Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ayn Rand (2 Şubat 1905 - 6 Mart 1982, ilk adı Alisa Zinovyevna Rosenbaum), kurduğu objektivizm felsefesi ve yazdığı Yaşamak İstiyorum (We the Living), Ben (Anthem), Hayatın Kaynağı (The Fountainhead) ve Atlas Silkindi (Atlas Shrugged) kitaplarıyla tanınan filozof-yazar.
| Ayn Rand | |
|---|---|
 1943'te Rand | |
| Kendi dilinde adı | Алиса Зиновьевна Розенбаум |
| Doğum | Alisa Zinovyevna Rosenbaum 2 Şubat 1905 Sankt-Peterburg, Rus İmparatorluğu |
| Ölüm | 6 Mart 1982 (77 yaşında) Manhattan, New York |
| Defin yeri | Kensico Mezarlığı, Valhalla, New York, Amerika Birleşik Devletleri |
| Mahlas | Ayn Rand |
| Meslek | Yazar, Filozof |
| Vatandaşlık | Rus İmparatorluğu (1905-1917) Rus Cumhuriyeti (1917) Rusya SFSC (1917-1922) Sovyetler Birliği (1922-1931) Amerika Birleşik Devletleri (1931-1982) |
| Eğitim | Sankt-Peterburg Devlet Üniversitesi |
| Konu | Felsefe |
| Önemli eser | Hayatın Kaynağı Atlas Silkindi |
| Etkin yılları | 1934-1982 |
| Evlilik | Frank O'Connor (e. 1929–1979) |
| İmza |  |
Felsefesi ve kitapları kendi bireycilik, rasyonel bencillik ve kapitalizm mefhumlarını vurgular. Devletin özgür bir toplumda yasal ama minimal bir role sahip olduğuna inanan Rand sıkı bir minarşisttir. Liberteryenler ve Amerikalı muhafazakârlar arasında önemli bir etkisi olmuştur.
Romanları kendisine özgü oluşturduğu bir kahramanın tanıtımını merkez alır, kahraman kendi yeteneği özgünlüğü ve bağımsızlığı yüzünden toplumla çatışır, ama bu çatışmalar onun hataları yüzünden değil, rasyonel davrandığı ve yürekten gelen bir şekilde kendi çıkarı adına çalıştığı için olur. Rand'a göre rasyonel düşünen akıllar için çatışma söz konusu değildir. Kahraman yine de idealleri doğrultusunda devam eder. Rand bu kahramanı ideal insan olarak görür ve literatürünün bu tip insanlar için bir tanıtım yeri olmasını amaç edinir.
Ona göre,
- İnsan değerlerini ve hareketlerini mantık kullanarak seçmelidir,
- Bireylerin kendilerini başkaları için feda etmeden ve aynısını başkalarından beklemeden kendi amaçları için yaşamaya hakları vardır,
- Kimsenin bir başkasının haklarına güç kullanarak tecavüz etmeye ya da güç kullanarak ona kendi fikirlerini empoze etmeye hakkı yoktur.
Biyografisi
Gençlik yılları
Ayn Rand Rusya'da Sankt-Peterburg'da doğdu. Yahudi bir ailenin üç kızının en büyüğü idi. Ailesi agnostik ve dine karşı ilgisizdi. Küçük yaşlarından itibaren edebiyat ve sinemaya ilgi duydu. Yedi yaşındayken hikâyeler ve oyunlar yazmaya başladı. Annesi ona Fransızca öğretme görevini üstlendi ve çocuklar için hikâyelerin bulunduğu bir dergiye abone oldu. Bu dergilerde Rand ilk çocukluk kahramanını buldu: Rudyard Kipling tarzı bir hikâye olan Gizemli Vadi'de yerli bir subay, .
Gençlik yılları boyunca Sir Walter Scott, Alexandre Dumas ve diğer romantik yazarların kitaplarını okudu ve genel olarak romantizm akımına karşı tutkulu bir sevgi besledi. 13 yaşında Victor Hugo'yu keşfetti ve romanlarına âşık oldu. Sonraki yıllarda Rand onu en sevdiği, dünya edebiyatının en büyük roman yazarı olarak adlandırmıştır.
Petrograt Üniversitesi'nde felsefe ve tarih okudu. Üniversite yıllarında yaptığı en büyük keşifler Edmond Rostand, Friedrich Schiller ve Fyodor Dostoyevski oldu. Rostand'a zengin, romantik hayal gücü, Schiller'e de büyük, kahramansı etkisi yüzünden hayranlık besledi. Dostoyevski'ye kurduğu drama ve yaptığı derin ahlâki analizler yüzünden hayrandı, ama felsefesine ve hayat anlayışına derinden karşıydı.
Kısa öyküler ve oyunlar yazmaya devam etti ve yoğun bir şekilde Anti-Sovyet fikirler içeren düzensiz bir günlük tuttu. Nietzsche ile de tanıştı, Böyle Buyurdu Zerdüşt'teki kahramanca ve özgür adamı yüceltişini beğendi, ama aynı zamanda felsefesine romanlarının önsöz kısmında haşince eleştirecek kadar karşı oldu.
Rand'ı açık ara en çok etkileyen isim özellikle Mantık adlı eseriyle Aristoteles'tir, onu gelmiş geçmiş en büyük filozof olarak gördü ve sonradan etkilendiği tek filozof olduğunu söyledi.
Sonradan 1924'te Devlet Sinema Sanatları Enstitüsü'ne girdi ama 1925'te kendisine Amerika'daki akrabalarını ziyaret etmek için bir vize verildi. Şubat 1926'da 21 yaşında ABD'ye geldi ve akrabalarıyla Chicago'da geçirdiği kısa bir süreden sonra bir daha hiçbir zaman Sovyetler Birliği'ne geri dönmemeye karar verdi. Senarist olma hayali ile Hollywood yollarına düştü.
Sonradan ismini Ayn Rand olarak değiştirdi. İsmini daktilosundan aldığına dair bir rivayet vardır ama o Ayn Rand ismini daktilo piyasaya çıkmadan önce kullanmaya başlamıştır. Ayn adını Finlandiyalı bir yazardan etkilenip aldığını söylemiştir. Bu Finlandiya-Estonyalı bir yazar olan olabilir, ama Fince konuşulan ülkelerde bu isme ve varyasyonlarına sıklıkla rastlandığı için kesin olarak bilinmiyor.
Önemli eserleri
Başlangıçta Hollywood'da bocaladı ve basit ihtiyaçlarını karşılayabilmek için tuhaf işlere girdi. Ek olarak Cecil B. DeMille'in 'inde çalışırken gözüne çarpan hırslı, genç bir aktörle tanıştı, . İkisi 1929 yılında evlendiler. 1931 yılında Rand Amerikan vatandaşlığına kabul edildi.
Edebi ilk başarısını 1932 yılında adlı senaryosunu Universal stüdyolarına satarak yakaladı. Ardından 1934'te (Night of January 16th) adlı eserini yayımladı ve bu eser büyük ölçüde başarılı oldu. Sonra 1936'da Yaşamak İstiyorum (We the Living), 1938'de de Ben (Anthem) adlı romanlarını yazdı.
Yaşamak İstiyorum Amerikalı eleştirmenlerden orta, İngiltere'de ise iyi bir tepki aldı, ama Anthem tuhaf yayımlanma hikâyesi yüzünden sadece İngiltere'de ama önemli bir beğeni kazandı. Rand Amerikayı o yıllarda etkisine alan 'e (the red decade) son derece karşıydı ve aslında Anthem Amerika'da yayıncı bile bulamadı, ilk baskısı İngiltere'de yapılmıştır. Bunun yanında, Rand hâlâ edebi üslunu tam olarak geliştirememişti ve romanları hâlâ gelişmesini tamamlamamıştı.
Roma'daki film şirketi tarafından 1942'de Ayn Rand'ın haberi olmadan Yaşamak İstiyorum kitabı üzerine 2 film yapıldı: ve . Benito Mussolini yönetimindeki İtalyan hükûmeti ikisini de sansürledi fakat Anti-Sovyet içeriği yüzünden yayınlanmasına izin verdi. Filmler başarı kazandı ve halk çabucak filmlerin komünizm'e olduğu kadar faşizm'e de karşı olduğunu anladı, kısa süre sonra da hükûmet yasaklamaya karar verdi. Sonradan filmler elden geçirildi ve Rand'ın onayı ile We the Living adı ile 1986 yılında yayınlandı.
Rand'ın profesyonel anlamda ilk büyük başarısı yazımı 7 sene süren ve 1943 yılında yayınlanan Hayatın Kaynağı (The Fountainhead) romanı oldu. Roman 12 yayıncı firma tarafından "fazla entelektüel ve Amerikan düşünce tarzına karşı" olması gerekçesiyle geri çevrildi, "bu kitabı okuyacak bir kitle yok" 'tu. Sonunda kitap 'in kitabı beğenmesi ve editörlük kurulunda kabul ettirmesi sayesinde yayınevi tarafından basıldı. İlk zorluklara rağmen Hayatın Kaynağı dünya çapında bir başarıya kavuşarak Ayn Rand'a ün ve ekonomik rahatlama getirdi.
