Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Çin, dünyanın en eski ve sürekli öğreti ve felsefi geleneklerinin beşiği olmuştur. Çin'de batıdaki anlamıyla bire bir örtüşen bir din anlayışı hiç olmamıştır. Milattan önce 6. yüzyıldan itibaren görülmeye başlayan düşünce okulları kendi içinde özgün olarak sürekli gelişmiştir. Bu yüzden Çin'de inanç sistemleri olarak Çin kültürünü tarihi boyunca şekillendiren Konfüçyüsçülük, Taoizm ve çok sonradan gelen Budizm düşünce okulları sıralanır. Bu iç içe geçmiş düşünce okulları kendi aralarında kökten farklı bir evren anlayışı taşımazlar ancak klasik anlamıyla batıda ortaya çıkan Musevilik, Hristiyanlık ve Müslümanlık dinlerinden kökten ayrıdırlar. Bu düşünce okulları öncesinde de Çin'in hem toplayıcı ve avcı şamanik toplumlarında hem de yerleşik tarım toplumları döneminde kainatın doğuşuyla ilgili anlatılan masal ve efsanelerde evrenin; klasik dinlerde olduğu gibi bir yaratıcı tarafından yaratılmasından çok her şeye hamile olan ve hiçbir şeyin henüz bir biçimi olmadığı karanlık bulamaç bir şeyden doğduğu inançları yer bulmaktadır. Bu bulamaç, karanlık hiçbir nesnenin henüz şekil almadığı ama her şeye hamile olunan bu hale masallarda Hundun, düşünce okullarında Dao denmektedir. Dao'dan yani somut ve soyut olan her şey doğar, yin ve yang değişim ilkeleriyle her şey biçim alır ve dönüşür. Günümüzde Kuantum Kuramı'nın kozmogoni görüşleri Çin'de ortaya çıkan bu evren anlayışına daha yakın durmaktadır. Gök uzayı, yer ise yıldızlar, gezegenler gibi yoğun her şeyi temsil etmektedir. Dao düşünce okulunda Gök ve Yerin ham doğası yani kendiliğindenlik hali olan (自然)'a uyması çabasız çabayı uygulaması en uygun yönetim olarak anlatılırken, Konfüçyüsçü okullara göre ise Gök ve Yer ilişkisi hiyerarşik ele alınır, erdem ve görevlere önem verilir, dolayısıyla devletin yönetimi ve halk ile ilişkisi buna uymalıdır anlayışı hakim olmuştur. Çin imparatorları, özellikle okuluna göre Gök gibi olmalıydılar ve bu yüzden "Göğün Vekaleti"ni (Tianming) talep edip Çin efsanevi ve geleneksel pratiklerine katılırlardı. Yaygın inanç sistemi bu şekilde kendini gösterirken sonraki yüz yıllarda Batıda ortaya çıkan dinler Çin'de yayılmak istemiş olsa da halk arasında bu inanç sistemleri çok rağbet görmemiştir. Ancak günümüzde sayıları fazla olmasa da Çin'de Hristiyanlık ve müslümanlık da yaşamaktadır. 1949 Mao Zedong devriminden beri Çin, bir ateist ve Marksist kurum olan Çin Komünist Partisi tarafından yönetilmektedir. Bu dönemde bilimsel bir zemini olmayan hiçbir görüşe izin verilmedi. Dini hareketler ve kurumlar önce hükûmet kontrolü altına alındı, sonra Kültür Devrimi (1966-1976) sırasında baskıya uğradı. Devrimin yumuşama döneminde geleneksel öğretiler ve sonradan gelen dini örgütlere haklar verilmeye başlanmıştır. Hükûmet henüz beş tane öğreti ve dini resmen tanımaktadır: Budizm, Taoizm, İslam, Protestanlık ve Katoliklik (burada ancak zorla Çin Katolik Kilisesi ile Roma Katolik Kilisesi arasında bir ayrım uygulanmaktadır). 21. yüzyılın başında kurumsal idarelerde Konfüçyüsçülük ve Çin halk gelenekleri giderek daha fazla tanınma kazanmaktadır.
Çin'de Din (2020)
Çin'deki en yaygın inanç ve pratik sistemini oluşturan halk dini veya popüler din, en azından Shang ve Zhou hanedanlarından beri evrimleşmiş ve kendisini toplumsal şartlara göre uyarlamıştır. Bu dönem boyunca ortaya çıktı. Bu esasen simgeleyen şen (神) karakterine bağlılık vadetmekten oluşur. Bu tanrılar ve ölümsüzler, ya doğal çevreye ait ilahlardan ya da insan grupları, nezaket kavramları ve kültür kahramanlarıyla özdeşleştirilen atasal ilkelerden oluşur. Bu figürlerin birçoğu Çin mitolojisi ve tarihinde yer almıştır. Konfüçyüs felsefesi ve dini pratikleri daha sonraki Zhou döneminde gelişti; Taocu kurumsallaşmış dinler ise Han Hanedanı tarafından geliştirildi. Kısa zaman sonra Budist pratikler ve kurumlar ortaya çıktı ve çeşitli ve yerel kültler yayıldı. Matsu (denizlerin tanrıçası), Çin ırkının progenitörü olarak anılan Sarı İmparator, Guan Yu (savaş ve iş tanrısı), (refah ve zenginlik tanrısı) ve Pan Gu, yaygınlaşmış kültlerin bazı örneklerini oluşturur. Bununla birlikte Çin, Konfüçyüs döneminde başlayan hümanist ve seküler düşüncenin evi olarak sık sık düşünülmektedir. Çin Budizmi 1. yüzyıl (Han Hanedanı)dan beri gelişmiş, aborjin dini kökten etkilemiş ve günümüz Çin'de büyük bir etkiye sahiptir.
21. yüzyılın başında yapılan ulusal anketler, Han Çinlilerin %80'inin (yani yüz milyonlarca insanın) bir çeşit Çin halk diniyle Taoizmi izlemektedir; %10-16'si Budist; %3-4'ü Hristiyan; ve %1-2'si Müslüman. Halk din mezhepleri nüfusun %2-3'ünden %13'üne kadar oluşturur; Konfüçyüsçülük ise dini bir öztanımlama olarak entelektüeller tarafından benimsenir. Ek olarak, etnik azınlık grupları arasında farklı dinler izlenmekte; ör. Tibetliler arasında Tibet Budizmi, Hui ve Uygur halkları arasında ise İslam yaygındır. Çin'de Hristiyanlığın tarihi 7. yüzyıla kadar uzanır, ancak 16. yüzyılda tarafından yeniden getirilmesine kadar kökleşmedi.Taiping Ayaklanması (1849-1861)'nın Protestan öğretilerden esinlenmiş olmasına rağmen 19. yüzyıl ilk başta yalnızca az sayıda kavim buldu, fakat 20. yüzyılda Hristiyan toplulukları çoğalmaya başladı. Komünist yönetimi altında yabancı misyonerler ülkeden sürüldü, kiliselerin çoğu kapatıldı ve Hristiyanlara ait okullar, hastaneler ve yetimhaneler ele geçirildi. Kültür Devrimi boyunca çok sayıda rahip hapse atıldı. 1970'lerin sonlarının ardından Hristiyanlar, bazı dini özgürlüklerini geri kazanmaya başladı.
Görseller
Etnik azınlıkların yerli dinleri
Çin'de Han Çinlileri haricindeki birçok etnik grup, kendisine özgü yerli din uygulamaktadır. Çin Hükûmeti, etnik azınlıkların yerli dinlerini bu azınklıkların kültürlerinin ve kimliklerinin temelleri olarak görür ve bunları koruma altına alır.
Aşağıda listelenmiş dinlerin çoğu Çince Pinyin isimleriyle yazılmıştır. Putonghua'da "jiào" (教) ismi "din" veya "öğreti" anlamına gelir.
Benzhujiao
(本主教 Běnzhǔjiào, "efendilerin dini"), Yünnan eyaletinin bir etnik grubu olan Bai halkının yerli dinidir. Ngel zex ( "[kaynak] efendileri", Çincede 本主 "běnzhǔ")'i tapınmaktan ibarettir. Bunlar, Bai ulusunun yerel tanrıları ve tanrılaştırılmış atalarıdır. Benzhujiao, Han Çinlilerin dini inançlarına çok benzer.
