baligi beyindeki serotonini incelemek icin siklikla kullanilan bir teleost baligi turudur Omurgalilarda serotonerjik sistemler hakkinda cok sey bilinmemesine ragmen stresi ve sosyal etkilesimi azaltmadaki onemi bilinmektedir AVT ve CRF nin hipotalamik hipofiz interrenal eksende serotonin ile isbirligi yaptigi varsayilmistir Bu noropeptitler teleostun plastisitesini etkileyerek cevresine degisme ve tepki verme yetenegini etkiler Sosyal ortamlardaki alt baliklar 5 HT konsantrasyonlarinda ciddi bir artis gostermektedir Yuksek 5 HT seviyeleri uzun vadede ast baliklarda saldirganligin engellenmesini etkiler Fareler Farmakoloji ve Tibbi Kimya Bolumu ndeki arastirmacilar secilen ilaclarin davranislari uzerindeki etkilerini incelemek icin erkek fareler uzerinde serotonerjik ilaclar kullandilar Izolasyondaki fareler birbirlerine karsi artan agonistik davranis seviyeleri sergilerler Sonuclar serotonerjik ilaclarin izole farelerde saldirganligi azalttigini ve ayni zamanda sosyal etkilesimi arttirdigini bulmustur Tedavilerin her biri saldirganligi hedeflemek icin farkli bir mekanizma kullanir ancak sonucta hepsi ayni sonuca sahiptir Calisma serotonerjik ilaclarin serotonin reseptorlerini basarili bir sekilde hedefledigini gosterirken tum ilac turleri izole erkek farelerde saldirganligi azaltma egiliminde oldugundan davranisi etkileyen mekanizmalarin ozelliklerini gostermemektedir Izolasyondan uzak tutulan agresif fareler serotonin geri alimindaki degisikliklere farkli tepki verebilir Davranis Insanlarda oldugu gibi serotonin de diger omurgalilarin cogunda davranisi duzenlemede son derece rol oynar Bu sadece tepki ve sosyal davranislari degil ayni zamanda ruh halini de etkiler Serotonin yolaklarindaki kusurlar ruh halindeki yogun degisikliklere ve ayrica insanlardan daha fazlasinda bulunabilen duygudurum bozukluklarinin semptomlarina yol acabilir Sosyal Etkilesim Serotoninin dahil oldugu sosyal etkilesimin en cok arastirilan yonlerinden biri saldirganliktir Saldirganlik 5 HT sistemi tarafindan duzenlenir cunku serotonin seviyeleri farelerde fareler hakkindaki bolume bakiniz ve yengeclerde goruldugu gibi agresif davranislari hem indukleyebilir hem de inhibe edebilir Bu yaygin olarak kabul edilmekle birlikte serotoninin saldirganligi ve diger davranislari etkileyen beynin bolumleriyle dogrudan veya dolayli olarak etkilesime girip girmedigi bilinmemektedir Serotonin duzeyleri uzerine yapilan calismalar sosyal etkilesimler sirasinda buyuk olcude arttiklarini ve azaldiklarini ve genellikle agresif davranislari inhibe etmek veya tesvik etmekle iliskili olduklarini gostermektedir Serotoninin sosyal davranislari etkileyen kesin mekanizmasi bilinmemektedir cunku cesitli omurgalilarda 5 HT sistemindeki yollar buyuk olcude farklilik gosterebilir Uyaranlara Yanit Serotonin diger norotransmitterlerle birlikte cevresel yanit yollarinda onemlidir Ozellikle birincil duyusal sistemler sosyal etkilesimlere bagli oldugu icin sosyal ortamlarda isitsel islemeye dahil oldugu bulunmustur Serotonin spesifiklige ozgu ve spesifik olmayan sosyal etkilesimleri ve seslendirmeleri isleyen orta beynin IC yapisinda bulunur Ayrica sinyalleri isitsel isleme bolgelerine ileten akustik projeksiyonlar alir Arastirmalar serotoninin IC tarafindan alinan isitsel bilgileri sekillendirdigini ve bu nedenle isitsel uyaranlara verilen tepkilerde etkili oldugunu one surmustur Bu bir organizmanin cevrelerindeki yirtici veya diger etkili turlerin seslerine nasil tepki verdigini etkileyebilir cunku serotonin alimi saldirganligi ve veya sosyal etkilesimi etkileyebilir Mood Ruh halini duygusal bir duruma ozgu olarak degil nispeten uzun sureli bir duygusal durumla iliskili olarak tanimlayabiliriz Serotoninin ruh hali ile iliskisi insanlarda cesitli depresyon