Hayatın Kaynağı'nın teması "insanın ruhundaki bireycilik ve "tir. Beş ana karakteri konu alır. Başkahraman , Rand'ın idealidir, yüce ruhlu, kendi fikirlerine ve ideallerine güçlü biçimde bağlı, hiç kimsenin bir başkasının tarzını herhangi bir alanda, özellikte mimaride kopya etmemesi gerektiğini düşünen bir mimar. Romandaki diğer tüm karakterler yoğunluğu değişmekle birlikte ondan değerlerinden feragat etmesini talep ederler ama o kararlılığını muhafaza eder. Roark'ın ilginç bir başka yönü de, bu savaşını alışılagelmiş diğer kahramanlar gibi özgünlüğü ve dünyanın adaletsizliği ile ilgili uzun ve tutkulu monologlara girerek değil, aksine kibirli, neredeyse küçümseyici bir suskunluk ve birkaç küçük söz ile yapar.
Rand'ın "magnum opus"u, en büyük eseri 'dir. (Atlas Shrugged) 1957 yılında yayımlanmış ve dünya çapında bir çoksatan kitap olmuştur. (Kitabın adının Türkçe karşılığı "Atlas Silkindi"'dir. Dünyayı sırtında taşıyan Atlas'ın artık vazgeçtiğine yapılan bir göndermedir. Türkçe çevirisinde "Atlas Vazgeçti" ismi kullanılmıştır.) Atlas Vazgeçti, Ayn Rand'ın objektivist felsefesini en iyi ve bütün şekilde anlattığı romanıdır. Kitapta yer alan şu sözleri düşüncesini özetler:
- "Benim felsefem, özünde, hayattaki ahlâki amacı kendi mutluluğu olan, varlığının yegâne amacı ve en yüce eseri olarak yaratıcı üretkenliğini gören kahramansı bir varlık, bir insan konseptidir."
Atlas Vazgeçti'nin ana teması "insan aklının toplumdaki rolü" dür. Rand sanayiciyi tüm toplumlardaki en değerli organ olarak görür ve sanayicilere karşı duyulan genel kızgınlığı son derece sert bir biçimde eleştirir. Bu duyguları onu Amerikalı sanayicilerin greve gittiği ve dağlık bir alanda saklanmayı seçtiği bir roman yazmaya iter. Toplumun sömürücü olarak gördüğü, aşağıladığı ve suçladığı bu idealist, yaratıcı insanların kaçmasıyla Amerikan toplumu ve ekonomisi genel anlamda çöküşe girer. Hükûmet sanayi üzerindeki zaten boğucu olan kontrollerini artırarak tepki gösterir. Roman her ne kadar politik bir temayı merkez almışsa da seks, müzik, tıp ve insan yetenekleri gibi birçok farklı ve kompleks meseleyi irdeler.
, karısı Barbara, Alan Greenspan ve gibi başkaları ile birlikte Ayn Rand, Felsefesini tanıtmak ve yaymak üzere objektivist hareketi başlatır.
Objektivist Hareket
- (Bu yazı objektivizm ile direkt ilgili değildir, Ayn Rand'ın hayatında objektivist felsefenin yerini anlatır. Objektivizm için bkz. ilgili iç ve Dış bağlantılar)
1950'de Rand New York'a taşındı ve 1951'de 19 yaşında genç bir psikoloji öğrencisi olan Nathaniel Branden ile tanıştı. 14 yaşındayken Hayatın Kaynağı'nı okuyan Branden Rand'ın açığa çıkan objektivist felsefesini kendisiyle tartışmaktan zevk alıyordu. Branden ve bazı arkadaşları ile birlikte bir grup oluşturdular ve ileride Birleşik Devletler Merkez Bankası başkanı olacak Alan Greenspan'ın da katılımından faydalandılar. Yıllar sonra her ikisi de evli olmasına rağmen Rand ve Branden'ın arkadaşlıkları romantik bir ilişkiye dönüştü. Eşleri tarafından kabullenilmesine rağmen bu ilişki Branden'ın önce eşinden ayrılmasına sonra da boşanmalarına sebep oldu. 60 ve 70'li yıllarda Rand objektivist felsefeyi kitaplarıyla ve çeşitli üniversitelerde yaptığı konuşmalarla geliştirip yaydı. Konuşmalarının çoğunu Nathaniel Branden'ın felsefeyi yaymak için kurduğu 'nde (NBI) yaptı.
1968'de Karmaşık bir dizi ayrılma-birleşmeden ve Nathaniel Branden'ın ile olan ilişkisini öğrendikten sonra hem kendisi, hem de karısı ile olan münasebetini kesin bir şekilde bitirdi. (Bu ilişki Rand-Branden ilişkisiyle çakışmamıştır.) Rand NBI ile ilişkisini bitirdi ve "The Objektivist" dergisinde yayımladığı bir mektupla Branden ile olan ayrılıklarını duyurdu. Bir daha bir araya gelmediler ve Branden objektivist harekette bir "persona non grata" oldu.
Sonradan başka ayrılıkların ve kocasının 1979'daki ölümünün de etkisiyle objektivist harekete yönelik aktiviteleri azaldı. Son projelerinden biri Atlas Vazgeçti'nin bir televizyon uyarlamasıydı.
Rand yakalandığı kanser hastalığını yendikten sonra 6 Mart 1982'de kalp krizinden öldü. Mezarı Valhalla, New York'taki Kensico Mezarlığı'ndadır.
Atlas Silkindi ve Objektivizm
1957 yılında yayınlanan "Atlas Silkindi," Ayn Rand'ın başyapıtı olarak kabul edilir. Bu roman, insanın varoluşundaki akılın rolünü ve yeni bir ahlaki felsefenin doğmasını temel alır: rasyonel kişisel çıkar ahlakı. Ayn Rand, Objektivizm felsefesinin temel ilkelerini savunur ve insan başarısını vurgular. Hikâye, en yaratıcı sanayicilerin, bilim insanlarının ve sanatçıların refah devleti hükûmetine karşı greve giderek bağımsız bir serbest ekonomi inşa ettikleri gizli bir vadide geçiyor. Romanın kahramanı ve grevin lideri John Galt, bunun ulusun zenginliğine ve başarılarına en çok katkıda bulunan bireylerin zihinlerini geri çekerek "dünyanın motorunu" durdurmak olarak tanımlar. Roman, Galt tarafından yapılan uzun bir monologda Objektivizm felsefesini açıklar.
Atlas Silkindi, uluslararası bir bestseller olmasına rağmen, entelektüellerin tepkisi Ayn Rand'ın moralini bozdu ve cesaretini kırdı. Bu roman, Ayn Rand'ın tamamladığı son kurgusal eserdi ve bir romancı olarak kariyerinin sonunu, popüler bir filozof olarak rolünün başlangıcını simgeliyordu.
1958 yılında , Ayn Rand'ın felsefesini halka açık konferanslarla tanıtmak amacıyla daha sonra Nathaniel Branden Enstitüsü (NBI) adını alacak olan Nathaniel Branden Lectures'ı kurdu. Branden ve Rand, 1962'de Rand'ın fikirlerini tartıştıkları makaleler yayınlamak için birlikte The Objectivist Newsletter'ı (daha sonra adı The Objectivist olarak değiştirildi) kurdu. Rand, NBI öğrencilerini etkilemekte zorlandı ve bazen kendisiyle aynı fikirde olmayanlara soğuk veya öfkeli bir şekilde tepki gösterdi. Bazı eski NBI öğrencileri ve Branden'ın kendisi de dahil olmak üzere eleştirmenler, NBI kültürünü entelektüel uyumluluk ve Ayn Rand'a aşırı saygı olarak tanımladılar. Bazıları NBI'yi veya Objektivist hareketi bir tarikat veya din olarak gördüler. Ayn Rand, edebiyattan müziğe, cinsellikten sakala kadar pek çok konuda görüşlerini dile getirdi. Bazı takipçileri onun tercihlerini taklit etti, romanlarındaki karakterlere uygun kıyafetler giydi ve onun mobilyalarını satın aldı. Ancak bazı eski NBI öğrencileri, bu davranışların abartıldığına ve sorunun Ayn Rand'ın en yakın takipçileri arasında yoğunlaştığına inandılar.
Sonraki Yıllar
1960'ların ve 1970'lerin tamamı boyunca, Rand, Objektivist felsefesini geliştirmiş ve tanıtmıştı. Bu dönemde, kendi kurgusal olmayan eserleriyle ve kolej ve üniversitelerde öğrencilere verdiği konuşmalarla felsefesini yaymıştı. Yıllık olarak Ford Hall Forum'da konferanslar vermeye başlamış ve izleyicilerin sorularına yanıt vermişti. Bu görünümlerde, o dönemin siyasi ve sosyal meseleleriyle ilgili sıkça tartışmalı görüşler ileri sürmüştü. Bu görüşler arasında, kürtaj haklarını desteklemiş, Vietnam Savaşı ve askerlik zorunluluğuna karşı çıkmış (ancak birçok kaçak askeri "serseriler" olarak kınamıştı), 1973 Yom Kippur Savaşı'nda İsrail'i Arap ulusları koalisyonuna karşı desteklemiş ve Avrupa yerleşimcilerinin Amerika yerlilerinin yaşadığı toprakları işgal etme hakkına sahip olduğunu savunmuştu. Ayrıca homosekselliği "ahlaki olmayan" ve "iğrenç" olarak nitelendirmiş, ancak tüm bu konuda düzenlemelerin kaldırılmasını savunmuştu. Aynı zamanda Amerika Birleşik Devletleri başkanlığı için birkaç Cumhuriyetçi adayı desteklemiş, en güçlü desteklediği ise 1964'te Barry Goldwater olmuş ve bu adaylığı The Objectivist Newsletter için yazdığı birkaç makalede tanıtmıştı.