Bimojiao
(毕摩教 Bìmójiào), Yünnan'de Han Çinlilerden sonraki en büyük etnik grubu teşkil eden Yi halkının yerli dinidir. Bu inanç, üç çeşit dinî uzman tarafından temsil edilir: bimo (毕摩, "dinsel tören uzmanı", "rahip"), sunyi (erkek şamanlar) ve monyi (kadın şamanlar).
Bimo ile şamanları ayırt ettiren unsur, kendi yetkilerini kazandıkları yöntemdir. Her ikisi "insanlık ile ilahi arasındaki aracılar" olarak görülse de şamanlar, hastalık veya hayal görme yoluyla yer alan bir "manevi ilham" geçirdikten sonra kendi rolünü kazanır; nadir istisnaların haricinde hep erkek olanbimolar ise geleneksel okumayı ve yazmayı öğrenmiş, teolojik ve törensel kutsal yazıların geleneklerini devam ettirmekle sorumlu ve ancak sıkı bir eğitim süreci geçirdikten sonra rollerini kazanırlar.
1980'lerden beri Bimojiao, hem popüler hem de alimane seviyelerde yeni bir canlandırma geçirmiştir; günümüzde bimolar, Yi yüksek kültürünü yaratmak, muhafaza etmek ve yaymakla sorumlu olan "entelektüel sınıf" olarak kutlanır. 1990'lardan beri Bimojiao, Bimo Kültürü Araştırma Merkezi'nin 1996 yılında 'nde kurulmasıyla başlayan bir kurumsallaşma da geçirmiştir. Özellikle bimo soylarıyla doğrudan bağlantısı olan ailerden gelen yerel yetkiler, merkezin kuruluşuna büyük oranda destek sağladı. Bu zamandan beri Bimojiao uygulamalarına yönelik büyük tapınaklar ve tören kompleksleri kuruldu.
Bön
"Bön" (Tibetçe: བོན་; Çince: 苯教 Běnjiào) Budizm öncesi Tibet'in halk dininin Budizm sonrasında ortaya çıkmış ismidir. Budizm, 7. ve 8. yüzyıllarda Tibet'e yayılmaya başladı, "Bön" ismi ise Budist tarihyazımında Tibetlilerin Budizm öncesindeki yerli dinlerine atfen kullanıldı. "Bön", özgün olarak, Tibet yerli dinini uygulayan şamanların unvanıydı. Bu sözcük, Naşi halkındaki dong ba veya Moğol ve diğer Sibirya halklarındaki bö gibi Tibetlilerle ilişkisi olmuş diğer halkların halk dinlerindeki rahiplerle bir benzetme olarak ortaya çıkmıştır. Bonpo ("Bön dinine inananlar"), bön kelimesinin "gerçek" veya "hakikat" anlamına geldiğine inanır.
Bön'ün manevi kaynağı, mitolojik şahıs Tönpa (tönpa = öğretmen)'dir. Onuncu yüzyılın sonundan beri, o dönemde "Bön" olarak bilinen din, bir manastır yapısı ve bir Bön Derlemesi () gibi Tibet Budizmi'nden esinlenmiş unsurlar benimsemeye başladı. Ayrıca Çinli bilge Konfüçyüs, Bön dininde kutsal bir kral ve sihirin ve kehanetin uzmanı olarak tapınır.
Dongbajiao
(東巴教 Dōngbajiào, "doğu Ba'ların dini"), Naşi halkının ana dinidir. "Dongba" ("doğu ba'lar"), Naşi halkının kültürü, edebiyatı ve uzmanlardır. İlk olarak Tibet Bön dininin ( "Ba") uzmanları olarak ortaya çıktılar; Budizmin Tibet'teki hakim din olduğu ve Bön dininin baskıya uğradığı zamanlarda bu uzmanlar, Naşiler ve diğer doğu halklarının yaşadığı bölgelere kovuldu ve bu halkların arasına yerleşmiştir.
Dongbajiao, Bön uzmanlarının getirdiği inançların daha eski yerli Naşi inançların bir araya birleşmesiyle ortaya çıktı. Dongbajiao'nun mensupları, Shi-lo-mi-wu adında bir gök şamanına inanır; bunun, Tibetlilerin inandığı Shenrab Miwo'yla aynı olduğu düşünülür. Doğaya ve oluşuma taparlar; bu unsurlar da birçok çeşitli tanrılar ve ruhlar, kitonik Shu ruhları (ejderha-yılan kimera yaratıkların cismiyle temsil edilen toprak ruhları) ve atalarda somutlaşır.
Mançu halk dini
, Tunguz halklarından biri olan Mançu halkının uyguladığı etnik dindir. Batılı alimler, Tunguzca şaman ("bilgili adam") kelimesinden türeyen "şaman" kelimesini bu tür uygulamalara atfen kullanmasıyla, Mançuların bu dini inançları "Mançu şamanizmi" (满族萨满教 Mǎnzú sàmǎnjiào) olarak da nitelendirilmiştir.
Mançu halk dini, tüm hayatın ve yaratılışın her şeye kadir ve her yerde bulunan evrensel kaynağı olan Apka Enduri ("Cennet Tanrısı") tanrısının inanıldığı panteistik bir sistemdir. Tanrılar (enduri), doğanın her yönüne hayat verir, bu tanrıları tapınmanın da iyilik, sağlık ve refah getirdiğine inanılmaktadır. Bu tanrıların birçoğu, Mançuların eski atalarıdır ve bu atalarla aynı soy ismini paylaşan insanların aynı tanrı tarafından yaratıldığına inanılır.
Miao halk dini
Çin'deki Miao (Hmong) halkının çoğu muhafaza etmiştir. Bu, Çin dininden büyük oranda etkilenmiş panteistik bir dindir; örneğin, potansiyel olarak var olan tanrılar alemi ile canlıların yaşadığı tezahür edilmiş dünyan oluşan tamamlayıcı ikiliği temsil eden yeeb ceeb ile yaj ceeb kavramını Çin diniyle paylaşmaktadır.
Miao halkı Saub olarak bilinen yüce ve evrensel bir tanrıya inanır. Bir deus otiosus olarak nitelendirilebilen Saub, gerçek alemi yaratmış ve bunu kendi şeklinde gelişmeye bırakmıştır, fakat ihtiyaç duyulduğunda yardımı istenilebilir. Siv Yis isimli bir insana tedavi güçleri vermiş ve bu insanı Miao halkının ilk şamanı yapmış. Siv Yis öldükten sonra cennete yükselmiş, fakat kendi törensel araçlarını geride bırakmıştır; bu araçlar sonradan şaman sınıfının araçları hâline gelmiş. Bu şamanlar, Siv Yis'i örnek olarak alır ve tanrıların varlığıyla aşılandıkları zaman Siv Yis'in kimliğini benimserler.
Çeşitli tanrılar (dab veya neeb; bunların ikincisi, şamanların iletişimde bulunduğu tanrıları kasteder) Dünya'ya hayat verir. Bunların arasındaki en fazla tapınan tanrılar "Ejderha Kralı" ismiyle bilinen su tanrısı (Zaj Laug), "Gök Gürültüsü Tanrısı" (Xob), hayat ve ölüm tanrıları (Ntxwj Nyug ile Nyuj Vaj Tuam Teem), "Bayan Güneş" (Nkauj Hnub), "Bay Ay" (Nraug Hli) ve çeşitli tanrılaştırılmış insan atalarıdır.
Moğol şamanizmi
(Çincede 蒙古族萨满教 Ménggǔzú sàmǎnjiào), "Tengercilik" olarak da bilinir (腾格里教 Ténggélǐjiào), ağırlıklı olarak İç Moğolistan bölgesinde yaşayan Çin Moğollarının yerli ve ana dinidir.
Tengri'ye (tanrılar) ve özellikle en yüce Tenger (Cennet, Cennet Tanrısı, Tanrı) olan Kormosta Tengri'ye tapmak, bu inancın merkezindedir. Moğol halk dininde Cengiz Han'ın Tenger'in en önemli somutlaşması olduğu düşünülür. Moğol tanrılarına tapan topluluklar, kehanetin aracıları olan şamanların önderliği altında bu tanrılara taparlar. Erkek şamanlara böge, kadın şamanlara ise iduğan denir.
Ovolar (Çincede 敖包 áobāo), yığma tepe şeklinde, Moğollar ve bunlara yakın etnik grupların kullandığı kurban sunaklarıdır. Her ovo bir tanrıyı temsil eder; cennet tanrılarına, dağ tanrılarına, diğer doğa tanrılarına ve insan soylarının tanrılarına adanmış ovolar vardır.
Ata tanrılarına tapmak için dikilmiş ovolar, geniş bir ailenin veya aynı soy ismini paylaşan akrabaların özel ovoları olabilir. Bunun dışında, spesifik köyler, sancaklar ve aymaklara özel ovolar vardır (örneğin, bir köyün tanrısına adanmış bir ovo). Kurban edilmiş hayvanlar, tütsü çubukları ve libasyonlar hepsi ovolara kurban olarak sunulur.
1980'lerden beri, İç Moğolistan'da böge, Cengiz Han kültü ve ovo kültleri gibi Moğol halk dinine ait unsurlar eşi görülmemiş şekilde gelişmiş ve yeni tapınaklar dikilmiştir (bu tapınakların çoğu ayrıca yurt şeklinde yapılır). İç Moğolistan'daki Han Çinlileri, bölgedeki geleneksel Moğol manevi mirasına kolayca asimile olmuştur. Han Çinlileri de Cengiz Han'ın ruhunun Yuan Hanedanı'nın kurucu ilkesi olduğunu iddia ederek Cengiz Han kültünü Moğollarla paylaşmaktadır.
Qiang halk dini
Qiang halkının çoğu yerli bir izler. Bu panteistik dinde Qiang halkının progenitörleri dahil olmak üzere doğa ve insan işleriyle ilgili çeşitli tanrılara tapılır. Kutsal ritüellerde tanrıların gücüyle aşılanmış olduğu inanılan beyaz taşlara tapınır. Qianglar, Mubyasei (Cennet Tanrısı) olarak bilinen bir yüce tanrıya inanırlar; bu, Çin kültüründeki Tian kavramıyla ilgilidir ve Qianglar tarafından açık şekilde Taoizm'den kaynaklanan Yeşim İmparator ile özdeşleştirilir.
Dinî törenler ve ritüeller, Çincede duāngōng olarak bilinen rahiplerin rehberliğinde yer alır. Duāngōng, yıllarca bir öğretmenin eğitimini tamamladıktan sonra konumlarını kazanan şamanlardır. Duāngōng, Qiang teolojisi, tarihi ve mitolojisinin koruyucularıdır. Bunlar ayrıca 18 yaşındaki erkekler için düzenlenen reşit olma töreninde rehberlik yaparlar. "Dağın üstünde oturmak" olarak bilinen bu törende reşit olacak olan erkeğin bütün aile üyeleri bir dağın üstüne gider ve burada bir koyun veya ineği kurban eder ve üç tane selvi ağacı diker.
Geleneksel olarak ay takviminin 6. ayının 24. gününde yer alan Qiang Yeni Yılı ve ay takviminin 2. ve 6. ayları arasında düzenlenen Dağ Kurbanı Bayramı, Qiang halkının en önemli bayramlarıdır. Qiang Yeni Yılı bayramında Cennet Tanrısı'na, Dağ Kurbanı Bayramı'nda ise dağ tanrılarına tapınır.
Yao halk dini
Guangşi, Hunan ve komşu eyaletlerde yaşayan Yao halkı, 13. yüzyıldan beri Taoizm ile derin şekilde bütünleşmiş (Çincede 道教化 Dàojiàohuà, "Taoizmleşme") bir halk dinini izler, bu da sık sık "Yao Taoizmi" olarak tanımlanır. Yaolar, Çince Taoist teolojik literatürüne kültürün temeli olarak saygınlık atfeder.
Yao dininin Taoizm ile bu kadar derin bir şekilde özdeşleştirilmesininin nedeni, Yao toplumunda her erkeğin bir Taocu olarak yetişkinliğe kabul edilmesidir. Bu yüzden Yao Taoizmi, sadece bir rahip sınıfını değil, toplumun tümünü tanımlayan ortak bir dindir. Bu, çoğunlukla sakerdotal düzenlerin bir koleksiyonu olarak geliştirilen Çin Taoizmiyle tezat oluşturur. Yaoların mitolojik atası olduğu düşünülen Panhu da Yaolardaki ortak halk kimliği duygusunun bir temelini oluşturur.
Zhuang halk dini
, Çin'deki en büyük etnik azınlığı teşkil eden ve ağırlıklı olarak Guangşi eyaletinde yaşayan Zhuang halkının çoğu tarafından uygulanan dindir.Politeist-monistik ve şamanistik dindir; dinin merkezinde de Bulutuo olarak bilinen ve Zhuang halkının ilk atası olduğu inanılan yaratıcı tanrıya tapınır. Zhuang inançları ve mitolojisi, "Bulutuo Destanı" olarak bilinen yazılarda derlenir.
Zhuang dini Taoizm ile yakından ilişkilidir. Ayrıca Çinli alimler, tören ayinlerini yürüten tören uzmanının tipine göre Zhuang dinini farklı kategorilere ayırır: "Shigongjiao" (师公教 Shīgōngjiào, "Zhuang halkının atasının dini" olarak çevrilebilir), "Mojiao" (摩教 Mójiào), "Daogongjiao" (道公教 Dàogōngjiào) ve şamanizm (巫教 wūjiào). Zhuangların bir akraba halkı olan Buyeiler de Zhuangların inançlarına benzeyen ve aynı "Shigongjiao" ismini taşıyan inançlar uygulamaktadır.
"Shigongjiao", shīgōng (师公) tören uzmanlarının yönettiği pratikleri içerir. "Shīgōng ismi, "ecdadî ata" veya "öğretim ustası" olarak çevrilebilir ve hem evrenin ilkesine (Tanrı) hem de bu ilkeyi temsil edebilen adamlara atfen kullanılır. Shīgōng uzmanları maskeli dans yapar ve Tang, Ge ve Zhou generallerinden oluşan "Üç İlkel Ata"'ya taparlar. "Mojiao", Zhuang karakterleriyle yazılmış metinleri okuyabilen ve kalemle aktarabilen tören uzmanları olan mógōng (摩公)'un yönettiği pratikleri içerir. Mógōng uzmanları, Tanrı Bulutuo ve Tanrıça Muliujia'ya yönelik ibadetlere rehberlik yapar. "Daogongjiao", Zhuang halkından Taocuların Taoist doktrin ve törenlere uyarınca uyguladığı yerli dinî pratiklerdir. Zhuang şamanizmi, maddi ile manevi alemler arasında doğrudan iletişim sağlayan aracıların pratiklerini kapsar; kadın şamanlar momoed, erkek şamanlarsa gemoed olarak bilinir.
1980'ler ve 1990'lardan beri Zhuang halk dininde bir yeniden canlanma yer almıştır; bu da iki farklı yöne gitmiştir. Birincisi, şamanların önderliği altında, yerel tanrılar ve atalara adanmış kültlerin tabandan yeniden canlanmasıdır; ikincisi ise Zhuang halkından hükûmet memurları ve entelektüellerin Mojiao için yürüttükleri standartlaşma süreciyle halk dininin kurumsal seviyede desteklenmesidir.
Ayrıca bakınız
Wikimedia Commons'ta Religion in China ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
Kaynakça
Dipnot
- ^ Sarı İmparator (Huangdi 黄帝), sık sık hem Çin halkının hem de Çin medeniyetinin atası olarak gösterilir. Çin geleneksel dininde yaratılışın merkezi olan axis mundi ()yi cisimleştirir ve kainat kaynağıyla (天 Tiān) özdeşleştirilir.
Atıflar
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 16 Nisan 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Nisan 2023.
- ^ Dumortier, Brigitte (2002). Atlas des religions : croyances, pratiques et territoires. Paris: Editions Autrement. s. 34. ISBN .
- ^ Gao, Wende (1995). Chinese Dictionary of Minorities' History. Jilin Education Press.
- ^ Yin, Haishan (1991). Chinese Minorities' Arts Dictionary (Çince). Pekin: National Publishing House.
- ^ Teiser 1996.
