Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Osmanlı-Lehistan Savaşı (1683-1699), Osmanlı İmparatorluğu ile Lehistan Krallığı arasında 1683 yılından 1699 yılına kadar süren askerî mücadele, Osmanlı-Kutsal İttifak savaşlarının bir cephesi.
| 1683-1699 Osmanlı-Lehistan Savaşı | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Osmanlı-Lehistan savaşları ve Osmanlı-Kutsal İttifak savaşları | |||||||||
 | |||||||||
| |||||||||
| Taraflar | |||||||||
 Osmanlı İmparatorluğu*  Boğdan Prensliği*  Kırım Hanlığı |  Lehistan Krallığı | ||||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||||
| Sarı Süleyman Paşa Bozoklu Mustafa Paşa | III. Jan Sobieski | ||||||||
| Güçler | |||||||||
| 20.000-30.000 | 60.000-80.000 | ||||||||
Savaş öncesi
Osmanlı İmparatorluğu ve Lehistan Krallığı; Ukrayna'da hüküm süren Kazaklar üzerinde hakimiyetlerini pekiştirmek amacıyla 1672 ve 1673-1676 yıllarında iki kez savaşmışlar, Osmanlıların zaferiyle biten savaşlar sonucunda Lehistan Podolya eyaletini terkettiği gibi, Özi nehir batısındaki Kazakların Osmanlılara tâbi olduğunu İzvança Mütarekesi'yle (17 Ekim 1676) kabul etmek zorunda kaldı. Padişah IV. Mehmed'in 12 Mart 1679'da onayladığı Barış Antlaşmasıyla sınırlar onaylandı.
Bununla birlikte; Osmanlıların bu zaferi geniş topraklarını kaybeden Lehistan Krallığı'nı Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu'na yaklaştırdı. Zira, Lehistan Krallığı Fransa'yla yakın ilişkiler içindeyken, Fransa-Hollanda Savaşı'nı sonlandıran Nijmegen Antlaşmalarıyla (1678-1679) Fransa da barışçıl bir siyasete dönmüş ve Lehistan'ı diplomatik yalnızlığa itmişti. Osmanlılar ise; 6 Ağustos 1682 tarihinde anılan İmparatorluğa savaş açmışlar, aynı yıl Macaristan'ın kuzeyinde Tökeli İmre önderliğindeki Kuruç hareketine askerî destek verip, müteakip yıl Viyana'yı hedef alacak seferin hazırlıklarına başlamışlardı. Bu durum karşısında, Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu ve Lehistan Krallığı arasındaki diplomatik temaslar sıklaştı ve taraflar "başkentleri düşman tehdidi altına girmesi halinde birbirlerinin yardımına gelmeleri" ilkesini içeren bir ittifakı 31 Mart 1683'te .
Leh Kralı III. Jan Sobieski, her ne kadar 1683'te Osmanlıların başkent Krakov ya da İlbav (Osmanlılar 1672 ve 1675'te anılan kenti hedef almışlardı) üzerine yürüyebileceklerinden endişe etmekteyse de,Sadrazam Merzifonlu Kara Mustafa Paşa'nın hedefi Viyana idi ve Osmanlı başkentinin hazırlıkları Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu'na yönelikti (kaldı ki; Osmanlılar hukuken sadece bu devletle savaş halindeydiler). Nitekim, Osmanlı ordusu 1683 Mayıs'ının başlarında Belgrad'da toplanmaya başlarken, III. Jan Sobieski Osmanlılara karşı güney sınırındaki kaleleri tahkim etmeyi sürdürüyordu. 7 Temmuz 1683'te ise Kırım atlıları Viyana yakınlarına ulaştılar. Tehdidin iyice yakınlaşması üzerine Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu Varşova İttifakı koşulları uyarınca Lehistan Krallığı'ndan askerî destek talep etti. Jan Sobieski ise ilkbahar ve yaz boyunca sürdürdüğü hazırlıkları tamamladı ve 15 Ağustos 1683'te ordusuyla Krakov'dan Viyana'ya doğru hareket etti.
Savaş
Viyana Kuşatması ve Almandağ ile Ciğerdelen Muharebeleri (1683)
Jan Sobieski komutasındaki 65-70.000 kişilik kurtarma ordusu 11 Eylül 1683'te Almandağı'na ulaştı. Osmanlı tarihinde çok tartışılan bir vaka olan, Kırım Hanı'nın bu orduyu Tuna'yı aşarken durdurmaması kritik bir aşamayı teşkil etti. Osmanlı ordusunun tam bir muharebe düzeni almaktansa bir bölümünün Viyana'yı kuşatmaya devam etmesi Leh-Alman ordusunun işini kolaylaştırdı ve sabah saatlerinde Osmanlıların hücumuyla başlayan muharebe akşam saatlerinde Leh hussarlarının tepeden aşağı süvari hücumuyla kesin olarak Osmanlı ordusunun yenilgisiyle sonuçlandı.
Merzifonlu Kara Mustafa Paşa yenilgi üzerine Viyana Kuşatması'nı kaldırarak Osmanlı ordusunu süratle Belgrad'a çekti. Jan Sobieski komutasındaki Leh-Alman ordusu ise ileri harekâtını sürdürdü ve Osmanlıların Tuna boyundaki en önemli üslerinden Estergon Kalesi'ne yöneldi. 6 Ekim'de Leh ordusu Ciğerdelen önlerine ulaştı ve Alman ordusunu beklemeden 7 Ekim'de Kara Mehmed Paşa komutasındaki Osmanlı birliklerine hücum ettiyse de Ciğerdelen Muharebesi'nde ağır kayıplarla püskürtüldü. Muharebenin 9 Ekim'deki ikinci aşamasında Alman ordusunun taarruzuyla az sayıdaki Türk birliğinin direnişi kırıldı ve ardından Estergon Kalesi müttefiklerce işgal edildi.