1964 yılında Nathaniel Branden, genç aktris Patrecia Scott ile bir ilişkiye başlamış ve daha sonra onunla evlenmişti. Nathaniel ve Barbara Branden, bu ilişkiyi Ayn Rand'dan gizli tutmuşlardı. Ancak Rand, bunu 1968'de öğrendiğinde, romantik ilişkisi zaten sona ermiş olmasına rağmen, ilişkisini her iki Branden ile de sonlandırmış ve NBI kapatılmıştı. Nathaniel Branden'ı dürüstlük eksikliği ve özel hayatında gösterdiği "irrasyonel davranışlar" nedeniyle The Objectivist'te kınamıştı. Sonraki yıllarda, Rand ve birkaç en yakın işbirlikçisi yollarını ayırmıştı.
Rand, ağır sigara içmesinin ardından 1974 yılında akciğer kanseri ameliyatı geçirmişti. 1976 yılında, bültenini yazmayı bırakmış ve başlangıçta itirazlarına rağmen, avukatının istihdam ettiği bir sosyal hizmet uzmanının Sosyal Güvenlik ve Medicare'ye kaydolmasına izin vermişti. 1970'lerin sonlarına doğru, Objektivist hareket içindeki etkinlikleri azalmıştı, özellikle de 9 Kasım 1979'da eşinin ölümünden sonra. Onun son projelerinden biri, asla tamamlanmayan "Atlas Silkindi"nin televizyon uyarlaması üzerinde çalışmak olmuştu.
6 Mart 1982'de Rand, New York City'deki evinde kalp yetmezliği nedeniyle hayatını kaybetmişti. Cenazesinde, bir dolar işareti şeklindeki 1.8 metrelik bir çiçek düzenlemesi casketına yakın bir yere yerleştirilmişti. Vasiyetnamesinde, Rand, Peikoff'u mirasçısı olarak belirlemişti.
Felsefesi
Rand felsefesini "Objektivizm" olarak adlandırmış ve özünü "insanı kahraman bir varlık olarak, kendi mutluluğunu hayatının ahlaki amacı olarak, üretken başarıyı en asil faaliyeti olarak ve aklı tek mutlak olarak gören bir kavram" olarak tanımlamıştır.Objektivizmi sistematik bir felsefe olarak görmüş ve metafizik, estetik, epistemoloji, etik ve siyaset felsefesi üzerine görüşler ortaya koymuştur.
Metafizik ve Epistemolojisi
Metafizikte Rand, felsefi realizmi desteklemiş ve her türlü din de dahil olmak üzere mistisizm veya doğaüstücülük olarak gördüğü her şeye karşı çıkmıştır. Rand, fail nedenselliğin bir biçimi olarak özgür iradeye inanmış ve determinizmi reddetmiştir.
Estetik alanında Rand, sanatı "sanatçının metafizik değer yargılarına göre gerçekliğin seçici bir şekilde yeniden yaratılması" olarak tanımlamıştır.Ona göre sanat, felsefi kavramların kolayca kavranabilecek somut bir biçimde sunulmasını sağlayarak insan bilincinin bir ihtiyacını karşılamaktadır.Bir yazar olarak Rand'ın en yakından odaklandığı sanat dalı edebiyat olmuştur. Romantizmi, insanın özgür iradesinin varlığını en doğru şekilde yansıtan yaklaşım olarak değerlendirmiştir.
Epistemolojide Rand, tüm bilginin, geçerliliğini olarak kabul ettiği duyu algısına ve "insanın duyuları tarafından sağlanan malzemeyi tanımlayan ve bütünleştiren yeti" olarak tanımladığı akla dayandığını düşünmüştür. Rand, "'içgüdü', 'sezgi', 'vahiy' veya herhangi bir 'sadece bilme' biçimi" dahil olmak üzere algısal olmayan tüm bilgi iddialarını reddetmiştir.Rand, Objektivist Epistemolojiye Giriş adlı eserinde bir kavram oluşumu teorisi sunmuş ve analitik-sentetik ikiliğini reddetmiştir. Epistemolojinin felsefenin temel bir dalı olduğuna inanmış ve akıl savunusunu felsefesinin en önemli yönü olarak görmüştür.
Etik ve Siyaseti
Rand etikte, yol gösterici ahlaki ilke olarak rasyonel ve etik egoizmi (rasyonel kişisel çıkar) savunmuştur. Bireyin "ne kendini başkalarına feda ederek ne de başkalarını kendine feda ederek kendi iyiliği için var olması" gerektiğini söylemiştir. Rand aynı adlı kitabında egoizmden "bencillik erdemi" olarak bahsetmiştir. Bu kitapta, ahlakı "insanın insan olarak hayatta kalması" ihtiyaçlarına dayandıran bir meta-etik teori tanımlayarak amaç-araç sorununa kendi çözümünü sunmuştur.Etik özgeciliği insan yaşamı ve mutluluğunun gereklilikleriyle bağdaşmadığı için kınamış, güç kullanmanın kötü ve mantıksız olduğunu savunmuş, Atlas Silkindi'de "Güç ve akıl birbirine zıttır" diye yazmıştır.
Rand'ın etik ve politikası, felsefesinin en çok eleştirilen alanlarıdır.Fikirlerinin ilk akademik eleştirilerinden ikisinde Robert Nozick ve William F. O'Neill dahil olmak üzere birçok yazar, Rand'ın varlık-yokluk problemini çözme girişiminde başarısız olduğunu söylemiştir.Eleştirmenler onun egoizm ve özgecilik tanımlarını önyargılı ve normal kullanımla tutarsız olarak nitelendirmiştir.Dini geleneklerden gelen eleştirmenler onun ateizmine ve özgeciliği reddetmesine karşı çıkmaktadır.
Rand'ın siyasi felsefesi mülkiyet hakları da dâhil olmak üzere bireysel hakları vurgulamıştır. Laissez-faire kapitalizmini tek ahlaki sosyal sistem olarak görüyordu çünkü ona göre bu hakları korumaya dayalı tek sistem buydu.Rand, komünizm, faşizm, sosyalizm, teokrasi ve refah devleti gibi birçok özel hükûmet biçimini içerdiğini düşündüğü kolektivizm ve devletçiliğe karşı çıkıyordu.Tercih ettiği hükûmet biçimi, bireysel hakların korunmasıyla sınırlı anayasal bir cumhuriyetti. Siyasi görüşleri genellikle muhafazakâr veya liberter olarak sınıflandırılsa da Rand, "kapitalizm için radikal" terimini tercih ediyordu. Siyasi projelerde muhafazakârlarla birlikte çalışmış ancak din ve etik gibi konularda onlarla aynı fikirde olmamıştır. Rand, anarşizmle ilişkilendirdiği liberteryenizmi kınamıştır. Anarşizmi, uygulamada kolektivizme yol açacak öznelciliğe dayalı naif bir teori olarak reddetmiştir.
Nozick de dahil olmak üzere bazı eleştirmenler onun bireysel hakları egoizm temelinde gerekçelendirme girişiminin başarısız olduğunu söylemiştir.Liberteryen filozof Michael Huemer gibi diğerleri ise daha da ileri giderek onun egoizmi desteklemesi ile bireysel hakları desteklemesinin tutarsız pozisyonlar olduğunu söylemiştir.Roy Childs gibi bazı eleştirmenler ise onun güç kullanımına karşı çıkmasının sınırlı hükûmet yerine anarşizmi desteklemesine yol açması gerektiğini söylemiştir.
Diğer filozoflarla ilişkileri
Aristoteles, Thomas Aquinas ve klasik liberaller dışında, Rand bilinen çoğu filozofu ve felsefi geleneği keskin bir şekilde eleştirmiştir. Aristoteles'i en büyük etkisi olarak kabul eden Rand, felsefe tarihinde yalnızca "üç A "yı önerebileceğini belirtmiştir -Aristoteles, Aquinas ve Ayn Rand.1959 yılında Mike Wallace ile yaptığı bir röportajda, felsefesinin nereden geldiği sorulduğunda şu yanıtı vermiştir:"Aristoteles'e olan borcumu tanıyarak, kendi zihnimin dışında beni etkileyen tek filozof aristotelesdir."
Claremont Review of Books için yazdığı bir makalede siyaset bilimci Charles Murray, Rand'ın tek "felsefi borcunun" Aristoteles'e olduğu iddiasını eleştirmiştir. Murray, Rand'ın fikirlerinin John Locke ve Friedrich Nietzsche gibi önceki düşünürlerden türetildiğini iddia etmiştir. Rand, Nietzsche'den erken dönemde ilham almıştır ve akademisyenler Rand'ın özel günlüklerinde buna dair işaretler bulmuşlardır. 1928'de, kahramanı katil William Edward Hickman'dan esinlenen yazılmamış bir romanın notlarında Nietzsche'nin "süpermen" fikrine atıfta bulunmuştur.We the Living'in (Rand daha sonra revize etmiştir) ilk baskısından pasajlarda ve genel yazı stilinde Nietzsche'nin etkisine dair başka göstergeler de vardır. The Fountainhead'i yazdığında Rand, Nietzsche'nin fikirlerine karşı çıkmıştır ve ilk yıllarında bile onun üzerindeki etkisinin boyutu tartışılmıştır.
