Genel bakış
II. Dünya Savaşı sırasında, tankların yetenekleri çok artırıldı ve geliştirildi. Nazi Almanyası'nın ilk tankları zırh ve ateş gücü alanlarında rakiplerinin birçok tankına nazaran teknolojik olarak daha düşük seviyedeydi. Savaşın erken dönemlerinde Alman tanklarının tüm rakiplerine taktiksel kullanımları nedeniyle üstünlük sağlamaktaydılar. Alman doktrini mobilize piyade birlikleri ile hava desteğinden oluşan birleşik kuvvetlerin kullanılmasına ve Fransa Seferi operasyonu sırasındaki başarılı uygulaması nedeniyle de Blitzkrieg (yıldırım harekâtı) taktiğine önem vermekteydi. Bu doktrin Alman tanklarının telsiz ile donatılmasını gerektiriyordu, bu sayede benzersiz bir sevk ve idare üstünlüğüne sahip olmuşlardı. Buna karşın Fransız hafif tankları telsiz bulundurmuyordu çünkü savaş doktrinleri ağır ve önceden planlanmış hareketlere uymayı içeriyordu. 1940 yılı çarpışmalarında Fransız tankları genel olarak zırh ve ateş gücünde Alman tanklarına göre çok üstün olsalar da, zayıf sevk ve idareleri taktik anlamda bu avantajların sonucu etkilemesine engel olmuştur.
I. Dünya Savaşı'nda olduğu gibi etkin tank boyutunun ne olması gerektiği konusunda denemeler yapılmıştır. Ağır tanklar arasında ABD'nin 86 tonluk T28 Süper Ağır Tankı ve Nazi Almanyası'nın 188 tonluk Maus tank denemeleri sayılabilir. Bu iki tank da savaş alanında hizmet vermemiştir. Savaş ilerledikçe ağır tanklara doğru bir eğilim ortaya çıktı. 1939 yılında, tankların çoğunun zırhı 30 mm veya daha azdı ve 37–47 mm'den daha büyük silah ile donatılmamışlardı. Orta sınıf tanklar aynı yıl 20 ton civarındaydılar. Hâlbuki 1945'te tipik bir orta sınıf tankının ağırlığı 30-40 tonu buluyordu, zırh kalınlıkları 100 mm'nin üzerinde, silahları da 75–85 mm aralığındaydı. Savaşın başlarında tüm ordularda ağırlıklı olarak bulunan hafif sınıf tanklardan, çok özel görevler dışında tamamen vazgeçilmişti.
Her zaman düşünülen ama önceleri her tankta bulunmayan taretler artık tankların vazgeçilmez bir parçası olarak kabul görüyordu. Tank toplarının diğer zırhlı hedeflere karşı kullanılması gerekliliği karşısında, tank topunun olabildiğince büyük ve güçlü olması ve ateş sahasının tamamını kullanabilmesi yaşamsal gerekliliklerden birisi sayılıyordu. Ayrıca tank topunun taretin üzerine takılması, tankın belli bir koruma perdesinin ardından da atış yapabilmesine olanak veriyordu. Gövdeye takılan silahlar aracın hemen hemen tamamının düşman ateşi altında kalmasını gerektiriyordu. Sovyet T-35, Amerikan M3 Lee, Fransız ve İngiliz A-9 Cruiser gibi çok taretli ve çok toplu tanklar, II. Dünya Savaşı ilerledikçe kullanılmaktan vazgeçilen birer tasarım oldular. Tank personeli birkaç değişik topu aynı anda idare etmekte zorluklar yaşıyordu ve çift amaçlı yeni silahların kullanılması da çoklu silah kullanılması gerekliliğini ortadan kaldırıyordu. Tankların çoğunluğunda hâlâ gövdeye takılı bir makineli tüfek ile tarete takılı bir ya da daha çok makineli tüfek piyadeye karşı savunma amacıyla bulunduruluyor.
Tankların sevk ve idaresini büyük oranda artıran telsizler de bu savaş sırasında tanklarda bulundurulmaya başlandı. 1943 yılından itibaren iki yönlü telsizler artık her tankta mevcuttu.
Tanklar, mayın temizleme ve istihkâm görevleri gibi çok çeşitli askerî görevler için uyarlanmıştır. Özel olarak tasarlanmış tanklar da kullanılmıştır: Alev silahı kullanan tanklar, etkisiz hale gelen tankları çeken kurtarıcı tanklar, fazladan telsizleriyle komuta tankları gibi. Bu tank çeşitlerinin bazıları artık tank diye adlandırılmamakta ama zırhlı muharebe araçları olarak yaşamaktadırlar. Tüm başlıca güçler aynı zamanda tank avcıları ve saldırı topları da ürettiler. Saldırı topları genellikle taretsiz ve büyük kalibreli toplar taşıyan zırhlı araçlardı. Taretli araçlar, taretsiz araçlara nazaran daha pahalıya üretiliyorlardı. II. Dünya Savaşı'nda görülen bir eğilim de eski hafif tank araçlarının gövdeleri üzerine batarya tarzında daha büyük silahlar yerleştirerek tank avcıları ya da saldırı topları yapmak olmuştu. Örneğin Sovyet T-34 tanklarının taretine 85 mm'lik top takılabilirken, kapalı batarya şeklinde aynı gövdeye daha etkili 100 mm'lik top takılarak olarak kullanılabiliyordu. Aynı şekilde modası geçmiş Panzer II hafif tankı değiştirilerek üstü açık kapalı batarya şeklinde 75 mm'lik güçlü PAK-40 topu takıldı ve Marder II olarak kullanıldı.
Nazi Almanyası
III. Reich'ın Panzer kuvvetleri savaşın başlarında çok etkileyici idi. Savaş planları iki ana tankı gerektiriyordu: orta sınıf tank olan Panzer III ve piyade tankı olan Panzer IV. Sonuç olarak, Polonya ve Fransa'nın işgalleri asıl olarak daha az gelişmiş olan Panzer I ve Panzer II hafif tanklarıyla birlikte, Çekoslovakya'dan gelen bazı hafif tanklar kullanılarak yapılmıştır. Savaş ilerledikçe daha ağır tankların üretimi de artırılmıştır. Ana orta sınıf tank olması düşünülen Panzer III tankının topu geliştirilerek yüksek hızlı 50 mm'lik top takılmıştı. Bu bile yeterlilik sınırlarını zorluyordu. Dolayısıyla başta destek tankı olarak düşünülen Panzer IV de facto ana orta sınıfı tankı oldu ve uzun namlulu yüksek hızlı 75 mm'lik top ile donatıldı. Tiger II tankı 2500 m'den Amerikan yapımı M4 Sherman, 1800 m'den yine Amerikan yapımı M26 Pershing ve 1200m den Sovyet yapımı IS-2 tanklarını yok edebiliyordu. Almanlar bu tankı propaganda için yoğun biçimde kullanmışlardır.
Bu tankın en büyük sorunu mekanik arızalardı. Tanka cephede acil ihtiyaç olduğundan yeterince denenmemiş ve sorunları giderilmemiştir. Özellikle transmisyon sorunları bazı tankların savaşmadan mürettebatı tarafından terk edilmesine neden oluyordu. Ayrıca çok ağır olmasından dolayı bazen tankı hareket ettirmek için tam gaz verilmesi gerekiyordu. Savaşın sonununa doğru Almanya'daki ham madde sıkıntısı nedeniyle zırhının çelik kalitesi düşüktü bu da darbe dayanıklılığını azaltıyordu (Ruslar tarafından testlerde, art arda darbe alan zırhta çatlaklar oluşmuştur) Tüm bunlara rağmen Tiger II, II. dünya savaşının en güçlü tanklarındandı. O kadar güçlüydü ki tecrübeli bir mürettebat ile 10 adet Amerikan yapımı M4A1 Shermanı yok edildiği kayıt edilmiştir. Almanların muhabere alanındaki deneyimleri Tiger ve Tiger II Königstiger gibi daha da ağır tank tasarımlarını yapmaya yönlendirdi.