- ^ Bays 2012, s. 7-15, 18-21.
- ^ Bays 2012, s. 48-52 ff.
- ^ Geoffrey Blainey. A Short History of Christianity. Viking, 2011. s. 508
- ^ Geoffrey Blainey. A Short History of Christianity. Viking, 2011. s. 531
- ^ Geoffrey Blainey. A Short History of Christianity. Viking, 2011. s. 532
- ^ Fowler, Jeanine D. (2005). An Introduction to the Philosophy and Religion of Taoism: Pathways to Immortality. Sussex Academic Press. ISBN . 22 Kasım 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Mayıs 2020. ss. 200–201
- ^ Yang & Lang 2011, ss. 181–194
- ^ a b c Kraef 2014, ss. 146–147
- ^ a b Kraef 2014, ss. 148
- ^ Kraef 2014, ss. 149
- ^ Kraef 2014, ss. 150
- ^ Kraef 2014, ss. 158–159
- ^ Kraef 2014, ss. 158
- ^ a b Kraef 2014, ss. 164
- ^ a b c d (2013). "Bon". Kitagawa, Joseph (Ed.). The Religious Traditions of Asia: Religion, History, and Culture [Asya'nın Dinî Gelenekleri: Din, Tarih ve Kültür] (İngilizce). Routledge. ss. 217-218. ISBN .
- ^ a b c (2013). "The Bon Religion of Tibet". Tuttle, Gray; Schaeffer, Kurtis R. (Ed.). The Tibetan History Reader [Tibet Tarihi Okuma Kitabı] (İngilizce). Columbia University Press. ISBN .
- ^ Ermakov, Dmitry (2008). Bø and Bön: Ancient Shamanic Traditions of Siberia and Tibet in Their Relation to the Teachings of a Central Asian Buddha [Bö ile Bön: Siberya ile Tibet'teki Antik Şaman Geleneklerinin bir Orta Asya Buda'sının Öğretileriyle İlişkisi]. Vajra Publications. ISBN .
- ^ Tucci, Giuseppe (2012). Religions of Tibet [Tibet'in Dinleri]. Routledge. s. 272. ISBN .
- ^ Lin, Shen-yu (2005). [Konfüçyüs'ün Tibetlilerin Arasındaki İmajı] (PDF). Revue d'Etudes Tibetaines, 12. ss. 105-129. 13 Eylül 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2020.
- ^ a b Jackson 1979, ss. 63
- ^ Jackson 1979, ss. 86
- ^ Elliott 2001, ss. 235
- ^ Shirokogorov, Sergeĭ Mikhaĭlovich (1929). Social Organization of the Northern Tungus [Kuzey Tunguzların Toplumsal Organizasyonu]. Garland. s. 204. ISBN . 11 Haziran 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Haziran 2020.
- ^ Elliott 2001, ss. 236
- ^ Ma, Xisha; Meng, Huiying (2011). Popular Religion and Shamanism [Popüler Din ve Şamanizm]. Religious Studies in Contemporary China Collection. 1. Brill. s. 381. ISBN . 12 Haziran 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Haziran 2020.
- ^ Tapp 1989, ss. 59
- ^ Tapp 1989, ss. 60
- ^ Tapp 1989, ss. 60–61
- ^ Tapp 1989, ss. 60–62
- ^ Stausberg, Michael (2010). Religion and Tourism: Crossroads, Destinations and Encounters [Din ve Turizm: Kavşak, Destinasyon ve Karşılaşmalar] (İngilizce). Routledge. s. 162. ISBN .
- ^ Man 2004, ss. 402–404
- ^ a b Li, Xing (2006). Festivals of China's Ethnic Minorities [Çin'deki Etnik Azınlıkların Festivalleri]. China Intercontinental Press. ss. 58-59. ISBN .
- ^ . qianguo.gov.cn. 24 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. "Arşivlenmiş kopya" 成吉思汗祠. gsqab.com. 12 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Haziran 2020.
- ^ Goossaert & Palmer 2011, s. 369
- ^ Man 2004, ss. 23
- ^ a b c LaPolla & Huang 2003, ss. 14
- ^ Wang 2002, ss. 140–144
- ^ LaPolla & Huang 2003, ss. 14–15
- ^ Alberts, Eli (2006). A History of Daoism and the Yao People of South China [Güney Çin'de Daoizm ve Yao Halkı Tarihi] (İngilizce). Cambria Press. s. 1–3. ISBN .
- ^ Litzinger 2000, ss. 290
- ^ Litzinger 2000, ss. 48–49
- ^ Kao 2014
- ^ Kao 2014, ss. 108
- ^ a b Kao 2014, ss. 116
- ^ Kao 2014, ss. 116–117
- ^ a b c Kao 2014, ss. 117
Literatür
- Bays, Daniel H. (2012). A New History of Christianity in China (İngilizce). Chichester, West Sussex; Malden, MA: Wiley-Blackwell. ISBN .
- Elliott, Mark C. (2001). The Manchu Way: The Eight Banners and Ethnic Identity in Late Imperial China [Mançu Yolu: İmparatorluk Çini'nin Sonunda Sekiz Sancak ve Etnik Kimlik]. Religious Studies in Contemporary China Collection (İngilizce). 1. Stanford University Press. ISBN . 1 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Haziran 2020.
- Goossaert, Vincent; Palmer, David (2011). The Religious Question in Modern China [Modern Çin'de Din Sorunu] (İngilizce). University of Chicago Press. ISBN . 29 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Haziran 2020.
- Jackson, Anthony (1979). Na-khi Religion: An Analytical Appraisal of the Na-khi Ritual Texts [Naşi Dini: Naşi Törensel Yazılarının Analitik Değerlendirmesi] (İngilizce). Walter de Gruyter. ISBN .
- Kao, Yaning (2014). "Religious Revival among the Zhuang People in China: Practising "Superstition" and Standardizing a Zhuang Religion" [Çin'deki Zhuang Halkı arasındaki Dini Canlanma: "Hurafe" Uygulamaları ve bir Zhuang Dininin Standartlaşması]. Journal of Current Chinese Affairs (İngilizce). 43 (2). ss. 107-144. ISSN 2353-7795. ISSN 1868-4874 (çevrimiçi sürüm), ISSN 1868-1026 (basılmış sürüm).
- Kraef, Olivia (2014). "Of Canons and Commodities: The Cultural Predicaments of Nuosu-Yi "Bimo Culture"". Journal of Current Chinese Affairs (İngilizce). 43 (2). ss. 145-179. doi:10.1177/186810261404300209.
- LaPolla, Randy; Huang, Chenglong (2003). A Grammar of Qiang: With Annotated Texts and Glossary [Açıklamalı Metinli ve Sözlüklü Qiang Grameri] (İngilizce). Walter de Gruyter. ISBN . Chapter 1.3.6 "Religion"3 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
- Litzinger, Ralph A. (2000). Other Chinas: The Yao and the Politics of National Belonging [Diğer Çinler: Yao ve Ulusal Aidiyet] (İngilizce). Duke University Press. ISBN .
- Man, John (2004). Genghis Khan: Life, Death and Resurrection [Cengiz Han: Hayatı, Ölümü ve Dirilişi] (İngilizce). Londra: Bantam Press. ISBN .
- Teiser, Stephen F. (1996), "The Spirits of Chinese Religion", Donald S. Lopez Jr. (Ed.), (PDF) (İngilizce), Princeton, NJ: Princeton University Press, 24 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi, erişim tarihi: 7 Ocak 2017. Özeti buradan okunabilir: The Chinese Cosmos: Basic Concepts10 Mayıs 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce).
- Tapp, Nicholas (1989). [Hmong Dini]. Asian Folklore Studies (İngilizce). Cilt 48. ss. 59-94. doi:10.2307/1178534. JSTOR 1178534. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2020.
- Wang, Mingke (2002). "Searching for Qiang Culture in the First Half of the Twentieth Century" [20. Yüyzılın İlk Yarısındaki Qiang Kültürünü Aramak]. Inner Asia (İngilizce). 4 (1–2). White Horse Press for the Mongolia and Inner Asia Studies Unit, University of Cambridge. ss. 134-148.
- Yang, Fenggang; Lang, Graeme (2012). Social Scientific Studies of Religion in China (İngilizce). Brill. ISBN .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Cin dunyanin en eski ve surekli ogreti ve felsefi geleneklerinin besigi olmustur Cin de batidaki anlamiyla bire bir ortusen bir din anlayisi hic olmamistir Milattan once 6 yuzyildan itibaren gorulmeye baslayan dusunce okullari kendi icinde ozgun olarak surekli gelismistir Bu yuzden Cin de inanc sistemleri olarak Cin kulturunu tarihi boyunca sekillendiren Konfucyusculuk Taoizm ve cok sonradan gelen Budizm dusunce okullari siralanir Bu ic ice gecmis dusunce okullari kendi aralarinda kokten farkli bir evren anlayisi tasimazlar ancak klasik anlamiyla batida ortaya cikan Musevilik Hristiyanlik ve Muslumanlik dinlerinden kokten ayridirlar Bu dusunce okullari oncesinde de Cin in hem toplayici ve avci samanik toplumlarinda hem de yerlesik tarim toplumlari doneminde kainatin dogusuyla ilgili anlatilan masal ve efsanelerde evrenin klasik dinlerde oldugu gibi bir yaratici tarafindan yaratilmasindan cok her seye hamile olan ve hicbir seyin henuz bir bicimi olmadigi karanlik bulamac bir seyden dogdugu inanclari yer bulmaktadir Bu bulamac karanlik hicbir nesnenin henuz sekil almadigi ama her seye hamile olunan bu hale masallarda Hundun dusunce okullarinda Dao denmektedir Dao dan yani somut ve soyut olan her sey dogar yin ve yang degisim ilkeleriyle her sey bicim alir ve donusur Gunumuzde Kuantum Kurami nin kozmogoni gorusleri Cin de ortaya cikan bu evren anlayisina daha yakin durmaktadir Gok uzayi yer ise yildizlar gezegenler gibi yogun her seyi temsil etmektedir Dao dusunce okulunda Gok ve Yerin ham dogasi yani kendiligindenlik hali olan en 自然 a uymasi cabasiz cabayi uygulamasi en uygun yonetim olarak anlatilirken Konfucyuscu okullara gore ise Gok ve Yer iliskisi hiyerarsik ele alinir erdem ve gorevlere onem verilir dolayisiyla devletin yonetimi ve halk ile iliskisi buna uymalidir anlayisi hakim olmustur Cin imparatorlari ozellikle okuluna gore Gok gibi olmaliydilar ve bu yuzden Gogun Vekaleti ni Tianming talep edip Cin efsanevi ve geleneksel pratiklerine katilirlardi Yaygin inanc sistemi bu sekilde kendini gosterirken sonraki yuz yillarda Batida ortaya cikan dinler Cin de yayilmak istemis olsa da halk arasinda bu inanc sistemleri cok ragbet gormemistir Ancak gunumuzde sayilari fazla olmasa da Cin de Hristiyanlik ve muslumanlik da yasamaktadir 1949 Mao Zedong devriminden beri Cin bir ateist ve Marksist kurum olan Cin Komunist Partisi tarafindan yonetilmektedir Bu donemde bilimsel bir zemini olmayan hicbir goruse izin verilmedi Dini hareketler ve kurumlar once hukumet kontrolu altina alindi sonra Kultur Devrimi 1966 1976 sirasinda baskiya ugradi Devrimin yumusama doneminde geleneksel ogretiler ve sonradan gelen dini orgutlere haklar verilmeye baslanmistir Hukumet henuz bes tane ogreti ve dini resmen tanimaktadir Budizm Taoizm Islam Protestanlik ve Katoliklik burada ancak zorla Cin Katolik Kilisesi ile Roma Katolik Kilisesi arasinda bir ayrim uygulanmaktadir 21 yuzyilin basinda kurumsal idarelerde Konfucyusculuk ve Cin halk gelenekleri giderek daha fazla taninma kazanmaktadir Cin de Din 2020 Dinsiz 52 Cin geleneksel dini 22 Budizm 18 Hristiyanlik 5 Islam 2 Diger 1 en Konfucyusculugu Taoizmi ve Budizmi temsil eden uc adamin birlikte gulmesini betimleyen 12 yuzyil Song Hanedani na dayanan boyali resim Cin deki dinlerin cografi dagilimi Cin geleneksel dini ve Konfucyusculuk Taoizm ve Cin Budizmi ne mensup gruplar Budizm genel Islam Etnik azinliklarin mensup oldugu yerli dinler Tunguz ve etkilenmistir inanci yaygin Cin deki en yaygin inanc ve pratik sistemini olusturan halk dini veya populer din en azindan Shang ve Zhou hanedanlarindan beri evrimlesmis ve kendisini toplumsal sartlara gore uyarlamistir Bu donem boyunca en ortaya cikti Bu esasen en simgeleyen sen 神 karakterine baglilik vadetmekten olusur Bu tanrilar ve olumsuzler ya dogal cevreye ait ilahlardan ya da insan gruplari nezaket kavramlari ve kultur kahramanlariyla ozdeslestirilen atasal ilkelerden olusur Bu figurlerin bircogu Cin mitolojisi ve tarihinde yer almistir Konfucyus felsefesi ve dini pratikleri daha sonraki Zhou doneminde gelisti Taocu kurumsallasmis dinler ise Han Hanedani tarafindan gelistirildi Kisa zaman sonra Budist pratikler ve kurumlar ortaya cikti ve cesitli en ve yerel kultler yayildi Matsu denizlerin tanricasi Cin irkinin progenitoru olarak anilan Sari Imparator Guan Yu savas ve is tanrisi en refah ve zenginlik tanrisi ve Pan Gu yayginlasmis kultlerin bazi orneklerini olusturur Bununla birlikte Cin Konfucyus doneminde baslayan humanist ve sekuler dusuncenin evi olarak sik sik dusunulmektedir Cin Budizmi 1 yuzyil Han Hanedani dan beri gelismis aborjin dini kokten etkilemis ve gunumuz Cin de buyuk bir etkiye sahiptir 21 yuzyilin basinda yapilan ulusal anketler Han Cinlilerin 80 inin yani yuz milyonlarca insanin bir cesit Cin halk diniyle Taoizmi izlemektedir 10 16 si Budist 3 4 u Hristiyan ve 1 2 si Musluman Halk din mezhepleri nufusun 2 3 unden 13 une kadar olusturur Konfucyusculuk ise dini bir oztanimlama olarak entelektueller tarafindan benimsenir Ek olarak etnik azinlik gruplari arasinda farkli dinler izlenmekte or Tibetliler arasinda Tibet Budizmi Hui ve Uygur halklari arasinda ise Islam yaygindir Cin de Hristiyanligin tarihi 7 yuzyila kadar uzanir ancak 16 yuzyilda en tarafindan yeniden getirilmesine kadar koklesmedi Taiping Ayaklanmasi 1849 1861 nin Protestan ogretilerden esinlenmis olmasina ragmen 19 yuzyil en ilk basta yalnizca az sayida kavim buldu fakat 20 yuzyilda Hristiyan topluluklari cogalmaya basladi Komunist yonetimi altinda yabanci misyonerler ulkeden suruldu kiliselerin cogu kapatildi ve Hristiyanlara ait okullar hastaneler ve yetimhaneler ele gecirildi Kultur Devrimi boyunca cok sayida rahip hapse atildi 1970 lerin sonlarinin ardindan Hristiyanlar bazi dini ozgurluklerini geri kazanmaya basladi GorsellerSincan Urumci ye bagli Mitung Bucagi ndaki Buyuk Buda Tapinagi Dunya nin en yuksek heykellerinin bircogu Cin de bulunur ve bunlar cogunlukla ilahlari ve budalari tasvir eder Sensi Yan an a bagli nde Sari Imparator un adina kurulan Liaoning Chaoyang daki Guandi Tapinagi en hem Cin hem de Mancu en en karakterize edilir en gibi Konfucyuscu dini hareketler yaygindir en mensup Taoistler Sanghay Ak Bulut Tapinagi nda duzenlenen bir toren sirasinda boyun egerken Taoizm yerel dini geleneklerin yaninda Cin dininin cerceveleri olarak islev goren felsefe ve toren emirleridir Sicuan Garze ya bagli ndeki en 1980 lerde kurulan akademi 10 da biri Han Cinlisi olan 40 000 uye sayisiyla Dunya nin en buyuk manastir kurulusudur Hebi ye bagli ndeki Sekiz Sembol Sehri Henan da Weixin Kilisesi nin merkezidir en 21 yuzyilda Cin dini ve felsefesini yeniden canlandirma hareketidir Kansu Linxia sehrinde Sufi usta Yu Baba adina dikilmis bir en 拱北 turbe Etnik azinliklarin yerli dinleriCin de Han Cinlileri haricindeki bircok etnik grup kendisine ozgu yerli din uygulamaktadir Cin Hukumeti etnik azinliklarin yerli dinlerini bu azinkliklarin kulturlerinin ve kimliklerinin temelleri olarak gorur ve bunlari koruma altina alir Asagida listelenmis dinlerin cogu Cince Pinyin isimleriyle yazilmistir Putonghua da jiao 教 ismi din veya ogreti anlamina gelir Benzhujiao Yunnan Dali sehrine bagli Jinsuo Adasi nda bir Benzhu tapinaginda Bailere ozgu bir ikonografik tarzla gosterilmis Uc Yildiz Tanrisi en 本主教 Benzhǔjiao efendilerin dini Yunnan eyaletinin bir etnik grubu olan Bai halkinin yerli dinidir Ngel zex en kaynak efendileri Cincede 本主 benzhǔ i tapinmaktan ibarettir Bunlar Bai ulusunun yerel tanrilari ve tanrilastirilmis atalaridir Benzhujiao Han Cinlilerin dini inanclarina cok benzer Bimojiao en 毕摩教 Bimojiao Yunnan de Han Cinlilerden sonraki en buyuk etnik grubu teskil eden Yi halkinin yerli dinidir Bu inanc uc cesit dini uzman tarafindan temsil edilir bimo 毕摩 dinsel toren uzmani rahip sunyi erkek samanlar ve monyi kadin samanlar Bimo ile samanlari ayirt ettiren unsur kendi yetkilerini kazandiklari yontemdir Her ikisi insanlik ile ilahi arasindaki aracilar olarak gorulse de samanlar hastalik veya hayal gorme yoluyla yer alan bir manevi ilham gecirdikten sonra kendi rolunu kazanir nadir istisnalarin haricinde hep erkek olanbimolar ise geleneksel en okumayi ve yazmayi ogrenmis teolojik ve torensel kutsal yazilarin geleneklerini devam ettirmekle sorumlu ve ancak siki bir egitim sureci gecirdikten sonra rollerini kazanirlar 1980 lerden beri Bimojiao hem populer hem de alimane seviyelerde yeni bir canlandirma gecirmistir gunumuzde bimolar Yi yuksek kulturunu yaratmak muhafaza etmek ve yaymakla sorumlu olan entelektuel sinif olarak kutlanir 1990 lardan beri Bimojiao Bimo Kulturu Arastirma Merkezi nin 1996 yilinda nde kurulmasiyla baslayan bir kurumsallasma da gecirmistir Ozellikle bimo soylariyla dogrudan baglantisi olan ailerden gelen yerel yetkiler merkezin kurulusuna buyuk oranda destek sagladi Bu zamandan beri Bimojiao uygulamalarina yonelik buyuk tapinaklar ve toren kompleksleri kuruldu Bon Sicuan daki Narshi Gompa Bonpo manastiri Bon Tibetce བ ན Cince 苯教 Benjiao Budizm oncesi Tibet in halk dininin Budizm sonrasinda ortaya cikmis ismidir Budizm 7 ve 8 yuzyillarda Tibet e yayilmaya basladi Bon ismi ise Budist tarihyaziminda Tibetlilerin Budizm oncesindeki yerli dinlerine atfen kullanildi Bon ozgun olarak Tibet yerli dinini uygulayan samanlarin unvaniydi Bu sozcuk Nasi halkindaki dong ba veya Mogol ve diger Sibirya halklarindaki bo gibi Tibetlilerle iliskisi olmus diger halklarin halk dinlerindeki rahiplerle bir benzetme olarak ortaya cikmistir Bonpo Bon dinine inananlar bon kelimesinin gercek veya hakikat anlamina geldigine inanir Bon un manevi kaynagi mitolojik sahis Tonpa tonpa ogretmen dir Onuncu yuzyilin sonundan beri o donemde Bon olarak bilinen din bir manastir yapisi ve bir Bon Derlemesi gibi Tibet Budizmi nden esinlenmis unsurlar benimsemeye basladi Ayrica Cinli bilge Konfucyus Bon dininde kutsal bir kral ve sihirin ve kehanetin uzmani olarak tapinir Dongbajiao Lijiang yakinlarinda bulunan bir tapinakta fal yazan bir Dongba rahibi en 東巴教 Dōngbajiao dogu Ba larin dini Nasi halkinin ana dinidir Dongba dogu ba lar Nasi halkinin kulturu edebiyati ve en uzmanlardir Ilk olarak Tibet Bon dininin Ba uzmanlari olarak ortaya ciktilar Budizmin Tibet teki hakim din oldugu ve Bon dininin baskiya ugradigi zamanlarda bu uzmanlar Nasiler ve diger dogu halklarinin yasadigi bolgelere kovuldu ve bu halklarin arasina yerlesmistir Dongbajiao Bon uzmanlarinin getirdigi inanclarin daha eski yerli Nasi inanclarin bir araya birlesmesiyle ortaya cikti Dongbajiao nun mensuplari Shi lo mi wu adinda bir gok samanina inanir bunun Tibetlilerin inandigi Shenrab Miwo yla ayni oldugu dusunulur Dogaya ve olusuma taparlar bu unsurlar da bircok cesitli tanrilar ve ruhlar kitonik Shu ruhlari ejderha yilan kimera yaratiklarin cismiyle temsil edilen toprak ruhlari ve atalarda somutlasir Mancu halk dini en Tunguz halklarindan biri olan Mancu halkinin uyguladigi etnik dindir Batili alimler Tunguzca saman bilgili adam kelimesinden tureyen saman kelimesini bu tur uygulamalara atfen kullanmasiyla Mancularin bu dini inanclari Mancu samanizmi 满族萨满教 Mǎnzu samǎnjiao olarak da nitelendirilmistir Mancu halk dini tum hayatin ve yaratilisin her seye kadir ve her yerde bulunan evrensel kaynagi olan Apka Enduri Cennet Tanrisi tanrisinin inanildigi panteistik bir sistemdir Tanrilar enduri doganin her yonune hayat verir bu tanrilari tapinmanin da iyilik saglik ve refah getirdigine inanilmaktadir Bu tanrilarin bircogu Mancularin eski atalaridir ve bu atalarla ayni soy ismini paylasan insanlarin ayni tanri tarafindan yaratildigina inanilir Miao halk dini Cin deki Miao Hmong halkinin cogu en muhafaza etmistir Bu Cin dininden buyuk oranda etkilenmis panteistik bir dindir ornegin potansiyel olarak var olan tanrilar alemi ile canlilarin yasadigi tezahur edilmis dunyan olusan tamamlayici ikiligi temsil eden yeeb ceeb ile yaj ceeb kavramini Cin diniyle paylasmaktadir Miao halki Saub olarak bilinen yuce ve evrensel bir tanriya inanir Bir deus otiosus olarak nitelendirilebilen Saub gercek alemi yaratmis ve bunu kendi seklinde gelismeye birakmistir fakat ihtiyac duyuldugunda yardimi istenilebilir Siv Yis isimli bir insana tedavi gucleri vermis ve bu insani Miao halkinin ilk samani yapmis Siv Yis oldukten sonra cennete yukselmis fakat kendi torensel araclarini geride birakmistir bu araclar sonradan saman sinifinin araclari haline gelmis Bu samanlar Siv Yis i ornek olarak alir ve tanrilarin varligiyla asilandiklari zaman Siv Yis in kimligini benimserler Cesitli tanrilar dab veya neeb bunlarin ikincisi samanlarin iletisimde bulundugu tanrilari kasteder Dunya ya hayat verir Bunlarin arasindaki en fazla tapinan tanrilar Ejderha Krali ismiyle bilinen su tanrisi Zaj Laug Gok Gurultusu Tanrisi Xob hayat ve olum tanrilari Ntxwj Nyug ile Nyuj Vaj Tuam Teem Bayan Gunes Nkauj Hnub Bay Ay Nraug Hli ve cesitli tanrilastirilmis insan atalaridir Mogol samanizmi Ic Mogolistan a bagli ndaki Cengiz Han Ak Suldesi Tapinagi Cengiz Han hem Cin hem de Mogol halk dinlerinde tapinir Ic Mogolistan Baotou da bir ovoda ibadet eden bir kadin en Cincede 蒙古族萨满教 Menggǔzu samǎnjiao Tengercilik olarak da bilinir 腾格里教 Tenggelǐjiao agirlikli olarak Ic Mogolistan bolgesinde yasayan Cin Mogollarinin yerli ve ana dinidir Tengri ye tanrilar ve ozellikle en yuce Tenger Cennet Cennet Tanrisi Tanri olan Kormosta Tengri ye tapmak bu inancin merkezindedir Mogol halk dininde Cengiz Han in Tenger in en onemli somutlasmasi oldugu dusunulur Mogol tanrilarina tapan topluluklar kehanetin aracilari olan samanlarin onderligi altinda bu tanrilara taparlar Erkek samanlara boge kadin samanlara ise idugan denir Ovolar Cincede 敖包 aobao yigma tepe seklinde Mogollar ve bunlara yakin etnik gruplarin kullandigi kurban sunaklaridir Her ovo bir tanriyi temsil eder cennet tanrilarina dag tanrilarina diger doga tanrilarina ve insan soylarinin tanrilarina adanmis ovolar vardir Ata tanrilarina tapmak icin dikilmis ovolar genis bir ailenin veya ayni soy ismini paylasan akrabalarin ozel ovolari olabilir Bunun disinda spesifik koyler sancaklar ve aymaklara ozel ovolar vardir ornegin bir koyun tanrisina adanmis bir ovo Kurban edilmis hayvanlar tutsu cubuklari ve libasyonlar hepsi ovolara kurban olarak sunulur 1980 lerden beri Ic Mogolistan da boge Cengiz Han kultu ve ovo kultleri gibi Mogol halk dinine ait unsurlar esi gorulmemis sekilde gelismis ve yeni tapinaklar dikilmistir bu tapinaklarin cogu ayrica yurt seklinde yapilir Ic Mogolistan daki Han Cinlileri bolgedeki geleneksel Mogol manevi mirasina kolayca asimile olmustur Han Cinlileri de Cengiz Han in ruhunun Yuan Hanedani nin kurucu ilkesi oldugunu iddia ederek Cengiz Han kultunu Mogollarla paylasmaktadir Qiang halk dini Sicuan Ngawa daki Gumus Kaplumbaga Tapinagi Cince 银龟神庙 Yin guishenmiao Qiang halk dininin onemli bir merkezidir Qiang halkinin en cogu yerli bir en izler Bu panteistik dinde Qiang halkinin progenitorleri dahil olmak uzere doga ve insan isleriyle ilgili cesitli tanrilara tapilir Kutsal rituellerde tanrilarin gucuyle asilanmis oldugu inanilan beyaz taslara tapinir Qianglar Mubyasei Cennet Tanrisi olarak bilinen bir yuce tanriya inanirlar bu Cin kulturundeki Tian kavramiyla ilgilidir ve Qianglar tarafindan acik sekilde Taoizm den kaynaklanan Yesim Imparator ile ozdeslestirilir Dini torenler ve ritueller Cincede duangōng olarak bilinen rahiplerin rehberliginde yer alir Duangōng yillarca bir ogretmenin egitimini tamamladiktan sonra konumlarini kazanan samanlardir Duangōng Qiang teolojisi tarihi ve mitolojisinin koruyucularidir Bunlar ayrica 18 yasindaki erkekler icin duzenlenen resit olma toreninde rehberlik yaparlar Dagin ustunde oturmak olarak bilinen bu torende resit olacak olan erkegin butun aile uyeleri bir dagin ustune gider ve burada bir koyun veya inegi kurban eder ve uc tane selvi agaci diker Geleneksel olarak ay takviminin 6 ayinin 24 gununde yer alan Qiang Yeni Yili ve ay takviminin 2 ve 6 aylari arasinda duzenlenen Dag Kurbani Bayrami Qiang halkinin en onemli bayramlaridir Qiang Yeni Yili bayraminda Cennet Tanrisi na Dag Kurbani Bayrami nda ise dag tanrilarina tapinir Yao halk dini Guangsi Hunan ve komsu eyaletlerde yasayan Yao halki 13 yuzyildan beri Taoizm ile derin sekilde butunlesmis Cincede 道教化 Daojiaohua Taoizmlesme bir halk dinini izler bu da sik sik Yao Taoizmi olarak tanimlanir Yaolar Cince Taoist teolojik literaturune kulturun temeli olarak sayginlik atfeder Yao dininin Taoizm ile bu kadar derin bir sekilde ozdeslestirilmesininin nedeni Yao toplumunda her erkegin bir Taocu olarak yetiskinlige kabul edilmesidir Bu yuzden Yao Taoizmi sadece bir rahip sinifini degil toplumun tumunu tanimlayan ortak bir dindir Bu cogunlukla sakerdotal duzenlerin bir koleksiyonu olarak gelistirilen Cin Taoizmiyle tezat olusturur Yaolarin mitolojik atasi oldugu dusunulen Panhu da Yaolardaki ortak halk kimligi duygusunun bir temelini olusturur Zhuang halk dini en Cin deki en buyuk etnik azinligi teskil eden ve agirlikli olarak Guangsi eyaletinde yasayan Zhuang halkinin cogu tarafindan uygulanan dindir Politeist monistik ve samanistik dindir dinin merkezinde de Bulutuo olarak bilinen ve Zhuang halkinin ilk atasi oldugu inanilan yaratici tanriya tapinir Zhuang inanclari ve mitolojisi Bulutuo Destani olarak bilinen yazilarda derlenir Zhuang dini Taoizm ile yakindan iliskilidir Ayrica Cinli alimler toren ayinlerini yuruten toren uzmaninin tipine gore Zhuang dinini farkli kategorilere ayirir Shigongjiao 师公教 Shigōngjiao Zhuang halkinin atasinin dini olarak cevrilebilir Mojiao 摩教 Mojiao Daogongjiao 道公教 Daogōngjiao ve samanizm 巫教 wujiao Zhuanglarin bir akraba halki olan Buyeiler de Zhuanglarin inanclarina benzeyen ve ayni Shigongjiao ismini tasiyan inanclar uygulamaktadir Shigongjiao shigōng 师公 toren uzmanlarinin yonettigi pratikleri icerir Shigōng ismi ecdadi ata veya ogretim ustasi olarak cevrilebilir ve hem evrenin ilkesine Tanri hem de bu ilkeyi temsil edebilen adamlara atfen kullanilir Shigōng uzmanlari maskeli dans yapar ve Tang Ge ve Zhou generallerinden olusan Uc Ilkel Ata ya taparlar Mojiao Zhuang karakterleriyle yazilmis metinleri okuyabilen ve kalemle aktarabilen toren uzmanlari olan mogōng 摩公 un yonettigi pratikleri icerir Mogōng uzmanlari Tanri Bulutuo ve Tanrica Muliujia ya yonelik ibadetlere rehberlik yapar Daogongjiao Zhuang halkindan Taocularin Taoist doktrin ve torenlere uyarinca uyguladigi yerli dini pratiklerdir Zhuang samanizmi maddi ile manevi alemler arasinda dogrudan iletisim saglayan aracilarin pratiklerini kapsar kadin samanlar momoed erkek samanlarsa gemoed olarak bilinir 1980 ler ve 1990 lardan beri Zhuang halk dininde bir yeniden canlanma yer almistir bu da iki farkli yone gitmistir Birincisi samanlarin onderligi altinda yerel tanrilar ve atalara adanmis kultlerin tabandan yeniden canlanmasidir ikincisi ise Zhuang halkindan hukumet memurlari ve entelektuellerin Mojiao icin yuruttukleri standartlasma sureciyle halk dininin kurumsal seviyede desteklenmesidir Ayrica bakinizWikimedia Commons ta Religion in China ile ilgili coklu ortam belgeleri bulunur Cin geleneksel dini Cin de Budizm Cin de Hristiyanlik Cin de Islam Cin deki Yahudilerin tarihiKaynakcaDipnot Sari Imparator Huangdi 黄帝 sik sik hem Cin halkinin hem de Cin medeniyetinin atasi olarak gosterilir Cin geleneksel dininde yaratilisin merkezi olan axis mundi en yi cisimlestirir ve kainat kaynagiyla 天 Tian ozdeslestirilir Atiflar Arsivlenmis kopya 16 Nisan 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Nisan 2023 Dumortier Brigitte 2002 Atlas des religions croyances pratiques et territoires Paris Editions Autrement s 34 ISBN 2746702649 Gao Wende 1995 Chinese Dictionary of Minorities History Jilin Education Press Yin Haishan 1991 Chinese Minorities Arts Dictionary Cince Pekin National Publishing House Teiser 1996 Bays 2012 s 7 15 18 21 Bays 2012 s 48 52 ff Geoffrey Blainey A Short History of Christianity Viking 2011 s 508 Geoffrey Blainey A Short History of Christianity Viking 2011 s 531 Geoffrey Blainey A Short History of Christianity Viking 2011 s 532 Fowler Jeanine D 2005 An Introduction to the Philosophy and Religion of Taoism Pathways to Immortality Sussex Academic Press ISBN 1845190866 22 Kasim 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Mayis 2020 ss 200 201 Yang amp Lang 2011 ss 181 194 a b c Kraef 2014 ss 146 147 a b Kraef 2014 ss 148 Kraef 2014 ss 149 Kraef 2014 ss 150 Kraef 2014 ss 158 159 Kraef 2014 ss 158 a b Kraef 2014 ss 164 a b c d 2013 Bon Kitagawa Joseph Ed The Religious Traditions of Asia Religion History and Culture Asya nin Dini Gelenekleri Din Tarih ve Kultur Ingilizce Routledge ss 217 218 ISBN 978 1136875977 a b c 2013 The Bon Religion of Tibet Tuttle Gray Schaeffer Kurtis R Ed The Tibetan History Reader Tibet Tarihi Okuma Kitabi Ingilizce Columbia University Press ISBN 978 0231513548 Ermakov Dmitry 2008 Bo and Bon Ancient Shamanic Traditions of Siberia and Tibet in Their Relation to the Teachings of a Central Asian Buddha Bo ile Bon Siberya ile Tibet teki Antik Saman Geleneklerinin bir Orta Asya Buda sinin Ogretileriyle Iliskisi Vajra Publications ISBN 978 9937506113 Tucci Giuseppe 2012 Religions of Tibet Tibet in Dinleri Routledge s 272 ISBN 978 1136179525 Lin Shen yu 2005 Konfucyus un Tibetlilerin Arasindaki Imaji PDF Revue d Etudes Tibetaines 12 ss 105 129 13 Eylul 2017 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 2 Haziran 2020 a b Jackson 1979 ss 63 Jackson 1979 ss 86 Elliott 2001 ss 235 Shirokogorov Sergeĭ Mikhaĭlovich 1929 Social Organization of the Northern Tungus Kuzey Tunguzlarin Toplumsal Organizasyonu Garland s 204 ISBN 0824096207 11 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Haziran 2020 Elliott 2001 ss 236 Ma Xisha Meng Huiying 2011 Popular Religion and Shamanism Populer Din ve Samanizm Religious Studies in Contemporary China Collection 1 Brill s 381 ISBN 978 9004174559 12 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Haziran 2020 Tapp 1989 ss 59 Tapp 1989 ss 60 Tapp 1989 ss 60 61 Tapp 1989 ss 60 62 Stausberg Michael 2010 Religion and Tourism Crossroads Destinations and Encounters Din ve Turizm Kavsak Destinasyon ve Karsilasmalar Ingilizce Routledge s 162 ISBN 978 0415549325 Man 2004 ss 402 404 a b Li Xing 2006 Festivals of China s Ethnic Minorities Cin deki Etnik Azinliklarin Festivalleri China Intercontinental Press ss 58 59 ISBN 7508509994 qianguo gov cn 24 Temmuz 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 3 Haziran 2020 Arsivlenmis kopya 成吉思汗祠 gsqab com 12 Agustos 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Haziran 2020 Goossaert amp Palmer 2011 s 369 Man 2004 ss 23 a b c LaPolla amp Huang 2003 ss 14 Wang 2002 ss 140 144 LaPolla amp Huang 2003 ss 14 15 Alberts Eli 2006 A History of Daoism and the Yao People of South China Guney Cin de Daoizm ve Yao Halki Tarihi Ingilizce Cambria Press s 1 3 ISBN 1934043141 Litzinger 2000 ss 290 Litzinger 2000 ss 48 49 Kao 2014 Kao 2014 ss 108 a b Kao 2014 ss 116 Kao 2014 ss 116 117 a b c Kao 2014 ss 117 Literatur Bays Daniel H 2012 A New History of Christianity in China Ingilizce Chichester West Sussex Malden MA Wiley Blackwell ISBN 9781405159548 Elliott Mark C 2001 The Manchu Way The Eight Banners and Ethnic Identity in Late Imperial China Mancu Yolu Imparatorluk Cini nin Sonunda Sekiz Sancak ve Etnik Kimlik Religious Studies in Contemporary China Collection Ingilizce 1 Stanford University Press ISBN 0804746842 1 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Haziran 2020 Goossaert Vincent Palmer David 2011 The Religious Question in Modern China Modern Cin de Din Sorunu Ingilizce University of Chicago Press ISBN 978 0226304168 29 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Haziran 2020 Jackson Anthony 1979 Na khi Religion An Analytical Appraisal of the Na khi Ritual Texts Nasi Dini Nasi Torensel Yazilarinin Analitik Degerlendirmesi Ingilizce Walter de Gruyter ISBN 3110804115 Kao Yaning 2014 Religious Revival among the Zhuang People in China Practising Superstition and Standardizing a Zhuang Religion Cin deki Zhuang Halki arasindaki Dini Canlanma Hurafe Uygulamalari ve bir Zhuang Dininin Standartlasmasi Journal of Current Chinese Affairs Ingilizce 43 2 ss 107 144 ISSN 2353 7795 ISSN 1868 4874 cevrimici surum ISSN 1868 1026 basilmis surum Kraef Olivia 2014 Of Canons and Commodities The Cultural Predicaments of Nuosu Yi Bimo Culture Journal of Current Chinese Affairs Ingilizce 43 2 ss 145 179 doi 10 1177 186810261404300209 LaPolla Randy Huang Chenglong 2003 A Grammar of Qiang With Annotated Texts and Glossary Aciklamali Metinli ve Sozluklu Qiang Grameri Ingilizce Walter de Gruyter ISBN 311017829X Chapter 1 3 6 Religion 3 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Litzinger Ralph A 2000 Other Chinas The Yao and the Politics of National Belonging Diger Cinler Yao ve Ulusal Aidiyet Ingilizce Duke University Press ISBN 0822325497 Man John 2004 Genghis Khan Life Death and Resurrection Cengiz Han Hayati Olumu ve Dirilisi Ingilizce Londra Bantam Press ISBN 9780553814989 Teiser Stephen F 1996 The Spirits of Chinese Religion Donald S Lopez Jr Ed PDF Ingilizce Princeton NJ Princeton University Press 24 Agustos 2015 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi erisim tarihi 7 Ocak 2017 Ozeti buradan okunabilir The Chinese Cosmos Basic Concepts10 Mayis 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Tapp Nicholas 1989 Hmong Dini Asian Folklore Studies Ingilizce Cilt 48 ss 59 94 doi 10 2307 1178534 JSTOR 1178534 3 Mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Haziran 2020 Wang Mingke 2002 Searching for Qiang Culture in the First Half of the Twentieth Century 20 Yuyzilin Ilk Yarisindaki Qiang Kulturunu Aramak Inner Asia Ingilizce 4 1 2 White Horse Press for the Mongolia and Inner Asia Studies Unit University of Cambridge ss 134 148 Yang Fenggang Lang Graeme 2012 Social Scientific Studies of Religion in China Ingilizce Brill ISBN 978 9004182462