Rand, felsefi karşıtını "insanlık tarihinin en kötü adamı" olarak tanımladığı Immanuel Kant olarak görüyordu; Kant'ın epistemolojisinin aklın altını oyduğuna ve etiğinin kişisel çıkara karşı olduğuna inanıyordu. Filozoflar George Walsh ve Fred Seddon, Rand'ın Kant'ı yanlış yorumladığını ve aralarındaki farklılıkları abarttığını ileri sürmüşlerdir.Rand, Platon'u da eleştirmiş ve metafizik ve epistemoloji konularında Aristoteles ile olan farklılıklarını felsefe tarihindeki temel çatışma olarak görmüştür.
Rand'ın çağdaş filozoflarla ilişkisi çoğunlukla düşmanca bir karakter taşıyordu. Bir akademisyen değildi ve akademik söyleme katılmadı.Eleştirileri küçümsedi ve katılmadığı fikirler hakkında derinlemesine analiz yapmadan polemikçi bir şekilde yazdı.Buna karşılık, onu ciddi bir şekilde dikkate alınması gerekmeyen önemsiz bir figür olarak reddeden birçok akademik filozof tarafından çok olumsuz görülmüştür.
Akademik tepkiler
Rand'ın yaşamı boyunca, eserleri akademik bilim adamlarından pek ilgi görmedi.1967 yılında, John Hospers, An Introduction to Philosophical Analysis adlı ders kitabının ikinci baskısında Rand'ın etik fikirlerini tartıştı. Aynı yıl, Hazel Barnes, An Existentialist Ethics adlı kitabında Objectivism'i eleştiren bir bölüm ekledi. Rand'ın felsefesi hakkında ilk tam uzunluktaki akademik kitap 1971'de yayınlandığında, yazarı Rand hakkında yazmanın "ihanet dolu bir girişim" olduğunu ve onu ciddiye almanın "ortaklıkla suçlama" yoluna gidebileceğini açıkladı. Rand'ın fikirleri hakkında birkaç makale, ölümünden önce 1982 yılına kadar akademik dergilerde yayınlandı, bunlardan birçoğu The Personalist dergisinde yer aldı. Bu makalelerden biri, libertarian filozof Robert Nozick tarafından yazılan "On the Randian Argument" adlı makaleydi ve meta-etik argümanlarını eleştirdi. Aynı yayında yazan diğer filozoflar, Nozick'in Rand'ın duruşunu yanlış ifade ettiğini savundular.Nozick'e yanıt olarak Douglas Den Uyl ve Douglas B. Rasmussen tarafından yazılan bir makalede, Rand'ın pozisyonlarını savundular, ancak onun tarzını "edebi, abartılı ve duygusal" olarak tanımladılar. Ölümünden sonra, Rand'ın fikirlerine olan ilgi yavaşça arttı. Ayn Rand'ın Felsefi Düşüncesi, Den Uyl ve Rasmussen tarafından düzenlenen Objectivism hakkında yazılmış denemelerin bulunduğu 1984 tarihli bir derleme kitabı, onun ölümünden sonra yayınlanan ilk akademik kitaptı.Bir makalede, siyasi yazar Jack Wheeler, "sürekli öfkeli ve sürekli patlayan Randian öfkesine rağmen", Rand'ın etiklerinin "çağdaş düşünce içindeki diğer her şeyden çok daha verimli olan çok büyük bir başarı" olduğunu yazdı. 1987 yılında, , Amerikan Felsefe Derneği'nin bir şubesik olarak kuruldu.
1995 yılında, Jenny A. Heyl tarafından yazılan Contemporary Women Philosophers'daki bir makalede, farklı akademik uzmanlık alanlarının Rand'ı nasıl değerlendirdiği konusunda bir ayrışma olduğunu anlattı. Heyl, Rand'ın felsefesinin "akademik felsefeden düzenli olarak dışlandığını, ancak edebiyat akademisi boyunca Ayn Rand'ın bir filozof olarak kabul edildiğini" belirtti.1998'deki Routledge Encyclopedia of Philosophy'nin bir bölümünde, siyaset teorisyeni Chandran Kukathas, onun eserlerinin akademik felsefe tarafından nasıl karşılandığını iki ana bölümde özetledi. Kukathas, çoğu yorumcunun onun etik argümanını Aristoteles'in etiğinin ikna edici olmayan bir varyantı olarak gördüğünü ve politika teorisinin "çok az ilgi çekici" olduğunu belirtti, çünkü devlete karşı düşmanlığını anarşizmi reddetmesiyle uzlaştırmak için yapılan "düşünülmemiş ve sistemli olmayan" bir çabanın sonucu olarak bozulmuştu. Rand ve fikirleri üzerine odaklanan, çok disiplinli ve hakemli bir akademik dergi olan Journal of Ayn Rand Studies, 1999 yılında kuruldu.
Politik Etkileri
"Muhafazakâr" ve "liberteryen" etiketlerini reddetmesine rağmen,Rand'ın sağ kanat siyaset ve liberteryenizm üzerinde devam eden bir etkisi olmuştur.Rand genellikle erken gelişimindeki en önemli üç kadından biri (Rose Wilder Lane ve Isabel Paterson ile birlikte) olarak kabul edilir. Liberteryen Parti'nin kurucularından David Nolan, "Ayn Rand olmadan liberteryen hareket var olamazdı" demiştir. Gazeteci Brian Doherty bu hareketin tarihini yazdığı kitabında onu "yirminci yüzyılın kamuoyu üzerindeki en etkili liberteryeni" olarak tanımlamıştır.Siyaset bilimci Andrew Koppelman onu "en çok okunan liberteryen" olarak nitelendirmiştir.Tarihçi Jennifer Burns ondan "sağdaki hayata geçişin nihai ilacı" olarak bahsetmiştir.
Rand'dan etkilenen siyasi figürler genellikle muhafazakârlardır (genellikle Cumhuriyetçi Parti üyeleri),Rand'ın kürtaj yanlısı ve ateist olmak gibi bir muhafazakâr için alışılmadık bazı pozisyonlar almasına rağmen.William F. Buckley Jr. ve muhafazakâr National Review dergisine katkıda bulunan diğer yazarların yoğun muhalefetiyle karşılaştı ve yazıları ve fikirleri hakkında çok sayıda eleştiri yayınladı.Yine de, 1987'de The New York Times'ta yayınlanan bir makalede ondan Reagan yönetiminin "roman yazarı ödüllüsü" olarak bahsedildi.
Cumhuriyetçi kongre üyeleri ve muhafazakâr uzmanlar onun hayatları üzerindeki etkisini kabul etmiş ve romanlarını tavsiye etmişlerdir. Birleşik Krallık'ta Sajid Javid, Norveç'te Siv Jensen ve İsrail'de Ayelet Shaked gibi ABD dışındaki bazı muhafazakâr politikacıları etkilemiştir.
2007-2008 mali krizi Rand'ın eserlerine, özellikle de bazılarının krizin habercisi olarak gördüğü Atlas Silkindi'ye olan ilgiyi yeniden artırdı.Fikir yazıları gerçek dünyadaki olayları romanın konusuyla karşılaştırdı.Çay Partisi protestolarında Rand ve kurgusal kahramanı 'tan bahseden pankartlar görüldü.Özellikle siyasi soldan Rand'ın fikirlerine yönelik eleştiriler arttı. Eleştirmenler ekonomik krizden Rand'ın bencilliği ve serbest piyasayı desteklemesini, özellikle de Alan Greenspan üzerindeki etkisini sorumlu tuttu. 2015 yılında Adam Weiner, Greenspan aracılığıyla "Rand'ın ABD ekonomisinin kazan dairesine etkili bir şekilde saatli bomba attığını" söyledi. Lisa Duggan, Rand'ın romanlarının neoliberal siyasi fikirlerin yayılmasını teşvik etmede "hesaplanamaz bir etkisi" olduğunu söyledi.2021'de Cass Sunstein, Rand'ın fikirlerinin Trump yönetiminin vergi ve düzenleme politikalarında görülebileceğini söyledi ve bunu Rand'ın kurgusunun "kalıcı etkisine" bağladı.
Eserleri
- 1934 (Night of January 16th)
- 1936 Yaşamak İstiyorum (We The Living)
- 1938 Ben, Ego (Anthem)
- 1943 Hayatın Kaynağı (The Fountainhead)
- 1957 (Atlas Shrugged)
- 1961
- 1964 (Nathaniel Branden ile)
- 1966 (Capitalism: The Unknown Ideal)
- 1967 Introduction to Objectivist Epistemology
- 1969 The Romantic Manifesto
- 1971 The New Left: The Anti-Industrial Revolution
- 1982 İhtiyacımız Olan Felsefe (Philosophy: Who Needs It)
Ölümünden Sonra Yayımlanan Eserleri
- 1984 The Early Ayn Rand (edited and with commentary by Leonard Peikoff)
- 1989 The Voice of Reason: Essays in Objectivist Thought (edited by Leonard Peikoff; additional essays by Leonard Peikoff and Peter Schwartz)
- 1990 Introduction to Objectivist Epistemology second edition (edited by Harry Binswanger; additional material by Leonard Peikoff)
- 1995 Letters of Ayn Rand (edited by Michael S. Berliner)
- 1997 Journals of Ayn Rand (edited by David Harriman)
- 1998 Ayn Rand's Marginalia: Her Critical Comments on the Writings of over Twenty Authors (edited by Robert Mayhew)
- 1998 The Ayn Rand Column: Written for the Los Angeles Times (edited by Peter Schwartz)
- 1999 Russian Writings on Hollywood (edited by Michael S. Berliner)
- 1999 Return of the Primitive: The Anti-Industrial Revolution (expanded edition of The New Left; edited and with additional essays by Peter Schwartz)
- 2000 The Art of Fiction (edited by Tore Boeckmann)
- 2001 The Art of Nonfiction (edited by Robert Mayhew)
- 2001 The Objectivism Research CD-ROM (collection of most of Rand's works in CD-ROM format)
- 2005 Ayn Rand Answers
- 2005 Three Plays
- 2015 Ideal (Roman)
Kaynakça
- İngilizce Wikipedia'daki makale esas alınmıştır.