Lehlerin Boğdan'a taarruzu (1683-1684)
Lehistan Krallığı 1683 sonbaharında büyük darbe yemiş Osmanlı ordusunun Belgrad'a çekilmesinden Kırım Hanlığı ordusunun da Macaristan'da bulunmasından bilistifade 1683 kışına doğru Stepan Kunaska komutasındaki bir Leh-Kazak ordusuyla Besarabya ve Boğdan'a hücum etti. Boğdan'da büyük katliamlar gerçekleştiren bu ordu (10-15.000 kişi) Aralık ayında Bender önlerinde Türk garnizonu tarafından püskürtüldükten sonra güneye inerek İsmail-Akkerman bölgesine ilerledi. Lehlere sığınan Boğdan Beyi Petraşayka da birlikleriyle Yaş'ı işgal etti. Budin civarından bölgeye ulaşan II. Hacı Giray komutasındaki 12.000 kişilik Kırım ordusu 4 Ocak 1684'te Reni Muharebesi'nde Leh-Kazak ordusunu büyük oranda imha etti. Boğdan Beyi Petraşayka da Yaş'ı tahliye ederek Lehistan'a sığındı.
Kutsal İttifak (1684)
Lehlerin Kamaniçe kuşatmaları (1684-1689)
Osmanlılar Leh-Kazak ordusunun 1683 sonunda Boğdan'a saldırısı karşısında yetersiz kalan Silistre Beylerbeyi ve Babadağ Muhafızı Köprülü Fazıl Mustafa Paşa'nın yerine 1 Mart 1684 tarihinde Lehistan Cephesi Seraskeri unvanıyla birlikte Sarı Süleyman Paşa'yı getirdiler. Süleyman Paşa, takviye taleplerine Osmanlı başkentinden Osmanlı ordularının Macaristan'a yoğunlaştığı gerekçesiyle destek alamadı ve eyalet askerleri ile Kırım ordusuna dayanmaya devam etti (Nitekim Kırım Hanlığı ordusu 6 Mayıs 1684'te 'nde Andriy Mohila komutasındaki bir Leh kolordusunu hezimete uğrattı). Buna mukabil, Leh Kralı Jan Sobieski büyük bir orduyla 1684 Ağustos'unda Podolya'yı istila ederek Kamaniçe Kalesi'ni kuşattı ve Hotin'e ilerledi. Yeni Kırım Hanı Selim Giray'ın (Rusya'yla ateşkes halini uzattıktan sonra) Kalgay Devlet Giray komutasında gönderdiği 30.000 süvarilik ordu 'dan top ve askerlerle gelen Sarı Süleyman Paşa ile birleşti ve Eylül ayında Turla kıyısında 'nde Leh ordusunu mağlup ederek geri çekilmeye mecbur bıraktı.Alman-Avusturya ordusunun Budin önlerindeki yenilgisinin ardından Kamaniçe önlerindeki bu ikinci zafer Osmanlı İmparatorluğu'na bu iki cephede nefes alma olanağı sağladı (aynı yıl Kutsal İttifaka dahil olan Venedik Cumhuriyeti'de Osmanlılara savaş açarak Mora'ya taarruz etmişti).
1685 yılında Jan Sobieski Litvan, Özü Kazakları, İsveç ve Avusturya askerlerini de kapsayan 83.000 kişilik Leh ordusuyla 3 Ekim 1685'te bir taraftan Boğdan'a girerken diğer taraftan Kamaniçe Kalesi'ni kuşattı. Buna mukabil, Kırım Hanı Selim Giray'ın (Rusya'yla ateşkes halini tekrar uzattıktan sonra) Kalgay Devlet Giray komutasında gönderdiği ordu 5.000 asker ve 30 topa sahip Sarı Süleyman Paşa'yla birleşti ve 1-11 Ekim 1685'teki 'nde Leh ordusunu büyük bir yenilgiye uğrattı.Selim Giray Bahçesaray'a dönerken bölgesini yıkıma uğrattı. Lehistan cephesinde 1684 ve 1685 yılındaki zaferleri sonucunda Sarı Süleyman Paşa 18 Aralık 1685 tarihinde sadrazamlığa getirildi.Lehistan Serdarlığına ise Bozoklu Mustafa Paşa tayin edildi.
