Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Karbondioksit, kovalent bağlı bir karbon ve iki oksijen atomundan oluşan moleküle sahip, normal koşullarda gaz hâlinde bulunan bileşiğin adıdır. Renk ve kokusu yoktur. Kimyasal formülü CO2 şeklinde olup molekül ağırlığı 44,009 g/mol'dür. Karbon içeren besin maddelerinin metabolize edilmesi sonucu meydana gelen bir son üründür. Küresel ısınmada önemli bir pay sahibidir. Yerden yansıyan güneş ışınlarının atmosferden çıkma oranını azaltır.
 | |||
| |||
| Adlandırmalar | |||
|---|---|---|---|
karbon dioksit | |||
Diğer adlar
| |||
| Tanımlayıcılar | |||
| |||
3D model (JSmol) |
| ||
| 3DMet |
| ||
| 1900390 | |||
| ChEBI |
| ||
| ChEMBL |
| ||
| ChemSpider |
| ||
| ECHA InfoCard | 100.004.271 | ||
| EC Numarası |
| ||
| E numaraları | E290 ((koruyucular)) | ||
| 989 | |||
| KEGG |
| ||
| MeSH | Carbon+dioxide | ||
PubChem CID |
| ||
| RTECS numarası |
| ||
| UNII |
| ||
| UN numarası | 1013 (gaz), 1845 (katı) | ||
CompTox Bilgi Panosu (EPA) |
| ||
| |||
| |||
| Özellikler | |||
| Kimyasal formül | CO2 | ||
| Molekül kütlesi | 44,01 g mol−1 | ||
| Görünüm | renksiz gaz | ||
| Koku |
| ||
| Yoğunluk |
| ||
| 304.128(15) K (30.978(15) °C), 7.3773(30) MPa (72.808(30) atm) | |||
| Çözünürlük (su içinde) | 1.45 g/L, 25 °C (77 °F), 100 kPa (0,99 atm) | ||
| Buhar basıncı | 5.7292(30) MPa, 56.54(30) atm (20 °C (293.15 K)) | ||
| Asitlik (pKa) | 6.35, 10.33 | ||
| −20.5·10−6 cm3/mol | |||
| Isı iletkenliği | 0.01662 W·m−1·K−1 (300 K (27 °C; 80,6 °F)) | ||
| Kırınım dizimi (nD) | 1.00045 | ||
| Akmazlık |
| ||
| Dipol momenti | 0 D | ||
| Yapı | |||
| Trigonal | |||
| Termokimya | |||
Isı sığası (C) | 37.135 J/(K·mol) | ||
Standart molar entropi (S⦵298) | 214 J·mol−1·K−1 | ||
Standart formasyon entalpisi (ΔfH⦵298) | −393.5 kJ·mol−1 | ||
| Farmakoloji | |||
| (WHO) | |||
| Tehlikeler | |||
| NFPA 704 (yangın karosu) | | ||
| Öldürücü doz veya konsantrasyon (LD, LC): | |||
LCLo ((yayınlanan en düşük)) | 90,000 ppm (162,000 mg/m3)(human, 5 min) | ||
| NIOSH ABD maruz kalma limitleri: | |||
| PEL (izin verilen) | TWA 5000 ppm (9000 mg/m3) | ||
| REL (tavsiye edilen) | TWA 5000 ppm (9000 mg/m3), ST 30,000 ppm (54,000 mg/m3) | ||
| IDLH (anında tehlike) | 40,000 ppm (72,000 mg/m3) | ||
| Güvenlik bilgi formu (SDS) | Sigma-Aldrich | ||
| Benzeyen bileşikler | |||
Diğer anyonlar | |||
Diğer katyonlar | |||
Benzeyen bileşikler | |||
| Aksi belirtilmediği sürece madde verileri, Standart sıcaklık ve basınç koşullarında belirtilir (25 °C [77 °F], 100 kPa). | |||
Solunumdaki yeri açısından hayati önem arz eder. Oksijen akciğerlere üst hava yollarını geçerek gelir ve alveolde hemoglobin ile taşınarak alveole getirilmiş olan karbondioksit ile yer değiştirir. Daha sonra karbondioksit oksijenin takip ettiği yolla dışarıya verilir. Bitkiler gündüz CO2 alır, O2 verirler. Gece ise O2 alır, CO2 verirler.