Dış bağlantılar
| Vikisöz'de Ayn Rand ile ilgili sözleri bulabilirsiniz. |
Genel bilgiler
- İnternet Felsefe Ansiklopedisi'ndeki "Ayn Rand" başlığı 15 Haziran 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Kitaplari hakkinda okur degerlendirmeleri
Ayn Rand'ın felsefesini tanıtan organizasyonlar
- Ayn Rand Enstitüsü30 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ARI Watch - Ayn Rand Enstitüsü'nün Ayn Rand'ın felsefesiyle olan tutarlılığının kritiği 9 Ağustos 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- The Objectivist merkezi 25 Ağustos 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Rand'ın eserleri ve konuşmaları
- — Anthem, E-kitap
- "Philosophy: Who Needs It?" 28 Aralık 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- — Video taslağı
- Rand featured on C-Span's "American Writers" 2 Şubat 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde . — RealVideo tartışmaları
Karşı görüş: Eleştiriler
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ayn Rand 2 Subat 1905 6 Mart 1982 ilk adi Alisa Zinovyevna Rosenbaum kurdugu objektivizm felsefesi ve yazdigi Yasamak Istiyorum We the Living Ben Anthem Hayatin Kaynagi The Fountainhead ve Atlas Silkindi Atlas Shrugged kitaplariyla taninan filozof yazar Ayn Rand1943 te RandKendi dilinde adiAlisa Zinovevna RozenbaumDogumAlisa Zinovyevna Rosenbaum 2 Subat 1905 1905 02 02 Sankt Peterburg Rus ImparatorluguOlum6 Mart 1982 77 yasinda Manhattan New YorkDefin yeriKensico Mezarligi Valhalla New York Amerika Birlesik DevletleriMahlasAyn RandMeslekYazar FilozofVatandaslikRus Imparatorlugu 1905 1917 Rus Cumhuriyeti 1917 Rusya SFSC 1917 1922 Sovyetler Birligi 1922 1931 Amerika Birlesik Devletleri 1931 1982 EgitimSankt Peterburg Devlet UniversitesiKonuFelsefeOnemli eserHayatin Kaynagi Atlas SilkindiEtkin yillari1934 1982EvlilikFrank O Connor e 1929 1979 Imza Felsefesi ve kitaplari kendi bireycilik rasyonel bencillik ve kapitalizm mefhumlarini vurgular Devletin ozgur bir toplumda yasal ama minimal bir role sahip olduguna inanan Rand siki bir minarsisttir Liberteryenler ve Amerikali muhafazakarlar arasinda onemli bir etkisi olmustur Romanlari kendisine ozgu olusturdugu bir kahramanin tanitimini merkez alir kahraman kendi yetenegi ozgunlugu ve bagimsizligi yuzunden toplumla catisir ama bu catismalar onun hatalari yuzunden degil rasyonel davrandigi ve yurekten gelen bir sekilde kendi cikari adina calistigi icin olur Rand a gore rasyonel dusunen akillar icin catisma soz konusu degildir Kahraman yine de idealleri dogrultusunda devam eder Rand bu kahramani ideal insan olarak gorur ve literaturunun bu tip insanlar icin bir tanitim yeri olmasini amac edinir Ona gore Insan degerlerini ve hareketlerini mantik kullanarak secmelidir Bireylerin kendilerini baskalari icin feda etmeden ve aynisini baskalarindan beklemeden kendi amaclari icin yasamaya haklari vardir Kimsenin bir baskasinin haklarina guc kullanarak tecavuz etmeye ya da guc kullanarak ona kendi fikirlerini empoze etmeye hakki yoktur BiyografisiGenclik yillari Ayn Rand Rusya da Sankt Peterburg da dogdu Yahudi bir ailenin uc kizinin en buyugu idi Ailesi agnostik ve dine karsi ilgisizdi Kucuk yaslarindan itibaren edebiyat ve sinemaya ilgi duydu Yedi yasindayken hikayeler ve oyunlar yazmaya basladi Annesi ona Fransizca ogretme gorevini ustlendi ve cocuklar icin hikayelerin bulundugu bir dergiye abone oldu Bu dergilerde Rand ilk cocukluk kahramanini buldu Rudyard Kipling tarzi bir hikaye olan Gizemli Vadi de yerli bir subay Genclik yillari boyunca Sir Walter Scott Alexandre Dumas ve diger romantik yazarlarin kitaplarini okudu ve genel olarak romantizm akimina karsi tutkulu bir sevgi besledi 13 yasinda Victor Hugo yu kesfetti ve romanlarina asik oldu Sonraki yillarda Rand onu en sevdigi dunya edebiyatinin en buyuk roman yazari olarak adlandirmistir Petrograt Universitesi nde felsefe ve tarih okudu Universite yillarinda yaptigi en buyuk kesifler Edmond Rostand Friedrich Schiller ve Fyodor Dostoyevski oldu Rostand a zengin romantik hayal gucu Schiller e de buyuk kahramansi etkisi yuzunden hayranlik besledi Dostoyevski ye kurdugu drama ve yaptigi derin ahlaki analizler yuzunden hayrandi ama felsefesine ve hayat anlayisina derinden karsiydi Kisa oykuler ve oyunlar yazmaya devam etti ve yogun bir sekilde Anti Sovyet fikirler iceren duzensiz bir gunluk tuttu Nietzsche ile de tanisti Boyle Buyurdu Zerdust teki kahramanca ve ozgur adami yuceltisini begendi ama ayni zamanda felsefesine romanlarinin onsoz kisminda hasince elestirecek kadar karsi oldu Rand i acik ara en cok etkileyen isim ozellikle Mantik adli eseriyle Aristoteles tir onu gelmis gecmis en buyuk filozof olarak gordu ve sonradan etkilendigi tek filozof oldugunu soyledi Sonradan 1924 te Devlet Sinema Sanatlari Enstitusu ne girdi ama 1925 te kendisine Amerika daki akrabalarini ziyaret etmek icin bir vize verildi Subat 1926 da 21 yasinda ABD ye geldi ve akrabalariyla Chicago da gecirdigi kisa bir sureden sonra bir daha hicbir zaman Sovyetler Birligi ne geri donmemeye karar verdi Senarist olma hayali ile Hollywood yollarina dustu Sonradan ismini Ayn Rand olarak degistirdi Ismini daktilosundan aldigina dair bir rivayet vardir ama o Ayn Rand ismini daktilo piyasaya cikmadan once kullanmaya baslamistir Ayn adini Finlandiyali bir yazardan etkilenip aldigini soylemistir Bu Finlandiya Estonyali bir yazar olan olabilir ama Fince konusulan ulkelerde bu isme ve varyasyonlarina siklikla rastlandigi icin kesin olarak bilinmiyor Onemli eserleri Baslangicta Hollywood da bocaladi ve basit ihtiyaclarini karsilayabilmek icin tuhaf islere girdi Ek olarak Cecil B DeMille in inde calisirken gozune carpan hirsli genc bir aktorle tanisti Ikisi 1929 yilinda evlendiler 1931 yilinda Rand Amerikan vatandasligina kabul edildi Edebi ilk basarisini 1932 yilinda adli senaryosunu Universal studyolarina satarak yakaladi Ardindan 1934 te Night of January 16th adli eserini yayimladi ve bu eser buyuk olcude basarili oldu Sonra 1936 da Yasamak Istiyorum We the Living 1938 de de Ben Anthem adli romanlarini yazdi Yasamak Istiyorum Amerikali elestirmenlerden orta Ingiltere de ise iyi bir tepki aldi ama Anthem tuhaf yayimlanma hikayesi yuzunden sadece Ingiltere de ama onemli bir begeni kazandi Rand Amerikayi o yillarda etkisine alan e the red decade son derece karsiydi ve aslinda Anthem Amerika da yayinci bile bulamadi ilk baskisi Ingiltere de yapilmistir Bunun yaninda Rand hala edebi uslunu tam olarak gelistirememisti ve romanlari hala gelismesini tamamlamamisti 1999 ABD posta pulu Rand in anisina Roma daki film sirketi tarafindan 1942 de Ayn Rand in haberi olmadan Yasamak Istiyorum kitabi uzerine 2 film yapildi ve Benito Mussolini yonetimindeki Italyan hukumeti ikisini de sansurledi fakat Anti Sovyet icerigi yuzunden yayinlanmasina izin verdi Filmler basari kazandi ve halk cabucak filmlerin komunizm e oldugu kadar fasizm e de karsi oldugunu anladi kisa sure sonra da hukumet yasaklamaya karar verdi Sonradan filmler elden gecirildi ve Rand in onayi ile We the Living adi ile 1986 yilinda yayinlandi Rand in profesyonel anlamda ilk buyuk basarisi yazimi 7 sene suren ve 1943 yilinda yayinlanan Hayatin Kaynagi The Fountainhead romani oldu Roman 12 yayinci firma tarafindan fazla entelektuel ve Amerikan dusunce tarzina karsi olmasi gerekcesiyle geri cevrildi bu kitabi okuyacak bir kitle yok tu Sonunda kitap in kitabi begenmesi ve editorluk kurulunda kabul ettirmesi sayesinde yayinevi tarafindan basildi Ilk zorluklara ragmen Hayatin Kaynagi dunya capinda bir basariya kavusarak Ayn Rand a un ve ekonomik rahatlama getirdi Hayatin Kaynagi nin temasi insanin ruhundaki bireycilik ve tir Bes