- Alman Panzer III tankı.
- Alman Tiger I tankı.
- Alman Königstiger tankı savaşın en kuvvetli tankı idi.
Birleşik Krallık
Birleşik Krallık 1915’ten beri tank gelişiminde dünya standartlarını koyan ülke olmasına rağmen savaş yaklaştıkça bu liderlik konumunu kaybetmiştir. Birleşik Krallık Ordusu, bir dizi zayıf tank tasarımı ve başarısız bir doktrinle aksak bir şekilde savaşa girdi. İngiliz tank kullanımı daha çok klasik süvari görevleri ve piyade desteğiyle kısıtlı kalmış, Alman ve Sovyet taktiklerini oluşturan birleşik kuvvetler taktikleri kullanılmamıştır. Bunların sonucu zayıf silahlarla donatılan ve mekanik açıdan güvenilmez şu tanklar olmuştur: A-9, A-10 ve Crusader kruvazör tankları, Matilda I ve piyade tankları ve sadece keşif görevlerinde kullanılan ölüm tuzağı olan bir seri hafif tank. Az da olsa başarılı sayılabilecek İngiliz tank tasarımlarıysa şunlardı: Valentine, Churchill, Cromwell ve Comet. Valentine tankı kalın zırhlı ve güvenilir bir piyade destek tankıydı ve çölde başarıyla kullanıldı. Churchill tankının kalın zırhı ve iyi arazi sürüş yeteneği vardı. Cromwell tankı hemen hemen Amerikan Sherman ya da Alman Pzkw-IV tankının eşdeğeriydi ancak 1944’ten itibaren az sayıda kullanılmaya başlanmıştır. Comet ise savaşın son aylarında kullanılmaya başlanan mükemmel bir tank tasarımıydı.
1942’nin ortalarından başlayarak İngiliz tank birliklerinin çoğu Amerikan yapımı M3 Stuart hafif tankı, M3 Lee tankı ve M4 Sherman tankıyla donatılmıştı.
Savaşın hemen öncesinde ve sonrasında İngilizler çok sayıda prototip tank ve özel görevlerde çalışacak modifiye tanklar ortaya çıkarmışlardır. Örneğin Churchill AVRE tankı, üzerine takılı olan 290 mm'lik direkt atış havan topuyla binaların yıkılması ve engellerin temizlenmesi için kullanılıyordu.
- UK Valentine tank.
- UK Churchill tankı.
-
-
Sovyetler Birliği
Sovyetler Birliği savaşa girdiğinde ve savaş bittiğinde dünyadaki tüm ülkelerin toplamından daha fazla tanka sahipti. Bu tankların çoğunun modasının geçmiş olduğu kanısı yaygın bir yanlış anlamadır. Aslında 1941’de hizmet altındaki Sovyet tanklarının çoğu T-26 idi ve 45 mm'lik toplarla donatılmış olan bu tanklar normal çarpışma menzillerinde çoğu Alman tankının zırhını delebiliyordu. Çoğunun telsizi vardı ve geliştirmeye açık olmasa da mekanik tasarımı sağlamdı. ile donatılmış olan BT Serisi Tanklar da aynı 45 mm'lik toplarla donatılmışlardı ve dünya üstündeki en hareketli tanklardı. Her iki tank tipinin de 76,2 mm'lik howitzer topuyla donatılmış yakın destek versiyonları da bulunuyordu. Yine de, BT serisi tasarım kullanım süresinin sonuna yaklaşıyordu. Kızıl Ordu’da ayrıca amfibi T-37 ve Fransız AMR tankları üzerine tasarlanmış T-38 gibi binlerce hafif keşif tankı da vardı. Bu tankların kısıtlı çarpışma değerleri olsa da hareketlilikleri çok yüksekti. 7,62 mm'lik makineli tüfeklerle donatılmışlardı ve zırhları kâğıt inceliğindeydi. Kızıl Ordu’da ayrıca, çoğu yönden Alman Pzkw-IV tankına eşdeğer sayılan 400 kadar T-28 orta sınıf tankı vardı. Hâlbuki bu tasarım da 1931 yılından kalmaydı ve emeklilik çağına girmişti. Ne ilginçtir ki 1930’ların sonunda Sovyetler Birliği’nin sahip olduğu tankların çoğunluğu yabancı tasarımları temel almış olsa da daha sonraları hizmete aldıkları tanklar savaşın en çok örnek alınan tankları haline gelmişlerdi. Sovyet tank gücünün 1941’de karşı karşıya kaldığı problemler, araçlarının teknik üstünlüğünden çok bakım koşullarının zayıflığı, hazır bekleme durumunun kötülüğü ve Büyük Tasfiye nedeniyle zayıf kalan komuta zinciriydi. Kızıl Ordu 1940'ta gelişmiş bir doktrin kabul etmişti ama uygulamaya koymaktan acizdi.
Savaşın eşiğinde Kızıl Ordu birbiriyle çok yakından ilgili iki projeye başlamıştı. Mekanize kuvvetlerini organize etmek ve İspanya İç Savaşı ile Kış Savaşı’ndan çıkarılan derslerle modern tasarımlara başlamak. Bu tasarımların bazıları dünyanın geri kalanındaki tasarımların çok ötesine geçecekti.
Birçok mükemmel tasarım 1940-41 yıllarında üretime giriyordu. Bunların en önemlisi T-34 tankı olacaktı. Asıl olarak BT Serisi Tankların devamı olarak tasarlanan T-34’ler, kalın zırhı, çift kullanımlı ağır topu ile II. Dünya Savaşı’nın ilk yarısının en iyi orta sınıf tankı olmuştur. T-34 sonunda hemen hemen diğer tüm Sovyet tanklarının yerine geçmiştir. Ana tasarım o kadar iyiydi ki, 1945’e kadar daha ağır silahlarla, yeni taretlerle ve diğer değişikliklerle savaş alanında etkisini sürdürdü. Diğer dikkate değer bir tasarım da . Bu tanklar T-34 ile aynı 76,2 mm'lik topu ve aynı V-2 dizel motoru taşıyorlardı. Ama KV’lerin torsion’’-bar süspansiyonu ve T-34’ten daha kalın zırhları vardı. KV’ler yavaştı ve hatları yarma amacıyla kullanılıyordu. KV-2 yakın destek tipi 152 mm'lik howitzer topu ile donatılmıştı. Üretimin bittiği ve çoğunun kullanılmaz hale geldiği 1943’e kadar KV Serisi tanklar Sovyet Ordusu’nun ana ağır tank sınıfıydı. 1944’lerin başında KV’lerin yerine geçen IS-2 122 mm'lik topla donatılmıştı, daha kalın zırhı ve daha iyi hareketliliği vardı. 1941’in yeni piyade destek tankı olan T-50’lerin 45 mm'lik topları vardı ama ‘’torsion’’-bar süspansiyon sistemi ve mükemmel zırhları vardı. Yeni motorun üretiminde karşılaşılan problemler nedeniyle 70 tane üretildikten sonra durduruldu. T-26’nın yerine geçmesi düşünülüyordu. Son olarak hafif keşif görevleri amfibi T-40 ile amfibi olmayan ve daha ucuz olan T-60 tankları tarafından yerine getiriliyordu.