CO2 hâlinde volkanik bölgelerden çıkan gazlarda, suda çözünmüş olarak ise maden suyunda bulunur. Şehir ve dağlık bölgelerde değişmek üzere atmosfer havasında ortalama %0,03-0,04 nispetinde, egzozlarda ise %13 nispetinde bulunur.
Laboratuvarda CO2, kızdırılmış kok kömürü üzerinden hava geçirilerek elde edilir. CO2 kanda belli seviyelerde bulunur ve vücudumuzun tampon sistemlerinden birini meydana getirir. Kanda artması hâlinde asidoz, azalması hâlinde ise alkaloz meydana gelir. Bu durumlar dolaylı olarak hidrojen iyonu konsantrasyonunu etkilemesi ile meydana getirir. Atardamar kanında CO2 basıncı 120 mm Hg'ye varırsa; baş ağrısı, , , , konfüzyon, hatta koma görülebilir.
Karbonik asit
Karbondioksitin su ile kimyasal reaksiyonu sonucu meydana gelen zayıf bir asittir: (CO2 + H2O → H2CO3). Gazoz ve soda yapımında kullanılır. Karbonik asit basınç altında şişelere konur, bir kısmı çözünür, bir kısmı ise sıvının üzerinde kalır. Kapak açılınca kaynama sesi vererek dışarı çıkar. Çözünmüş kısım ise gazoza ve sodaya tat verir.
Karbondioksit yangın söndürme aracında da kullanılır. Bugün birçok yerde bulunması mecburi olan bu araçların aslını basınçla doldurulmuş CO2 meydana getirir. Kafi miktarda CO2 bulunan yerde yanma olayı devam edemez. Çelik tüplerde 50 Atmosfer basınç altında CO2 saklanır. Tüp içinde basınç sebebiyle sıvı halde bulunur. Musluğu açıldığında CO2 hızla buharlaşır ve yanmakta olan cismin üzerini örter, hava ile temasını keser. Böylece yanma olayı durur.
Kuru buz
Kuru buz (veya karbondioksit karı), katı karbondioksittir. Katı sudan çok daha yoğundur ve donma noktası da çok daha düşüktür. Gaz sıkıştırılarak dışarı ısı vermesi sağlanır ve bu ısı kondansatörler yardımıyla depolanır. Daha sonra birden basınç düşürülünce, madde, alması gereken ısıyı geri alamaz ve buz halinde kalır.
Oda koşullarında (~1 atm) kuru buzda katı-gaz faz geçişi, süblimleşme olur. Adının kuru buz olmasının sebebi de budur. Kuru buz, ılık veya sıcak suya konulursa, havada sisli bir ortam meydana getirir. Bunun sebebi, kuru buzun süblimleşirken ortamdaki ısıyı almasıdır. Bu, hava içerisinde bulunan su moleküllerini soğutur ve sonuçta ağır hareket eden yoğun bir sis bulutu ortaya çıkar. Aynı şey, sıvı azot için de geçerlidir.
Kuru buz elde etmek için yapılması gereken ilk iş, CO2 gazını sıvı hale dönüştürmektir. Bunun için de yüksek basınç ve düşük sıcaklık gerekir. Bir tüp içinde sıvı halde bulunan CO2, tüp eğilerek dışarı döküldüğünde gürültü ile etrafa dağılır ve sıvı halden gaz haline geçer. Bu değişim için gerekli enerjinin tamamını dışarıdan alamaz (olay çok hızlı cereyan eder) ve bir miktarını kendi içinden alır. Böylece gaz halindeki CO2 kendini soğutarak donar. Buna karbondioksit karı denir. Bu olaydan faydalanılarak istenildiği anda -80 °C'lik soğuk ortam elde edilebilir. bu karın asetonla karıştırılmasıyla meydana getirilen özel termoslardır. Bu termosların dışarıyla ısı alış verişi olmadığından -80 °C'lik ortam elde edilmiş olur. CO2 karına elle dokunulduğunda yanma acısı verir ve fazla bekletildiğinde ise deriye yapışır.
Kaynakça
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;AirProductsMSDSisimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: ) - ^ Touloukian YS, Liley PE, Saxena SC (1970). "Thermophysical properties of matter - the TPRC data series". Thermal Conductivity - Nonmetallic Liquids and Gases. Cilt 3. Data book.
- ^ a b Span R, Wagner W (1 Kasım 1996). "A New Equation of State for Carbon Dioxide Covering the Fluid Region from the Triple‐Point Temperature to 1100 K at Pressures up to 800 MPa". Journal of Physical and Chemical Reference Data. 25 (6). s. 1519. Bibcode:1996JPCRD..25.1509S. doi:10.1063/1.555991.
- ^ Schäfer M, Richter M, Span R (2015). "Measurements of the viscosity of carbon dioxide at temperatures from (253.15 to 473.15) K with pressures up to 1.2 MPa". The Journal of Chemical Thermodynamics. Cilt 89. ss. 7-15. doi:10.1016/j.jct.2015.04.015.
- ^ a b c NIOSH Pocket Guide to Chemical Hazards. "#0103". National Institute for Occupational Safety and Health (NIOSH).
- ^ "Carbon dioxide". Immediately Dangerous to Life or Health Concentrations (IDLH). Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Enstitüsü (NIOSH).
- ^ "Safety Data Sheet – Carbon Dioxide Gas – version 0.03 11/11" (PDF). AirGas.com. 12 Şubat 2018. 4 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 4 Ağustos 2018.
- ^ (PDF). . s. 9. 29 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2018.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Karbondioksit kovalent bagli bir karbon ve iki oksijen atomundan olusan molekule sahip normal kosullarda gaz halinde bulunan bilesigin adidir Renk ve kokusu yoktur Kimyasal formulu CO2 seklinde olup molekul agirligi 44 009 g mol dur Karbon iceren besin maddelerinin metabolize edilmesi sonucu meydana gelen bir son urundur Kuresel isinmada onemli bir pay sahibidir Yerden yansiyan gunes isinlarinin atmosferden cikma oranini azaltir Karbondioksit Ball and stick model of carbon dioxide Space filling model of carbon dioxideAdlandirmalarIUPAC adikarbon dioksitDiger adlarkarbonik asit gazikarbonik anhidritkarbonik oksitkarbon IV dioksitmetandionR 744 sogutucu kati faz TanimlayicilarCAS numarasi 124 38 9 3D model JSmol Etkilesimli goruntuEtkilesimli goruntu3DMet B01131Beilstein Referansi 1900390ChEBI CHEBI 16526 ChEMBL ChEMBL1231871 ChemSpider 274 ECHA InfoCard 100 004 271EC Numarasi 204 696 9E numaralari E290 koruyucular Gmelin Referansi 989KEGG