ana karakteri konu alir Baskahraman Rand in idealidir yuce ruhlu kendi fikirlerine ve ideallerine guclu bicimde bagli hic kimsenin bir baskasinin tarzini herhangi bir alanda ozellikte mimaride kopya etmemesi gerektigini dusunen bir mimar Romandaki diger tum karakterler yogunlugu degismekle birlikte ondan degerlerinden feragat etmesini talep ederler ama o kararliligini muhafaza eder Roark in ilginc bir baska yonu de bu savasini alisilagelmis diger kahramanlar gibi ozgunlugu ve dunyanin adaletsizligi ile ilgili uzun ve tutkulu monologlara girerek degil aksine kibirli neredeyse kucumseyici bir suskunluk ve birkac kucuk soz ile yapar Rand in magnum opus u en buyuk eseri dir Atlas Shrugged 1957 yilinda yayimlanmis ve dunya capinda bir coksatan kitap olmustur Kitabin adinin Turkce karsiligi Atlas Silkindi dir Dunyayi sirtinda tasiyan Atlas in artik vazgectigine yapilan bir gondermedir Turkce cevirisinde Atlas Vazgecti ismi kullanilmistir Atlas Vazgecti Ayn Rand in objektivist felsefesini en iyi ve butun sekilde anlattigi romanidir Kitapta yer alan su sozleri dusuncesini ozetler Benim felsefem ozunde hayattaki ahlaki amaci kendi mutlulugu olan varliginin yegane amaci ve en yuce eseri olarak yaratici uretkenligini goren kahramansi bir varlik bir insan konseptidir Atlas Vazgecti nin ana temasi insan aklinin toplumdaki rolu dur Rand sanayiciyi tum toplumlardaki en degerli organ olarak gorur ve sanayicilere karsi duyulan genel kizginligi son derece sert bir bicimde elestirir Bu duygulari onu Amerikali sanayicilerin greve gittigi ve daglik bir alanda saklanmayi sectigi bir roman yazmaya iter Toplumun somurucu olarak gordugu asagiladigi ve sucladigi bu idealist yaratici insanlarin kacmasiyla Amerikan toplumu ve ekonomisi genel anlamda cokuse girer Hukumet sanayi uzerindeki zaten bogucu olan kontrollerini artirarak tepki gosterir Roman her ne kadar politik bir temayi merkez almissa da seks muzik tip ve insan yetenekleri gibi bircok farkli ve kompleks meseleyi irdeler karisi Barbara Alan Greenspan ve gibi baskalari ile birlikte Ayn Rand Felsefesini tanitmak ve yaymak uzere objektivist hareketi baslatir Objektivist Hareket Bu yazi objektivizm ile direkt ilgili degildir Ayn Rand in hayatinda objektivist felsefenin yerini anlatir Objektivizm icin bkz ilgili ic ve Dis baglantilar 1950 de Rand New York a tasindi ve 1951 de 19 yasinda genc bir psikoloji ogrencisi olan Nathaniel Branden ile tanisti 14 yasindayken Hayatin Kaynagi ni okuyan Branden Rand in aciga cikan objektivist felsefesini kendisiyle tartismaktan zevk aliyordu Branden ve bazi arkadaslari ile birlikte bir grup olusturdular ve ileride Birlesik Devletler Merkez Bankasi baskani olacak Alan Greenspan in da katilimindan faydalandilar Yillar sonra her ikisi de evli olmasina ragmen Rand ve Branden in arkadasliklari romantik bir iliskiye donustu Esleri tarafindan kabullenilmesine ragmen bu iliski Branden in once esinden ayrilmasina sonra da bosanmalarina sebep oldu 60 ve 70 li yillarda Rand objektivist felsefeyi kitaplariyla ve cesitli universitelerde yaptigi konusmalarla gelistirip yaydi Konusmalarinin cogunu Nathaniel Branden in felsefeyi yaymak icin kurdugu nde NBI yapti ve Ayn Rand in mezarlari 1968 de Karmasik bir dizi ayrilma birlesmeden ve Nathaniel Branden in ile olan iliskisini ogrendikten sonra hem kendisi hem de karisi ile olan munasebetini kesin bir sekilde bitirdi Bu iliski Rand Branden iliskisiyle cakismamistir Rand NBI ile iliskisini bitirdi ve The Objektivist dergisinde yayimladigi bir mektupla Branden ile olan ayriliklarini duyurdu Bir daha bir araya gelmediler ve Branden objektivist harekette bir persona non grata oldu Sonradan baska ayriliklarin ve kocasinin 1979 daki olumunun de etkisiyle objektivist harekete yonelik aktiviteleri azaldi Son projelerinden biri Atlas Vazgecti nin bir televizyon uyarlamasiydi Rand yakalandigi kanser hastaligini yendikten sonra 6 Mart 1982 de kalp krizinden oldu Mezari Valhalla New York taki Kensico Mezarligi ndadir Atlas Silkindi ve Objektivizm1957 yilinda yayinlanan Atlas Silkindi Ayn Rand in basyapiti olarak kabul edilir Bu roman insanin varolusundaki akilin rolunu ve yeni bir ahlaki felsefenin dogmasini temel alir rasyonel kisisel cikar ahlaki Ayn Rand Objektivizm felsefesinin temel ilkelerini savunur ve insan basarisini vurgular Hikaye en yaratici sanayicilerin bilim insanlarinin ve sanatcilarin refah devleti hukumetine karsi greve giderek bagimsiz bir serbest ekonomi insa ettikleri gizli bir vadide geciyor Romanin kahramani ve grevin lideri John Galt bunun ulusun zenginligine ve basarilarina en cok katkida bulunan bireylerin zihinlerini geri cekerek dunyanin motorunu durdurmak olarak tanimlar Roman Galt tarafindan yapilan uzun bir monologda Objektivizm felsefesini aciklar Atlas Silkindi uluslararasi bir bestseller olmasina ragmen entelektuellerin tepkisi Ayn Rand in moralini bozdu ve cesaretini kirdi Bu roman Ayn Rand in tamamladigi son kurgusal eserdi ve bir romanci olarak kariyerinin sonunu populer bir filozof olarak rolunun baslangicini simgeliyordu 1958 yilinda Ayn Rand in felsefesini halka acik konferanslarla tanitmak amaciyla daha sonra Nathaniel Branden Enstitusu NBI adini alacak olan Nathaniel Branden Lectures i kurdu Branden ve Rand 1962 de Rand in fikirlerini tartistiklari makaleler yayinlamak icin birlikte The Objectivist Newsletter i daha sonra adi The Objectivist olarak degistirildi kurdu Rand NBI ogrencilerini etkilemekte zorlandi ve bazen kendisiyle ayni fikirde olmayanlara soguk veya ofkeli bir sekilde tepki gosterdi Bazi eski NBI ogrencileri ve Branden in kendisi de dahil olmak uzere elestirmenler NBI kulturunu entelektuel uyumluluk ve Ayn Rand a asiri saygi olarak tanimladilar Bazilari NBI yi veya Objektivist hareketi bir tarikat veya din olarak gorduler Ayn Rand edebiyattan muzige cinsellikten sakala kadar pek cok konuda goruslerini dile getirdi Bazi takipcileri onun tercihlerini taklit etti romanlarindaki karakterlere uygun kiyafetler giydi ve onun mobilyalarini satin aldi Ancak bazi eski NBI ogrencileri bu davranislarin abartildigina ve sorunun Ayn Rand in en yakin takipcileri arasinda yogunlastigina inandilar Sonraki Yillar1960 larin ve 1970 lerin tamami boyunca Rand Objektivist felsefesini gelistirmis ve tanitmisti Bu donemde kendi kurgusal olmayan eserleriyle ve kolej ve universitelerde ogrencilere verdigi konusmalarla felsefesini yaymisti Yillik olarak Ford Hall Forum da konferanslar vermeye baslamis ve izleyicilerin sorularina yanit vermisti Bu gorunumlerde o donemin siyasi ve sosyal meseleleriyle ilgili sikca tartismali gorusler ileri surmustu Bu gorusler arasinda kurtaj haklarini desteklemis Vietnam Savasi ve askerlik zorunluluguna karsi cikmis ancak bircok kacak askeri serseriler olarak kinamisti 1973 Yom Kippur Savasi nda Israil i Arap uluslari koalisyonuna karsi desteklemis ve Avrupa yerlesimcilerinin Amerika yerlilerinin yasadigi topraklari isgal etme hakkina sahip oldugunu savunmustu Ayrica homosekselligi ahlaki olmayan ve igrenc olarak nitelendirmis ancak tum bu konuda duzenlemelerin kaldirilmasini savunmustu Ayni zamanda Amerika Birlesik Devletleri baskanligi icin birkac Cumhuriyetci adayi desteklemis en guclu destekledigi ise 1964 te Barry Goldwater olmus ve bu adayligi The Objectivist Newsletter icin yazdigi birkac makalede tanitmisti 1964 yilinda Nathaniel Branden genc aktris Patrecia Scott ile bir iliskiye baslamis ve daha sonra onunla evlenmisti Nathaniel ve Barbara Branden bu iliskiyi Ayn Rand dan gizli tutmuslardi Ancak Rand bunu 1968 de ogrendiginde romantik iliskisi zaten sona ermis olmasina ragmen iliskisini her iki Branden ile de sonlandirmis ve NBI kapatilmisti Nathaniel Branden i durustluk eksikligi ve ozel hayatinda gosterdigi irrasyonel davranislar nedeniyle The Objectivist te kinamisti Sonraki yillarda Rand ve birkac en yakin isbirlikcisi yollarini ayirmisti Rand agir sigara icmesinin ardindan 1974 yilinda akciger kanseri ameliyati gecirmisti 1976 yilinda bultenini yazmayi birakmis ve baslangicta itirazlarina ragmen avukatinin istihdam ettigi bir sosyal hizmet uzmaninin Sosyal Guvenlik ve Medicare ye kaydolmasina izin vermisti 1970 lerin sonlarina dogru Objektivist hareket icindeki etkinlikleri azalmisti ozellikle de 9 Kasim 1979 da esinin olumunden sonra Onun son projelerinden biri asla tamamlanmayan Atlas Silkindi nin televizyon uyarlamasi uzerinde calismak olmustu 6 Mart 1982 de Rand New York City deki evinde kalp yetmezligi nedeniyle hayatini kaybetmisti Cenazesinde bir dolar isareti seklindeki 1 8 metrelik bir cicek duzenlemesi casketina yakin bir yere yerlestirilmisti Vasiyetnamesinde Rand Peikoff u mirascisi olarak belirlemisti FelsefesiRand felsefesini Objektivizm olarak adlandirmis ve ozunu insani kahraman bir varlik olarak kendi mutlulugunu hayatinin ahlaki amaci olarak uretken basariyi en asil faaliyeti olarak ve akli tek mutlak olarak goren bir kavram olarak tanimlamistir Objektivizmi sistematik bir felsefe olarak gormus ve metafizik estetik epistemoloji etik ve siyaset felsefesi uzerine gorusler ortaya koymustur Metafizik ve Epistemolojisi Metafizikte Rand felsefi realizmi desteklemis ve her turlu din de dahil olmak uzere mistisizm veya dogaustuculuk olarak gordugu her seye karsi cikmistir Rand fail nedenselligin bir bicimi olarak ozgur iradeye inanmis ve determinizmi reddetmistir Estetik alaninda Rand sanati sanatcinin metafizik deger yargilarina gore gercekligin secici bir sekilde yeniden yaratilmasi olarak tanimlamistir Ona gore sanat felsefi kavramlarin kolayca kavranabilecek somut bir bicimde sunulmasini saglayarak insan bilincinin bir ihtiyacini karsilamaktadir Bir yazar olarak Rand in en yakindan odaklandigi sanat dali edebiyat olmustur Romantizmi insanin ozgur iradesinin varligini en dogru sekilde yansitan yaklasim olarak degerlendirmistir Epistemolojide Rand tum bilginin gecerliligini olarak kabul ettigi duyu algisina ve insanin duyulari tarafindan saglanan malzemeyi tanimlayan ve butunlestiren yeti olarak tanimladigi akla dayandigini dusunmustur Rand icgudu sezgi vahiy veya herhangi bir sadece bilme bicimi dahil olmak uzere algisal olmayan tum bilgi iddialarini reddetmistir Rand Objektivist Epistemolojiye Giris adli eserinde bir kavram olusumu teorisi sunmus ve analitik sentetik ikiligini reddetmistir Epistemolojinin felsefenin temel bir dali olduguna inanmis ve akil savunusunu felsefesinin en onemli yonu olarak gormustur Etik ve Siyaseti Rand etikte yol gosterici ahlaki ilke olarak rasyonel ve etik egoizmi rasyonel kisisel cikar savunmustur Bireyin ne kendini baskalarina feda ederek ne de baskalarini kendine feda ederek kendi iyiligi icin var olmasi gerektigini soylemistir Rand ayni adli kitabinda egoizmden bencillik erdemi olarak bahsetmistir Bu kitapta ahlaki insanin insan olarak hayatta kalmasi ihtiyaclarina dayandiran bir meta etik teori tanimlayarak amac arac sorununa kendi cozumunu sunmustur Etik ozgeciligi insan yasami ve mutlulugunun gereklilikleriyle bagdasmadigi icin kinamis guc kullanmanin kotu ve mantiksiz oldugunu savunmus Atlas Silkindi de Guc ve akil birbirine zittir diye yazmistir Rand in etik ve politikasi felsefesinin en cok elestirilen alanlaridir Fikirlerinin ilk akademik elestirilerinden ikisinde Robert Nozick ve William F O Neill dahil olmak uzere bircok yazar Rand in varlik yokluk problemini cozme girisiminde basarisiz oldugunu soylemistir Elestirmenler onun egoizm ve ozgecilik tanimlarini onyargili ve normal kullanimla tutarsiz olarak nitelendirmistir Dini geleneklerden gelen elestirmenler onun ateizmine ve ozgeciligi reddetmesine karsi cikmaktadir Rand in siyasi felsefesi mulkiyet haklari da dahil olmak uzere bireysel haklari vurgulamistir Laissez faire kapitalizmini tek ahlaki sosyal sistem olarak goruyordu cunku ona gore bu haklari korumaya dayali tek sistem buydu Rand komunizm fasizm sosyalizm teokrasi ve refah devleti gibi bircok ozel hukumet bicimini icerdigini dusundugu kolektivizm ve devletcilige karsi cikiyordu Tercih ettigi hukumet bicimi bireysel haklarin korunmasiyla sinirli anayasal bir cumhuriyetti Siyasi gorusleri genellikle muhafazakar veya liberter olarak siniflandirilsa da Rand kapitalizm icin radikal terimini tercih ediyordu Siyasi projelerde muhafazakarlarla birlikte calismis ancak din ve etik gibi konularda onlarla ayni fikirde olmamistir Rand anarsizmle iliskilendirdigi liberteryenizmi kinamistir Anarsizmi uygulamada kolektivizme yol acacak oznelcilige dayali naif bir teori olarak reddetmistir Nozick de dahil olmak uzere bazi elestirmenler onun bireysel haklari egoizm temelinde gerekcelendirme girisiminin basarisiz oldugunu soylemistir Liberteryen filozof Michael Huemer gibi digerleri ise daha da ileri giderek onun egoizmi desteklemesi ile bireysel haklari desteklemesinin tutarsiz pozisyonlar oldugunu soylemistir Roy Childs gibi bazi elestirmenler ise onun guc kullanimina karsi cikmasinin sinirli hukumet yerine anarsizmi desteklemesine yol acmasi gerektigini soylemistir Diger filozoflarla iliskileri Aristoteles Thomas Aquinas ve klasik liberaller disinda Rand bilinen cogu filozofu ve felsefi gelenegi keskin bir sekilde elestirmistir Aristoteles i en buyuk etkisi olarak kabul eden Rand felsefe tarihinde yalnizca uc A yi onerebilecegini belirtmistir Aristoteles Aquinas ve Ayn Rand 1959 yilinda Mike Wallace ile yaptigi bir roportajda felsefesinin nereden geldigi soruldugunda su yaniti vermistir Aristoteles e olan borcumu taniyarak kendi zihnimin disinda beni etkileyen tek filozof aristotelesdir Claremont Review of Books icin yazdigi bir makalede siyaset bilimci Charles Murray Rand in tek felsefi borcunun Aristoteles e oldugu iddiasini elestirmistir Murray Rand in fikirlerinin John Locke ve Friedrich Nietzsche gibi onceki dusunurlerden turetildigini iddia etmistir Rand Nietzsche den erken donemde ilham almistir ve akademisyenler Rand in ozel gunluklerinde buna dair isaretler bulmuslardir 1928 de kahramani katil William Edward Hickman dan esinlenen yazilmamis bir romanin notlarinda Nietzsche nin supermen fikrine atifta bulunmustur We the Living in Rand daha sonra revize etmistir ilk baskisindan pasajlarda ve genel yazi stilinde Nietzsche nin etkisine dair baska gostergeler de vardir The Fountainhead i yazdiginda Rand Nietzsche nin fikirlerine karsi cikmistir ve ilk yillarinda bile onun uzerindeki etkisinin boyutu tartisilmistir Rand felsefi karsitini insanlik tarihinin en kotu adami olarak tanimladigi Immanuel Kant olarak goruyordu Kant in epistemolojisinin aklin altini oyduguna ve etiginin kisisel cikara karsi olduguna inaniyordu Filozoflar George Walsh ve Fred Seddon Rand in Kant i yanlis yorumladigini ve aralarindaki farkliliklari abarttigini ileri surmuslerdir Rand Platon u da elestirmis ve metafizik ve epistemoloji konularinda Aristoteles ile olan farkliliklarini felsefe tarihindeki temel catisma olarak gormustur Rand in cagdas filozoflarla iliskisi cogunlukla dusmanca bir karakter tasiyordu Bir akademisyen degildi ve akademik soyleme katilmadi Elestirileri kucumsedi ve katilmadigi fikirler hakkinda derinlemesine analiz yapmadan polemikci bir sekilde yazdi Buna karsilik onu ciddi bir sekilde dikkate alinmasi gerekmeyen onemsiz bir figur olarak reddeden bircok akademik filozof tarafindan cok olumsuz gorulmustur Akademik tepkiler Rand in yasami boyunca eserleri akademik bilim adamlarindan pek ilgi gormedi 1967 yilinda John Hospers An Introduction to Philosophical Analysis adli ders kitabinin ikinci baskisinda Rand in etik fikirlerini tartisti Ayni yil Hazel Barnes An Existentialist Ethics adli kitabinda Objectivism i elestiren bir bolum ekledi Rand in felsefesi hakkinda ilk tam uzunluktaki akademik kitap 1971 de yayinlandiginda yazari Rand hakkinda yazmanin ihanet dolu bir girisim oldugunu ve onu ciddiye almanin ortaklikla suclama yoluna gidebilecegini acikladi Rand in fikirleri hakkinda birkac makale olumunden once 1982 yilina kadar akademik dergilerde yayinlandi bunlardan bircogu The Personalist dergisinde yer aldi Bu makalelerden biri libertarian filozof Robert Nozick tarafindan yazilan On the Randian Argument adli makaleydi ve meta etik argumanlarini elestirdi Ayni yayinda yazan diger filozoflar Nozick in Rand in durusunu yanlis ifade ettigini savundular Nozick e yanit olarak Douglas Den Uyl ve Douglas B Rasmussen tarafindan yazilan bir makalede Rand in pozisyonlarini savundular ancak onun tarzini edebi abartili ve duygusal olarak tanimladilar Olumunden sonra Rand in fikirlerine olan ilgi yavasca artti Ayn Rand in Felsefi Dusuncesi Den Uyl ve Rasmussen tarafindan duzenlenen Objectivism hakkinda yazilmis denemelerin bulundugu 1984 tarihli bir derleme kitabi onun olumunden sonra yayinlanan ilk akademik kitapti Bir makalede siyasi yazar Jack Wheeler surekli ofkeli ve surekli patlayan Randian ofkesine ragmen Rand in etiklerinin cagdas dusunce icindeki diger her seyden cok daha verimli olan cok buyuk bir basari oldugunu yazdi 1987 yilinda Amerikan Felsefe Dernegi nin bir subesik olarak kuruldu 1995 yilinda Jenny A Heyl tarafindan yazilan Contemporary Women Philosophers daki bir makalede farkli akademik uzmanlik alanlarinin Rand i nasil degerlendirdigi konusunda bir ayrisma oldugunu anlatti Heyl Rand in felsefesinin akademik felsefeden duzenli olarak dislandigini ancak edebiyat akademisi boyunca Ayn Rand in bir filozof olarak kabul edildigini belirtti 1998 deki Routledge Encyclopedia of Philosophy nin bir bolumunde siyaset teorisyeni Chandran Kukathas onun eserlerinin akademik felsefe tarafindan nasil karsilandigini iki ana bolumde ozetledi Kukathas cogu yorumcunun onun etik argumanini Aristoteles in etiginin ikna edici olmayan bir varyanti olarak gordugunu ve politika teorisinin cok az ilgi cekici oldugunu belirtti cunku devlete karsi dusmanligini anarsizmi reddetmesiyle uzlastirmak icin yapilan dusunulmemis ve sistemli olmayan bir cabanin sonucu olarak bozulmustu Rand ve fikirleri uzerine odaklanan cok disiplinli ve hakemli bir akademik dergi olan Journal of Ayn Rand Studies 1999 yilinda kuruldu Politik Etkileri Muhafazakar ve liberteryen etiketlerini reddetmesine ragmen Rand in sag kanat siyaset ve liberteryenizm uzerinde devam eden bir etkisi olmustur Rand genellikle erken gelisimindeki en onemli uc kadindan biri Rose Wilder Lane ve Isabel Paterson ile birlikte olarak kabul edilir Liberteryen Parti nin kurucularindan David Nolan Ayn Rand olmadan liberteryen hareket var olamazdi demistir Gazeteci Brian Doherty bu hareketin tarihini yazdigi kitabinda onu yirminci yuzyilin kamuoyu uzerindeki en etkili liberteryeni olarak tanimlamistir Siyaset bilimci Andrew Koppelman onu en cok okunan liberteryen olarak nitelendirmistir Tarihci Jennifer Burns ondan sagdaki hayata gecisin nihai ilaci olarak bahsetmistir Rand dan etkilenen siyasi figurler genellikle muhafazakarlardir genellikle Cumhuriyetci Parti uyeleri Rand in kurtaj yanlisi ve ateist olmak gibi bir muhafazakar icin alisilmadik bazi pozisyonlar almasina ragmen William F Buckley Jr ve muhafazakar National Review dergisine katkida bulunan diger yazarlarin yogun muhalefetiyle karsilasti ve yazilari ve fikirleri hakkinda cok sayida elestiri yayinladi Yine de 1987 de The New York Times ta yayinlanan bir makalede ondan Reagan yonetiminin roman yazari odullusu olarak bahsedildi Cumhuriyetci kongre uyeleri ve muhafazakar uzmanlar onun hayatlari uzerindeki etkisini kabul etmis ve romanlarini tavsiye etmislerdir Birlesik Krallik ta Sajid Javid Norvec te Siv Jensen ve Israil de Ayelet Shaked gibi ABD disindaki bazi muhafazakar politikacilari etkilemistir 2007 2008 mali krizi Rand in eserlerine ozellikle de bazilarinin krizin habercisi olarak gordugu Atlas Silkindi ye olan ilgiyi yeniden artirdi Fikir yazilari gercek dunyadaki olaylari romanin konusuyla karsilastirdi Cay Partisi protestolarinda Rand ve kurgusal kahramani tan bahseden pankartlar goruldu Ozellikle siyasi soldan Rand in fikirlerine yonelik elestiriler artti Elestirmenler ekonomik krizden Rand in bencilligi ve serbest piyasayi desteklemesini ozellikle de Alan Greenspan uzerindeki etkisini sorumlu tuttu 2015 yilinda Adam Weiner Greenspan araciligiyla Rand in ABD ekonomisinin kazan dairesine etkili bir sekilde saatli bomba attigini soyledi Lisa Duggan Rand in romanlarinin neoliberal siyasi fikirlerin yayilmasini tesvik etmede hesaplanamaz bir etkisi oldugunu soyledi 2021 de Cass Sunstein Rand in fikirlerinin Trump yonetiminin vergi ve duzenleme politikalarinda gorulebilecegini soyledi ve bunu Rand in kurgusunun kalici etkisine bagladi Eserleri 1934 Night of January 16th 1936 Yasamak Istiyorum We The Living 1938 Ben Ego Anthem 1943 Hayatin Kaynagi The Fountainhead 1957 Atlas Shrugged 1961 1964 Nathaniel Branden ile 1966 Capitalism The Unknown Ideal 1967 Introduction to Objectivist Epistemology 1969 The Romantic Manifesto 1971 The New Left The Anti Industrial Revolution 1982 Ihtiyacimiz Olan Felsefe Philosophy Who Needs It Olumunden Sonra Yayimlanan Eserleri 1984 The Early Ayn Rand edited and with commentary by Leonard Peikoff 1989 The Voice of Reason Essays in Objectivist Thought edited by Leonard Peikoff additional essays by Leonard Peikoff and Peter Schwartz 1990 Introduction to Objectivist Epistemology second edition edited by Harry Binswanger additional material by Leonard Peikoff 1995 Letters of Ayn Rand edited by Michael S Berliner 1997 Journals of Ayn Rand edited by David Harriman 1998 Ayn Rand s Marginalia Her Critical Comments on the Writings of over Twenty Authors edited by Robert Mayhew 1998 The Ayn Rand Column Written for the Los Angeles Times edited by Peter Schwartz 1999 Russian Writings on Hollywood edited by Michael S Berliner 1999 Return of the Primitive The Anti Industrial Revolution expanded edition of The New Left edited and with additional essays by Peter Schwartz 2000 The Art of Fiction edited by Tore Boeckmann 2001 The Art of Nonfiction edited by Robert Mayhew 2001 The Objectivism Research CD ROM collection of most of Rand s works in CD ROM format 2005 Ayn Rand Answers 2005 Three Plays 2015 Ideal Roman KaynakcaIngilizce Wikipedia daki makale esas alinmistir Dis baglantilarVikisoz de Ayn Rand ile ilgili sozleri bulabilirsiniz Genel bilgiler Internet Felsefe Ansiklopedisi ndeki Ayn Rand basligi 15 Haziran 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kitaplari hakkinda okur degerlendirmeleriAyn Rand in felsefesini tanitan organizasyonlar Ayn Rand Enstitusu30 Kasim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde ARI Watch Ayn Rand Enstitusu nun Ayn Rand in felsefesiyle olan tutarliliginin kritigi 9 Agustos 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde The Objectivist merkezi 25 Agustos 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde Rand in eserleri ve konusmalari Anthem E kitap Philosophy Who Needs It 28 Aralik 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde Video taslagi Rand featured on C Span s American Writers 2 Subat 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde RealVideo tartismalariKarsi gorus Elestiriler