1686 yılı Osmanlı-Lehistan Savaşı'nda önemli bir dönüm noktası oldu. Nitekim, gerek Kutsal İttifak'la gerek Osmanlı İmparatorluğu'yla müzakerelerini sürdüren Rusya Çarlığı 26 Nisan'da Lehistan Krallığı'yla barış antlaşması imzalayarak İttifak'a dahil oldu. Bunun sonucunda Osmanlılar kuzey cephesinde bir düşmanla daha mücadele etmek zorunda kaldıkları gibi, askerî desteğine güvenilen Kırım Hanlığı Macaristan ve Lehistan cephelerine yetişmek ile kendi yurdunu savunmak mecburiyeti arasında kalmaya başladı. Kırım atlılarının 1686 Mayısındaki Volhinya akınına karşılık, Leh Kralı Jan Sobieski Ağustos ayında bir kez daha büyük bir ordunun başında Boğdan üzerine yürüdü ve Yaş'ı işgal etti (17 Ağustos). Bir birlik Kamaniçe'yi de kuşatmaya alırken asıl ordu Prut'u geçerek Bucak'a (Falcı ve ) ilerledi. Serasker Bozoklu Mustafa Paşa ve Kırım Nureddini komutasındaki Osmanlı-Kırım ordusu yıpratma savaşına başladı ve 2 Eylül'de geri çekilmeye başlayan Leh ordusunu Prut'u geçerken . 17 Eylül'de Yaş'ı da tahliye eden Jan Sobieski düzenli takviye alan Kamaniçe kalesine yönelik kuşatmayı da Ekim'de kaldırmak zorunda kaldı.
1687 yılı ise Leh ve Rus ordularının ittifak uyarınca eşgüdüm halinde harekete geçtikleri ilk sene oldu. komutasındaki 140-150.000 kişilik Rus ordusu Kırım üzerine yürürken, Kral Jan Sobieski komutasındaki 60.000 kişilik Leh ordusu da Temmuz ortalarında bir kez daha Kamaniçe'yi kuşattı. Kale Muhafızı 'nın yardım talebi üzerine bölgeye yetişen Serasker Bozoklu Mustafa Paşa'nın kuvvetleri karşısında Jan Sobieski muharebeye hazırlanırken kuşatmanın 49. günü 10.000 Kırım atlısının da cepheye yetiştiği haberinin gelmesi üzerine Leh ordusu bir kez daha kuşatmayı kaldırmak zorunda kaldı. Kırım üzerine yürüyen Rus ordusu da Kırım atlılarının sefer güzergahını yakıp yıkması sonucu Kırım Yarımadası'nın girişi Perekop'tan yaklaşık 210 kilometre uzaktayken geri çekildi ve 28 Haziran'da başlayan dönüş yolunda da Kırım atlılarının saldırılarına uğrayarak sefer boyunca 20.000 civarında ölü ve yaralı vermiş bir halde Rus topraklarına döndü.
Kırım akınları (1684-1688)
Lehlerin Boğdan akınları (1691)
Barış müzakereleri ve düşük yoğunluklu çarpışmalar
1692 yılı özellikle Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu'nu yalnızlaştırmak isteyen Fransa Krallığı'nın aracılığıyla Osmanlı İmparatorluğu ile Lehistan Krallığı arasında barış müzakerelerine sahne oldu. Görüşmeler geçmişte olduğu gibi Kırım Hanlığı üzerinden yürütüldü. Kırım Hanı Safa Giray Leh Kralı III. Jan Sobieski'ye Kamaniçe ve Ukrayna'nın terki karşılığında Lehistan Krallığı'nın Kutsal İttifak'tan ayrılmasını ve Kırım-Leh ittifakının kurulmasını teklif etti. Bu teklifiyle Kırım Hanı, giderek artan Rus tehlikesine karşı Lehistan cephesini hafifletmeyi ve Ukrayna üzerindeki Leh-Rus rekabetini kızıştırmayı hedefliyordu. Buna mukabil, Leh Kralı Sobieski Viyana'yla eşgüdümü korudu ve Kutsal İttifak'tan ayrılmadı. Barış müzakerelerinin sonuçsuz kalması üzerine taraflar yeniden savaşa hazırlandılar. Aynı yıl Kırım tahtında da değişiklik oldu ve I. Selim Giray 21 Ekim 1692'de üçüncü kez hanlığa atandı.
1693 yılı tarafların bir taraftan çarpıştıkları diğer yandan barış müzakerelerini sürdürdükleri bir yıl oldu. Nitekim, Bender'e taarruz eden 10.000 kişilik bir Leh kolordusu Özi Beylerbeyi Mustafa Paşa tarafından .. Lehlerin bu yenilgisinin ardından Fransa Krallığı bir kez daha taraflar arasında barışa arabuluculuk etme girişiminde bulundu. Osmanlı başkenti Kamaniçe'nin yıkılması koşuluyla Lehistan'a terkine rıza göstererek barışa eğilim gösterdiyse de savaş taraftarı Selim Giray'ın ısrarıyla böyle bir teklifin iletilmesinden sarfınazar edildi. Buna karşılık Kral Sobieski iyi derecede Türkçe bile elçisi Brianowski'yi barış müzakereleri için Bahçesaray'a göndererek barış teklif ettiyse de Selim Giray tüm Podolya ve Ukrayna'nın boşaltılarak terkini şart koşunca bir kez daha uzlaşıya varılamadı..
Kırım akınları (1694-1698)
Barış müzakerelerinin bir kez da sonuçsuz kalmasının ardından 1694 yılı taarruz enerjisini yitirmiş Lehistan Krallığı'nın savaştaki son saldırısına sahne oldu. Leh ordusu bir kez daha da komutasındaki Türk garnizonu karşısında bir kez daha yenilgiye uğradı. Lehler kaleye erzak getiren komutasındaki Kırım birliğini 6 Ekim'de Yuvaniça'da baskına uğratarak taşınan malzemeyi yağmaladılar.
Bunun üzerine Kırım Hanı Selim Giray sonradan kalgay olacak oğlu 'ı 1695 Şubat'ında 70.000 atlıyla sefere gönderdi. Galiçya'yı çiğneyen Şahbaz Giray Lviv'e kadar ilerledi, 8.000 kişilik Leh birliğini ve 30.000 esir alarak Kırım'a geri döndü. Savaş ganimetlerinin bir bölümünü İstanbul'a gönderdi. Bununla birlikte; 1687 ve 1689 yıllarındaki Kırım seferlerinde büyük yenilgilere uğrayan Rusya altı yıllık hazırlıktan sonra tekrar taarruza geçerek ve Azak'ı hedef aldı. Bu nedenle, Kırım Hanlığı'nın Lehistan'a yönelik akınları hız keserken Ruslara karşı anavatan savunması önem kazandı.
1696 yılında Kırım Hanlığı ikinci bir Rus saldırısına hazırlanırken bu defa Saadet Giray komutasındaki küçük bir Kırım kolordusu Ocak ayında önce üzerine akın yaptı. Ardından ise Galiçya'ya girdi ve Lviv'e kadar ilerleyerek ve 10.000 esir aldı. Aynı yılın 17 Haziran'ında Leh Kralı Sobieski öldü (yerine 15 Eylül 1697'de II. August geçti). Rusların ikinci Azak kuşatması ise bu defa başarılı oldu ve kale 17 Ağustos'ta Rus ordusunun eline geçti. Eşzamanlı olarak Kazakların Özi nehri civarında yağma faaliyetleri arttıysa da Babadağ Muhafızı Yusuf Paşa, Kalgay Saadet Giray ve Kaplan Giray komutasındaki Osmanlı birlikleri bu istilacıları Eylül başlarında kesin bir yenilgiye uğrattı.
Barış müzakereleri
Karlofça Antlaşması
1699 yılında imzalanan Karlofça Antlaşması ile Lehistan; Ukrayna ve Podolya'yı almıştır.
Kaynakça
- ^ "Polonya Kralı III. Jan Sobieski Hükümdarlık Dönemi (1674-1696)", Sabire Arık, Tarih Araştırmaları Dergisi, c.24, sy.38, Ankara (2005), s.223-224
- ^ "The 17th and 18th Centuries: Dictionary of World Biography", Frank N. Magill, Routledge (2013), s.727, .
- ^ "Venice, Austria, and the Turks in the Seventeenth Century", Kenneth Meyer Setton, American Philosophical Society (1991), s.266-269, .
- ^ "Vienna 1683: Christian Europe Repels the Ottomans", Simon Millar; Peter Dennis, Osprey Publishing (2008), s.17, .
- ^ "A History of War in 100 Battles", Richard Overy, Oxford University Press (2014), s.58, .
- ^ "Vienna 1683: Christian Europe Repels the Ottomans", Simon Millar, Peter Dennis, Osprey Publishing (2008), s.86, .
- ^ "Büyük Osmanlı Tarihi", Joseph von Hammer, c.12, s.85
- ^ "W cieniu szukamy jasności chwały" (Lehçe), Marek Wagner, Studia z dziejów panowania Jana III Sobieskiego (1684—1696). Wydawnictwo Akademii Podlaskiej, 2002, ISBN 83-7051-201-1J
- ^ "Kırım Hanlığı Tarihi Üzerine Araştırmalar 1441-1770", Halil İnalcık, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul (2014), s.238
- ^ "Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi - Osmanlı Devri 1683-1793", ATASE Yayınları, Ankara (1982), s.201
- ^ "Tarih-i Silahdâr", c.II, İstanbul (1928), s.186-187
- ^ "Tarih-i Râşid", Mehmed Râşid, c.I, s.490-492
- ^ "Süleyman Paşa (Sarı)", Adnan Aslan, Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul (1999), c.2 s.568 .
- ^ "The History of the Popes from the Close of the Middle Ages: Volume XXXII", Ludwig von Pastor, Kegan Paul and Co. (1891), s.219
- ^ "Kırım Hanlığı Tarihi Üzerine Araştırmalar 1441-1770", Halil İnalcık, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul (2014), s.252
- ^ "The Cambridge Illustrated Atlas of Warfare: Renaissance to Revolution, 1492-1792", Jeremy Black, Cambridge University Press (1996), c.2, s.36
- ^ "Strategy and power in Russia (1600-1914), William Fuller, Free Press (1998), s.18
- ^ "Kırım Hanlığı Tarihi Üzerine Araştırmalar 1441-1770", Halil İnalcık, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul (2014), s.297
- ^ "Büyük Osmanlı Tarihi", Joseph Hammer, c.12, s.332-333
- ^ "Silahdâr Tarihi", yay. Ahmed Refik, İstanbul (1928), s.734
- ^ "Silahdâr Tarihi", yay. Ahmed Refik, İstanbul (1928), s.738-739
- ^ "Kırım Hanlığı Tarihi Üzerine Araştırmalar 1441-1770", Halil İnalcık, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul (2014), s.304
- ^ Marek Wagner, Stanisław Jabłonowski - kasztelan krakowski, hetman wielki koronny, Mada Wydawnictwo (Lehçe), Varşova (2000),
- ^ "Türkiye Tarihi", Yılmaz Öztuna, Hayat Kitapları, İstanbul (1971), s.148
- ^ "Nusretname", Silahdar Fındıklı Mehmet Ağa, s.217
- ^ "Es-Seb'ü's-Seyyar fi Ahbar-ı Mülükü't-Tatar" Seyid Mehmed Rıza, yay. Mirza Kazım Bik, Kazan (1832), s.239-241
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Osmanli Lehistan Savasi 1683 1699 Osmanli Imparatorlugu ile Lehistan Kralligi arasinda 1683 yilindan 1699 yilina kadar suren askeri mucadele Osmanli Kutsal Ittifak savaslarinin bir cephesi 1683 1699 Osmanli Lehistan SavasiOsmanli Lehistan savaslari ve Osmanli Kutsal Ittifak savaslariTarih1683 1699BolgeRomanya ve UkraynaSonucOsmanli askeri zaferi Leh diplomatik zaferiCografi DegisikliklerLehistan Kralligi Podolya yi geri aldiTaraflarOsmanli Imparatorlugu Bogdan Prensligi Kirim HanligiLehistan KralligiKomutanlar ve liderlerSari Suleyman Pasa Bozoklu Mustafa PasaIII Jan SobieskiGucler20 000 30 00060 000 80 000Savas oncesiII Viyana Kusatmasi oncesinde Osmanli Imparatorlugu nun kuzey sinirlari ve Lehistan KralligiLeh Krali III Jan Sobieski Osmanli Imparatorlugu ve Lehistan Kralligi Ukrayna da hukum suren Kazaklar uzerinde hakimiyetlerini pekistirmek amaciyla 1672 ve 1673 1676 yillarinda iki kez savasmislar Osmanlilarin zaferiyle biten savaslar sonucunda Lehistan Podolya eyaletini terkettigi gibi Ozi nehir batisindaki Kazaklarin Osmanlilara tabi oldugunu Izvanca Mutarekesi yle 17 Ekim 1676 kabul etmek zorunda kaldi Padisah IV Mehmed in 12 Mart 1679 da onayladigi Baris Antlasmasiyla sinirlar onaylandi Bununla birlikte Osmanlilarin bu zaferi genis topraklarini kaybeden Lehistan Kralligi ni Kutsal Roma Cermen Imparatorlugu na yaklastirdi Zira Lehistan Kralligi Fransa yla yakin iliskiler icindeyken Fransa Hollanda Savasi ni sonlandiran Nijmegen Antlasmalariyla 1678 1679 Fransa da bariscil bir siyasete donmus ve Lehistan i diplomatik yalnizliga itmisti Osmanlilar ise 6 Agustos 1682 tarihinde anilan Imparatorluga savas acmislar ayni yil Macaristan in kuzeyinde Tokeli Imre onderligindeki Kuruc hareketine askeri destek verip muteakip yil Viyana yi hedef alacak seferin hazirliklarina baslamislardi Bu durum karsisinda Kutsal Roma Cermen Imparatorlugu ve Lehistan Kralligi arasindaki diplomatik temaslar siklasti ve taraflar baskentleri dusman tehdidi altina girmesi halinde birbirlerinin yardimina gelmeleri ilkesini iceren bir ittifaki 31 Mart 1683 te Leh Krali III Jan Sobieski her ne kadar 1683 te Osmanlilarin baskent Krakov ya da Ilbav Osmanlilar 1672 ve 1675 te anilan kenti hedef almislardi uzerine yuruyebileceklerinden endise etmekteyse de Sadrazam Merzifonlu Kara Mustafa Pasa nin hedefi Viyana idi ve Osmanli baskentinin hazirliklari Kutsal Roma Cermen Imparatorlugu na yonelikti kaldi ki Osmanlilar hukuken sadece bu devletle savas halindeydiler Nitekim Osmanli ordusu 1683 Mayis inin baslarinda Belgrad da toplanmaya baslarken III Jan Sobieski Osmanlilara karsi guney sinirindaki kaleleri tahkim etmeyi surduruyordu 7 Temmuz 1683 te ise Kirim atlilari Viyana yakinlarina ulastilar Tehdidin iyice yakinlasmasi uzerine Kutsal Roma Cermen Imparatorlugu Varsova Ittifaki kosullari uyarinca Lehistan Kralligi ndan askeri destek talep etti Jan Sobieski ise ilkbahar ve yaz boyunca surdurdugu hazirliklari tamamladi ve 15 Agustos 1683 te ordusuyla Krakov dan Viyana ya dogru hareket etti SavasViyana Kusatmasi ve Almandag ile Cigerdelen Muharebeleri 1683 Almandagi zaferinden sonra Leh Krali III Jan Sobieski Jan Sobieski komutasindaki 65 70 000 kisilik kurtarma ordusu 11 Eylul 1683 te Almandagi na ulasti Osmanli tarihinde cok tartisilan bir vaka olan Kirim Hani nin bu orduyu Tuna yi asarken durdurmamasi kritik bir asamayi teskil etti Osmanli ordusunun tam bir muharebe duzeni almaktansa bir bolumunun Viyana yi kusatmaya devam etmesi Leh Alman ordusunun isini kolaylastirdi ve sabah saatlerinde Osmanlilarin hucumuyla baslayan muharebe aksam saatlerinde Leh hussarlarinin tepeden asagi suvari hucumuyla kesin olarak Osmanli ordusunun yenilgisiyle sonuclandi Estergon kusatmasi 1683 Merzifonlu Kara Mustafa Pasa yenilgi uzerine Viyana Kusatmasi ni kaldirarak Osmanli ordusunu suratle Belgrad a cekti Jan Sobieski komutasindaki Leh Alman ordusu ise ileri harekatini surdurdu ve Osmanlilarin Tuna boyundaki en onemli uslerinden Estergon Kalesi ne yoneldi 6 Ekim de Leh ordusu Cigerdelen onlerine ulasti ve Alman ordusunu beklemeden 7 Ekim de Kara Mehmed Pasa komutasindaki Osmanli birliklerine hucum ettiyse de Cigerdelen Muharebesi nde agir kayiplarla puskurtuldu Muharebenin 9 Ekim deki ikinci asamasinda Alman ordusunun taarruzuyla az sayidaki Turk birliginin direnisi kirildi ve ardindan Estergon Kalesi muttefiklerce isgal edildi Lehlerin Bogdan a taarruzu 1683 1684 Lehistan Kralligi 1683 sonbaharinda buyuk darbe yemis Osmanli ordusunun Belgrad a cekilmesinden Kirim Hanligi ordusunun da Macaristan da bulunmasindan bilistifade 1683 kisina dogru Stepan Kunaska komutasindaki bir Leh Kazak ordusuyla Besarabya ve Bogdan a hucum etti Bogdan da buyuk katliamlar gerceklestiren bu ordu 10 15 000 kisi Aralik ayinda Bender onlerinde Turk garnizonu tarafindan puskurtuldukten sonra guneye inerek Ismail Akkerman bolgesine ilerledi Lehlere siginan Bogdan Beyi Petrasayka da birlikleriyle Yas i isgal etti Budin civarindan bolgeye ulasan II Haci Giray komutasindaki 12 000 kisilik Kirim ordusu 4 Ocak 1684 te Reni Muharebesi nde Leh Kazak ordusunu buyuk oranda imha etti Bogdan Beyi Petrasayka da Yas i tahliye ederek Lehistan a sigindi Kutsal Ittifak 1684 Lehlerin Kamanice kusatmalari 1684 1689 Kamanice Kalesi nin 1691 yilinda yapilmis cizimi Osmanlilar Leh Kazak ordusunun 1683 sonunda Bogdan a saldirisi karsisinda yetersiz kalan Silistre Beylerbeyi ve Babadag Muhafizi Koprulu Fazil Mustafa Pasa nin yerine 1 Mart 1684 tarihinde Lehistan Cephesi Seraskeri unvaniyla birlikte Sari Suleyman Pasa yi getirdiler Suleyman Pasa takviye taleplerine Osmanli baskentinden Osmanli ordularinin Macaristan a yogunlastigi gerekcesiyle destek alamadi ve eyalet askerleri ile Kirim ordusuna dayanmaya devam etti Nitekim Kirim Hanligi ordusu 6 Mayis 1684 te nde Andriy Mohila komutasindaki bir Leh kolordusunu hezimete ugratti Buna mukabil Leh Krali Jan Sobieski buyuk bir orduyla 1684 Agustos unda Podolya yi istila ederek Kamanice Kalesi ni kusatti ve Hotin e ilerledi Yeni Kirim Hani Selim Giray in Rusya yla ateskes halini uzattiktan sonra Kalgay Devlet Giray komutasinda gonderdigi 30 000 suvarilik ordu dan top ve askerlerle gelen Sari Suleyman Pasa ile birlesti ve Eylul ayinda Turla kiyisinda nde Leh ordusunu maglup ederek geri cekilmeye mecbur birakti Alman Avusturya ordusunun Budin onlerindeki yenilgisinin ardindan Kamanice onlerindeki bu ikinci zafer Osmanli Imparatorlugu na bu iki cephede nefes alma olanagi sagladi ayni yil Kutsal Ittifaka dahil olan Venedik Cumhuriyeti de Osmanlilara savas acarak Mora ya taarruz etmisti 1684 yilinda Osmanlilarin Kamanice onundeki zaferi 1685 yilinda Jan Sobieski Litvan Ozu Kazaklari Isvec ve Avusturya askerlerini de kapsayan 83 000 kisilik Leh ordusuyla 3 Ekim 1685 te bir taraftan Bogdan a girerken diger taraftan Kamanice Kalesi ni kusatti Buna mukabil Kirim Hani Selim Giray in Rusya yla ateskes halini tekrar uzattiktan sonra Kalgay Devlet Giray komutasinda gonderdigi ordu 5 000 asker ve 30 topa sahip Sari Suleyman Pasa yla birlesti ve 1 11 Ekim 1685 teki nde Leh ordusunu buyuk bir yenilgiye ugratti Selim Giray Bahcesaray a donerken bolgesini yikima ugratti Lehistan cephesinde 1684 ve 1685 yilindaki zaferleri sonucunda Sari Suleyman Pasa 18 Aralik 1685 tarihinde sadrazamliga getirildi Lehistan Serdarligina ise Bozoklu Mustafa Pasa tayin edildi 1686 yili Osmanli Lehistan Savasi nda onemli bir donum noktasi oldu Nitekim gerek Kutsal Ittifak la gerek Osmanli Imparatorlugu yla muzakerelerini surduren Rusya Carligi 26 Nisan da Lehistan Kralligi yla baris antlasmasi imzalayarak Ittifak a dahil oldu Bunun sonucunda Osmanlilar kuzey cephesinde bir dusmanla daha mucadele etmek zorunda kaldiklari gibi askeri destegine guvenilen Kirim Hanligi Macaristan ve Lehistan cephelerine yetismek ile kendi yurdunu savunmak mecburiyeti arasinda kalmaya basladi Kirim atlilarinin 1686 Mayisindaki Volhinya akinina karsilik Leh Krali Jan Sobieski Agustos ayinda bir kez daha buyuk bir ordunun basinda Bogdan uzerine yurudu ve Yas i isgal etti 17 Agustos Bir birlik Kamanice yi de kusatmaya alirken asil ordu Prut u gecerek Bucak a Falci ve ilerledi Serasker Bozoklu Mustafa Pasa ve Kirim Nureddini komutasindaki Osmanli Kirim ordusu yipratma savasina basladi ve 2 Eylul de geri cekilmeye baslayan Leh ordusunu Prut u gecerken 17 Eylul de Yas i da tahliye eden Jan Sobieski duzenli takviye alan Kamanice kalesine yonelik kusatmayi da Ekim de kaldirmak zorunda kaldi 1687 yili ise Leh ve Rus ordularinin ittifak uyarinca esgudum halinde harekete gectikleri ilk sene oldu komutasindaki 140 150 000 kisilik Rus ordusu Kirim uzerine yururken Kral Jan Sobieski komutasindaki 60 000 kisilik Leh ordusu da Temmuz ortalarinda bir kez daha Kamanice yi kusatti Kale Muhafizi nin yardim talebi uzerine bolgeye yetisen Serasker Bozoklu Mustafa Pasa nin kuvvetleri karsisinda Jan Sobieski muharebeye hazirlanirken kusatmanin 49 gunu 10 000 Kirim atlisinin da cepheye yetistigi haberinin gelmesi uzerine Leh ordusu bir kez daha kusatmayi kaldirmak zorunda kaldi Kirim uzerine yuruyen Rus ordusu da Kirim atlilarinin sefer guzergahini yakip yikmasi sonucu Kirim Yarimadasi nin girisi Perekop tan yaklasik 210 kilometre uzaktayken geri cekildi ve 28 Haziran da baslayan donus yolunda da Kirim atlilarinin saldirilarina ugrayarak sefer boyunca 20 000 civarinda olu ve yarali vermis bir halde Rus topraklarina dondu Kirim akinlari 1684 1688 Lehlerin Bogdan akinlari 1691 Baris muzakereleri ve dusuk yogunluklu carpismalar 1692 yili ozellikle Kutsal Roma Cermen Imparatorlugu nu yalnizlastirmak isteyen Fransa Kralligi nin araciligiyla Osmanli Imparatorlugu ile Lehistan Kralligi arasinda baris muzakerelerine sahne oldu Gorusmeler gecmiste oldugu gibi Kirim Hanligi uzerinden yurutuldu Kirim Hani Safa Giray Leh Krali III Jan Sobieski ye Kamanice ve Ukrayna nin terki karsiliginda Lehistan Kralligi nin Kutsal Ittifak tan ayrilmasini ve Kirim Leh ittifakinin kurulmasini teklif etti Bu teklifiyle Kirim Hani giderek artan Rus tehlikesine karsi Lehistan cephesini hafifletmeyi ve Ukrayna uzerindeki Leh Rus rekabetini kizistirmayi hedefliyordu Buna mukabil Leh Krali Sobieski Viyana yla esgudumu korudu ve Kutsal Ittifak tan ayrilmadi Baris muzakerelerinin sonucsuz kalmasi uzerine taraflar yeniden savasa hazirlandilar Ayni yil Kirim tahtinda da degisiklik oldu ve I Selim Giray 21 Ekim 1692 de ucuncu kez hanliga atandi 1693 yili taraflarin bir taraftan carpistiklari diger yandan baris muzakerelerini surdurdukleri bir yil oldu Nitekim Bender e taarruz eden 10 000 kisilik bir Leh kolordusu Ozi Beylerbeyi Mustafa Pasa tarafindan Lehlerin bu yenilgisinin ardindan Fransa Kralligi bir kez daha taraflar arasinda barisa arabuluculuk etme girisiminde bulundu Osmanli baskenti Kamanice nin yikilmasi kosuluyla Lehistan a terkine riza gostererek barisa egilim gosterdiyse de savas taraftari Selim Giray in israriyla boyle bir teklifin iletilmesinden sarfinazar edildi Buna karsilik Kral Sobieski iyi derecede Turkce bile elcisi Brianowski yi baris muzakereleri icin Bahcesaray a gondererek baris teklif ettiyse de Selim Giray tum Podolya ve Ukrayna nin bosaltilarak terkini sart kosunca bir kez daha uzlasiya varilamadi Kirim akinlari 1694 1698 Baris muzakerelerinin bir kez da sonucsuz kalmasinin ardindan 1694 yili taarruz enerjisini yitirmis Lehistan Kralligi nin savastaki son saldirisina sahne oldu Leh ordusu bir kez daha da komutasindaki Turk garnizonu karsisinda bir kez daha yenilgiye ugradi Lehler kaleye erzak getiren komutasindaki Kirim birligini 6 Ekim de Yuvanica da baskina ugratarak tasinan malzemeyi yagmaladilar Bunun uzerine Kirim Hani Selim Giray sonradan kalgay olacak oglu i 1695 Subat inda 70 000 atliyla sefere gonderdi Galicya yi cigneyen Sahbaz Giray Lviv e kadar ilerledi 8 000 kisilik Leh birligini ve 30 000 esir alarak Kirim a geri dondu Savas ganimetlerinin bir bolumunu Istanbul a gonderdi Bununla birlikte 1687 ve 1689 yillarindaki Kirim seferlerinde buyuk yenilgilere ugrayan Rusya alti yillik hazirliktan sonra tekrar taarruza gecerek ve Azak i hedef aldi Bu nedenle Kirim Hanligi nin Lehistan a yonelik akinlari hiz keserken Ruslara karsi anavatan savunmasi onem kazandi 1696 yilinda Kirim Hanligi ikinci bir Rus saldirisina hazirlanirken bu defa Saadet Giray komutasindaki kucuk bir Kirim kolordusu Ocak ayinda once uzerine akin yapti Ardindan ise Galicya ya girdi ve Lviv e kadar ilerleyerek ve 10 000 esir aldi Ayni yilin 17 Haziran inda Leh Krali Sobieski oldu yerine 15 Eylul 1697 de II August gecti Ruslarin ikinci Azak kusatmasi ise bu defa basarili oldu ve kale 17 Agustos ta Rus ordusunun eline gecti Eszamanli olarak Kazaklarin Ozi nehri civarinda yagma faaliyetleri arttiysa da Babadag Muhafizi Yusuf Pasa Kalgay Saadet Giray ve Kaplan Giray komutasindaki Osmanli birlikleri bu istilacilari Eylul baslarinda kesin bir yenilgiye ugratti Baris muzakereleriKarlofca Antlasmasi1699 yilinda imzalanan Karlofca Antlasmasi ile Lehistan Ukrayna ve Podolya yi almistir Kaynakca Polonya Krali III Jan Sobieski Hukumdarlik Donemi 1674 1696 Sabire Arik Tarih Arastirmalari Dergisi c 24 sy 38 Ankara 2005 s 223 224 The 17th and 18th Centuries Dictionary of World Biography Frank N Magill Routledge 2013 s 727 ISBN 978 1 135 92414 0 Venice Austria and the Turks in the Seventeenth Century Kenneth Meyer Setton American Philosophical Society 1991 s 266 269 ISBN 978 0 87169 192 7 Vienna 1683 Christian Europe Repels the Ottomans Simon Millar Peter Dennis Osprey Publishing 2008 s 17 ISBN 978 1 84603 231 8 A History of War in 100 Battles Richard Overy Oxford University Press 2014 s 58 ISBN 978 0199390717 Vienna 1683 Christian Europe Repels the Ottomans Simon Millar Peter Dennis Osprey Publishing 2008 s 86 ISBN 978 1 84603 231 8 Buyuk Osmanli Tarihi Joseph von Hammer c 12 s 85 W cieniu szukamy jasnosci chwaly Lehce Marek Wagner Studia z dziejow panowania Jana III Sobieskiego 1684 1696 Wydawnictwo Akademii Podlaskiej 2002 ISBN 83 7051 201 1J Kirim Hanligi Tarihi Uzerine Arastirmalar 1441 1770 Halil Inalcik Turkiye Is Bankasi Kultur Yayinlari Istanbul 2014 s 238 Turk Silahli Kuvvetleri Tarihi Osmanli Devri 1683 1793 ATASE Yayinlari Ankara 1982 s 201 Tarih i Silahdar c II Istanbul 1928 s 186 187 Tarih i Rasid Mehmed Rasid c I s 490 492 Suleyman Pasa Sari Adnan Aslan Yasamlari ve Yapitlariyla Osmanlilar Ansiklopedisi Yapi Kredi Kultur Sanat Yayincilik Istanbul 1999 c 2 s 568 ISBN 975 08 0072 9 The History of the Popes from the Close of the Middle Ages Volume XXXII Ludwig von Pastor Kegan Paul and Co 1891 s 219 Kirim Hanligi Tarihi Uzerine Arastirmalar 1441 1770 Halil Inalcik Turkiye Is Bankasi Kultur Yayinlari Istanbul 2014 s 252 The Cambridge Illustrated Atlas of Warfare Renaissance to Revolution 1492 1792 Jeremy Black Cambridge University Press 1996 c 2 s 36 Strategy and power in Russia 1600 1914 William Fuller Free Press 1998 s 18 Kirim Hanligi Tarihi Uzerine Arastirmalar 1441 1770 Halil Inalcik Turkiye Is Bankasi Kultur Yayinlari Istanbul 2014 s 297 Buyuk Osmanli Tarihi Joseph Hammer c 12 s 332 333 Silahdar Tarihi yay Ahmed Refik Istanbul 1928 s 734 Silahdar Tarihi yay Ahmed Refik Istanbul 1928 s 738 739 Kirim Hanligi Tarihi Uzerine Arastirmalar 1441 1770 Halil Inalcik Turkiye Is Bankasi Kultur Yayinlari Istanbul 2014 s 304 Marek Wagner Stanislaw Jablonowski kasztelan krakowski hetman wielki koronny Mada Wydawnictwo Lehce Varsova 2000 ISBN 83 86170 62 X Turkiye Tarihi Yilmaz Oztuna Hayat Kitaplari Istanbul 1971 s 148 Nusretname Silahdar Findikli Mehmet Aga s 217 Es Seb u s Seyyar fi Ahbar i Muluku t Tatar Seyid Mehmed Riza yay Mirza Kazim Bik Kazan 1832 s 239 241