Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu madde, uygun değildir. (Aralık 2010) |
İngiliz İç Savaşı, 1642-1651 yılları arasında "Yuvarlak Kafalar" ve "Kraliyet" yanlıları arasında yaşanmış politik görüş anlaşmazlıkları ve fiziksel çatışmaları adlandırırken kullanılan genel terimdir. Birincisi 1642-1645 yılları arasında, ikincisi 1648-1649 yılları arasında yaşanan çatışmalar I. Charles'a, 1649 - 1651 yılında gerçekleşen üçüncüsü ise II. Charles'a karşı Parlamenterler tarafından yapılmıştır. İç savaş 3 Eylül 1651'de Worcester Muharebesi ile Yuvarlak Kafalar'ın güçleri ele geçirmesi ile sona erdi.
17. yüzyıl birçok iç kargaşaya rağmen İngiltere’nin yükselmekte devam ettiği bir dönem oldu. I. Charles’ın idamı ve Oliver Cromwell’in cumhuriyet adı altında diktatörlüğünü ilanı çok büyük iç krize zemin hazırladı. Bu mücadele sonunda krallık yeniden kurulduğu gibi parlamentonun nüfuzu da arttı ve artık İngiltere krallarının şahsen devleti yönetmeleri devri kapandı. Parlamento ile kral arasında sonradan kralın hükûmet etme yetkilerinin tamamen ortadan kalkmasıyla neticelenecek bir denge hasıl oldu.
İngiliz devrimi modern devrimlerin ilkidir. Birçok bakımdan sonraki Fransız ve Rus devrimlerine yakın yanları vardır. Her siyasi devrim kendine özgü karmaşık gelişme çizgisini izler. Devrimler belli aşamaların neticesinde ortaya çıkarlar. Aşamaları şöyle değerlendirmek mümkündür: Siyasi ve entelektüel kargaşanın hızla arttığı bir başlangıç dönemi ve eski rejimin çökmesi siyasi kriz uzadıkça radikal bir önderliğin öne çıkması, devrimin sola kayışının bir noktadan sonra durması, güçlü ve çoğu zaman askere dayalı bir parti eliyle iktidarın pekiştirilmesi ve siyasi dengenin giderek yeniden kurulması kimi zaman biçimsel bir yenilemeyle devrimci hareketin çökmesi. Bu aşamaları İngiliz ve Fransız devrimlerinde görmek mümkündür.
İngiliz devriminin ilk aşaması 1640-41 devrimidir. Bununla birlikte eski mutlak krallık rejimi zayıfladı. Bu aşama I. Charles'ın mali krizden kurtulmak için 1640 yılı Kasım ayında Uzun Parlamentoyu toplantıya çağırmasıyla başladı. Halk tarafından sevilmeyen I. Charles anayasa düzeni içinde parlamentoya eskisinden çok daha önemli bir yer sağlayan bir dizi siyasi reforma razı olmak zorunda kaldı. Bu değişikliklerle birlikte özellikle 1641 Temmuz’unda başında sansürün kaldırılmasından sonra siyasi tartışma ortamı büyük ölçüde kızıştı.
Siyasi kriz, iç savaşa doğru tırmandıkça devrimin gitgide sola kaymasına sahne oldu. Bu İngiliz devriminin ikinci aşamasıdır. Uzun Parlamento 1641’de kendi içinde rakip partilere bölündü. Kralın partisi olan Kralcılar ile daha ileri siyasi ve dinsel reformlar isteyen Parlamentocular (Yuvarlak kafalar), Charles 1642’de önde gelen muhaliflerini tutuklatmaya kalktı. Başaramayınca Londra'dan kaçtı. Bu yüzden I. İç Savaş'a elverişsiz koşullarla girdi. Londra ve merkez hükûmet mekanizması Parlamentocuların elinde kalmıştı. Parlamentocular ülke yönetimine yine de tamamen hâkim olamadılar. Bu ancak 1645 yılında sağlam, disiplinli bir ordu kurulmasıyla gerçekleştirildi. Bununla militan püritanizmin parlamento davasına katkısı sağlanmış oldu.
Sir Thomas Fairfax yetenekli kumandası altında ordu Naseby'de Kralcılar karşısında kesin zafer kazandı. III. aşamada devrimin sola kayışı doruk noktasına vardı. Parlamentocular (Yuvarlak kafalar) başarıya ulaştıkları 1646 ve 1648 yıllarında kendi aralarında bölündüler. Daha tutucu grup Presbiteryenler İskoçyalılarla birlikte olup, Charles ile anlaştılar. Daha radikal parti Oliver Cromwell'in ve ordunun desteklediği “Bağımsızlar” bir anlaşma girişiminden sonuç alınamaması üzerine Charles’a muhalefet kaldılar. II. İç Savaş kısa sürdü. Cromwell’in 1648’de Preston'da İskoç ordusunu ezip yok etmesiyle sona erdi.
Bunun ardından da 1648 Aralık ayında Parlamento’da bazı değişiklikle beraber, 1649’da Charles’ın yargılanıp idam edilmesi ve aynı yılın şubat ayında krallığın ve Lordlar Kamarasının ortadan kaldırılmasıyla başladı. Aynı zamanda Cromwell ve ordu üst kademesinin halk sınıflarını temsil eden ve adına Düzleyiciler denilen radikal siyasi parti ile yolları ayrıldı. Düzleyiciler, anayasada köklü değişiklik isteyerek toprak sahiplerinin siyasi ve sosyal iktidarına baş kaldırıyorlardı. 1647 yılında orduyu ele geçirmek için Cromwell'e karşı ayaklandılar. Cromwell harekete geçti. Mayıs 1649’da Düzleyiciler ordu isyanı Burford'da bastırıldı. Ordu içindeki mevzilerinden atılan Düzleyiciler hızla destek yitirdiler.
IV. aşama yavaş yavaş siyasi dengeye dönüş aşamasıydı. Yeni ordu 1650'lerde altmış binden fazla mevcudu olan bir güçtü. Bu gücün işlevi İrlanda ayaklanmasının gaddarca bastırılması ve yeni kralcı başkaldırının bozguna uğratılmasında ortaya çıktı.
Cromwell son derece başarılı bir yönetici olduğunu göstermişti. Bunun nedeni hem usta bir politikacı hem de parlak bir general olmasıydı. Cromwell hükûmeti 1654’te Hollanda ile barış, İspanya karşısında zafer ve dış siyaset alanında bazı başarılar sağladı. Kurulan yeni sistem Cromwell'in ölümünden sonra fazla uzun sürmedi. Beşinci aşamada ordu yönetiminin çökmesiyle birlikte önce bir siyasi karışıklık dönemi baş gösterdi. 1660 Mayıs'ında kurucu meclisin çağrısıyla II. Charles’ın geri dönmesi izledi. Yeniden başa geçen krallık yönetimi eskisine oranla çok güçsüzdü ve parlamentoda temsil edilen soylu sınıf İngiliz devriminde son ve kesin zaferi sağlayarak mutlakiyetçi krallığa bir daha geri gelmemek üzere son verdi.
İç savaş, Kral I. Charles'ın yargılanarak idamına ve oğlu II. Charles'ın da sürgününe neden olurken İngiliz kraliyet sisteminin İrlanda, İskoçya ve Galler Bölgesi'nin de katılımıyla bir ortak yönetime çevrilmesine karar verildi. Birçok mücadeleden sonra 4 Nisan 1660'ta II. Charles İngiliz kraliyet tahtını kabul ettirdi. 23 Mayıs'ta sürgünden döndü ve kendini 29 Mayıs'ta krallığı kabul edildi. 23 Nisan 1661'de Westminster Abbey'deki taç töreniyle resmen kral oldu.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu madde Vikipedi bicem el kitabina uygun degildir Maddeyi Vikipedi standartlarina uygun bicimde duzenleyerek Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Gerekli duzenleme yapilmadan bu sablon kaldirilmamalidir Aralik 2010 Ingiliz Ic Savasi 1642 1651 yillari arasinda Yuvarlak Kafalar ve Kraliyet yanlilari arasinda yasanmis politik gorus anlasmazliklari ve fiziksel catismalari adlandirirken kullanilan genel terimdir Birincisi 1642 1645 yillari arasinda ikincisi 1648 1649 yillari arasinda yasanan catismalar I Charles a 1649 1651 yilinda gerceklesen ucuncusu ise II Charles a karsi Parlamenterler tarafindan yapilmistir Ic savas 3 Eylul 1651 de Worcester Muharebesi ile Yuvarlak Kafalar in gucleri ele gecirmesi ile sona erdi Ic Savas ta taraflar kirmizilar Kraliyet yanlilari yesiller Parlamenterler Tarih 22 Agustos 1642 3 Eylul 1651Ingiltere Krali Charles I 1600 1649 17 yuzyil bircok ic kargasaya ragmen Ingiltere nin yukselmekte devam ettigi bir donem oldu I Charles in idami ve Oliver Cromwell in cumhuriyet adi altinda diktatorlugunu ilani cok buyuk ic krize zemin hazirladi Bu mucadele sonunda krallik yeniden kuruldugu gibi parlamentonun nufuzu da artti ve artik Ingiltere krallarinin sahsen devleti yonetmeleri devri kapandi Parlamento ile kral arasinda sonradan kralin hukumet etme yetkilerinin tamamen ortadan kalkmasiyla neticelenecek bir denge hasil oldu Ingiliz devrimi modern devrimlerin ilkidir Bircok bakimdan sonraki Fransiz ve Rus devrimlerine yakin yanlari vardir Her siyasi devrim kendine ozgu karmasik gelisme cizgisini izler Devrimler belli asamalarin neticesinde ortaya cikarlar Asamalari soyle degerlendirmek mumkundur Siyasi ve entelektuel kargasanin hizla arttigi bir baslangic donemi ve eski rejimin cokmesi siyasi kriz uzadikca radikal bir onderligin one cikmasi devrimin sola kayisinin bir noktadan sonra durmasi guclu ve cogu zaman askere dayali bir parti eliyle iktidarin pekistirilmesi ve siyasi dengenin giderek yeniden kurulmasi kimi zaman bicimsel bir yenilemeyle devrimci hareketin cokmesi Bu asamalari Ingiliz ve Fransiz devrimlerinde gormek mumkundur Ingiliz devriminin ilk asamasi 1640 41 devrimidir Bununla birlikte eski mutlak krallik rejimi zayifladi Bu asama I Charles in mali krizden kurtulmak icin 1640 yili Kasim ayinda Uzun Parlamentoyu toplantiya cagirmasiyla basladi Halk tarafindan sevilmeyen I Charles anayasa duzeni icinde parlamentoya eskisinden cok daha onemli bir yer saglayan bir dizi siyasi reforma razi olmak zorunda kaldi Bu degisikliklerle birlikte ozellikle 1641 Temmuz unda basinda sansurun kaldirilmasindan sonra siyasi tartisma ortami buyuk olcude kizisti I CharlesYuvarlak kafalar in one cikan ismi Oliver Cromwell Siyasi kriz ic savasa dogru tirmandikca devrimin gitgide sola kaymasina sahne oldu Bu Ingiliz devriminin ikinci asamasidir Uzun Parlamento 1641 de kendi icinde rakip partilere bolundu Kralin partisi olan Kralcilar ile daha ileri siyasi ve dinsel reformlar isteyen Parlamentocular Yuvarlak kafalar Charles 1642 de onde gelen muhaliflerini tutuklatmaya kalkti Basaramayinca Londra dan kacti Bu yuzden I Ic Savas a elverissiz kosullarla girdi Londra ve merkez hukumet mekanizmasi Parlamentocularin elinde kalmisti Parlamentocular ulke yonetimine yine de tamamen hakim olamadilar Bu ancak 1645 yilinda saglam disiplinli bir ordu kurulmasiyla gerceklestirildi Bununla militan puritanizmin parlamento davasina katkisi saglanmis oldu Van Dyck in Cizimiyle Kral Charles Sir Thomas Fairfax yetenekli kumandasi altinda ordu Naseby de Kralcilar karsisinda kesin zafer kazandi III asamada devrimin sola kayisi doruk noktasina vardi Parlamentocular Yuvarlak kafalar basariya ulastiklari 1646 ve 1648 yillarinda kendi aralarinda bolunduler Daha tutucu grup Presbiteryenler Iskocyalilarla birlikte olup Charles ile anlastilar Daha radikal parti Oliver Cromwell in ve ordunun destekledigi Bagimsizlar bir anlasma girisiminden sonuc alinamamasi uzerine Charles a muhalefet kaldilar II Ic Savas kisa surdu Cromwell in 1648 de Preston da Iskoc ordusunu ezip yok etmesiyle sona erdi Bunun ardindan da 1648 Aralik ayinda Parlamento da bazi degisiklikle beraber 1649 da Charles in yargilanip idam edilmesi ve ayni yilin subat ayinda kralligin ve Lordlar Kamarasinin ortadan kaldirilmasiyla basladi Ayni zamanda Cromwell ve ordu ust kademesinin halk siniflarini temsil eden ve adina Duzleyiciler denilen radikal siyasi parti ile yollari ayrildi Duzleyiciler anayasada koklu degisiklik isteyerek toprak sahiplerinin siyasi ve sosyal iktidarina bas kaldiriyorlardi 1647 yilinda orduyu ele gecirmek icin Cromwell e karsi ayaklandilar Cromwell harekete gecti Mayis 1649 da Duzleyiciler ordu isyani Burford da bastirildi Ordu icindeki mevzilerinden atilan Duzleyiciler hizla destek yitirdiler IV asama yavas yavas siyasi dengeye donus asamasiydi Yeni ordu 1650 lerde altmis binden fazla mevcudu olan bir guctu Bu gucun islevi Irlanda ayaklanmasinin gaddarca bastirilmasi ve yeni kralci baskaldirinin bozguna ugratilmasinda ortaya cikti Cromwell son derece basarili bir yonetici oldugunu gostermisti Bunun nedeni hem usta bir politikaci hem de parlak bir general olmasiydi Cromwell hukumeti 1654 te Hollanda ile baris Ispanya karsisinda zafer ve dis siyaset alaninda bazi basarilar sagladi Kurulan yeni sistem Cromwell in olumunden sonra fazla uzun surmedi Besinci asamada ordu yonetiminin cokmesiyle birlikte once bir siyasi karisiklik donemi bas gosterdi 1660 Mayis inda kurucu meclisin cagrisiyla II Charles in geri donmesi izledi Yeniden basa gecen krallik yonetimi eskisine oranla cok gucsuzdu ve parlamentoda temsil edilen soylu sinif Ingiliz devriminde son ve kesin zaferi saglayarak mutlakiyetci kralliga bir daha geri gelmemek uzere son verdi Kral Charles Ic savas Kral I Charles in yargilanarak idamina ve oglu II Charles in da surgunune neden olurken Ingiliz kraliyet sisteminin Irlanda Iskocya ve Galler Bolgesi nin de katilimiyla bir ortak yonetime cevrilmesine karar verildi Bircok mucadeleden sonra 4 Nisan 1660 ta II Charles Ingiliz kraliyet tahtini kabul ettirdi 23 Mayis ta surgunden dondu ve kendini 29 Mayis ta kralligi kabul edildi 23 Nisan 1661 de Westminster Abbey deki tac toreniyle resmen kral oldu Kral Charles in idami 30 Ocak 1649 Ayrica bakinizIngiliz Ic Savasi zaman cizelgesiKaynakca Grolier International Americana Encyclopedia Cilt 9 Istanbul s 364 Yeni Turk Ansiklopedisi Otuken Yayinlari Istanbul 1985 s 1459 Gelisim Genel Kultur Ansiklopedisi Gelisim Yayinlari Istanbul 1976 s 236