ve bipolar bozukluklar icin en cok bilinir Serotonerjik aktivitenin neden oldugu bozukluklar genel ruh hali aktivite intihar dusunceleri ve cinsel ve bilissel islev bozuklugu gibi major depresyonun bircok belirtisine potansiyel olarak katkida bulunur Secici serotonin geri alim inhibitorleri SSRI lar major depresif bozuklukta etkili bir tedavi oldugu gosterilen bir ilac sinifidir ve en cok recete edilen antidepresan sinifidir SSRI nin islevi serotoninin geri alimini engellemek alici noron tarafindan emilecek daha fazla serotonin saglamaktir Hayvanlar turler arasindaki depresif davranislari anlamak icin on yillardir incelenmistir En tanidik calismalardan biri olan zorla yuzme testi FST potansiyel antidepresan aktivitesini olcmek icin yapildi Sicanlar kacinilmaz bir su kabina yerlestirildi bu noktada hareketsiz gecirilen zaman ve aktif davranislarin sayisi sicrama veya tirmanma gibi bir anti depresan ilac paneli uygulanmadan once ve sonra karsilastirildi NE geri alimini secici olarak inhibe eden antidepresanlarin hareketsizligi azalttigi ve yuzmeyi etkilemeden tirmanmayi secici olarak arttirdigi gosterilmistir Bununla birlikte SSRI larin sonuclari da hareketsizligin azaldigini ancak tirmanmayi etkilemeden yuzmenin arttigini gostermektedir Bu calisma antidepresanlar icin davranissal testlerin onemini gostermistir cunku turlerin davranissal bilesenleri ile birlikte cekirdek davranis uzerinde etkisi olan ilaclari tespit edebilirler Buyume ve ureme Nematodda C elegans serotoninin yapay olarak tukenmesi veya ahtapotamin ipuclarinin artmasi dusuk gidali bir ortama ozgu davranisi isaret eder C elegans daha aktif hale gelir ve ciftlesme ve yumurtlama bastirilirken serotonin artarsa veya ahtapotamin azalirsa bunun tersi gerceklesir Serotonin normal nematod erkek ciftlesme davranisi ve bir es aramak icin yiyecek birakma egilimi icin gereklidir Solucanin davranisini ortamdaki hizli degisikliklere uyarlamak icin kullanilan serotonerjik sinyalleme insulin benzeri sinyalizasyonu ve uzun vadeli adaptasyonu kontrol eden TGF beta sinyal yolunu etkiler Meyve sineginde insulin hem kan sekerini duzenler hem de buyume faktoru olarak islev gorur Boylece meyve sineginde serotonerjik noronlar insulin sekresyonunu etkileyerek yetiskin vucut boyutunu duzenler Serotonin ayrica cekirgelerde suru davranisinin tetikleyicisi olarak tanimlanmistir Insanlarda insulin kan sekerini ve IGF buyumeyi duzenlerken serotonin her iki hormonun salinimini kontrol eder ve GTPaz sinyal proteinlerinin serotonilasyonu yoluyla pankreastaki beta hucrelerinden insulin salinimini module eder Hamilelik sirasinda SSRI lara maruz kalmak fetal buyumeyi azaltir Serotonin icermeyen genetik olarak degistirilmis C elegans solucanlari ureme omrunde artisa sahiptir obez olabilir ve bazen uykuda olan larva durumunda tutuklanmis gelisme ile ortaya cikabilir Yaslanma ve yasa bagli fenotipler Serotoninin yaslanmayi ogrenmeyi ve hafizayi duzenledigi bilinmektedir Ilk kanit C elegans taki uzun omurluluk calismasindan geliyor Yaslanmanin erken evresinde belirsiz serotonin seviyesi artar bu da lokomotor davranislari ve iliskisel hafizayi degistirir Etki serotonin reseptorlerini inhibe eden mutasyonlar ve ilaclar miyanserin ve metiotepin dahil tarafindan restore edilir Gozlem serotonin seviyesinin memelilerde ve insanlarda dustugu fikriyle celismemektedir bu tipik olarak yaslanmanin gec ancak erken belirsiz evresinde gorulmemektedir Biyokimyasal mekanizmalarBiyosentez Triptofandan serotonin sentezi icin yol Insanlar da dahil olmak uzere hayvanlarda serotonin L triptofan amino asidinden triptofan hidroksilaz TPH ve aromatik amino asit dekarboksilaz DDC ve koenzim piridoksal fosfattan olusan kisa bir metabolik yol ile sentezlenir TPH aracili reaksiyon yoldaki hiz sinirlayici adimdir TPH nin iki bicimde var oldugu gosterilmistir cesitli dokularda bulunan TPH1 ve norona ozgu bir izoform olan TPH2 Serotonin katalizor olarak Aspergillus niger ve Psilocybe coprophila kullanilarak laboratuvarda triptofandan sentezlenebilir 5 hidroksitriptofanin ilk asamasi triptofanin 7 gun boyunca etanol ve suda oturmasina izin verilmesini daha sonra pH i 3 e getirmek icin yeterli HCl veya baska bir asit ile karistirilmasini ve daha sonra 1 saat boyunca 13 pH yapmak icin NaOH eklenmesini gerektirir Asperigillus niger bu ilk asama icin katalizor olacaktir Triptofanin kendisini 5 hidroksitriptofan ara maddesinden sentezlemenin ikinci asamasi etanol ve su eklenmesini ve bu sefer 30 gun bekletilmesini gerektirecektir Sonraki iki adim ilk asamayla ayni olacaktir pH 3 yapmak icin HCl eklemek ve daha sonra pH i 1 saat boyunca 13 te cok temel hale getirmek icin NaOH eklemek Bu faz reaksiyon icin katalizor olarak Psilocybe coprophila yi kullanir Islem agizdan alinan serotonin merkezi sinir sisteminin serotonerjik yollarina gecmez cunku kan beyin bariyerini gecmez Bununla birlikte triptofan ve serotoninin sentezlendigi metaboliti 5 hidroksitriptofan 5 HTP kan beyin bariyerini gecer Bu ajanlar diyet takviyeleri olarak ve cesitli gidalarda bulunur ve etkili serotonerjik ajanlar olabilir Serotonin parcalanmasinin bir urunu idrarla atilan 5 hidroksiyindoleasetik asittir 5 HIAA Serotonin ve 5 HIAA bazen bazi tumorler veya kanserler tarafindan asiri miktarda uretilir ve bu maddelerin seviyeleri bu tumorleri test etmek icin idrarda olculebilir Analitik kimyaIndiyum kalay oksit mikroplar tarafindan uretilen tespit edilen veya tuketilen konsantrasyonlarin elektrokimyasal arastirmasinda elektrot malzemesi icin onerilir Hem dogal hem de sentetik serotoninlerin molekuler agirligini olcmek icin Bertazzo ve ark 1994 tarafindan bir lazer desorpsiyon iyonizasyon kutle spektrometresi teknigi gelistirilmistir Tarih ve etimolojiThe pathway for the synthesis of serotonin from tryptophan Fizyologlar tarafindan bir yuzyildan fazla bir suredir kanin pihtilasmasina izin verildiginde serumda bir vazokonstriktor materyalinin ortaya ciktigi bilinmektedir 1935 te Italyan Vittorio Erspamer enterokromaffin hucrelerinden bagirsaklari daraltan bir ekstrakt gosterdi Bazilari adrenalin icerdigine inaniyordu ancak iki yil sonra Erspamer enteramin adini verdigi daha once bilinmeyen bir amin oldugunu gosterebildi 1948 de Cleveland Clinic ten Maurice M Rapport Arda Green ve Irvine Page kan serumunda vazokonstriktor bir madde kesfettiler ve vaskuler tonu etkileyen bir serum ajani oldugu icin serotonin adini verdiler 1952 de enteraminin serotonin ile ayni madde oldugu gosterildi ve cok cesitli fizyolojik roller acikliga kavusturuldukca uygun kimyasal isim 5 hidroksitriptaminin 5 HT kisaltmasi farmakolojik alanda tercih edilen isim haline geldi Serotoninin es anlamlilari sunlari icerir 5 hidroksitriptamin trombotin enteramin madde DS ve 3 b Aminoetil 5 hidroksiyindol 1953 te Betty Twarog ve Page merkezi sinir sisteminde serotonini kesfetti Page Erspamer in Octopus vulgaris Discoglossus pictus Hexaplex trunculus Bolinus brandaris Sepia Mytilus ve Ostrea uzerine yaptigi calismalari bu yeni tanimlanan maddeyi anlamak icin gecerli ve temel olarak gordu ancak cesitli modellerde ozellikle sican kanindan elde edilenlerde daha onceki sonuclarini cok fazla olarak gordu diger bazi vazoaktifler de dahil olmak uzere diger MA larin varligi ile karistirildi Kaynakca Hannon J Hoyer D Aralik 2008 5 HT reseptorlerin molekuler biyolojisi Davranissal Beyin Arastirmasi 195 1 198 Molecular biology of 5 HT receptors 26 Haziran 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Farmakoloji ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz