Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
11 Eylül saldırıları (İngilizce: September 11 attacks),radikal İslamcı silahlı grup El-Kaide'nin 11 Eylül 2001 Salı günü sabah saatlerinde Amerika Birleşik Devletleri'ne karşı düzenlediği dört koordineli bir terör saldırısı dizisidir. O sabah 19 terörist, ABD'nin kuzeydoğu eyaletlerinden Kaliforniya'ya seyahat etmesi planlanan dört yolcu uçağını kaçırdı. Hava korsanları, ilk iki uçağı New York'taki Dünya Ticaret Merkezi'nin "İkiz Kuleler" olarak anılan kulelerine, üçüncü uçağı ise Pentagon'a (ABD ordusunun karargâhına) çarptırdılar. Dördüncü uçağın Washington, DC'deki bir federal hükûmet binasını vurması planlanmıştı; ancak uçak, bir yolcu isyanının ardından Pensilvanya'da bir tarlaya düştü. Saldırılarda, hava korsanlarıyla birlikte 2.996 kişi öldü ve terörizme karşı savaş başladı.
 Yukarıdan aşağıya ve soldan sağa: Dünya Ticaret Merkezi'nin İkiz Kuleleri'nden yükselen duman. Pentagon Binası'nın yıkılan bölümü. 175 sefer sayılı uçuşu gerçekleştiren uçağın Dünya Ticaret Merkezi'nin ikinci kulesine çarptığı an. 'nda yardım isteyen bir itfaiyeci. 93 sefer sayılı uçuşa ait motor. 77 sefer sayılı uçuşun Pentagon'a çarptığı ana ait CCTV kamerası görüntüleri. | |
| Bölge |  ABD — Manhattan, New York — Arlington County, Virginia — Shanksville, Pensilvanya |
|---|---|
| Tarih | 11 Eylül 2001) 08.46–10.03 (UTC-04.00) |
| Hedef | Dünya Ticaret Merkezi Pentagon Savunma Binası Amerikan Kongre Binası (veya Beyaz Saray) |
Saldırı türü | İslamî terörizm Hava korsanlığı Toplu intihar Katliam |
| Ölü | 2.996 (2.977 kurban ve 19 saldırgan) |
| Yaralı | 6.000–25.000+ |
| İşleyenler | el-Kaide |
| Saldırgan | 11 Eylül failleri |
Katılımcı sayısı | 19 |
| Sebep | Usame bin Ladin'in fetvası, cihat anlayışı, Vehhabîlik, İslamî köktendincilik vb. |
11 Eylül saldırıları hakkında ortaya çıkan şayialar için bakınız: 11 Eylül saldırıları ile ilgili komplo teorileri | |
Kuzeydoğu eyaletlerinden kalkan ve Kaliforniya'ya doğru ilerleyen dört yolcu uçağı, el-Kaide üyesi olan 19 kişi tarafından uçuş sırasında kaçırıldı.Hava korsanları, beşli üç grup ve dörtlü tek grup olarak organize edilmişlerdi. Hedefi vuran ilk uçak, American Airlines'ın 11 sefer sayılı uçuşuydu. Uçak saat 08.46'da Aşağı Manhattan'daki Dünya Ticaret Merkezi'nin kuzey kulesine çarptı. Bu ilk saldırının ardından, uçakta bulunan 92 kişinin tamamı ve saldırının etkilediği bölgedeki 1.000'den fazla kişi öldü. İlk saldırıdan 17 dakika sonra, saat 9.03'te, Ticaret Merkezi'nin bu kez güney kulesine United Airlines'ın 175 sefer sayılı uçuşu çarptı. Bu ikinci saldırı da, uçakta bulunan 65 kişinin tamamının ve etkilenen bölgede yer alan tahmini 1.000'den fazla kişinin ölmesiyle sonuçlandı. İki saat içinde 110 katlı her iki bina da çökerken, 7 Dünya Ticaret Merkezi'nin de arasında bulunduğu çevre yapıların bazıları yıkıldı, bazılarıysa hasar gördü.
Dulles Uluslararası Havalimanı'ndan kalkan üçüncü uçak (American Airlines'ın 77 sefer sayılı uçuşu) Ohio üzerindeyken kaçırıldı. Uçak saat 9.37'de, Arlington County, Virginia'daki Pentagon binasının batı kısmına (ABD Savunma Bakanlığının karargâhı) doğru çarptı. Saldırı sonucunda binanın batı cephesinin bir kısmı yıkılırken, uçaktaki 64 kişinin tamamı ve o sırada binada bulunan 125 kişi öldü. Dördüncü ve son uçak ise (United Airlines'ın 93 sefer sayılı uçuşu) başkent Washington, DC'ye doğru gidiyordu. Uçak saat 10.03'te Shanksville, Pensilvanya yakınlarındaki bir araziye düştü. Uçağın yolcuları, uçağın kontrolünü yeniden ele geçirmeye çalışmışlardı ve nihayetinde uçuşu, amaçlanan hedeften saptırmayı başarmışlardı. Böylece 93 sayılı uçuş, 11 Eylül saldırılarında hedefini gerçekleştiremeyen tek uçak oldu. Uçaktaki 44 kişinin tamamı öldü. Son saldırı hedefinin Beyaz Saray veya Amerikan Kongre Binası olduğu tahmin edilmektedir. 2003'te tutuklanıp ABD'de yargılanan ve daha sonra Guantanomo Kampı'na gönderilen Halid Şeyh Muhammed ve , verdikleri ifadelerde son uçağın hedefinin ABD Kongre Binası olduğunu söylemişlerdir.
FBI tarafından yürütülen araştırmalar neticesinde saldırıları gerçekleştiren kişilerin, Usame bin Ladin'in liderliğindeki el-Kaide ile bağlantılı olduğu belirlendi. ABD, el-Kaide'yi Afganistan'dan çıkarma ve bin Ladin'i iade etme taleplerine karşılık vermeyen Taliban'ı devirmek için Terörizmle Savaş'ı başlattı ve Afganistan'a karşı savaşa girdi. Birçok ülke terörle mücadele yasalarını güçlendirdi, terör saldırılarını önlemek için kolluk kuruluşlarının ve istihbarat teşkilatlarının yetkilerini arttırdı. Saldırıdan birkaç gün sonra yaptığı açıklamayla saldırıların sorumluluğunu reddeden bin Ladin, 2004'te yayınlanan bir videoyla saldırıların sorumluluğunu kabul etti.El-Kaide ve Usame bin Ladin, saldırının gerekçesi olarak ABD'nin İsrail'e verdiği desteği, ABD birliklerinin Suudi Arabistan'daki varlığı ve Irak'a uygulanan yaptırımları gösterdi. Bin Ladin, yakalanmadan geçirdiği yaklaşık on yıllık bir sürenin ardından, 2 Mayıs 2011 tarihinde, Pakistan'ın Abbottabad şehrindeki kompleksinde bulunduğu sırada düzenlenen Neptün Mızrağı Operasyonu adlı harekât ile ABD kuvvetleri tarafından öldürüldü ve cesedinin Umman Denizi'ne bırakıldığı açıklandı.
Dünya Ticaret Merkezi'nin ve çevre altyapısının yıkılması, New York şehir ekonomisine büyük zarar verdi ve küresel bir ekonomik durgunluğa sebep oldu. ABD ve Kanada sivil hava sahaları 13 Eylül 2001'e kadar, Wall Street ise 17 Eylül'e kadar kapatıldı. Birçok kurum, kuruluş ve yapı, olağanüstü hâl nedeniyle bir süreliğine kapalı kaldı. Ticaret Merkezi sahasının temizliği Mayıs 2002'de tamamlanırken, Pentagon binası da bir yıl içerisinde onarıldı. 2977 ölüme, 25.000'e yakın yaralanmaya ve 10 milyar dolarlık maliyete neden olan 11 Eylül Saldırıları, ölü sayısı bakımından insanlık tarihinin en ölümcül terör saldırısıdır. Ayrıca 340 itfaiyecinin ölümüyle de Amerika Birleşik Devletleri tarihindeki en yüksek sayıda itfaiyeci ölümünün yaşandığı olaydır.
11 Eylül saldırıları, yaşandığı günden beri birçok komplo teorisine konu olmuştur. En öne çıkan teori, İkiz Kuleler ve 7 Dünya Ticaret Merkezi'nin yıkılmasının kontrollü bir yıkım olduğudur. Ancak hükûmet incelemeleri ve bağımsız araştırmaların çoğu bu teorileri reddetmiştir. İnşasına Kasım 2006'da başlanan Özgürlük Kulesi, Kasım 2014'te açılmıştır. Ek olarak, New York'taki Ulusal 11 Eylül Anıtı ve Müzesi, Arlington County'deki Pentagon Anıtı ve Pensilvanya kaza yerindeki Uçuş 93 Ulusal Anıtı da dâhil olmak üzere saldırıda ölenler için çok sayıda anıtlar inşa edilmiştir.
Arka plan
El-Kaide
El-Kaide'nin kökeni, Sovyetler Birliği'nin Afganistan'a müdahale ettiği 1979 yılına kadar uzanmaktadır. Sovyet müdahalesini İslam'a karşı yapılmış bir saldırı olarak gören Usame bin Ladin, Afganistan'daki Müslümanlara yardım edip komünist Sovyetleri mağlup etmeyi kutsal bir amaç olarak edinmişti. Afgan direniş liderleriyle tanışmak ve direnişe para toplamak için seyahat etmeye başladı ve Arap mücahitleri (Afgan Arapları), Sovyetlere karşı direnmeleri için 1988 yılına kadar (Sovyetlerin ülkeden çıktığı tarihe kadar) örgütledi. Usame Ladin'in mali kaynakları, dindarlığı ve savaş sırasındaki başarıları ona ün kazandırdı, militan bir lider olarak konumunu güçlendirdi.
1996 yılında bin Ladin ilk fetvasını yayımladı ve Amerikan askerlerinin Suudi Arabistan'ı terk etmesini istedi. 1998'deki ikinci bir fetvada, ABD'nin İsrail'e ilişkin dış politikasına ve Amerikan birliklerinin Körfez Savaşı sonrasında da devam eden Suudi Arabistan'daki varlığına yönelik itirazlarını belirtti. Bin Ladin, belirttiği şikayetler tersine çevrilinceye kadar, İslami metinleri Amerikalılara karşı saldırmaya teşvik etmek için kullandı. Bin Ladin'e göre, İslam hukuku âlimleri, İslam tarihi boyunca "düşmanın Müslüman ülkeleri yok etmesi durumunda cihadın bireysel bir görev olduğu" konusunda oy birliğiyle anlaşmışlardı.
Usame bin Ladin
Saldırıları organize eden bin Ladin, başlangıçta saldırılara dâhil olduğu iddiasını yalanlasa da sonrasında bu beyanatını geri aldı.Katar merkezli yayın kuruluşu Al Jazeera, 16 Eylül 2001 tarihinde Usame Ladin'in bir açıklamasını yayımladı: "Altını çizmeliyim ki kişilerin kendi motivasyonlarıyla gerçekleştirmiş olduğu görünen bu eylemin benimle bir ilgisi yok."
Kasım 2001'de ABD kuvvetleri, Afganistan'ın Celalabad kentinde yaptıkları baskın sonrası yıkılan evden bir videokaset buldu. Videoda bin Ladin, Halid el-Harbi ile 11 Eylül saldırıları hakkında konuşurken görüldü ve saldırıları önceden bildiği ortaya çıktı. 27 Aralık 2001'de ikinci bir bin Ladin videosu yayımlandı:
Batı'nın ve bilhassa Amerika'nın İslam'a karşı tarifsiz bir nefret beslediği alenen ortadadır. (...) Bu, Haçlıların nefretidir. Amerika'ya karşı yapılan terörizm övülmeyi hak etmektedir; çünkü bu, insanlarımızı öldüren adaletsizliği -Amerika'nın İsrail'e verdiği desteği- durdurmayı amaçlayan bir yanıttır. (...) Bin Ladin ya da onun takipçileri sağ olsun veya olmasın, Birleşik Devletler'in sonunun geldiğini söylüyoruz; zira ümmetin uyanışı gerçekleşti. (...) ABD'nin askerî gücünün temeli olan ekonomisini vurmak önemlidir. Eğer ekonomileri hasar alırsa, yeniden işgal edilebilir duruma geleceklerdir.
Ancak bin Ladin, saldırıların sorumluluğunu üstlenmedi.
2004 Amerika Birleşik Devletleri başkanlık seçimlerinin kısa bir süre öncesinde bin Ladin, kayda alınmış bir açıklama aracılığıyla El Kaide'nin ABD'ye düzenlenen saldırılarla ilişkisi olduğunu doğruladı, direkt olarak kendi bağlantısının olduğunu da itiraf etti:
... Savaşıyoruz çünkü bu zulümle uyuyamayan insanlarız. ... Ulusumuzun özgürlüğünü yeniden kazanmak istiyoruz. Siz bizim güvenliğimizi baltalarken, biz de sizin güvenliğinizi baltalıyoruz. ... Güvenliğiniz kendi ellerinizde. Bizim güvenliğimize karışmayan her devlet otomatik olarak kendi güvenliğini de garanti altına alacaktır.
Bin Ladin, takipçilerine Dünya Ticaret Merkezi ve Pentagon'a saldırmaları için bizzat talimat verdiğini söyledi. Al Jazeera tarafından Eylül 2006'da ele geçirilen başka bir videoda bin Ladin; Remzi bin eş-Şeybe ve iki hava korsanıyla birlikte, Hamza el-Gamdi ve Vail eş-Şehri, saldırılar için hazırlık yaparken görüntülendi. ABD, 11 Eylül saldırıları için bin Ladin'i hiçbir zaman resmî olarak suçlamadı ancak yine de ABD'nin Darüsselam ve Nairobi'deki büyükelçiliklerinin bombalanmasıyla ilgili olarak FBI'ın "En Çok Arananlar" listesindeydi. Yaklaşık on yıllık bir arama sürecinin ardından, dönemin ABD Başkanı Barack Obama, bin Ladin'in 1 Mayıs 2011'de Pakistan'ın Abbottabad kentinde bulunan kompleksinde Amerikan özel kuvvetleri tarafından öldürüldüğünü açıkladı.
Halid Şeyh Muhammed
Nisan 2002'de Al Jazeera gazetecisi Yosri Fouda; Halid Şeyh Muhammed'in Remzi bin eş-Şeybe ile birlikte saldırılara karıştığını kabul ettiğini bildirdi. 2004 tarihli (9/11 Komisyonu) raporu, saldırının başmimarı olan Muhammed'in ABD'ye karşı duyduğu düşmanlığın "ABD'nin İsrail'i destekleyen dış politikasıyla olan şiddetli fikir ayrılığı"ndan kaynaklandığını belirledi. Muhammed aynı zamanda 1993 Dünya Ticaret Merkezi saldırısının finansörü ve danışmanlarından biriydi. Saldırının ana sorumlusu olan Remzi Yusuf'un da dayısıydı.
Amerikan ve Pakistanlı güvenlik teşkilatları arasında yapılan operasyonel iş birliği sonucunda, Muhammed 1 Mart 2003 tarihinde Pakistan'ın Ravalpindi şehrinde tutuklandı. Daha sonra CIA gizli hapishanelerinde ve Guantanamo Kampı'nda tutuldu; sorguya çekildi ve waterboarding gibi yöntemlerle işkence edildi. Kampta yapılan duruşmalar sırasında, Muhammed saldırılarla olan bağlantısını tekrar itiraf etti. "İfadesinin hiçbir baskı altında alınmadığını" ve "A'dan Z'ye tüm 11 Eylül operasyonundan sorumlu olduğunu" belirtti.
Halid Şeyh Muhammed'in avukatları tarafından 26 Temmuz 2019'da Manhattan Federal Bölge Mahkemesi'ne sunulan bir mektupta, Muhammed'in -idam cezası istenmemesi karşılığında- Suudi Arabistan'ın 11 Eylül saldırılarındaki rolü hakkında ifade vermek ve kurban ailelerine yardım etmek istediği bildirildi.
Diğer El-Kaide üyeleri
Hava korsanlığıyla ilişkili olan kişileri, operasyonun ayrıntılarına dair sahip oldukları bilgi derecesine göre gruplara ayıran Şeyh Muhammed, yalnızca beş kişinin tüm detaylardan haberdar olduğunu söyledi: Bin Ladin, Şeyh Muhammed, Remzi bin eş-Şeybe, Ebu Turab el-Ürdüni ve Muhammed Atıf. Ebu Turab ve Atıf 2001'de, bin Ladin 2011'de öldürüldüğünden; Şeyh Muhammed ve bin eş-Şeybe'nin ise yargılama süreçleri hâlâ sona ermediğinden dolayı bugüne kadar saldırılar için yalnızca ikincil derecede önemli kişiler yargılanmıştır.
26 Eylül 2005'te İspanya Yüksek Mahkemesi, Ebu Dahdahı'ı 11 Eylül saldırılarına yardım etmek ve el-Kaide üyesi olmaktan 27 yıl hapis cezasına çarptırdı. Bununla birlikte 17 örgüt üyesi daha altı ila on bir yıl arasında hapis cezasına çarptırıldı. 16 Şubat 2006'da, Ebu Dahdah'ın saldırılarla olan ilgisinin kanıtlanmadığı gerekçesiyle cezası on iki yıla indirildi.
2006'da Zacarias Moussaoui, yirminci hava korsanı olduğu düşünülen örgüt üyelerinden biri, 11 Eylül saldırılarındaki rolü gerekçesiyle ömür boyu hapisle cezalandırıldı. Moussaoui, bugüne kadar 11 Eylül saldırılarından dolayı bir ABD mahkemesinde mahkûm edilen tek kişi oldu. Muhammed Atta ile Hamburg kentinde bağlantı kurduğu tespit edilen Münir el-Mutasaddık ise, hava korsanlarının hazırlanmasına yardım ettiği gerekçesiyle Almanya'da 15 yıl hapis cezasına çarptırıldı. Ekim 2018'de serbest bırakıldı ve Almanya'dan sınır dışı edildi.
Almanya'daki Hamburg hücresinde, ileride 11 Eylül Saldırıları için kilit rol oynayacak bir grup radikal öğrenci bulunuyordu.Muhammed Atta, Remzi bin eş-Şeybe, Ziyad Cerrah ve Mervan eş-Şehhi de el-Kaide'nin Hamburg hücresinin üyeleri arasındaydı.
Planlama
Saldırılar, bunu ilk olarak 1996'da Usame bin Ladin'e sunan Halid Şeyh Muhammed tarafından tasarlandı. O zamanlar, bin Ladin ve El Kaide, Sudan'dan Afganistan'a yeni taşınmış olan bir geçiş dönemindeydi.1998 Afrika büyükelçiliği bombalamaları ve bin Ladin'in Şubat 1998 fetvası, El Kaide'nin terör operasyonunda bir dönüm noktası oldu, bin Ladin Amerika Birleşik Devletleri'ne saldırmaya niyetlendi.
1998'in sonlarında veya 1999'un başlarında bin Ladin, Muhammed'e komployu organize etmesi için onay verdi. Muhammed, bin Ladin ve bin Ladin'in yardımcısı Muhammed Atef, 1999'un başlarında bir dizi toplantı yaptı. Atef, hedef seçimleri ve hava korsanları için seyahat ayarlamaya yardım dahil olmak üzere operasyonel destek sağladı. Bin Ladin, Los Angeles'taki ABD Bankası Kulesi gibi potansiyel hedefleri zaman yetersizliğinden reddederek Muhammed'i reddetti.
Bin Ladin liderlik ve mali destek sağladı ve katılımcıların seçiminde yer aldı. Başlangıçta, her ikisi de Bosna'da savaşmış deneyimli cihatçılar olan Nawaf al-Hazmi ve Khalid al-Mihdhar'ı seçti. Hazmi ve Mihdhar, 2000 yılının Ocak ayının ortalarında Amerika Birleşik Devletleri'ne geldiler. 2000 yılının başlarında, Hazmi ve Mihdhar San Diego, Kaliforniya'da uçuş dersleri aldılar, ancak ikisi de çok az İngilizce konuşuyordu; uçuş derslerinde kötü performans gösterdi; ve sonunda ikincil ("kas") korsanları olarak görev yaptı.
1999'un sonlarında Almanya'nın Hamburg kentinden bir grup adam Afganistan'a geldi. Grup Muhammed Atta, Mervan eş-Şehhi ; Ziyad Carrah ; ve Remzi bin eş-Şeybe'yi içeriyordu. Bin Ladin bunları eğitimli oldukları, İngilizce konuşabildikleri ve Batı'da yaşama deneyimine sahip oldukları için seçti. Yeni askerler rutin olarak özel beceriler açısından incelendi ve sonuç olarak El Kaide liderleri, Hani Hanjour'un zaten bir ticari pilot lisansına sahip olduğunu keşfetti.Muhammed daha sonra, hava korsanlarına restoranlarda nasıl yemek sipariş edeceklerini ve Batılı giysiler giymeyi öğreterek uyum sağlamalarına yardım ettiğini söyledi.
Hanjour, Hazmi'ye katılarak 8 Aralık 2000'de San Diego'ya geldi. Kısa süre sonra Hanjour'un tazeleme eğitimi aldığı Arizona'ya gittiler. Mervan eş-Şehhi 2000 Mayıs sonunda geldi, Atta 3 Haziran 2000'de ve Cerrah 27 Haziran 2000'de geldi. Bin al-Shibh birkaç kez vize başvurusunda bulundu Amerika Birleşik Devletleri'ne gitti, ancak bir Yemenli olarak vizesini uzatacağı endişesiyle reddedildi. Bin al-Shibh, Hamburg'da kaldı ve Atta ile Muhammed arasında koordinasyonu sağladı. Üç Hamburg hücre üyesinin hepsi de Güney Florida'da pilot eğitimi aldı.
2001 baharında, ikincil hava korsanları Amerika Birleşik Devletleri'ne gelmeye başladı. Temmuz 2001'de Atta, nihai hedef seçimi de dahil olmak üzere komplonun ayrıntılarını koordine ettikleri İspanya'da bin al-Shibh ile bir araya geldi. Bin al-Shibh, bin Ladin'in saldırıların bir an önce gerçekleştirilmesi isteğini de aktardı. Hava korsanlarından bazıları, aile üyeleri olan veya giriş kazanmak için sahte pasaportlar kullanan yozlaşmış Suudi yetkililerden pasaport aldı.
Saldırı
Yerel zamanla 08:46:30'da Amerikan Hava Yolları'na ait kaçırılan bir yolcu uçağı Dünya Ticaret Merkezi Kuzey Kulesi 94.-98. katları arasına kulenin kuzey tarafından çarptı. Bina çarpmadan 102 dakika (1 saat 42 dakika) sonra yıkıldı.
Yerel zamanla 09:02:59'da ikinci bir uçak Dünya Ticaret Merkezi güney Kulesi 77.-85. katları arasına kulenin güney tarafından çarptı. Bina çarpmadan 56 dakika sonra yıkıldı.
Yerel zamanla 10:03:11'de Washington, DC'nin 240 km (150mil) kuzey batısına, Shanksville, Pensilvanya kırsalında dördüncü bir uçağın düştüğü açıklandı. Olay yerinde büyük bir uçak enkazına rastlanmadığı söylentileri dolaştı. Resmî makamlarca uçak enkazının olduğu vurgulanmıştır. Ayrıca birçok uçak parçaları da bulunmuştur.
ABD hükûmetinin açıklamalarına göre olaylar şöyle gelişti: 11 Eylül 2001 Salı günü ABD’de dört yolcu uçağının ikisi New York'taki Dünya Ticaret Merkezi gökdelenlerine, bir diğeri Washington D.C.'de Pentagon’a çarptı. Sonuncu uçak ise yolcular ve uçağı kaçıranlar arasındaki mücadeleden sonra 150 mil uzakta, Pensilvanya kırsalında düştü.
Dünya Ticaret Merkezi kulelerine çarpan uçaktaki eylemcilerden birinin pasaportu uçağın kuleye çarpmasından sonra aşağıya fırlamış ve bölgedeki bir polis tarafından bulunmuştur. Eylemcilerin havaalanına gelirken kullandıkları ve havaalanının otoparkına bıraktıkları araçta uçak kullanım kılavuzu bulunmuştur. Amerikan hükümetinin araştırmasına ve 11 Eylül Komisyon Raporu'na göre yolcu uçakları Usame bin Ladin'in lideri olduğu El-Kaide örgütünün 19 üyesi tarafından kaçırıldı ve eylem gerçekleştirildi.
Kayıplar
Olaylarda 19 hava korsanı ile uçaklarda ve yerde bulunan 2.974 kişi hayatını kaybettiği açıklanmıştır. Kayıp durumda olan 24 kişinin ise öldüğü varsayılmaktadır.
| Hayatını Kaybedenler | ||
|---|---|---|
| New York | Dünya Ticaret Merkezi | 2.603 kişi öldü, 24 kişi kayıp ilan edildi, öldükleri tahmin ediliyor. |
| American 11 | 88 | |
| United 175 | 59 | |
| Arlington | Pentagon | 125 |
| American 77 | 59 | |
| Shanksville | United 93 | 40 |
| Toplam | 2.974 kişi öldü, 24 kişi kayıp olarak listeleniyor. | |
Komplo teorileri
11 Eylül saldırıları olarak adlandırılan olaylar ile ilgili çeşitli komplo teorileri bulunmaktadır. Kimi iddialara göre 11 Eylül olayları Amerikan hükûmeti ve gizli servisleri tarafından uygulanan bir sahte bayrak operasyonu, Orta Doğu'ya ve Afganistan'a yönelik işgal faaliyetlerini meşrulaştırmak, ülke ve dünya kamuoyunun desteğini almak amacıyla düzenlenmiş senaryolardır. Bu teoriler, herhangi bir somut kanıta dayandırılmamıştır.
Etkileri
Saldırı, dünya medyası tarafından "medeniyetler çatışması" olarak yorumlandı. 11 Eylül saldırılarını gerekçe gösteren başkan George W. Bush, önce Afganistan, ardından da Irak'ı işgal etti. ABD Başkanı George W. Bush Terörizmle Savaş Kampanyası başlattı ve bu kampanya ile NATO'nun 5. maddesini işletmeye başlattı. Bu Kampanya'da ABD'ye başta Birleşik Krallık olmak üzere birçok ülke destek olmaktadır.
11 Eylül saldırıları sonucu, başta ABD olmak üzere batılı devletlerde Müslümanlara karşı işlenen nefret suçlarında büyük artış görüldü.
Popüler kültürde
Saldırılarla ilgili sinema filmleri çekilmeye başlanmıştır. İlk film olan United 93 adlı film 1 Eylül 2006'da vizyona girmiştir. Film kırsal alanda düşen United Airlines adlı şirkete ait 93 sefer sayılı uçağın mürettebat ve yolcularının o gün yaşadıkları dehşeti varsayımlara dayanarak anlatmaktadır. Nicolas Cage'in başrolünde oynadığı 2006 yılı yapımı Dünya Ticaret Merkezi adlı filmde de kuledeki insanları kurtarmaya giderken enkazın altında kalan iki polisin hikâyesi anlatılmıştır. Aynı zamanda "Remember Me" adlı yapıtta da 11 Eylül Saldırısı sonucunda ölen genç rolünü Robert Pattinson oynamıştır.
Ayrıca bakınız
- 1993 Dünya Ticaret Merkezi saldırısı
- (9/11 Komisyonu)
- 11 Eylül saldırısı faillerinin listesi
- (Fahrenheit 9/11)
- Halid Şeyh Muhammed
- Geliştirilmiş sorgulama teknikleri
- Loose Change
- İslamofobi
- Bojinka Planı
Notlar
- ^ 9/11 olarak da anılır. 9/11 ifadesi, zıt sayısal tarihlendirme kuralını kullanan yerlerde bile, İngilizcede tipik olarak "dokuz, on bir" olarak telaffuz edilir; eğik çizgi telaffuz edilmez.
Kaynakça
- ^ "Bin Laden claims responsibility for 9/11". 21 Mart 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Mart 2012.
- ^ "Bin Laden Takes Responsibility for 9/11 Attacks in New Tape". 7 Aralık 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Mart 2012.
- ^ . Encyclopedia Britannica (İngilizce). 16 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2021.
- ^ Moghadam, Assaf (2008). The Globalization of Martyrdom: Al Qaeda, Salafi Jihad, and the Diffusion of Suicide Attacks. Johns Hopkins University. s. 48. ISBN .