D00004 MeSH Carbon dioxidePubChem CID 280RTECS numarasi FF6400000UNII 142M471B3J UN numarasi 1013 gaz 1845 kati CompTox Bilgi Panosu EPA DTXSID4027028InChI InChI 1S CO2 c2 1 3 Key CURLTUGMZLYLDI UHFFFAOYSA N InChI 1 CO2 c2 1 3Key CURLTUGMZLYLDI UHFFFAOYAOSMILES O C OC O OOzelliklerKimyasal formul CO2Molekul kutlesi 44 01 g mol 1Gorunum renksiz gazKoku dusuk konsantrasyonlarda kokusuzyuksek konsantrasyonlarda keskin ve asidikYogunluk 1562 kg m3 1 atm 100 kPa ve 785 C 1 381 F de kati 1101 kg m3 sivi 37 C 35 F 1 977 kg m3 gaz 1 atm 100 kPa and 0 C 32 F Sublimlesme kosullari 304 128 15 K 30 978 15 C 7 3773 30 MPa 72 808 30 atm Cozunurluk su icinde 1 45 g L 25 C 77 F 100 kPa 0 99 atm Buhar basinci 5 7292 30 MPa 56 54 30 atm 20 C 293 15 K Asitlik pKa 6 35 10 33Manyetik alinganlik x 20 5 10 6 cm3 molIsi iletkenligi 0 01662 W m 1 K 1 300 K 27 C 80 6 F Kirinim dizimi nD 1 00045Akmazlik 14 90 mPa s at 25 C 298 K 70 mPa s at 785 C 512 K Dipol momenti 0 DYapiKristal yapi TrigonalMolekuler geometriTermokimyaIsi sigasi C 37 135 J K mol Standart molar entropi S 298 214 J mol 1 K 1Standart formasyon entalpisi DfH 298 393 5 kJ mol 1FarmakolojiATC kodu WHO TehlikelerNFPA 704 yangin karosu 200SAOldurucu doz veya konsantrasyon LD LC LCLo yayinlanan en dusuk 90 000 ppm 162 000 mg m3 human 5 min NIOSH ABD maruz kalma limitleri PEL izin verilen TWA 5000 ppm 9000 mg m3 REL tavsiye edilen TWA 5000 ppm 9000 mg m3 ST 30 000 ppm 54 000 mg m3 IDLH aninda tehlike 40 000 ppm 72 000 mg m3 Guvenlik bilgi formu SDS Sigma AldrichBenzeyen bilesiklerDiger anyonlar karbon disulfurDiger katyonlar kursun dioksitBenzeyen karbon oksitler karbon monoksitBenzeyen bilesikler karbonik asitAksi belirtilmedigi surece madde verileri Standart sicaklik ve basinc kosullarinda belirtilir 25 C 77 F 100 kPa Bilgi kutusu kaynaklari Solunumdaki yeri acisindan hayati onem arz eder Oksijen akcigerlere ust hava yollarini gecerek gelir ve alveolde hemoglobin ile tasinarak alveole getirilmis olan karbondioksit ile yer degistirir Daha sonra karbondioksit oksijenin takip ettigi yolla disariya verilir Bitkiler gunduz CO2 alir O2 verirler Gece ise O2 alir CO2 verirler CO2 halinde volkanik bolgelerden cikan gazlarda suda cozunmus olarak ise maden suyunda bulunur Sehir ve daglik bolgelerde degismek uzere atmosfer havasinda ortalama 0 03 0 04 nispetinde egzozlarda ise 13 nispetinde bulunur Laboratuvarda CO2 kizdirilmis kok komuru uzerinden hava gecirilerek elde edilir CO2 kanda belli seviyelerde bulunur ve vucudumuzun tampon sistemlerinden birini meydana getirir Kanda artmasi halinde asidoz azalmasi halinde ise alkaloz meydana gelir Bu durumlar dolayli olarak hidrojen iyonu konsantrasyonunu etkilemesi ile meydana getirir Atardamar kaninda CO2 basinci 120 mm Hg ye varirsa bas agrisi konfuzyon hatta koma gorulebilir Karbonik asitKarbondioksitin su ile kimyasal reaksiyonu sonucu meydana gelen zayif bir asittir CO2 H2O H2CO3 Gazoz ve soda yapiminda kullanilir Karbonik asit basinc altinda siselere konur bir kismi cozunur bir kismi ise sivinin uzerinde kalir Kapak acilinca kaynama sesi vererek disari cikar Cozunmus kisim ise gazoza ve sodaya tat verir Karbondioksit yangin sondurme aracinda da kullanilir Bugun bircok yerde bulunmasi mecburi olan bu araclarin aslini basincla doldurulmus CO2 meydana getirir Kafi miktarda CO2 bulunan yerde yanma olayi devam edemez Celik tuplerde 50 Atmosfer basinc altinda CO2 saklanir Tup icinde basinc sebebiyle sivi halde bulunur Muslugu acildiginda CO2 hizla buharlasir ve yanmakta olan cismin uzerini orter hava ile temasini keser Boylece yanma olayi durur Kuru buzKuru buz veya karbondioksit kari kati karbondioksittir Kati sudan cok daha yogundur ve donma noktasi da cok daha dusuktur Gaz sikistirilarak disari isi vermesi saglanir ve bu isi kondansatorler yardimiyla depolanir Daha sonra birden basinc dusurulunce madde almasi gereken isiyi geri alamaz ve buz halinde kalir Oda kosullarinda 1 atm kuru buzda kati gaz faz gecisi sublimlesme olur Adinin kuru buz olmasinin sebebi de budur Kuru buz ilik veya sicak suya konulursa havada sisli bir ortam meydana getirir Bunun sebebi kuru buzun sublimlesirken ortamdaki isiyi almasidir Bu hava icerisinde bulunan su molekullerini sogutur ve sonucta agir hareket eden yogun bir sis bulutu ortaya cikar Ayni sey sivi azot icin de gecerlidir Kuru buz elde etmek icin yapilmasi gereken ilk is CO2 gazini sivi hale donusturmektir Bunun icin de yuksek basinc ve dusuk sicaklik gerekir Bir tup icinde sivi halde bulunan CO2 tup egilerek disari dokuldugunde gurultu ile etrafa dagilir ve sivi halden gaz haline gecer Bu degisim icin gerekli enerjinin tamamini disaridan alamaz olay cok hizli cereyan eder ve bir miktarini kendi icinden alir Boylece gaz halindeki CO2 kendini sogutarak donar Buna karbondioksit kari denir Bu olaydan faydalanilarak istenildigi anda 80 C lik soguk ortam elde edilebilir bu karin asetonla karistirilmasiyla meydana getirilen ozel termoslardir Bu termoslarin disariyla isi alis verisi olmadigindan 80 C lik ortam elde edilmis olur CO2 karina elle dokunuldugunda yanma acisi verir ve fazla bekletildiginde ise deriye yapisir Kaynakca Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi AirProductsMSDS isimli refler icin metin saglanmadi Bkz Kaynak gosterme Touloukian YS Liley PE Saxena SC 1970 Thermophysical properties of matter the TPRC data series Thermal Conductivity Nonmetallic Liquids and Gases Cilt 3 Data book a b Span R Wagner W 1 Kasim 1996 A New Equation of State for Carbon Dioxide Covering the Fluid Region from the Triple Point Temperature to 1100 K at Pressures up to 800 MPa Journal of Physical and Chemical Reference Data 25 6 s 1519 Bibcode 1996JPCRD 25 1509S doi 10 1063 1 555991 Schafer M Richter M Span R 2015 Measurements of the viscosity of carbon dioxide at temperatures from 253 15 to 473 15 K with pressures up to 1 2 MPa The Journal of Chemical Thermodynamics Cilt 89 ss 7 15 doi 10 1016 j jct 2015 04 015 a b c NIOSH Pocket Guide to Chemical Hazards 0103 National Institute for Occupational Safety and Health NIOSH Carbon dioxide Immediately Dangerous to Life or Health Concentrations IDLH Ulusal Is Sagligi ve Guvenligi Enstitusu NIOSH Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link Safety Data Sheet Carbon Dioxide Gas version 0 03 11 11 PDF AirGas com 12 Subat 2018 4 Agustos 2018 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 4 Agustos 2018 PDF s 9 29 Temmuz 2018 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 26 Temmuz 2018