Barbarossa Harekatı (Nazi Almanyası'nın SSCB’yi işgali) sırasında Sovyet tanklarının çoğunluğunu T-26 ve BT Serisi tanklar oluşturuyordu. 900 güvenilmez ilk üretim T-34 ile birlikte birkaç T-40 tankı da ortaya çıkmıştı. 500 kadar da KV-1 ve KV-2 tankı bulunuyordu. İlk üretilen T-34’lerin çoğunluğu kolayca yakalandılar ya da yok edildiler. Bu erken yenilgilerin ana sebepleri koordinasyon eksikliği, iyi yetiştirilmemiş ve kötü lojistik desteğe sahip tank personeli ile genel olarak Kızıl Ordu’nun hazırlıksız olmasıdır. T-34’lerin başka bir zorluğu da yalnızca dört kişilik bir tank personeli olması nedeniyle tank komutanının aynı zamanda nişancıya da yardım etmesiydi. Fransız tank komutanlarında olduğu gibi topu doldurma görevleri olmasa da tankın ana silahı ile atış yapılırken komutanın savaş alanındaki olayları genel olarak iyi takip etmesini engellediği için Alman zırhlılarına taktik bir avantaj sağlamıştır.
1941’de yüksek sayıda T-60 kullanıma alındı ve 1942’de benzer ’ler de bunlara eklendi. Her iki hafif tankta da ‘’torsion’’-bar süspansiyon sistemi, hafif zırh ve küçük kamyon motorları bulunuyordu. Savaş alanındaki yeterlilikleri düşük olsa da basit yapıları nedeniyle üretimde kaldılar. T-60’ta yalnızca 20 mm'lik ve T-70'te de 45 mm'lik top bulunuyordu. Her ikisinde de yalnızca bir adamlık taret olduğundan etkin olacak şekilde personel bulundurulamıyordu. T-70, daha sonraları savaşta çok daha önemli olan tanklarına temel teşkil etmiştir.
T-34’ler o tarihe kadar üretilmiş olan tüm Alman tanklarının modasının geçmesine neden olmuştur. Hatta, en iyi zamanlarında T-34'ler öyle başarılıydı ki her görevde yetkin görüldüğünden IS-2’ler hariç tüm tankların üretimi durdurulmuş ve tüm kaynaklar bu tankların üretimine ayrılmıştır. T-34’ler Almanları Panther ve Tiger gibi yeni ve daha ağır tank tasarımlarına dönmeye zorlamış, bu da Sovyet, Amerikan ve İngiliz tank kuvvetlerinin daha da güçlendirilmesini gerektirmiştir. Belki savaşın gidişatına önemli etkisi bulunan bu daha karmaşık ve pahalı tank üretme kararı Almanların zaten kritik olan tank üretme yeteneklerini zorlayarak, daha az tank üretimine sebep olmuş ve Almanların savaştaki inisiyatifi Müttefik Kuvvetler’e kaptırmasına neden olmuştur.
Savaşın ortalarına doğru eksiklikleri ortaya çıkmaya başladı. Daha iyi olan Alman tanksavar silahlarına karşı dayanaksız olan bu tankların yavaşlıkları ve mekanik güvenilmezlikleri de en büyük engelleriydi. T-34’lerle aynı silahı daha yavaş ve daha pahalı bir gövdede taşıdığı için üretim kısıtlandı ve 1943’te hemen hemen durduruldu.
Savaşın ilerleyen dönemlerindeki hafif tank gereksinimi Amerikan hafif tanklarıyla İngiliz ve Kanada Valentin tanklarıyla giderilmiştir. T-34’ün kendisi için keşif yapması gereken hafif tanklarla hemen hemen aynı hızlara sahip olması, hatta daha hızlı olması nedeniyle Rus hafif tank üretiminde de giderek azaltmaya gidilmiştir.
Daha iyileşen Alman tanklarına karşılık verebilmek için Sovyetler 1943-44 kışında 85 mm'lik top ile donatılan ve savaş sonuna kadar sahip olduğu hız ve hareket üstünlüğünü koruyan T-34-85’lerin üretimine başladılar. Bu tankların özelliği de sonunda üç kişilik tarete sahip olmasıydı. Bu şekilde artık tank komutanı savaş alanını tümüyle izleyebiliyor ve taktik görevlerini yerine getirebiliyordu. Sovyetlerin bir başka karşılığı da 122 mm'lik topla donatılmış IS-2 ağır tankıydı. IS-2’ler ağırlıkları aynı kalmasına rağmen KV’lerden daha üstün bir zırh taşıyordu. Bunu başarmak için tankın arkasındaki zırh azaltılmış ve daha çok isabet alma ihtimali olan ön kısımdaki zırh kalınlığı artırılmıştır. Güçlü silahı ve eğik kalın zırhıyla savaşın en güçlü tankı olduğu tartışılmaktadır.
1945’in ortalarında üretilemeye başlanan IS-3’lerin daha aerodinamik bir görüntüsü ve geniş kâse şeklinde konik taretleri vardı. IS-2’lerden daha kalın zırhı olsa da daha hafifti ve 50 tonun altında kalıyordu. IS-3’lerin zırh tasarımı savaş sonrası tank tasarımlarını büyük oranda etkilemiştir. Ondan etkilenen tanklar şunlardır: Sovyet T-55 ve T-62 tankları, Amerikan M48 Patton tankı ve Batı Alman Leopard tankı.
Sovyet tank üretimi Amerika hariç tüm ülkeleri geride bırakmıştır. Bunu, birkaç tasarım üzerinde katı bir standartlaşma sağlayarak, genellikle küçük değişiklikler yaparak ve tasarım değişikliğine ancak önemli bir gelişme sağlayacakları zaman izin vererek başarmışlardır.
- Sovyet tankı.
- Sovyet T-34-85 tankı.
- Sovyet tankı.
Amerika Birleşik Devletleri
Amerika Birleşik Devletleri II. Dünya Savaşı boyunca diğer ülkelerden daha fazla tank üretmiştir. Amerikan üretimi tanklar sadece ABD Ordusu’nu değil aynı zamanda Fransa (1942’den sonra), Birleşik Krallık ve diğer Müttefik Kuvvetler ordularını da beslemekteydi. SSCB’ye benzer şekilde ABD de birkaç iyi tasarım seçip bunları standartlaştırmıştır. Amerikan tank tasarım ve üretim deneyimlerinin eksikliği göz önüne alındığında bu tasarımların dikkate değer olduğu söylenebilir.
ABD’nin savaşa girmesinden önce Amerikan Ordusu’nda yalnızca birkaç tank bulunuyordu. En önemlileri hafif tank olan M-2 serisi idi. Bu tanklar mekanik olarak çok güvenilirdi ve yüksek hareket kabiliyetine sahipti. Radyal uçak motorlarının kullanılması nedeniyle yüksek bir silüetleri vardı. Yalnızca birkaçı Guadalcanal’da savaşa katıldı. 1941’in M-3 hafif tank serisi, daha kalın zırhlı ve 37 mm'lik silahlarıyla M-2’lerin geliştirilmiş haliydi. 1940'ta üretime giren yeni orta sınıf tank ise M-2A1’di. Bu oldukça zayıf bir tasarımdı. İnce bir zırhı, yüksek bir silüeti, bir 37 mm'lik topu ve yedi adet makineli tüfeği vardı.
1940 yılından başlayarak yeni tank tasarımları hazırlandı. Fransa Seferi orta sınıf tankların önemini göstermişti ve Amerikan Ordusu’nun 75 mm'lik topu olan bir orta sınıf tanka ihtiyacı vardı. Bu, Müttefik Kuvvetler’in savaş süresince en önemli tankı olan M4 Sherman tankı olacaktı.
Savaşta çarpışmalara katılan ilk Amerikan tankları M3 Stuart ve M3 Grant tanklarıydı. M3 Lee tanklarının “Grant” tipleri İngiliz tasarımlı bir tarete ve altı kişilik personele sahipken, “Lee” tiplerinde orijinal taret ve yedi kişilik personel korunmuştu. Bu tankların önemli birçok eksiklikleri vardı ama batıdaki müttefiklerin sahip olduğu en iyi tanklardı ve zamanında Alman karşılıklarından zırh koruması ve ateş gücü konusunda üstündüler. M3 hafif tankları çölde İngiliz kruvazör tankları kadar iyi silahlandırılmıştı ama mekanik açıdan daha güvenilirdi. 37 mm'lik ana topu Alman keşif tanklarının ana silahlarından daha güçlüydü. Bunun sonucunda bu tanklara İngilizler tarafından “Honey” (Tatlım) diye ad takılmıştı. M3’ler ve onlardan geliştirilen hafif tank serisi savaş süresince hizmette kalmıştır. 1943 yılında 37 mm'lik silah, içinde görev yapılması tehlikeli bir tank haline getirmesine rağmen daha iyi bir tankla değiştirilemiyordu. 1943 yılında önerilen ve 57 mm'lik topla donatılmış ve daha iyi zırha sahip olan T7 hafif tankı hiçbir zaman üretime geçmemiştir.
Amerikan M3 Grant tankının ortaya çıkmasıyla İngilizler sonunda Alman tanklarıyla mücadele edebilecek yetenekte bir silaha sahip olan ve kendi 2 ve 6-pounder’larından daha iyi tanksavar silahları çekebilen bir tanka sahip olmuşlardı. İngiliz 6-pounder (57 mm'lik) toplar M3’lerin 75 mm'lik toplarından daha iyi zırh delme yeteneğine sahip olsa da yüksek patlayıcılıkları daha azdı. M3’ler önceden İngiliz tankları tarafından ateş altında tutulmuş Alman tanksavar silahlarına başarıyla saldırabiliyor ve o günkü Alman tanklarıyla yeteri kadar baş edebiliyorlardı.
M3’ler ilk hizmete girdiğinde Alman orta sınıf tanklar karşılık veriyordu ama 75 mm'lik silahların gövdeye takılı olması onları dezavantajlı konuma düşürüyordu. Çepeçevre dönebilen taretin üzerinde 37 mm'lik top da bulunuyordu ama hem taret hem de gövde üzerindeki ana silah tankın boyunun artmasına neden olmuştu. Amerikan 1. Zırhlı Tümeni M3’leri Afrika’da da kullandı. M3’ler önemli sayılmayan ve geçici sayılan bir çözümdü. Kuzey Afrika Harekâtı’ndan sonra Amerikan ve İngiliz Ordusu’ndaki M3’ler yavaş yavaş devreden kalktı. “Yedi kardeşin mezarı” adı takılan bu tanklar Kızıl Ordu’da bir müddet daha kullanımda kaldı.
Savaşın en önemli Amerikan tank tasarımı ise M4 Sherman tankıydı. Bu tanklar Sovyet T-34 tanklarından sonra en çok üretilen tank olmuştu. Aynı zamanda hemen hemen tüm Müttefik Kuvvetler tarafından kullanılan tek tanktı. M4’ler Amerikan, İngiliz, Kanada, Fransız, Polonya ve Çin kuvvetlerinin ana tanklarıydı. İlk hizmete girdiği 1942 yılında Alman Panzer III ve Panzer IV orta sınıf tanklarının eşdeğeri sayılıyorlardı. 1943’ün ortalarından başlayarak SSCB’ne 4.000’in üzerinde tank gönderilmişti. Savaş boyunca M4’ler hemen hemen tüm rakiplerine karşı koyabilecek güçteydiler, ta ki 1943’lerin sonunda Alman Panther ve Tiger tankları Sherman tanklarına güçlü bir tehdit oluşturana dek.
Hatalı Amerikan zırhlı doktrini, 1944-45’lere kadar Sherman’ların zayıf silahlarla donatılmasına neden oldu. Amerikan doktrini tankların ana olarak piyade desteğinde kullanılmsını savunuyordu. Savaşmak için ise hem çekilebilen hem de kendinden tahrikli silahlarla donatılan M10 Wolverine gibi tanksavar sınıfı zırhlılar kullanılıyordu. M10’ların zırhı inceydi ve açık taretli 3 inçlik topuyla savaş ortalarında oldukça kuvvetli bir zırhlıydı.
Teknik olarak Sherman tankları üzerlerindeki 75 ya da 76 mm'lik silahlardan daha güçlü silahları alabilecek konumdaydı. Mükemmel sayılan İngiliz 17-pounder topu İngiliz Sherman tanklarının %25’ine takılarak bu tanklara birçok Alman ikinci nesil tankına karşı koyabilme yeteneği vermiştir. Hâlbuki iyi bir yüksek patlayıcılı mermisi bulunmayan 17-pounder iyi bir genel amaçlı tank silahı değildi. Savaş sonrasında İsrail Ordusu Shermanların üzerine 105 mm'lik bir tanksavar silahı takacaktı. Savaşın sonuna kadar zayıf silah donanımlı Sherman’lar Panther ve Tiger’ların karşısında zor anlar yaşadılar.
Normandiya Harekatı’na gelindiğinde Shermanlar Müttefik Kuvvetler’de değişik işler için de kullanılan bir tank olmuştu. Tıpkı İngilizler tarafından Churchill tankının değişik şekillerde kullanılması gibi. Bazı Shermanlar ‘'Duplex Drive’’ adı verilen sistemle donatılmışlardı ve Sherman DD tankları şişirilmiş lastikler ve indirilebilen perdeler yardımıyla yüzdürülebiliyordu. Bunların yanı sıra bir buldozer kepçesi taşıyan M1 Dozer Blade, büyük bir vinci olan Sherman sahil zırhlı kurtarma aracı (Sherman BARV), taretin üzerine takılmış çoklu füze rampası olan Sherman T34, alev fırlatıcılı POA-CWS-H5, geçici köprü olarak kullanılabilen Sherman Twaby tankı, mayın gürzüne sahip Sherman Crab Mark I tankı ve bunun gibi birçok tank çeşidi bulunuyordu.
ABD aynı zamanda II. Dünya Savaşı’nın en iyi hafif tankı olduğu tartışılan M24 Chaffee tankını da piyade destek görevini üstlenmesi için üretti. M24’lerin torsion-bar süspansiyonları, 75 mm'lik topu ve yüksek hareketlilik yetenekleri vardı. Ergonomik açıdan da bu tank bayağı iyiydi. Ancak M24’ler 1944 Aralık ayına kadar savaşa girmedi ve savaş sonuna kadar ancak birkaç Amerikan tank birliğinde hizmet verebildi. Yine savaşın sonlarına doğru M26 Pershing’ler de hizmete girebildiler. Pershing tankı torsion-bar süspansiyonu olan, mükemmel 90 mm'lik topla donatılmış ağır zırhlı bir tanktı. Yine de M4A3 ile aynı Ford GAA motoruna sahip olduğundan biraz gücü düşüktü. M26 tasarımı o kadar iyi bir tasarımdı ki M60’ların sonuna kadar savaş sonrası tüm Amerikan tank tasarımlarının modelini oluşturdu.
Alman ikinci nesil tankların üstünlüğüne savaşın sonuna kadar karşılık verilemedi ama Almanlar zaten 1943’ten itibaren inisiyatifi kaybetmişlerdi. ABD üretiminin net gücü, Amerikan birleşik silah kuvvetlerinde kullandıkları üstün taktikler ve her seviyedeki Alman hataları Amerikan güçlerinin genellikle üstün gelmesine neden olmuştur. İlginçtir ki, bu gidişat savaşın başında zayıf zırhlı ve silahlı Alman panzerlerinin kendilerinden daha güçlü Fransız, İngiliz ve Rus rakiplerini Blitzkriegin ilk aşamalarında ezip geçmesini sağlayan taktik ve nedenlerle aynıydı.
- ABD M4 Sherman tankı.
- ABD M10 Wolverine tanksavar tankı.
- ABD M24 Chaffee tankı.
Ayrıca bakınız
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Genel bakisII Dunya Savasi sirasinda tanklarin yetenekleri cok artirildi ve gelistirildi Nazi Almanyasi nin ilk tanklari zirh ve ates gucu alanlarinda rakiplerinin bircok tankina nazaran teknolojik olarak daha dusuk seviyedeydi Savasin erken donemlerinde Alman tanklarinin tum rakiplerine taktiksel kullanimlari nedeniyle ustunluk saglamaktaydilar Alman doktrini mobilize piyade birlikleri ile hava desteginden olusan birlesik kuvvetlerin kullanilmasina ve Fransa Seferi operasyonu sirasindaki basarili uygulamasi nedeniyle de Blitzkrieg yildirim harekati taktigine onem vermekteydi Bu doktrin Alman tanklarinin telsiz ile donatilmasini gerektiriyordu bu sayede benzersiz bir sevk ve idare ustunlugune sahip olmuslardi Buna karsin Fransiz hafif tanklari telsiz bulundurmuyordu cunku savas doktrinleri agir ve onceden planlanmis hareketlere uymayi iceriyordu 1940 yili carpismalarinda Fransiz tanklari genel olarak zirh ve ates gucunde Alman tanklarina gore cok ustun olsalar da zayif sevk ve idareleri taktik anlamda bu avantajlarin sonucu etkilemesine engel olmustur I Dunya Savasi nda oldugu gibi etkin tank boyutunun ne olmasi gerektigi konusunda denemeler yapilmistir Agir tanklar arasinda ABD nin 86 tonluk T28 Super Agir Tanki ve Nazi Almanyasi nin 188 tonluk Maus tank denemeleri sayilabilir Bu iki tank da savas alaninda hizmet vermemistir Savas ilerledikce agir tanklara dogru bir egilim ortaya cikti 1939 yilinda tanklarin cogunun zirhi 30 mm veya daha azdi ve 37 47 mm den daha buyuk silah ile donatilmamislardi Orta sinif tanklar ayni yil 20 ton civarindaydilar Halbuki 1945 te tipik bir orta sinif tankinin agirligi 30 40 tonu buluyordu zirh kalinliklari 100 mm nin uzerinde silahlari da 75 85 mm araligindaydi Savasin baslarinda tum ordularda agirlikli olarak bulunan hafif sinif tanklardan cok ozel gorevler disinda tamamen vazgecilmisti Her zaman dusunulen ama onceleri her tankta bulunmayan taretler artik tanklarin vazgecilmez bir parcasi olarak kabul goruyordu Tank toplarinin diger zirhli hedeflere karsi kullanilmasi gerekliligi karsisinda tank topunun olabildigince buyuk ve guclu olmasi ve ates sahasinin tamamini kullanabilmesi yasamsal gerekliliklerden birisi sayiliyordu Ayrica tank topunun taretin uzerine takilmasi tankin belli bir koruma perdesinin ardindan da atis yapabilmesine olanak veriyordu Govdeye takilan silahlar aracin hemen hemen tamaminin dusman atesi altinda kalmasini gerektiriyordu Sovyet T 35 Amerikan M3 Lee Fransiz ve Ingiliz A 9 Cruiser gibi cok taretli ve cok toplu tanklar II Dunya Savasi ilerledikce kullanilmaktan vazgecilen birer tasarim oldular Tank personeli birkac degisik topu ayni anda idare etmekte zorluklar yasiyordu ve cift amacli yeni silahlarin kullanilmasi da coklu silah kullanilmasi gerekliligini ortadan kaldiriyordu Tanklarin cogunlugunda hala govdeye takili bir makineli tufek ile tarete takili bir ya da daha cok makineli tufek piyadeye karsi savunma amaciyla bulunduruluyor Tanklarin sevk ve idaresini buyuk oranda artiran telsizler de bu savas sirasinda tanklarda bulundurulmaya baslandi 1943 yilindan itibaren iki yonlu telsizler artik her tankta mevcuttu Tanklar mayin temizleme ve istihkam gorevleri gibi cok cesitli askeri gorevler icin uyarlanmistir Ozel olarak tasarlanmis tanklar da kullanilmistir Alev silahi kullanan tanklar etkisiz hale gelen tanklari ceken kurtarici tanklar fazladan telsizleriyle komuta tanklari gibi Bu tank cesitlerinin bazilari artik tank diye adlandirilmamakta ama zirhli muharebe araclari olarak yasamaktadirlar Tum baslica gucler ayni zamanda tank avcilari ve saldiri toplari da urettiler Saldiri toplari genellikle taretsiz ve buyuk kalibreli toplar tasiyan zirhli araclardi Taretli araclar taretsiz araclara nazaran daha pahaliya uretiliyorlardi II Dunya Savasi nda gorulen bir egilim de eski hafif tank araclarinin govdeleri uzerine batarya tarzinda daha buyuk silahlar yerlestirerek tank avcilari ya da saldiri toplari yapmak olmustu Ornegin Sovyet T 34 tanklarinin taretine 85 mm lik top takilabilirken kapali batarya seklinde ayni govdeye daha etkili 100 mm lik top takilarak olarak kullanilabiliyordu Ayni sekilde modasi gecmis Panzer II hafif tanki degistirilerek ustu acik kapali batarya seklinde 75 mm lik guclu PAK 40 topu takildi ve Marder II olarak kullanildi Nazi AlmanyasiIII Reich in Panzer kuvvetleri savasin baslarinda cok etkileyici idi Savas planlari iki ana tanki gerektiriyordu orta sinif tank olan Panzer III ve piyade tanki olan Panzer IV Sonuc olarak Polonya ve Fransa nin isgalleri asil olarak daha az gelismis olan Panzer I ve Panzer II hafif tanklariyla birlikte Cekoslovakya dan gelen bazi hafif tanklar kullanilarak yapilmistir Savas ilerledikce daha agir tanklarin uretimi de artirilmistir Ana orta sinif tank olmasi dusunulen Panzer III tankinin topu gelistirilerek yuksek hizli 50 mm lik top takilmisti Bu bile yeterlilik sinirlarini zorluyordu Dolayisiyla basta destek tanki olarak dusunulen Panzer IV de facto ana orta sinifi tanki oldu ve uzun namlulu yuksek hizli 75 mm lik top ile donatildi Tiger II tanki 2500 m den Amerikan yapimi M4 Sherman 1800 m den yine Amerikan yapimi M26 Pershing ve 1200m den Sovyet yapimi IS 2 tanklarini yok edebiliyordu Almanlar bu tanki propaganda icin yogun bicimde kullanmislardir Bu tankin en buyuk sorunu mekanik arizalardi Tanka cephede acil ihtiyac oldugundan yeterince denenmemis ve sorunlari giderilmemistir Ozellikle transmisyon sorunlari bazi tanklarin savasmadan murettebati tarafindan terk edilmesine neden oluyordu Ayrica cok agir olmasindan dolayi bazen tanki hareket ettirmek icin tam gaz verilmesi gerekiyordu Savasin sonununa dogru Almanya daki ham madde sikintisi nedeniyle zirhinin celik kalitesi dusuktu bu da darbe dayanikliligini azaltiyordu Ruslar tarafindan testlerde art arda darbe alan zirhta catlaklar olusmustur Tum bunlara ragmen Tiger II II dunya savasinin en guclu tanklarindandi O kadar gucluydu ki tecrubeli bir murettebat ile 10 adet Amerikan yapimi M4A1 Shermani yok edildigi kayit edilmistir Almanlarin muhabere alanindaki deneyimleri Tiger ve Tiger II Konigstiger gibi daha da agir tank tasarimlarini yapmaya yonlendirdi Alman Panzer III tanki Alman Tiger I tanki Alman Konigstiger tanki savasin en kuvvetli tanki idi Birlesik KrallikBirlesik Krallik 1915 ten beri tank gelisiminde dunya standartlarini koyan ulke olmasina ragmen savas yaklastikca bu liderlik konumunu kaybetmistir Birlesik Krallik Ordusu bir dizi zayif tank tasarimi ve basarisiz bir doktrinle aksak bir sekilde savasa girdi Ingiliz tank kullanimi daha cok klasik suvari gorevleri ve piyade destegiyle kisitli kalmis Alman ve Sovyet taktiklerini olusturan birlesik kuvvetler taktikleri kullanilmamistir Bunlarin sonucu zayif silahlarla donatilan ve mekanik acidan guvenilmez su tanklar olmustur A 9 A 10 ve Crusader kruvazor tanklari Matilda I ve piyade tanklari ve sadece kesif gorevlerinde kullanilan olum tuzagi olan bir seri hafif tank Az da olsa basarili sayilabilecek Ingiliz tank tasarimlariysa sunlardi Valentine Churchill Cromwell ve Comet Valentine tanki kalin zirhli ve guvenilir bir piyade destek tankiydi ve colde basariyla kullanildi Churchill tankinin kalin zirhi ve iyi arazi surus yetenegi vardi Cromwell tanki hemen hemen Amerikan Sherman ya da Alman Pzkw IV tankinin esdegeriydi ancak 1944 ten itibaren az sayida kullanilmaya baslanmistir Comet ise savasin son aylarinda kullanilmaya baslanan mukemmel bir tank tasarimiydi 1942 nin ortalarindan baslayarak Ingiliz tank birliklerinin cogu Amerikan yapimi M3 Stuart hafif tanki M3 Lee tanki ve M4 Sherman tankiyla donatilmisti Savasin hemen oncesinde ve sonrasinda Ingilizler cok sayida prototip tank ve ozel gorevlerde calisacak modifiye tanklar ortaya cikarmislardir Ornegin Churchill AVRE tanki uzerine takili olan 290 mm lik direkt atis havan topuyla binalarin yikilmasi ve engellerin temizlenmesi icin kullaniliyordu UK Valentine tank UK Churchill tanki Cromwell tank Comet tanki Sovyetler BirligiSovyetler Birligi savasa girdiginde ve savas bittiginde dunyadaki tum ulkelerin toplamindan daha fazla tanka sahipti Bu tanklarin cogunun modasinin gecmis oldugu kanisi yaygin bir yanlis anlamadir Aslinda 1941 de hizmet altindaki Sovyet tanklarinin cogu T 26 idi ve 45 mm lik toplarla donatilmis olan bu tanklar normal carpisma menzillerinde cogu Alman tankinin zirhini delebiliyordu Cogunun telsizi vardi ve gelistirmeye acik olmasa da mekanik tasarimi saglamdi ile donatilmis olan BT Serisi Tanklar da ayni 45 mm lik toplarla donatilmislardi ve dunya ustundeki en hareketli tanklardi Her iki tank tipinin de 76 2 mm lik howitzer topuyla donatilmis yakin destek versiyonlari da bulunuyordu Yine de BT serisi tasarim kullanim suresinin sonuna yaklasiyordu Kizil Ordu da ayrica amfibi T 37 ve Fransiz AMR tanklari uzerine tasarlanmis T 38 gibi binlerce hafif kesif tanki da vardi Bu tanklarin kisitli carpisma degerleri olsa da hareketlilikleri cok yuksekti 7 62 mm lik makineli tufeklerle donatilmislardi ve zirhlari kagit inceligindeydi Kizil Ordu da ayrica cogu yonden Alman Pzkw IV tankina esdeger sayilan 400 kadar T 28 orta sinif tanki vardi Halbuki bu tasarim da 1931 yilindan kalmaydi ve emeklilik cagina girmisti Ne ilginctir ki 1930 larin sonunda Sovyetler Birligi nin sahip oldugu tanklarin cogunlugu yabanci tasarimlari temel almis olsa da daha sonralari hizmete aldiklari tanklar savasin en cok ornek alinan tanklari haline gelmislerdi Sovyet tank gucunun 1941 de karsi karsiya kaldigi problemler araclarinin teknik ustunlugunden cok bakim kosullarinin zayifligi hazir bekleme durumunun kotulugu ve Buyuk Tasfiye nedeniyle zayif kalan komuta zinciriydi Kizil Ordu 1940 ta gelismis bir doktrin kabul etmisti ama uygulamaya koymaktan acizdi Savasin esiginde Kizil Ordu birbiriyle cok yakindan ilgili iki projeye baslamisti Mekanize kuvvetlerini organize etmek ve Ispanya Ic Savasi ile Kis Savasi ndan cikarilan derslerle modern tasarimlara baslamak Bu tasarimlarin bazilari dunyanin geri kalanindaki tasarimlarin cok otesine gececekti Bircok mukemmel tasarim 1940 41 yillarinda uretime giriyordu Bunlarin en onemlisi T 34 tanki olacakti Asil olarak BT Serisi Tanklarin devami olarak tasarlanan T 34 ler kalin zirhi cift kullanimli agir topu ile II Dunya Savasi nin ilk yarisinin en iyi orta sinif tanki olmustur T 34 sonunda hemen hemen diger tum Sovyet tanklarinin yerine gecmistir Ana tasarim o kadar iyiydi ki 1945 e kadar daha agir silahlarla yeni taretlerle ve diger degisikliklerle savas alaninda etkisini surdurdu Diger dikkate deger bir tasarim da Bu tanklar T 34 ile ayni 76 2 mm lik topu ve ayni V 2 dizel motoru tasiyorlardi Ama KV lerin torsion bar suspansiyonu ve T 34 ten daha kalin zirhlari vardi KV ler yavasti ve hatlari yarma amaciyla kullaniliyordu KV 2 yakin destek tipi 152 mm lik howitzer topu ile donatilmisti Uretimin bittigi ve cogunun kullanilmaz hale geldigi 1943 e kadar KV Serisi tanklar Sovyet Ordusu nun ana agir tank sinifiydi 1944 lerin basinda KV lerin yerine gecen IS 2 122 mm lik topla donatilmisti daha kalin zirhi ve daha iyi hareketliligi vardi 1941 in yeni piyade destek tanki olan T 50 lerin 45 mm lik toplari vardi ama torsion bar suspansiyon sistemi ve mukemmel zirhlari vardi Yeni motorun uretiminde karsilasilan problemler nedeniyle 70 tane uretildikten sonra durduruldu T 26 nin yerine gecmesi dusunuluyordu Son olarak hafif kesif gorevleri amfibi T 40 ile amfibi olmayan ve daha ucuz olan T 60 tanklari tarafindan yerine getiriliyordu Barbarossa Harekati Nazi Almanyasi nin SSCB yi isgali sirasinda Sovyet tanklarinin cogunlugunu T 26 ve BT Serisi tanklar olusturuyordu 900 guvenilmez ilk uretim T 34 ile birlikte birkac T 40 tanki da ortaya cikmisti 500 kadar da KV 1 ve KV 2 tanki bulunuyordu Ilk uretilen T 34 lerin cogunlugu kolayca yakalandilar ya da yok edildiler Bu erken yenilgilerin ana sebepleri koordinasyon eksikligi iyi yetistirilmemis ve kotu lojistik destege sahip tank personeli ile genel olarak Kizil Ordu nun hazirliksiz olmasidir T 34 lerin baska bir zorlugu da yalnizca dort kisilik bir tank personeli olmasi nedeniyle tank komutaninin ayni zamanda nisanciya da yardim etmesiydi Fransiz tank komutanlarinda oldugu gibi topu doldurma gorevleri olmasa da tankin ana silahi ile atis yapilirken komutanin savas alanindaki olaylari genel olarak iyi takip etmesini engelledigi icin Alman zirhlilarina taktik bir avantaj saglamistir 1941 de yuksek sayida T 60 kullanima alindi ve 1942 de benzer ler de bunlara eklendi Her iki hafif tankta da torsion bar suspansiyon sistemi hafif zirh ve kucuk kamyon motorlari bulunuyordu Savas alanindaki yeterlilikleri dusuk olsa da basit yapilari nedeniyle uretimde kaldilar T 60 ta yalnizca 20 mm lik ve T 70 te de 45 mm lik top bulunuyordu Her ikisinde de yalnizca bir adamlik taret oldugundan etkin olacak sekilde personel bulundurulamiyordu T 70 daha sonralari savasta cok daha onemli olan tanklarina temel teskil etmistir T 34 ler o tarihe kadar uretilmis olan tum Alman tanklarinin modasinin gecmesine neden olmustur Hatta en iyi zamanlarinda T 34 ler oyle basariliydi ki her gorevde yetkin goruldugunden IS 2 ler haric tum tanklarin uretimi durdurulmus ve tum kaynaklar bu tanklarin uretimine ayrilmistir T 34 ler Almanlari Panther ve Tiger gibi yeni ve daha agir tank tasarimlarina donmeye zorlamis bu da Sovyet Amerikan ve Ingiliz tank kuvvetlerinin daha da guclendirilmesini gerektirmistir Belki savasin gidisatina onemli etkisi bulunan bu daha karmasik ve pahali tank uretme karari Almanlarin zaten kritik olan tank uretme yeteneklerini zorlayarak daha az tank uretimine sebep olmus ve Almanlarin savastaki inisiyatifi Muttefik Kuvvetler e kaptirmasina neden olmustur Savasin ortalarina dogru eksiklikleri ortaya cikmaya basladi Daha iyi olan Alman tanksavar silahlarina karsi dayanaksiz olan bu tanklarin yavasliklari ve mekanik guvenilmezlikleri de en buyuk engelleriydi T 34 lerle ayni silahi daha yavas ve daha pahali bir govdede tasidigi icin uretim kisitlandi ve 1943 te hemen hemen durduruldu Savasin ilerleyen donemlerindeki hafif tank gereksinimi Amerikan hafif tanklariyla Ingiliz ve Kanada Valentin tanklariyla giderilmistir T 34 un kendisi icin kesif yapmasi gereken hafif tanklarla hemen hemen ayni hizlara sahip olmasi hatta daha hizli olmasi nedeniyle Rus hafif tank uretiminde de giderek azaltmaya gidilmistir Daha iyilesen Alman tanklarina karsilik verebilmek icin Sovyetler 1943 44 kisinda 85 mm lik top ile donatilan ve savas sonuna kadar sahip oldugu hiz ve hareket ustunlugunu koruyan T 34 85 lerin uretimine basladilar Bu tanklarin ozelligi de sonunda uc kisilik tarete sahip olmasiydi Bu sekilde artik tank komutani savas alanini tumuyle izleyebiliyor ve taktik gorevlerini yerine getirebiliyordu Sovyetlerin bir baska karsiligi da 122 mm lik topla donatilmis IS 2 agir tankiydi IS 2 ler agirliklari ayni kalmasina ragmen KV lerden daha ustun bir zirh tasiyordu Bunu basarmak icin tankin arkasindaki zirh azaltilmis ve daha cok isabet alma ihtimali olan on kisimdaki zirh kalinligi artirilmistir Guclu silahi ve egik kalin zirhiyla savasin en guclu tanki oldugu tartisilmaktadir 1945 in ortalarinda uretilemeye baslanan IS 3 lerin daha aerodinamik bir goruntusu ve genis kase seklinde konik taretleri vardi IS 2 lerden daha kalin zirhi olsa da daha hafifti ve 50 tonun altinda kaliyordu IS 3 lerin zirh tasarimi savas sonrasi tank tasarimlarini buyuk oranda etkilemistir Ondan etkilenen tanklar sunlardir Sovyet T 55 ve T 62 tanklari Amerikan M48 Patton tanki ve Bati Alman Leopard tanki Sovyet tank uretimi Amerika haric tum ulkeleri geride birakmistir Bunu birkac tasarim uzerinde kati bir standartlasma saglayarak genellikle kucuk degisiklikler yaparak ve tasarim degisikligine ancak onemli bir gelisme saglayacaklari zaman izin vererek basarmislardir Sovyet tanki Sovyet T 34 85 tanki Sovyet tanki Amerika Birlesik DevletleriAmerika Birlesik Devletleri II Dunya Savasi boyunca diger ulkelerden daha fazla tank uretmistir Amerikan uretimi tanklar sadece ABD Ordusu nu degil ayni zamanda Fransa 1942 den sonra Birlesik Krallik ve diger Muttefik Kuvvetler ordularini da beslemekteydi SSCB ye benzer sekilde ABD de birkac iyi tasarim secip bunlari standartlastirmistir Amerikan tank tasarim ve uretim deneyimlerinin eksikligi goz onune alindiginda bu tasarimlarin dikkate deger oldugu soylenebilir ABD nin savasa girmesinden once Amerikan Ordusu nda yalnizca birkac tank bulunuyordu En onemlileri hafif tank olan M 2 serisi idi Bu tanklar mekanik olarak cok guvenilirdi ve yuksek hareket kabiliyetine sahipti Radyal ucak motorlarinin kullanilmasi nedeniyle yuksek bir siluetleri vardi Yalnizca birkaci Guadalcanal da savasa katildi 1941 in M 3 hafif tank serisi daha kalin zirhli ve 37 mm lik silahlariyla M 2 lerin gelistirilmis haliydi 1940 ta uretime giren yeni orta sinif tank ise M 2A1 di Bu oldukca zayif bir tasarimdi Ince bir zirhi yuksek bir silueti bir 37 mm lik topu ve yedi adet makineli tufegi vardi 1940 yilindan baslayarak yeni tank tasarimlari hazirlandi Fransa Seferi orta sinif tanklarin onemini gostermisti ve Amerikan Ordusu nun 75 mm lik topu olan bir orta sinif tanka ihtiyaci vardi Bu Muttefik Kuvvetler in savas suresince en onemli tanki olan M4 Sherman tanki olacakti Savasta carpismalara katilan ilk Amerikan tanklari M3 Stuart ve M3 Grant tanklariydi M3 Lee tanklarinin Grant tipleri Ingiliz tasarimli bir tarete ve alti kisilik personele sahipken Lee tiplerinde orijinal taret ve yedi kisilik personel korunmustu Bu tanklarin onemli bircok eksiklikleri vardi ama batidaki muttefiklerin sahip oldugu en iyi tanklardi ve zamaninda Alman karsiliklarindan zirh korumasi ve ates gucu konusunda ustunduler M3 hafif tanklari colde Ingiliz kruvazor tanklari kadar iyi silahlandirilmisti ama mekanik acidan daha guvenilirdi 37 mm lik ana topu Alman kesif tanklarinin ana silahlarindan daha gucluydu Bunun sonucunda bu tanklara Ingilizler tarafindan Honey Tatlim diye ad takilmisti M3 ler ve onlardan gelistirilen hafif tank serisi savas suresince hizmette kalmistir 1943 yilinda 37 mm lik silah icinde gorev yapilmasi tehlikeli bir tank haline getirmesine ragmen daha iyi bir tankla degistirilemiyordu 1943 yilinda onerilen ve 57 mm lik topla donatilmis ve daha iyi zirha sahip olan T7 hafif tanki hicbir zaman uretime gecmemistir Amerikan M3 Grant tankinin ortaya cikmasiyla Ingilizler sonunda Alman tanklariyla mucadele edebilecek yetenekte bir silaha sahip olan ve kendi 2 ve 6 pounder larindan daha iyi tanksavar silahlari cekebilen bir tanka sahip olmuslardi Ingiliz 6 pounder 57 mm lik toplar M3 lerin 75 mm lik toplarindan daha iyi zirh delme yetenegine sahip olsa da yuksek patlayiciliklari daha azdi M3 ler onceden Ingiliz tanklari tarafindan ates altinda tutulmus Alman tanksavar silahlarina basariyla saldirabiliyor ve o gunku Alman tanklariyla yeteri kadar bas edebiliyorlardi M3 ler ilk hizmete girdiginde Alman orta sinif tanklar karsilik veriyordu ama 75 mm lik silahlarin govdeye takili olmasi onlari dezavantajli konuma dusuruyordu Cepecevre donebilen taretin uzerinde 37 mm lik top da bulunuyordu ama hem taret hem de govde uzerindeki ana silah tankin boyunun artmasina neden olmustu Amerikan 1 Zirhli Tumeni M3 leri Afrika da da kullandi M3 ler onemli sayilmayan ve gecici sayilan bir cozumdu Kuzey Afrika Harekati ndan sonra Amerikan ve Ingiliz Ordusu ndaki M3 ler yavas yavas devreden kalkti Yedi kardesin mezari adi takilan bu tanklar Kizil Ordu da bir muddet daha kullanimda kaldi Savasin en onemli Amerikan tank tasarimi ise M4 Sherman tankiydi Bu tanklar Sovyet T 34 tanklarindan sonra en cok uretilen tank olmustu Ayni zamanda hemen hemen tum Muttefik Kuvvetler tarafindan kullanilan tek tankti M4 ler Amerikan Ingiliz Kanada Fransiz Polonya ve Cin kuvvetlerinin ana tanklariydi Ilk hizmete girdigi 1942 yilinda Alman Panzer III ve Panzer IV orta sinif tanklarinin esdegeri sayiliyorlardi 1943 un ortalarindan baslayarak SSCB ne 4 000 in uzerinde tank gonderilmisti Savas boyunca M4 ler hemen hemen tum rakiplerine karsi koyabilecek gucteydiler ta ki 1943 lerin sonunda Alman Panther ve Tiger tanklari Sherman tanklarina guclu bir tehdit olusturana dek Hatali Amerikan zirhli doktrini 1944 45 lere kadar Sherman larin zayif silahlarla donatilmasina neden oldu Amerikan doktrini tanklarin ana olarak piyade desteginde kullanilmsini savunuyordu Savasmak icin ise hem cekilebilen hem de kendinden tahrikli silahlarla donatilan M10 Wolverine gibi tanksavar sinifi zirhlilar kullaniliyordu M10 larin zirhi inceydi ve acik taretli 3 inclik topuyla savas ortalarinda oldukca kuvvetli bir zirhliydi Teknik olarak Sherman tanklari uzerlerindeki 75 ya da 76 mm lik silahlardan daha guclu silahlari alabilecek konumdaydi Mukemmel sayilan Ingiliz 17 pounder topu Ingiliz Sherman tanklarinin 25 ine takilarak bu tanklara bircok Alman ikinci nesil tankina karsi koyabilme yetenegi vermistir Halbuki iyi bir yuksek patlayicili mermisi bulunmayan 17 pounder iyi bir genel amacli tank silahi degildi Savas sonrasinda Israil Ordusu Shermanlarin uzerine 105 mm lik bir tanksavar silahi takacakti Savasin sonuna kadar zayif silah donanimli Sherman lar Panther ve Tiger larin karsisinda zor anlar yasadilar Normandiya Harekati na gelindiginde Shermanlar Muttefik Kuvvetler de degisik isler icin de kullanilan bir tank olmustu Tipki Ingilizler tarafindan Churchill tankinin degisik sekillerde kullanilmasi gibi Bazi Shermanlar Duplex Drive adi verilen sistemle donatilmislardi ve Sherman DD tanklari sisirilmis lastikler ve indirilebilen perdeler yardimiyla yuzdurulebiliyordu Bunlarin yani sira bir buldozer kepcesi tasiyan M1 Dozer Blade buyuk bir vinci olan Sherman sahil zirhli kurtarma araci Sherman BARV taretin uzerine takilmis coklu fuze rampasi olan Sherman T34 alev firlaticili POA CWS H5 gecici kopru olarak kullanilabilen Sherman Twaby tanki mayin gurzune sahip Sherman Crab Mark I tanki ve bunun gibi bircok tank cesidi bulunuyordu ABD ayni zamanda II Dunya Savasi nin en iyi hafif tanki oldugu tartisilan M24 Chaffee tankini da piyade destek gorevini ustlenmesi icin uretti M24 lerin torsion bar suspansiyonlari 75 mm lik topu ve yuksek hareketlilik yetenekleri vardi Ergonomik acidan da bu tank bayagi iyiydi Ancak M24 ler 1944 Aralik ayina kadar savasa girmedi ve savas sonuna kadar ancak birkac Amerikan tank birliginde hizmet verebildi Yine savasin sonlarina dogru M26 Pershing ler de hizmete girebildiler Pershing tanki torsion bar suspansiyonu olan mukemmel 90 mm lik topla donatilmis agir zirhli bir tankti Yine de M4A3 ile ayni Ford GAA motoruna sahip oldugundan biraz gucu dusuktu M26 tasarimi o kadar iyi bir tasarimdi ki M60 larin sonuna kadar savas sonrasi tum Amerikan tank tasarimlarinin modelini olusturdu Alman ikinci nesil tanklarin ustunlugune savasin sonuna kadar karsilik verilemedi ama Almanlar zaten 1943 ten itibaren inisiyatifi kaybetmislerdi ABD uretiminin net gucu Amerikan birlesik silah kuvvetlerinde kullandiklari ustun taktikler ve her seviyedeki Alman hatalari Amerikan guclerinin genellikle ustun gelmesine neden olmustur Ilginctir ki bu gidisat savasin basinda zayif zirhli ve silahli Alman panzerlerinin kendilerinden daha guclu Fransiz Ingiliz ve Rus rakiplerini Blitzkriegin ilk asamalarinda ezip gecmesini saglayan taktik ve nedenlerle ayniydi ABD M4 Sherman tanki ABD M10 Wolverine tanksavar tanki ABD M24 Chaffee tanki Ayrica bakinizTank Turk Silahli Kuvvetlerinde Zirhli Birlikler II Dunya Savasi Zirhli Arac Listesi