- ^ Livesey, Bruce (25 Ocak 2005). "Special Reports – The Salafist Movement: Al Qaeda's New Front". PBS Frontline. WGBH educational foundation. 28 Haziran 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Ekim 2011.Geltzer, Joshua A. (2011). US Counter-Terrorism Strategy and al-Qaeda: Signalling and the Terrorist World-View (Reprint bas.). Routledge. s. 83. ISBN .
- ^ a b "11 Eylül saldırıları: 2001'de nasıl düzenlendi, kaç kişi öldü, sonrasında ne oldu?". Habertürk. 10 Eylül 2022. 15 Aralık 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Aralık 2022.
- ^ a b c "11 Eylül saldırıları: Nasıl düzenlendi, kaç kişi öldü, sonrasında ne oldu?". BBC News Türkçe. 6 Eylül 2021. 15 Aralık 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Aralık 2022.
- ^ "CIA'in 'gelişmiş sorgulama tekniklerini' tasarlayan psikolog: 'Bugün olsa yine yapardım'". BBC News Türkçe. 15 Aralık 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Aralık 2022.
- ^ a b . Fox News (İngilizce). 25 Mart 2015. 21 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2021.
- ^ . web.archive.org. 30 Kasım 2010. 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2021.
- ^ . www.uspto.gov (İngilizce). 5 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2021.
- ^ . www.iags.org. 27 Nisan 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2021.
- ^ . WorldAtlas (İngilizce). 25 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2021.
- ^ . www.nfpa.org. 28 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2021.
- ^ Editors, Popular Mechanics (9 Eylül 2020). . Popular Mechanics (İngilizce). 13 Nisan 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2021.
- ^ . Daily Commercial News (İngilizce). 24 Kasım 2017. 30 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2021.
- ^ . Sky HISTORY TV channel (İngilizce). 27 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2021.
- ^ . web.archive.org. 15 Mart 2013. 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2021.
- ^ a b . Encyclopedia Britannica (İngilizce). 16 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2021.
- ^ Staff, Reuters (6 Mayıs 2011). "Timeline: Osama bin Laden, his life and death". Reuters (İngilizce). 21 Eylül 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Eylül 2021.
- ^ . www.ojp.gov. 21 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2021.
- ^ . web.archive.org. 31 Ekim 2001. 23 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2021.
- ^ Tierney, Dominic (23 Ağustos 2016). . The Atlantic (İngilizce). 24 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2021.
- ^ Lewis, Bernard (18 Ocak 2012). "License to Kill: Usama bin Ladin's Declaration of Jihad" (İngilizce). ISSN 0015-7120. 28 Nisan 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Eylül 2021.
- ^ Scheuer, Michael (2002). Through Our Enemies' Eyes: Osama Bin Laden, Radical Islam, and the Future of America (İngilizce). Potomac Books, Inc. ISBN . 21 Eylül 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Eylül 2021.
- ^ "Pakistan inquiry orders Bin Laden family to remain". BBC News (İngilizce). 6 Temmuz 2011. 30 Kasım 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Eylül 2021.
- ^ . web.archive.org. 13 Haziran 2007. 4 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2021.
- ^ . web.archive.org. 27 Aralık 2007. 23 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2021.
- ^ "Transcript: Bin Laden video excerpts" (İngilizce). 27 Aralık 2001. 27 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Eylül 2021.
- ^ News, A. B. C. . ABC News (İngilizce). 27 Eylül 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2021.
- ^ . www.aljazeera.com (İngilizce). 1 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2021.
- ^ News, A. B. C. . ABC News (İngilizce). 4 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2021.
- ^ . web.archive.org. 30 Eylül 2013. 30 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2021.
- ^ . www.theguardian.com. 30 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2021.
- ^ . web.archive.org. 26 Mayıs 2008. 26 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2021.
- ^ . Federal Bureau of Investigation (İngilizce). 4 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2021.
- ^ Baker, Peter; Cooper, Helene; Mazzetti, Mark (2 Mayıs 2011). "Bin Laden Is Dead, Obama Says". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 5 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Eylül 2021.
- ^ . NBC News (İngilizce). 3 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2021.
- ^ . web.archive.org. 23 Ocak 2008. 23 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2021.
- ^ . www.telegraph.co.uk. 9 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2021.
- ^ a b . www.aljazeera.com (İngilizce). 25 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2021.
- ^ https://www.washingtontimes.com, The Washington Times. . The Washington Times (İngilizce). 29 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2021.
- ^ . web.archive.org. 17 Nisan 2011. 23 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2021.
- ^ . rusi.org (İngilizce). 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2021.
- ^ "Khalid Sheikh Mohammed: How '9/11 mastermind' slipped through FBI's fingers". BBC News (İngilizce). 5 Eylül 2021. 12 Eylül 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Eylül 2021.
- ^ . euronews (İngilizce). 7 Eylül 2021. 7 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2021.
- ^ Shannon, Elaine; Weisskopf, Michael (24 Mart 2003). "Breaking News, Analysis, Politics, Blogs, News Photos, Video, Tech Reviews". Time (İngilizce). ISSN 0040-781X. 27 Eylül 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Eylül 2021.
- ^ "US judge orders CIA to turn over 'torture' memo-ACLU". Reuters (İngilizce). 8 Mayıs 2008. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Eylül 2021.
- ^ intelligence, Ken DilanianKen Dilanian is a correspondent covering; Unit, national security for the NBC News Investigative. . NBC News (İngilizce). 7 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2021.
- ^ "Key 9/11 suspect 'admits guilt'" (İngilizce). 15 Mart 2007. 7 Ocak 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Eylül 2021.
- ^ . TRT Haber. 31 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2021.
- ^ Breuninger, Dan Mangan,Kevin (29 Temmuz 2019). . CNBC (İngilizce). 29 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2021.
- ^ Virginia, United States District Court Eastern District of (8 Aralık 2020). Substitution for the Testimony of Khalid Sheikh Mohammed (İngilizce). Good Press. 29 Eylül 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Eylül 2021.
- ^ . The Age (İngilizce). 27 Eylül 2005. 17 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2021.
- ^ Welle (www.dw.com), Deutsche. . DW.COM. 26 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2021.
- ^ . www.bbc.co.uk. 29 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2021.
- ^ Irujo, José María (23 Mayıs 2013). . EL PAÍS English Edition (İngilizce). 29 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2021.
- ^ . AP NEWS (İngilizce). 20 Nisan 2021. 29 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2021.
- ^ Press, Associated (17 Kasım 2014). . the Guardian (İngilizce). 17 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2021.
- ^ Virginia, Associated Press in Alexandria (20 Mayıs 2020). . the Guardian (İngilizce). 20 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2021.
- ^ Press, Matthew Barakat, The Associated (20 Mayıs 2020). . Military Times (İngilizce). 22 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2021.
- ^ Chibber, Kabir. . Quartz (İngilizce). 17 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2021.
- ^ "The Hamburg connection" (İngilizce). 19 Ağustos 2005. 30 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Eylül 2021.
- ^ . www.9-11commission.gov. 1 Eylül 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2021.
- ^ "Suspect 'reveals 9/11 planning'" (İngilizce). 22 Eylül 2003. 25 Aralık 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Ocak 2023.
- ^ a b "5". 9/11 Komisyon Raporu. 2004.
- ^ 9/11 Komisyon Raporu. 2004. s. 67.
- ^ 9/11 Komisyon Raporu. 2004. s. 149.
- ^ 9/11 Komisyon Raporu. 2004. s. 155.
- ^ Lichtblau, Eric (20 Mart 2003). "THREATS AND RESPONSES: THE PLOT; Bin Laden Chose 9/11 Targets, Al Qaeda Leader Says". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 30 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Ocak 2023.
- ^ Wright, Lawrence (2006). The looming tower : Al-Qaeda and the road to 9/11. Internet Archive. New York : Knopf. s. 308. ISBN .
- ^ Bergen, Peter L. (20 Ocak 2006). The Osama bin Laden I Know: An Oral History of al Qaeda's Leader (İngilizce). Simon and Schuster. ISBN . 30 Ocak 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Ocak 2023.
- ^ Wright, Lawrence (2006). The looming tower : Al-Qaeda and the road to 9/11. Internet Archive. New York : Knopf. s. 309-15. ISBN .
- ^ McDermott (2005). s. 191-92.
- ^ Frantz, This article was reported by Douglas; Jr, Don van Natta; Johnston, David; Bernstein, Richard; Bernstein, Was Written By Mr (10 Eylül 2002). "THREATS AND RESPONSES: PIECES OF A PUZZLE; On Plotters' Path to U.S., A Stop at bin Laden Camp". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 9 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Ocak 2023.
- ^ Wright, Lawrence (2006). The looming tower : Al-Qaeda and the road to 9/11. Internet Archive. New York : Knopf. s. 304-307. ISBN .
- ^ Wright, Lawrence (2006). The looming tower : Al-Qaeda and the road to 9/11. Internet Archive. New York : Knopf. s. 302. ISBN .
- ^ Jessee, Devin D. (1 Eylül 2006). "Tactical Means, Strategic Ends: Al Qaeda's Use of Denial and Deception". Terrorism and Political Violence. 18 (3): 367-388. doi:10.1080/09546550600751941. ISSN 0954-6553.
- ^ a b c d e f (PDF). 23 Eylül 2004 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2023.
- ^ (PDF). 23 Eylül 2004 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2023.
- ^ Irujo, José María (21 Mart 2004). "Atta recibió en Tarragona joyas para que los miembros del 'comando' del 11-S se hiciesen pasar por ricos saudíes". El País (İspanyolca). ISSN 1134-6582. 4 Şubat 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Ocak 2023.
- ^ (PDF). 21 Mayıs 2006 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2023.
- ^ "CNN resmi sitesi". 8 Eylül 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Eylül 2007.
- ^ Uçakları kaçıran hava korsanları hariç
- ^ "2006 9/11 Death Toll". CNN. 26 Nisan 2006. 14 Kasım 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Eylül 2006.
- ^ "American Airlines Flight 11". CNN. 26 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Eylül 2006.
- ^ "United Airlines Flight 175". CNN. 31 Ocak 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Eylül 2006.
- ^ "American Airlines Flight 77". CNN. 17 Ekim 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Eylül 2006.
- ^ "American Airlines Flight 77". CNN. 2 Kasım 2006 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Eylül 2006.
- ^ Roddy, Dennis B. (28 Ekim 2001). "Flight 93: Forty lives, one destiny". Pittsburgh Post-Gazette. 30 Kasım 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2006.
Dış bağlantılar
| Wikimedia Commons'ta 11 Eylül saldırıları ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- 9-11 Komisyonu11 Şubat 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- 11 Eylül Dijital Arşivi (İngilizce)
- ABD Kongre Kütüphanesi 11 Eylül arşivi15 Kasım 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- (İngilizce)
- Yaşamını yitirenlerin kimlik bilgileri (CNN)8 Kasım 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
11 Eylul saldirilari Ingilizce September 11 attacks radikal Islamci silahli grup El Kaide nin 11 Eylul 2001 Sali gunu sabah saatlerinde Amerika Birlesik Devletleri ne karsi duzenledigi dort koordineli bir teror saldirisi dizisidir O sabah 19 terorist ABD nin kuzeydogu eyaletlerinden Kaliforniya ya seyahat etmesi planlanan dort yolcu ucagini kacirdi Hava korsanlari ilk iki ucagi New York taki Dunya Ticaret Merkezi nin Ikiz Kuleler olarak anilan kulelerine ucuncu ucagi ise Pentagon a ABD ordusunun karargahina carptirdilar Dorduncu ucagin Washington DC deki bir federal hukumet binasini vurmasi planlanmisti ancak ucak bir yolcu isyaninin ardindan Pensilvanya da bir tarlaya dustu Saldirilarda hava korsanlariyla birlikte 2 996 kisi oldu ve terorizme karsi savas basladi 11 Eylul saldirilariYukaridan asagiya ve soldan saga Dunya Ticaret Merkezi nin Ikiz Kuleleri nden yukselen duman Pentagon Binasi nin yikilan bolumu 175 sefer sayili ucusu gerceklestiren ucagin Dunya Ticaret Merkezi nin ikinci kulesine carptigi an nda yardim isteyen bir itfaiyeci 93 sefer sayili ucusa ait motor 77 sefer sayili ucusun Pentagon a carptigi ana ait CCTV kamerasi goruntuleri Bolge ABD Manhattan New York Arlington County Virginia Shanksville PensilvanyaTarih11 Eylul 2001 22 yil once 2001 09 11 08 46 10 03 UTC 04 00 HedefDunya Ticaret Merkezi Pentagon Savunma Binasi Amerikan Kongre Binasi veya Beyaz Saray Saldiri turuIslami terorizm Hava korsanligi Toplu intihar KatliamOlu2 996 2 977 kurban ve 19 saldirgan Yarali6 000 25 000 Isleyenlerel KaideSaldirgan11 Eylul failleriKatilimci sayisi19SebepUsame bin Ladin in fetvasi cihat anlayisi Vehhabilik Islami koktendincilik vb 11 Eylul saldirilari hakkinda ortaya cikan sayialar icin bakiniz 11 Eylul saldirilari ile ilgili komplo teorileri Kuzeydogu eyaletlerinden kalkan ve Kaliforniya ya dogru ilerleyen dort yolcu ucagi el Kaide uyesi olan 19 kisi tarafindan ucus sirasinda kacirildi Hava korsanlari besli uc grup ve dortlu tek grup olarak organize edilmislerdi Hedefi vuran ilk ucak American Airlines in 11 sefer sayili ucusuydu Ucak saat 08 46 da Asagi Manhattan daki Dunya Ticaret Merkezi nin kuzey kulesine carpti Bu ilk saldirinin ardindan ucakta bulunan 92 kisinin tamami ve saldirinin etkiledigi bolgedeki 1 000 den fazla kisi oldu Ilk saldiridan 17 dakika sonra saat 9 03 te Ticaret Merkezi nin bu kez guney kulesine United Airlines in 175 sefer sayili ucusu carpti Bu ikinci saldiri da ucakta bulunan 65 kisinin tamaminin ve etkilenen bolgede yer alan tahmini 1 000 den fazla kisinin olmesiyle sonuclandi Iki saat icinde 110 katli her iki bina da cokerken 7 Dunya Ticaret Merkezi nin de arasinda bulundugu cevre yapilarin bazilari yikildi bazilariysa hasar gordu Dulles Uluslararasi Havalimani ndan kalkan ucuncu ucak American Airlines in 77 sefer sayili ucusu Ohio uzerindeyken kacirildi Ucak saat 9 37 de Arlington County Virginia daki Pentagon binasinin bati kismina ABD Savunma Bakanliginin karargahi dogru carpti Saldiri sonucunda binanin bati cephesinin bir kismi yikilirken ucaktaki 64 kisinin tamami ve o sirada binada bulunan 125 kisi oldu Dorduncu ve son ucak ise United Airlines in 93 sefer sayili ucusu baskent Washington DC ye dogru gidiyordu Ucak saat 10 03 te Shanksville Pensilvanya yakinlarindaki bir araziye dustu Ucagin yolculari ucagin kontrolunu yeniden ele gecirmeye calismislardi ve nihayetinde ucusu amaclanan hedeften saptirmayi basarmislardi Boylece 93 sayili ucus 11 Eylul saldirilarinda hedefini gerceklestiremeyen tek ucak oldu Ucaktaki 44 kisinin tamami oldu Son saldiri hedefinin Beyaz Saray veya Amerikan Kongre Binasi oldugu tahmin edilmektedir 2003 te tutuklanip ABD de yargilanan ve daha sonra Guantanomo Kampi na gonderilen Halid Seyh Muhammed ve verdikleri ifadelerde son ucagin hedefinin ABD Kongre Binasi oldugunu soylemislerdir FBI tarafindan yurutulen arastirmalar neticesinde saldirilari gerceklestiren kisilerin Usame bin Ladin in liderligindeki el Kaide ile baglantili oldugu belirlendi ABD el Kaide yi Afganistan dan cikarma ve bin Ladin i iade etme taleplerine karsilik vermeyen Taliban i devirmek icin Terorizmle Savas i baslatti ve Afganistan a karsi savasa girdi Bircok ulke terorle mucadele yasalarini guclendirdi teror saldirilarini onlemek icin kolluk kuruluslarinin ve istihbarat teskilatlarinin yetkilerini arttirdi Saldiridan birkac gun sonra yaptigi aciklamayla saldirilarin sorumlulugunu reddeden bin Ladin 2004 te yayinlanan bir videoyla saldirilarin sorumlulugunu kabul etti El Kaide ve Usame bin Ladin saldirinin gerekcesi olarak ABD nin Israil e verdigi destegi ABD birliklerinin Suudi Arabistan daki varligi ve Irak a uygulanan yaptirimlari gosterdi Bin Ladin yakalanmadan gecirdigi yaklasik on yillik bir surenin ardindan 2 Mayis 2011 tarihinde Pakistan in Abbottabad sehrindeki kompleksinde bulundugu sirada duzenlenen Neptun Mizragi Operasyonu adli harekat ile ABD kuvvetleri tarafindan olduruldu ve cesedinin Umman Denizi ne birakildigi aciklandi Dunya Ticaret Merkezi nin ve cevre altyapisinin yikilmasi New York sehir ekonomisine buyuk zarar verdi ve kuresel bir ekonomik durgunluga sebep oldu ABD ve Kanada sivil hava sahalari 13 Eylul 2001 e kadar Wall Street ise 17 Eylul e kadar kapatildi Bircok kurum kurulus ve yapi olaganustu hal nedeniyle bir sureligine kapali kaldi Ticaret Merkezi sahasinin temizligi Mayis 2002 de tamamlanirken Pentagon binasi da bir yil icerisinde onarildi 2977 olume 25 000 e yakin yaralanmaya ve 10 milyar dolarlik maliyete neden olan 11 Eylul Saldirilari olu sayisi bakimindan insanlik tarihinin en olumcul teror saldirisidir Ayrica 340 itfaiyecinin olumuyle de Amerika Birlesik Devletleri tarihindeki en yuksek sayida itfaiyeci olumunun yasandigi olaydir 11 Eylul saldirilari yasandigi gunden beri bircok komplo teorisine konu olmustur En one cikan teori Ikiz Kuleler ve 7 Dunya Ticaret Merkezi nin yikilmasinin kontrollu bir yikim oldugudur Ancak hukumet incelemeleri ve bagimsiz arastirmalarin cogu bu teorileri reddetmistir Insasina Kasim 2006 da baslanan Ozgurluk Kulesi Kasim 2014 te acilmistir Ek olarak New York taki Ulusal 11 Eylul Aniti ve Muzesi Arlington County deki Pentagon Aniti ve Pensilvanya kaza yerindeki Ucus 93 Ulusal Aniti da dahil olmak uzere saldirida olenler icin cok sayida anitlar insa edilmistir Arka planEl Kaide El Kaide nin kokeni Sovyetler Birligi nin Afganistan a mudahale ettigi 1979 yilina kadar uzanmaktadir Sovyet mudahalesini Islam a karsi yapilmis bir saldiri olarak goren Usame bin Ladin Afganistan daki Muslumanlara yardim edip komunist Sovyetleri maglup etmeyi kutsal bir amac olarak edinmisti Afgan direnis liderleriyle tanismak ve direnise para toplamak icin seyahat etmeye basladi ve Arap mucahitleri Afgan Araplari Sovyetlere karsi direnmeleri icin 1988 yilina kadar Sovyetlerin ulkeden ciktigi tarihe kadar orgutledi Usame Ladin in mali kaynaklari dindarligi ve savas sirasindaki basarilari ona un kazandirdi militan bir lider olarak konumunu guclendirdi 1996 yilinda bin Ladin ilk fetvasini yayimladi ve Amerikan askerlerinin Suudi Arabistan i terk etmesini istedi 1998 deki ikinci bir fetvada ABD nin Israil e iliskin dis politikasina ve Amerikan birliklerinin Korfez Savasi sonrasinda da devam eden Suudi Arabistan daki varligina yonelik itirazlarini belirtti Bin Ladin belirttigi sikayetler tersine cevrilinceye kadar Islami metinleri Amerikalilara karsi saldirmaya tesvik etmek icin kullandi Bin Ladin e gore Islam hukuku alimleri Islam tarihi boyunca dusmanin Musluman ulkeleri yok etmesi durumunda cihadin bireysel bir gorev oldugu konusunda oy birligiyle anlasmislardi Usame bin Ladin Usame bin Ladin 1997 veya 1998 Saldirilari organize eden bin Ladin baslangicta saldirilara dahil oldugu iddiasini yalanlasa da sonrasinda bu beyanatini geri aldi Katar merkezli yayin kurulusu Al Jazeera 16 Eylul 2001 tarihinde Usame Ladin in bir aciklamasini yayimladi Altini cizmeliyim ki kisilerin kendi motivasyonlariyla gerceklestirmis oldugu gorunen bu eylemin benimle bir ilgisi yok Kasim 2001 de ABD kuvvetleri Afganistan in Celalabad kentinde yaptiklari baskin sonrasi yikilan evden bir videokaset buldu Videoda bin Ladin Halid el Harbi ile 11 Eylul saldirilari hakkinda konusurken goruldu ve saldirilari onceden bildigi ortaya cikti 27 Aralik 2001 de ikinci bir bin Ladin videosu yayimlandi Bati nin ve bilhassa Amerika nin Islam a karsi tarifsiz bir nefret besledigi alenen ortadadir Bu Haclilarin nefretidir Amerika ya karsi yapilan terorizm ovulmeyi hak etmektedir cunku bu insanlarimizi olduren adaletsizligi Amerika nin Israil e verdigi destegi durdurmayi amaclayan bir yanittir Bin Ladin ya da onun takipcileri sag olsun veya olmasin Birlesik Devletler in sonunun geldigini soyluyoruz zira ummetin uyanisi gerceklesti ABD nin askeri gucunun temeli olan ekonomisini vurmak onemlidir Eger ekonomileri hasar alirsa yeniden isgal edilebilir duruma geleceklerdir Ancak bin Ladin saldirilarin sorumlulugunu ustlenmedi 2004 Amerika Birlesik Devletleri baskanlik secimlerinin kisa bir sure oncesinde bin Ladin kayda alinmis bir aciklama araciligiyla El Kaide nin ABD ye duzenlenen saldirilarla iliskisi oldugunu dogruladi direkt olarak kendi baglantisinin oldugunu da itiraf etti Savasiyoruz cunku bu zulumle uyuyamayan insanlariz Ulusumuzun ozgurlugunu yeniden kazanmak istiyoruz Siz bizim guvenligimizi baltalarken biz de sizin guvenliginizi baltaliyoruz Guvenliginiz kendi ellerinizde Bizim guvenligimize karismayan her devlet otomatik olarak kendi guvenligini de garanti altina alacaktir Bin Ladin takipcilerine Dunya Ticaret Merkezi ve Pentagon a saldirmalari icin bizzat talimat verdigini soyledi Al Jazeera tarafindan Eylul 2006 da ele gecirilen baska bir videoda bin Ladin Remzi bin es Seybe ve iki hava korsaniyla birlikte Hamza el Gamdi ve Vail es Sehri saldirilar icin hazirlik yaparken goruntulendi ABD 11 Eylul saldirilari icin bin Ladin i hicbir zaman resmi olarak suclamadi ancak yine de ABD nin Darusselam ve Nairobi deki buyukelciliklerinin bombalanmasiyla ilgili olarak FBI in En Cok Arananlar listesindeydi Yaklasik on yillik bir arama surecinin ardindan donemin ABD Baskani Barack Obama bin Ladin in 1 Mayis 2011 de Pakistan in Abbottabad kentinde bulunan kompleksinde Amerikan ozel kuvvetleri tarafindan olduruldugunu acikladi Halid Seyh Muhammed Halid Seyh Muhammed 2003 te yakalanmasinin ardindan Nisan 2002 de Al Jazeera gazetecisi Yosri Fouda Halid Seyh Muhammed in Remzi bin es Seybe ile birlikte saldirilara karistigini kabul ettigini bildirdi 2004 tarihli 9 11 Komisyonu raporu saldirinin basmimari olan Muhammed in ABD ye karsi duydugu dusmanligin ABD nin Israil i destekleyen dis politikasiyla olan siddetli fikir ayriligi ndan kaynaklandigini belirledi Muhammed ayni zamanda 1993 Dunya Ticaret Merkezi saldirisinin finansoru ve danismanlarindan biriydi Saldirinin ana sorumlusu olan Remzi Yusuf un da dayisiydi Amerikan ve Pakistanli guvenlik teskilatlari arasinda yapilan operasyonel is birligi sonucunda Muhammed 1 Mart 2003 tarihinde Pakistan in Ravalpindi sehrinde tutuklandi Daha sonra CIA gizli hapishanelerinde ve Guantanamo Kampi nda tutuldu sorguya cekildi ve waterboarding gibi yontemlerle iskence edildi Kampta yapilan durusmalar sirasinda Muhammed saldirilarla olan baglantisini tekrar itiraf etti Ifadesinin hicbir baski altinda alinmadigini ve A dan Z ye tum 11 Eylul operasyonundan sorumlu oldugunu belirtti Halid Seyh Muhammed in avukatlari tarafindan 26 Temmuz 2019 da Manhattan Federal Bolge Mahkemesi ne sunulan bir mektupta Muhammed in idam cezasi istenmemesi karsiliginda Suudi Arabistan in 11 Eylul saldirilarindaki rolu hakkinda ifade vermek ve kurban ailelerine yardim etmek istedigi bildirildi Diger El Kaide uyeleri Hava korsanligiyla iliskili olan kisileri operasyonun ayrintilarina dair sahip olduklari bilgi derecesine gore gruplara ayiran Seyh Muhammed yalnizca bes kisinin tum detaylardan haberdar oldugunu soyledi Bin Ladin Seyh Muhammed Remzi bin es Seybe Ebu Turab el Urduni ve Muhammed Atif Ebu Turab ve Atif 2001 de bin Ladin 2011 de olduruldugunden Seyh Muhammed ve bin es Seybe nin ise yargilama surecleri hala sona ermediginden dolayi bugune kadar saldirilar icin yalnizca ikincil derecede onemli kisiler yargilanmistir 26 Eylul 2005 te Ispanya Yuksek Mahkemesi Ebu Dahdahi i 11 Eylul saldirilarina yardim etmek ve el Kaide uyesi olmaktan 27 yil hapis cezasina carptirdi Bununla birlikte 17 orgut uyesi daha alti ila on bir yil arasinda hapis cezasina carptirildi 16 Subat 2006 da Ebu Dahdah in saldirilarla olan ilgisinin kanitlanmadigi gerekcesiyle cezasi on iki yila indirildi 2006 da Zacarias Moussaoui yirminci hava korsani oldugu dusunulen orgut uyelerinden biri 11 Eylul saldirilarindaki rolu gerekcesiyle omur boyu hapisle cezalandirildi Moussaoui bugune kadar 11 Eylul saldirilarindan dolayi bir ABD mahkemesinde mahkum edilen tek kisi oldu Muhammed Atta ile Hamburg kentinde baglanti kurdugu tespit edilen Munir el Mutasaddik ise hava korsanlarinin hazirlanmasina yardim ettigi gerekcesiyle Almanya da 15 yil hapis cezasina carptirildi Ekim 2018 de serbest birakildi ve Almanya dan sinir disi edildi Almanya daki Hamburg hucresinde ileride 11 Eylul Saldirilari icin kilit rol oynayacak bir grup radikal ogrenci bulunuyordu Muhammed Atta Remzi bin es Seybe Ziyad Cerrah ve Mervan es Sehhi de el Kaide nin Hamburg hucresinin uyeleri arasindaydi Planlama Saldirilar bunu ilk olarak 1996 da Usame bin Ladin e sunan Halid Seyh Muhammed tarafindan tasarlandi O zamanlar bin Ladin ve El Kaide Sudan dan Afganistan a yeni tasinmis olan bir gecis donemindeydi 1998 Afrika buyukelciligi bombalamalari ve bin Ladin in Subat 1998 fetvasi El Kaide nin teror operasyonunda bir donum noktasi oldu bin Ladin Amerika Birlesik Devletleri ne saldirmaya niyetlendi 1998 in sonlarinda veya 1999 un baslarinda bin Ladin Muhammed e komployu organize etmesi icin onay verdi Muhammed bin Ladin ve bin Ladin in yardimcisi Muhammed Atef 1999 un baslarinda bir dizi toplanti yapti Atef hedef secimleri ve hava korsanlari icin seyahat ayarlamaya yardim dahil olmak uzere operasyonel destek sagladi Bin Ladin Los Angeles taki ABD Bankasi Kulesi gibi potansiyel hedefleri zaman yetersizliginden reddederek Muhammed i reddetti Bin Ladin liderlik ve mali destek sagladi ve katilimcilarin seciminde yer aldi Baslangicta her ikisi de Bosna da savasmis deneyimli cihatcilar olan Nawaf al Hazmi ve Khalid al Mihdhar i secti Hazmi ve Mihdhar 2000 yilinin Ocak ayinin ortalarinda Amerika Birlesik Devletleri ne geldiler 2000 yilinin baslarinda Hazmi ve Mihdhar San Diego Kaliforniya da ucus dersleri aldilar ancak ikisi de cok az Ingilizce konusuyordu ucus derslerinde kotu performans gosterdi ve sonunda ikincil kas korsanlari olarak gorev yapti 1999 un sonlarinda Almanya nin Hamburg kentinden bir grup adam Afganistan a geldi Grup Muhammed Atta Mervan es Sehhi Ziyad Carrah ve Remzi bin es Seybe yi iceriyordu Bin Ladin bunlari egitimli olduklari Ingilizce konusabildikleri ve Bati da yasama deneyimine sahip olduklari icin secti Yeni askerler rutin olarak ozel beceriler acisindan incelendi ve sonuc olarak El Kaide liderleri Hani Hanjour un zaten bir ticari pilot lisansina sahip oldugunu kesfetti Muhammed daha sonra hava korsanlarina restoranlarda nasil yemek siparis edeceklerini ve Batili giysiler giymeyi ogreterek uyum saglamalarina yardim ettigini soyledi Hanjour Hazmi ye katilarak 8 Aralik 2000 de San Diego ya geldi Kisa sure sonra Hanjour un tazeleme egitimi aldigi Arizona ya gittiler Mervan es Sehhi 2000 Mayis sonunda geldi Atta 3 Haziran 2000 de ve Cerrah 27 Haziran 2000 de geldi Bin al Shibh birkac kez vize basvurusunda bulundu Amerika Birlesik Devletleri ne gitti ancak bir Yemenli olarak vizesini uzatacagi endisesiyle reddedildi Bin al Shibh Hamburg da kaldi ve Atta ile Muhammed arasinda koordinasyonu sagladi Uc Hamburg hucre uyesinin hepsi de Guney Florida da pilot egitimi aldi 2001 baharinda ikincil hava korsanlari Amerika Birlesik Devletleri ne gelmeye basladi Temmuz 2001 de Atta nihai hedef secimi de dahil olmak uzere komplonun ayrintilarini koordine ettikleri Ispanya da bin al Shibh ile bir araya geldi Bin al Shibh bin Ladin in saldirilarin bir an once gerceklestirilmesi istegini de aktardi Hava korsanlarindan bazilari aile uyeleri olan veya giris kazanmak icin sahte pasaportlar kullanan yozlasmis Suudi yetkililerden pasaport aldi SaldiriYatay semaDikey semaPentagon un saldirilarda hasarlanan 14 bolumu Hasarin kaynagi ile ilgili Amerika Birlesik Devletleri resmi kaynaklari bir ucagin carptigini belirtmektedir un enkazindan oldugu soylenen bir parca Govde kanatlar vs ait bir iz bulunamamistir Yerel zamanla 08 46 30 da Amerikan Hava Yollari na ait kacirilan bir yolcu ucagi Dunya Ticaret Merkezi Kuzey Kulesi 94 98 katlari arasina kulenin kuzey tarafindan carpti Bina carpmadan 102 dakika 1 saat 42 dakika sonra yikildi Yerel zamanla 09 02 59 da ikinci bir ucak Dunya Ticaret Merkezi guney Kulesi 77 85 katlari arasina kulenin guney tarafindan carpti Bina carpmadan 56 dakika sonra yikildi Yerel zamanla 10 03 11 de Washington DC nin 240 km 150mil kuzey batisina Shanksville Pensilvanya kirsalinda dorduncu bir ucagin dustugu aciklandi Olay yerinde buyuk bir ucak enkazina rastlanmadigi soylentileri dolasti Resmi makamlarca ucak enkazinin oldugu vurgulanmistir Ayrica bircok ucak parcalari da bulunmustur ABD hukumetinin aciklamalarina gore olaylar soyle gelisti 11 Eylul 2001 Sali gunu ABD de dort yolcu ucaginin ikisi New York taki Dunya Ticaret Merkezi gokdelenlerine bir digeri Washington D C de Pentagon a carpti Sonuncu ucak ise yolcular ve ucagi kaciranlar arasindaki mucadeleden sonra 150 mil uzakta Pensilvanya kirsalinda dustu Dunya Ticaret Merkezi kulelerine carpan ucaktaki eylemcilerden birinin pasaportu ucagin kuleye carpmasindan sonra asagiya firlamis ve bolgedeki bir polis tarafindan bulunmustur Eylemcilerin havaalanina gelirken kullandiklari ve havaalaninin otoparkina biraktiklari aracta ucak kullanim kilavuzu bulunmustur Amerikan hukumetinin arastirmasina ve 11 Eylul Komisyon Raporu na gore yolcu ucaklari Usame bin Ladin in lideri oldugu El Kaide orgutunun 19 uyesi tarafindan kacirildi ve eylem gerceklestirildi KayiplarNew York lu bir itfaiyeci Dunya Ticaret Merkezi nin enkazina inmek icin on tane daha kurtarma ekibi calisani isterken Olaylarda 19 hava korsani ile ucaklarda ve yerde bulunan 2 974 kisi hayatini kaybettigi aciklanmistir Kayip durumda olan 24 kisinin ise oldugu varsayilmaktadir Hayatini KaybedenlerNew York Dunya Ticaret Merkezi 2 603 kisi oldu 24 kisi kayip ilan edildi oldukleri tahmin ediliyor American 11 88United 175 59Arlington Pentagon 125American 77 59Shanksville United 93 40Toplam 2 974 kisi oldu 24 kisi kayip olarak listeleniyor Komplo teorileri11 Eylul saldirilari olarak adlandirilan olaylar ile ilgili cesitli komplo teorileri bulunmaktadir Kimi iddialara gore 11 Eylul olaylari Amerikan hukumeti ve gizli servisleri tarafindan uygulanan bir sahte bayrak operasyonu Orta Dogu ya ve Afganistan a yonelik isgal faaliyetlerini mesrulastirmak ulke ve dunya kamuoyunun destegini almak amaciyla duzenlenmis senaryolardir Bu teoriler herhangi bir somut kanita dayandirilmamistir EtkileriSaldiri dunya medyasi tarafindan medeniyetler catismasi olarak yorumlandi 11 Eylul saldirilarini gerekce gosteren baskan George W Bush once Afganistan ardindan da Irak i isgal etti ABD Baskani George W Bush Terorizmle Savas Kampanyasi baslatti ve bu kampanya ile NATO nun 5 maddesini isletmeye baslatti Bu Kampanya da ABD ye basta Birlesik Krallik olmak uzere bircok ulke destek olmaktadir 11 Eylul saldirilari sonucu basta ABD olmak uzere batili devletlerde Muslumanlara karsi islenen nefret suclarinda buyuk artis goruldu Populer kulturdeSaldirilarla ilgili sinema filmleri cekilmeye baslanmistir Ilk film olan United 93 adli film 1 Eylul 2006 da vizyona girmistir Film kirsal alanda dusen United Airlines adli sirkete ait 93 sefer sayili ucagin murettebat ve yolcularinin o gun yasadiklari dehseti varsayimlara dayanarak anlatmaktadir Nicolas Cage in basrolunde oynadigi 2006 yili yapimi Dunya Ticaret Merkezi adli filmde de kuledeki insanlari kurtarmaya giderken enkazin altinda kalan iki polisin hikayesi anlatilmistir Ayni zamanda Remember Me adli yapitta da 11 Eylul Saldirisi sonucunda olen genc rolunu Robert Pattinson oynamistir Ayrica bakiniz1993 Dunya Ticaret Merkezi saldirisi 9 11 Komisyonu 11 Eylul saldirisi faillerinin listesi Fahrenheit 9 11 Halid Seyh Muhammed Gelistirilmis sorgulama teknikleri Loose Change Islamofobi Bojinka PlaniNotlar 9 11 olarak da anilir 9 11 ifadesi zit sayisal tarihlendirme kuralini kullanan yerlerde bile Ingilizcede tipik olarak dokuz on bir olarak telaffuz edilir egik cizgi telaffuz edilmez Kaynakca Bin Laden claims responsibility for 9 11 21 Mart 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Mart 2012 Bin Laden Takes Responsibility for 9 11 Attacks in New Tape 7 Aralik 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Mart 2012 Encyclopedia Britannica Ingilizce 16 Haziran 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 31 Agustos 2021 Moghadam Assaf 2008 The Globalization of Martyrdom Al Qaeda Salafi Jihad and the Diffusion of Suicide Attacks Johns Hopkins University s 48 ISBN 978 0 8018 9055 0 Livesey Bruce 25 Ocak 2005 Special Reports The Salafist Movement Al Qaeda s New Front PBS Frontline WGBH educational foundation 28 Haziran 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Ekim 2011 Geltzer Joshua A 2011 US Counter Terrorism Strategy and al Qaeda Signalling and the Terrorist World View Reprint bas Routledge s 83 ISBN 978 0415664523 a b 11 Eylul saldirilari 2001 de nasil duzenlendi kac kisi oldu sonrasinda ne oldu Haberturk 10 Eylul 2022 15 Aralik 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Aralik 2022 a b c 11 Eylul saldirilari Nasil duzenlendi kac kisi oldu sonrasinda ne oldu BBC News Turkce 6 Eylul 2021 15 Aralik 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Aralik 2022 CIA in gelismis sorgulama tekniklerini tasarlayan psikolog Bugun olsa yine yapardim BBC News Turkce 15 Aralik 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Aralik 2022 a b Fox News Ingilizce 25 Mart 2015 21 Aralik 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 31 Agustos 2021 web archive org 30 Kasim 2010 8 Mart 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 31 Agustos 2021 www uspto gov Ingilizce 5 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 31 Agustos 2021 www iags org 27 Nisan 2003 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 31 Agustos 2021 WorldAtlas Ingilizce 25 Kasim 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 31 Agustos 2021 www nfpa org 28 Mart 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 31 Agustos 2021 Editors Popular Mechanics 9 Eylul 2020 Popular Mechanics Ingilizce 13 Nisan 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 31 Agustos 2021 Daily Commercial News Ingilizce 24 Kasim 2017 30 Eylul 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 31 Agustos 2021 Sky HISTORY TV channel Ingilizce 27 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 31 Agustos 2021 web archive org 15 Mart 2013 8 Mart 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 31 Agustos 2021 a b Encyclopedia Britannica Ingilizce 16 Haziran 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Eylul 2021 Staff Reuters 6 Mayis 2011 Timeline Osama bin Laden his life and death Reuters Ingilizce 21 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Eylul 2021 www ojp gov 21 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Eylul 2021 web archive org 31 Ekim 2001 23 Mart 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Eylul 2021 Tierney Dominic 23 Agustos 2016 The Atlantic Ingilizce 24 Agustos 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Eylul 2021 Lewis Bernard 18 Ocak 2012 License to Kill Usama bin Ladin s Declaration of Jihad Ingilizce ISSN 0015 7120 28 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Eylul 2021 Scheuer Michael 2002 Through Our Enemies Eyes Osama Bin Laden Radical Islam and the Future of America Ingilizce Potomac Books Inc ISBN 978 1 57488 552 1 21 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Eylul 2021 Pakistan inquiry orders Bin Laden family to remain BBC News Ingilizce 6 Temmuz 2011 30 Kasim 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Eylul 2021 web archive org 13 Haziran 2007 4 Ocak 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Eylul 2021 web archive org 27 Aralik 2007 23 Mart 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Eylul 2021 Transcript Bin Laden video excerpts Ingilizce 27 Aralik 2001 27 Temmuz 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Eylul 2021 News A B C ABC News Ingilizce 27 Eylul 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Eylul 2021 www aljazeera com Ingilizce 1 Kasim 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Eylul 2021 News A B C ABC News Ingilizce 4 Mayis 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Eylul 2021 web archive org 30 Eylul 2013 30 Eylul 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Eylul 2021 www theguardian com 30 Mayis 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Eylul 2021 web archive org 26 Mayis 2008 26 Aralik 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Eylul 2021 Federal Bureau of Investigation Ingilizce 4 Ocak 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Eylul 2021 Baker Peter Cooper Helene Mazzetti Mark 2 Mayis 2011 Bin Laden Is Dead Obama Says The New York Times Ingilizce ISSN 0362 4331 5 Mayis 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Eylul 2021 NBC News Ingilizce 3 Mayis 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Eylul 2021 web archive org 23 Ocak 2008 23 Mart 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Eylul 2021 www telegraph co uk 9 Aralik 2008 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Eylul 2021 a b www aljazeera com Ingilizce 25 Subat 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Eylul 2021 https www washingtontimes com The Washington Times The Washington Times Ingilizce 29 Agustos 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Eylul 2021 web archive org 17 Nisan 2011 23 Mart 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Eylul 2021 rusi org Ingilizce 8 Mart 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Eylul 2021 Khalid Sheikh Mohammed How 9 11 mastermind slipped through FBI s fingers BBC News Ingilizce 5 Eylul 2021 12 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Eylul 2021 euronews Ingilizce 7 Eylul 2021 7 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Eylul 2021 Shannon Elaine Weisskopf Michael 24 Mart 2003 Breaking News Analysis Politics Blogs News Photos Video Tech Reviews Time Ingilizce ISSN 0040 781X 27 Eylul 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Eylul 2021 US judge orders CIA to turn over torture memo ACLU Reuters Ingilizce 8 Mayis 2008 24 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Eylul 2021 intelligence Ken DilanianKen Dilanian is a correspondent covering Unit national security for the NBC News Investigative NBC News Ingilizce 7 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Eylul 2021 Key 9 11 suspect admits guilt Ingilizce 15 Mart 2007 7 Ocak 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Eylul 2021 TRT Haber 31 Temmuz 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Eylul 2021 Breuninger Dan Mangan Kevin 29 Temmuz 2019 CNBC Ingilizce 29 Temmuz 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Eylul 2021 Virginia United States District Court Eastern District of 8 Aralik 2020 Substitution for the Testimony of Khalid Sheikh Mohammed Ingilizce Good Press 29 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Eylul 2021 The Age Ingilizce 27 Eylul 2005 17 Eylul 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 29 Eylul 2021 Welle www dw com Deutsche DW COM 26 Mayis 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 29 Eylul 2021 www bbc co uk 29 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 29 Eylul 2021 Irujo Jose Maria 23 Mayis 2013 EL PAIS English Edition Ingilizce 29 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 29 Eylul 2021 AP NEWS Ingilizce 20 Nisan 2021 29 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 29 Eylul 2021 Press Associated 17 Kasim 2014 the Guardian Ingilizce 17 Kasim 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 29 Eylul 2021 Virginia Associated Press in Alexandria 20 Mayis 2020 the Guardian Ingilizce 20 Mayis 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 29 Eylul 2021 Press Matthew Barakat The Associated 20 Mayis 2020 Military Times Ingilizce 22 Mayis 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 29 Eylul 2021 Chibber Kabir Quartz Ingilizce 17 Ekim 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 29 Eylul 2021 The Hamburg connection Ingilizce 19 Agustos 2005 30 Mayis 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Eylul 2021 www 9 11commission gov 1 Eylul 2004 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 29 Eylul 2021 Suspect reveals 9 11 planning Ingilizce 22 Eylul 2003 25 Aralik 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Ocak 2023 a b 5 9 11 Komisyon Raporu 2004 9 11 Komisyon Raporu 2004 s 67 9 11 Komisyon Raporu 2004 s 149 9 11 Komisyon Raporu 2004 s 155 Lichtblau Eric 20 Mart 2003 THREATS AND RESPONSES THE PLOT Bin Laden Chose 9 11 Targets Al Qaeda Leader Says The New York Times Ingilizce ISSN 0362 4331 30 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Ocak 2023 Wright Lawrence 2006 The looming tower Al Qaeda and the road to 9 11 Internet Archive New York Knopf s 308 ISBN 978 0 375 41486 2 Bergen Peter L 20 Ocak 2006 The Osama bin Laden I Know An Oral History of al Qaeda s Leader Ingilizce Simon and Schuster ISBN 978 0 7432 9592 5 30 Ocak 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Ocak 2023 Wright Lawrence 2006 The looming tower Al Qaeda and the road to 9 11 Internet Archive New York Knopf s 309 15 ISBN 978 0 375 41486 2 McDermott 2005 s 191 92 Frantz This article was reported by Douglas Jr Don van Natta Johnston David Bernstein Richard Bernstein Was Written By Mr 10 Eylul 2002 THREATS AND RESPONSES PIECES OF A PUZZLE On Plotters Path to U S A Stop at bin Laden Camp The New York Times Ingilizce ISSN 0362 4331 9 Mart 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Ocak 2023 Wright Lawrence 2006 The looming tower Al Qaeda and the road to 9 11 Internet Archive New York Knopf s 304 307 ISBN 978 0 375 41486 2 Wright Lawrence 2006 The looming tower Al Qaeda and the road to 9 11 Internet Archive New York Knopf s 302 ISBN 978 0 375 41486 2 Jessee Devin D 1 Eylul 2006 Tactical Means Strategic Ends Al Qaeda s Use of Denial and Deception Terrorism and Political Violence 18 3 367 388 doi 10 1080 09546550600751941 ISSN 0954 6553 a b c d e f PDF 23 Eylul 2004 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 30 Ocak 2023 PDF 23 Eylul 2004 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 30 Ocak 2023 Irujo Jose Maria 21 Mart 2004 Atta recibio en Tarragona joyas para que los miembros del comando del 11 S se hiciesen pasar por ricos saudies El Pais Ispanyolca ISSN 1134 6582 4 Subat 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Ocak 2023 PDF 21 Mayis 2006 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 30 Ocak 2023 CNN resmi sitesi 8 Eylul 2008 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Eylul 2007 Ucaklari kaciran hava korsanlari haric 2006 9 11 Death Toll CNN 26 Nisan 2006 14 Kasim 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Eylul 2006 American Airlines Flight 11 CNN 26 Temmuz 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Eylul 2006 United Airlines Flight 175 CNN 31 Ocak 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Eylul 2006 American Airlines Flight 77 CNN 17 Ekim 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Eylul 2006 American Airlines Flight 77 CNN 2 Kasim 2006 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Eylul 2006 Roddy Dennis B 28 Ekim 2001 Flight 93 Forty lives one destiny Pittsburgh Post Gazette 30 Kasim 2006 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Eylul 2006 Dis baglantilarWikimedia Commons ta 11 Eylul saldirilari ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir 9 11 Komisyonu11 Subat 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 11 Eylul Dijital Arsivi Ingilizce ABD Kongre Kutuphanesi 11 Eylul arsivi15 Kasim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Ingilizce Yasamini yitirenlerin kimlik bilgileri CNN 8 Kasim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce