Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
1950 Türkiye genel seçimleri, 14 Mayıs 1950 tarihinde düzenlenen ve TBMM 9. dönem milletvekillerinin belirlendiği seçim. "Gizli oy, açık tasnif" yönteminin ilk kez uygulandığı 1950 seçimleri, Türkiye tarihinin ilk demokratik seçimi olarak kabul edilir. 1946 genel seçimlerinden sonra, Cumhuriyet tarihinde tek dereceli olarak düzenlenen ve birden fazla partinin katıldığı ikinci milletvekilliği genel seçimidir.
 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin 487 sandalyesi için Çoğunluk için gereken 244 sandalye | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 İllere göre kazanan partileri gösteren harita | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Liste usulü çoğunluk sisteminin uygulandığı seçimlerde oyların yaklaşık yüzde 55'ini alan Demokrat Parti kazandığı 416 milletvekilliğiyle TBMM'deki sandalye sayısının yaklaşık yüzde 85'ini elde etti. Bu seçimlerle Cumhuriyet Halk Partisi'nin 27 yıllık iktidarı da sona erdi. Türk siyasi tarihinde iktidarın ilk kez “barış havası” içinde ve halkın arzusuna uyarak “sükunetle” el değiştirdiği 14 Mayıs 1950 seçimleri, beyaz ihtilal olarak da adlandırılır.
Arka plan
Ocak 1946'da kurulan Demokrat Parti'nin (DP) yurt düzeyinde örgütlenmesini tamamlayamadan, Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) meclis grubu erken seçim kararı almıştı. Temmuz 1946'da yapılan tek dereceli seçimlerde açık oy, gizli sayım yöntemi iktidarın seçim sonuçlarını çarpıtmasını kolaylaştırmıştı. Seçimlerde CHP'nin 395, DP'nin 66 milletvekilliği kazandığı açıklanmıştı.
Seçimlerin ardından hükûmeti kurmakla görevlendirilen Recep Peker, 1946'da 'nı alarak daha liberal bir ekonomi politikasına yöneldi. Bununla birlikte devam eden demokratikleşme süreci Peker'in muhalefete karşı sert tutumu yüzünden aksadı. DP I. Kongresi'nde (10 Ocak 1947) Anayasa'ya aykırı kanunların kaldırılması, yeni bir seçim yasasının hazırlanması, Cumhurbaşkanı'nın tarafsız olması istendi. Bu koşullar gerçekleştirilmezse DP meclis grubunun "sine-i millet"e dönmesine karar verildi. Gerilimi yatıştırmak isteyen Cumhurbaşkanı İsmet İnönü, Başbakan Recep Peker ve DP Genel Başkanı Celal Bayar arasında barışı sağlamak için bir dizi görüşmeler yaptı ve yayımladığı 12 Temmuz Beyannamesi ile DP'ye bundan böyle baskı yapılmayacağına dair güvence verdi. Peker'in siyaseti CHP içindeki ılımlılardan oluşan "35'ler" diye bilinen grup tarafından eleştirilmeye başlandı. İnönü'nün de desteğini yitiren Peker başbakanlıktan ayrılmak durumunda kaldı.
Yeni hükûmeti Eylül 1947'de Hasan Saka kurdu. Saka hükûmetinin muhalefetle ilişkileri daha ılımlı oldu. Muhalefetin antidemokratik bulduğu bazı yasalar değişti; Muhalefetin eleştirdiği Köy Enstitüleri'nin klasik öğretmen okulu yapısına dönüştürülmesi girişimleri başlatıldı, valilerin il başkanlığı yapma uygulamasına son verildi ve cumhurbaşkanlığı ile parti başkanlığı ilişkisinin gevşetilmesi bizzat İnönü tarafından savunuldu.
Partiler arasındaki ılımlı hava, muhalefet partisi DP içinde huzursuzluğa neden oldu. CHP'ye karşı sert siyaset izlenmesini isteyen Kenan Öner, Sadık Aldoğan, Hikmet Bayur DP yöneticilerini muvazaa (danışıklı davranma) ile suçladılar. Parti içi bölünme bu grubun ayrılarak Millet Partisi'ni kurmasına yol açtı (Temmuz 1948). Fevzi Çakmak'ın fahri başkanı olduğu partinin ilk başkanı Hikmet Bayur oldu. MP'nn kurulmasıyla DP meclis grubu 31'e geriledi. DP bu süreçte dağılmamak için siyasetini sertleştirmeye başladı. DP'nin II. Kongresi'nde (20-25 Haziran 1949) I. Kongre'deki istekler yinelendi, seçim yasasının değiştirilmesi öncelikle istendi. Kongrede alınan karara göre oylar iktidar tarafından değiştirilirse, seçim hilelerine başvurulursa vatandaşlar meşru müdafaa durumunda olacaklar, CHP yönetimi "milletin husumetiyle" karşılaşacaktı. CHP iktidarının "Millî Husumet Andı" adını taktığı bu karara rağmen hükûmetle ilişkiler yumuşadı.
Seçim yasası
Seçim kanunu, uzun çalışmalar sonucu CHP ve DP’nin uzlaşmasıyla 16 Şubat 1950 tarihinde yeniden düzenlendi. Bu seçim kanunu, tek dereceli, eşit ve gizli oy, açık tasnif ve her ilin bir seçim çevresi kabul edildiği liste usulü çoğunluk sistemi (çok oy alanın seçilmesi) ilkelerine dayalı, yargının denetim ve yönetiminde bir seçim sistemi getirmekteydi. Bu seçim kanununa göre 22 yaşını bitiren her Türk vatandaşı seçme, 30 yaşını bitiren her Türk vatandaşı da seçilme hakkına sahipti.
Yeni seçim yasası, getirdiği tek dereceli, gizli oy açık sayım ve çoğunluk sisteminden başka; en az beş ilden aday gösterebilen partilerin radyodan yararlanmalarını, Yüksek Seçim Kurulunun oluşturulmasını, seçimlerin yargıç güvencesi altında yapılmasını, idare amirleri, memurların, askeri kişilerin ve milletvekillerinin görev yaptıkları yerin seçim bölgesindeki seçim kurullarına seçilememeleri, siyasi parti ve bağımsızların sandık başlarında gözlemci bulundurabilmeleri, oyların kapalı yerde verilmesi, seçim sonuçlarının hemen açıklanması, kazanan adayların listesinin asılması, oy pusulalarının Sulh Hukuk Mahkemelerinde korunması ve TBMM ya da Yüksek Seçim Kurulu’nun isteği olmaksızın nakledilememesi, 11 kişiden oluşacak olan Yüksek Seçim Kurulu’nun 6 üyesinin Yargıtay, 5’inin de Danıştay üyeleri arasından gizli oyla seçilmesi gibi yenilikler getirmekteydi.
Seçim dönemi
Milletvekili seçiminin yapılması amacıyla CHP Meclis Grubu 21 Mart 1950 tarihinde son toplantısını yaparak, TBMM’nin 24 Mart’ta seçim kararı almasına ve seçimlerin 14 Mayıs’ta yapılmasına karar verdi. TBMM, 24 Mart’taki son toplantısında DP’lilerin meclisin 15 Nisan’a kadar açık olması isteğine rağmen erken seçimlerin 14 Mayıs’ta yapılmasını 22 muhalif oya karşı 299 oyla kabul etti.
CHP, 14 Mayıs 1950 seçimlerine hazırlanmaya daha seçim kararı alınmadan önce 1949 yılı içinde başladı. Millet Partisi'nin kurulmasıyla sonuçlanan ayrılıkla sarsılan DP iç sorunlarıyla uğraşırken, CHP de hükûmet değişikliğine gitmiş, medrese eğitimi almış olan Şemsettin Günaltay Başbakan olmuştu (Ocak 1949). CHP'nin din düşmanı bir parti olduğu görüşünü yaymaya çalışan muhalefete karşı imam hatip okulları (İstanbul İmam Hatip Lisesi), ilahiyat fakültesi (Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi), tekke ve türbeler açılarak karşılık verildi, ilkokullara din dersi koyuldu.
1950 seçimlerinde CHP, devletçiliği daha çok sınırlandıracağını, özel girişime daha çok olanak tanıyacağını, yabancı sermayenin gelmesi için kolaylıklar sağlayacağını, Türk lirası'nın değerini koruyacağını vadetti. Vergi reformu, çift meclis, CHP'nin altı ilkesinin anayasadan çıkarılacağı gibi öneriler getirdi. 14-22 Mart 1950 tarihleri arasında TBMM, Toprak Reformu Kanunu’nu ele aldı ve uygulanamaz hale getirecek şekilde toprak sahipleri lehine değiştirdi.
Muhalefet partilerine kayacak oyların çekilmesi için verilen ödünlerle CHP, ilk kez 1946 seçimlerinde uygulanan çoğunluk sistemine de güvenerek, 1950 milletvekili genel seçimlerini açık farkla kazanacağı inancındaydı. Yasal bir engel olmadığı halde Cumhurbaşkanı İsmet İnönü ve Başbakan Şemsettin Günaltay dışında hiçbir CHP'li iki yerden birden adaylığını koymadı.
DP, TBMM’de seçim kararı alındıktan sonra propaganda faaliyetlerine başlamış, açık ve kapalı toplantıların yanı sıra kırsal alana özel bir önem vermişti. CHP gibi DP de bir seçim bildirisi yayınlamış, iktidara geldiği takdirde yapacaklarını ilan etmişti. 8 Mayıs’ta ilan edilen bu bildiride; CHP’nin seçim bildirisi açıkça eleştirilmiş ve ileri sürülen vaatlerin hiçbir zaman gerçekleştirilmeyeceği belirtilmişti. DP bildirisinin geneline bakıldığında CHP’nin seçim bildirisiyle birçok noktada birleştiği görülmektedir. DP’nin yapmayı vadettiği, özel sermaye ve yabancı sermaye için güvenilir ekonomik yapının sağlanacağı, vergilerin azaltılacağı, devlet tekelinin kaldırılacağı gibi vaatlerin CHP bildirisini benzerliği vardı. “Söz milletindir” şeklinde biten DP seçim bildirisinde iki önemli nokta dikkati çekmektedir. Bunlardan biri “millet hâkimiyeti yerine tek parti ve zümre hâkimiyetine engel olamayan” Anayasanın, vatandaş hak ve hürriyetlerini ve millet iradesine dayanan istikrarlı bir devlet düzenini güvence altında bulunduracak bir şekilde değiştirilmesi vaadi olmuştur. Diğeri de; “Bir iktidar değişikliği hâlinde memlekette maddî ve ruhî hiçbir sarsıntıya meydan vermiyeceğiz” ifadeleridir.
CHP ve DP ülke genelinde seçimlere katılırken, Millet Partisi (MP) sadece 22 ilde aday gösterdi. Millî Kalkınma Partisi (MKP) (İstanbul, Tekirdağ, Çanakkale, Aydın, Ankara, Bursa), Türk Sosyal Demokrat Partisi, Çiftçi Partisi, Toprak Emlak ve Serbest Teşebbüs Partisi ise sadece İstanbul’da seçime katılmışlardır. CHP'nin aday listeleri 22 Nisan'da, DP'nin aday listeleri ise 24 Nisan tarihinde açıklandı.
Sonuçlar
Ilımlı bir siyaset ortamında yapılan 14 Mayıs 1950 seçimleri, CHP için büyük bir yıkım oldu. DP'nin üstünlüğüyle sonuçlanan seçimler sonunda CHP 27 yıllık iktidarını yitirdi. Liste usulü çoğunluk sistemi nedeniyle, oyların yüzde 55'ini alan DP kazandığı 416 milletvekilliğiyle TBMM'nin yüzde 85'ini elde ederken, buna karşın CHP yüzde 40 oy oranıyla kazandığı 69 milletvekilliğiyle TBMM'nin ancak yüzde 14'ünü elde edebildi. MP ve Bağımsızlarsa birer milletvekiliyle TBMM'ye girdiler. DP listelerinden bağımsız olarak seçimlere giren 5 aday (Ali Fuat Cebesoy (Eskişehir), Halide Edib Adıvar (İzmir), Hamdullah Suphi Tanrıöver (Manisa), Nadir Nadi (Muğla), Sinan Tekelioğlu (Seyhan) milletvekili seçildi. Seçime katılım oranı %89,3 olarak gerçekleşti. 63 seçim çevresinden 52'sinde DP, 10'unda CHP, 1'inde de Bağımsızlar birinci oldu.
22 Mayıs 1950'de Celal Bayar Türkiye'nin üçüncü cumhurbaşkanı seçildi. Aynı gün Adnan Menderes başkanlığındaki ilk DP hükûmeti de kuruldu. Celal Bayar'dan boşalan DP genel başkanlığına da 9 Haziran'da Adnan Menderes getirildi.
1950 genel seçimlerinin sonuçları:
| Toplam sandık | |
| Toplam seçmen | 8.905.743 |
| Toplam kullanılan oy | 7.953.085 |
| Toplam geçerli oy | 7.953.055 |
| Katılım oranı (%) | 89,30 |
| Milletvekili sayısı | 487 |
| Parti | Genel Başkan | Oy | % | Sandalye | +/– | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Demokrat Parti | Celâl Bayar | 4.391.694 | 55,2 | 4161 |  347 | |
| Cumhuriyet Halk Partisi | İsmet İnönü | 3.148.626 | 39,6 | 69 |  326 | |
| Millet Partisi | Yusuf Hikmet Bayur | 368.537 | 4,6 | 1 | Yeni | |
| Bağımsızlar | 44.537 | 0,6 | 1 | 5 | ||
| Toplam | 7.953.055 | %100 | 487 | 22 | ||
1 5 milletvekili Demokrat Parti listesinden bağımsız olarak seçildi.
İllere göre sonuçlar
| İl | DP | % | CHP | % | MP | % | Bağ | % | Toplam |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Afyonkarahisar | 81.505 | 57,0 | 48.131 | 33,7 | 13.293 | 9,3 | - | - | 142.929 |
| Ağrı | 34.115 | 64,5 | 18.797 | 35,5 | - | - | - | - | 52.912 |
| Amasya | 33.824 | 53,4 | 29.548 | 46,6 | - | - | - | - | 63.372 |
| Ankara | 146.876 | 49,1 | 126.081 | 42,1 | 26.196 | 8,8 | - | - | 299.153 |
| Antalya | 67.867 | 64,7 | 37.025 | 35,3 | - | - | - | - | 104.892 |
| Aydın | 76.896 | 54,7 | 60.860 | 43,3 | 2.820 | 2,0 | - | - | 140.576 |
| Balıkesir | 142.239 | 58,6 | 100.680 | 41,4 | - | - | - | - | 242.919 |
| Bilecik | 32.613 | 54,0 | 27.772 | 46,0 | - | - | - | - | 60.385 |
| Bingöl | 8.341 | 32,6 | 15.700 | 61,3 | - | - | 1.560 | 6,1 | 25.601 |
| Bitlis | 7.989 | 27,8 | 16.025 | 55,7 | - | - | 4.732 | 16,5 | 28.746 |
| Bolu | 80.675 | 65,4 | 38.577 | 31,3 | 4.032 | 3,3 | - | - | 123.284 |
| Burdur | 29.783 | 45,9 | 14.479 | 22,3 | 189 | 0,3 | 20.419 | 31,5 | 64.870 |
| Bursa | 138.445 | 58,7 | 97.532 | 41,3 | - | - | - | - | 235.977 |
| Çanakkale | 77.296 | 65,7 | 40.180 | 34,1 | - | - | 189 | 0,2 | 117.665 |
| Çankırı | 47.769 | 61,5 | 20.013 | 25,8 | 4.136 | 5,3 | 5.695 | 7,3 | 77.613 |
| Çoruh | 30.691 | 54,4 | 23.765 | 42,1 | 1.956 | 3,5 | - | - | 56.412 |
| Çorum | 89.390 | 65,5 | 47.099 | 34,5 | - | - | - | - | 136.489 |
| Denizli | 76.760 | 59,7 | 51.728 | 40,3 | - | - | - | - | 128.488 |
| Diyarbakır | 53.691 | 52,8 | 48.000 | 47,2 | - | - | - | - | 101.691 |
| Edirne | 47.715 | 54,1 | 36.238 | 41,1 | 4.178 | 4,7 | 10 | 0,0 | 88.141 |
| Elazığ | 37.983 | 53,5 | 32.972 | 46,5 | - | - | - | - | 70.955 |
| Erzincan | 25.311 | 39,6 | 38.631 | 60,4 | - | - | - | - | 63.942 |
| Erzurum | 88.711 | 64,3 | 49.219 | 35,7 | - | - | - | - | 137.930 |
| Eskişehir | 65.368 | 60,6 | 37.343 | 34,6 | 4.096 | 3,8 | 1.092 | 1,0 | 107.899 |
| Gaziantep | 69.792 | 58,6 | 49.333 | 41,4 | - | - | - | - | 119.125 |
| Giresun | 62.026 | 62,4 | 37.417 | 37,6 | - | - | - | - | 99.443 |
| Gümüşhane | 36.778 | 46,3 | 29.616 | 37,3 | - | - | 13.049 | 16,4 | 79.443 |
| Hakkâri | - | - | 12.384 | 100,0 | - | - | - | - | 12.384 |
| Hatay | 49.240 | 47,8 | 53.818 | 52,2 | - | - | - | - | 103.058 |
| Isparta | 45.154 | 59,9 | 30.233 | 40,1 | - | - | - | - | 75.387 |
| İçel | 73.269 | 62,0 | 43.814 | 37,1 | 1.124 | 1,0 | - | - | 118.207 |
| İstanbul | 238.763 | 56,6 | 110.299 | 26,1 | 72.737 | 17,2 | - | - | 421.799 |
| İzmir | 188.476 | 56,7 | 137.622 | 41,4 | 6.038 | 1,8 | - | - | 332.136 |
| Kars | 54.112 | 41,1 | 76.561 | 58,2 | - | - | 917 | 0,7 | 131.590 |
| Kastamonu | 70.422 | 43,9 | 63.809 | 39,7 | 26.307 | 16,4 | - | - | 160.538 |
| Kayseri | 100.268 | 66,9 | 47.946 | 32,0 | 1.597 | 1,1 | - | - | 149.811 |
| Kırklareli | 42.840 | 53,9 | 36.607 | 46,1 | - | - | - | - | 79.447 |
| Kırşehir | 23.568 | 35,7 | 21.408 | 32,5 | 17.675 | 26,8 | 3.310 | 5,0 | 65.961 |
| Kocaeli | 105.910 | 59,2 | 64.828 | 36,2 | 8.251 | 4,6 | - | - | 178.989 |
| Konya | 163.222 | 59,2 | 111.139 | 40,3 | - | - | 1.573 | 0,6 | 275.934 |
| Kütahya | 87.792 | 51,6 | 62.992 | 37,0 | 19.317 | 11,4 | - | - | 170.101 |
| Malatya | 64.834 | 40,6 | 94.677 | 59,4 | - | - | - | - | 159.511 |
| Manisa | 128.199 | 58,6 | 90.412 | 41,4 | - | - | - | - | 218.611 |
| Maraş | 52.823 | 44,8 | 39.045 | 33,1 | - | - | 26.121 | 22,1 | 117.989 |
| Mardin | 45.078 | 32,7 | 44.882 | 32,6 | - | - | 47.771 | 34,7 | 137.731 |
| Muğla | 53.719 | 55,1 | 43.842 | 44,9 | - | - | - | - | 97.561 |
| Muş | 16.880 | 51,3 | 16.040 | 48,7 | - | - | - | - | 32.920 |
| Niğde | 70.796 | 55,4 | 55.175 | 43,2 | 1.849 | 1,4 | - | - | 127.820 |
| Ordu | 61.184 | 50,0 | 61.111 | 50,0 | - | - | - | - | 122.295 |
| Rize | 42.038 | 70,0 | 18.021 | 30,0 | - | - | - | - | 60.059 |
| Samsun | 98.336 | 57,5 | 71.678 | 41,9 | 884 | 0,5 | - | - | 170.898 |
| Seyhan | 90.720 | 50,2 | 77.189 | 42,7 | 3.515 | 1,9 | 9.275 | 5,1 | 180.699 |
| Siirt | 22.144 | 59,0 | 15.363 | 41,0 | - | - | - | - | 37.507 |
| Sinop | 9.522 | 10,8 | 55.348 | 62,8 | 23.196 | 26,3 | - | - | 88.066 |
| Sivas | 103.586 | 54,3 | 87.014 | 45,7 | - | - | - | - | 190.600 |
| Tekirdağ | 53.660 | 58,9 | 36.916 | 40,5 | - | - | 490 | 0,5 | 91.066 |
| Tokat | 81.822 | 55,6 | 65.241 | 44,4 | - | - | - | - | 147.063 |
| Trabzon | 60.871 | 46,3 | 63.684 | 48,5 | 6.839 | 5,2 | - | - | 131.394 |
| Tunceli | 13.089 | 58,7 | 9.209 | 41,3 | - | - | - | - | 22.298 |
| Urfa | 55.959 | 51,9 | 51.924 | 48,1 | - | - | - | - | 107.883 |
| Van | 16.785 | 35,1 | 20.653 | 43,2 | - | - | 10.374 | 21,7 | 47.812 |
| Yozgat | 68.969 | 57,6 | 50.866 | 42,4 | - | - | - | - | 119.835 |
| Zonguldak | 107.863 | 63,5 | 62.020 | 36,5 | - | - | - | - | 169.883 |
Kaynakça
- ^ a b c Güngör, Süleyman (Mayıs 2010). "14 Mayıs 1950 Seçimleri ve CHP'de Bunalım". SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi. 6 Ocak 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Ocak 2015.
- ^ "1950 seçimleri Beyaz Devrim mi?". dunyabulteni.net. 14 Mayıs 2011. 6 Ocak 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Ocak 2015.
- ^ a b Olgun, Kenan. "Türkiye'de Cumhuriyetin İlanından 1950'ye Genel Seçim Uygulamaları" (PDF). atam.gov.tr. 18 Nisan 2013 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 7 Ocak 2015.
- ^ 1950 - 1977 Yılları Arası Seçim Çevresine Göre Milletvekili Genel Seçimi Sonuçları 10 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., ysk.gov.tr
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
1950 Turkiye genel secimleri 14 Mayis 1950 tarihinde duzenlenen ve TBMM 9 donem milletvekillerinin belirlendigi secim Gizli oy acik tasnif yonteminin ilk kez uygulandigi 1950 secimleri Turkiye tarihinin ilk demokratik secimi olarak kabul edilir 1946 genel secimlerinden sonra Cumhuriyet tarihinde tek dereceli olarak duzenlenen ve birden fazla partinin katildigi ikinci milletvekilligi genel secimidir 1950 Turkiye genel secimleri 1946 14 Mayis 1950 74 yil once 1950 05 14 1954 onceki uyelersecilen uyeler Turkiye Buyuk Millet Meclisi nin 487 sandalyesi icin Cogunluk icin gereken 244 sandalye Birinci parti Ikinci parti Ucuncu parti Lider Celal Bayar Ismet Inonu Yusuf Hikmet BayurParti Demokrat Parti 1946 Cumhuriyet Halk Partisi Millet Partisi 1948 Son secim 64 395 Yeni partiSandalye 416 69 1Degisim 352 326 1Aldigi oy 4 391 694 3 148 626 368 537Oran 55 2 39 6 4 6Illere gore kazanan partileri gosteren haritaOnceki Basbakan Semsettin Gunaltay Cumhuriyet Halk Partisi Secilen Basbakan Adnan Menderes Demokrat Parti 1946 Liste usulu cogunluk sisteminin uygulandigi secimlerde oylarin yaklasik yuzde 55 ini alan Demokrat Parti kazandigi 416 milletvekilligiyle TBMM deki sandalye sayisinin yaklasik yuzde 85 ini elde etti Bu secimlerle Cumhuriyet Halk Partisi nin 27 yillik iktidari da sona erdi Turk siyasi tarihinde iktidarin ilk kez baris havasi icinde ve halkin arzusuna uyarak sukunetle el degistirdigi 14 Mayis 1950 secimleri beyaz ihtilal olarak da adlandirilir Arka planOcak 1946 da kurulan Demokrat Parti nin DP yurt duzeyinde orgutlenmesini tamamlayamadan Cumhuriyet Halk Partisi CHP meclis grubu erken secim karari almisti Temmuz 1946 da yapilan tek dereceli secimlerde acik oy gizli sayim yontemi iktidarin secim sonuclarini carpitmasini kolaylastirmisti Secimlerde CHP nin 395 DP nin 66 milletvekilligi kazandigi aciklanmisti Secimlerin ardindan hukumeti kurmakla gorevlendirilen Recep Peker 1946 da ni alarak daha liberal bir ekonomi politikasina yoneldi Bununla birlikte devam eden demokratiklesme sureci Peker in muhalefete karsi sert tutumu yuzunden aksadi DP I Kongresi nde 10 Ocak 1947 Anayasa ya aykiri kanunlarin kaldirilmasi yeni bir secim yasasinin hazirlanmasi Cumhurbaskani nin tarafsiz olmasi istendi Bu kosullar gerceklestirilmezse DP meclis grubunun sine i millet e donmesine karar verildi Gerilimi yatistirmak isteyen Cumhurbaskani Ismet Inonu Basbakan Recep Peker ve DP Genel Baskani Celal Bayar arasinda barisi saglamak icin bir dizi gorusmeler yapti ve yayimladigi 12 Temmuz Beyannamesi ile DP ye bundan boyle baski yapilmayacagina dair guvence verdi Peker in siyaseti CHP icindeki ilimlilardan olusan 35 ler diye bilinen grup tarafindan elestirilmeye baslandi Inonu nun de destegini yitiren Peker basbakanliktan ayrilmak durumunda kaldi Yeni hukumeti Eylul 1947 de Hasan Saka kurdu Saka hukumetinin muhalefetle iliskileri daha ilimli oldu Muhalefetin antidemokratik buldugu bazi yasalar degisti Muhalefetin elestirdigi Koy Enstituleri nin klasik ogretmen okulu yapisina donusturulmesi girisimleri baslatildi valilerin il baskanligi yapma uygulamasina son verildi ve cumhurbaskanligi ile parti baskanligi iliskisinin gevsetilmesi bizzat Inonu tarafindan savunuldu Partiler arasindaki ilimli hava muhalefet partisi DP icinde huzursuzluga neden oldu CHP ye karsi sert siyaset izlenmesini isteyen Kenan Oner Sadik Aldogan Hikmet Bayur DP yoneticilerini muvazaa danisikli davranma ile sucladilar Parti ici bolunme bu grubun ayrilarak Millet Partisi ni kurmasina yol acti Temmuz 1948 Fevzi Cakmak in fahri baskani oldugu partinin ilk baskani Hikmet Bayur oldu MP nn kurulmasiyla DP meclis grubu 31 e geriledi DP bu surecte dagilmamak icin siyasetini sertlestirmeye basladi DP nin II Kongresi nde 20 25 Haziran 1949 I Kongre deki istekler yinelendi secim yasasinin degistirilmesi oncelikle istendi Kongrede alinan karara gore oylar iktidar tarafindan degistirilirse secim hilelerine basvurulursa vatandaslar mesru mudafaa durumunda olacaklar CHP yonetimi milletin husumetiyle karsilasacakti CHP iktidarinin Milli Husumet Andi adini taktigi bu karara ragmen hukumetle iliskiler yumusadi Secim yasasiSecim kanunu uzun calismalar sonucu CHP ve DP nin uzlasmasiyla 16 Subat 1950 tarihinde yeniden duzenlendi Bu secim kanunu tek dereceli esit ve gizli oy acik tasnif ve her ilin bir secim cevresi kabul edildigi liste usulu cogunluk sistemi cok oy alanin secilmesi ilkelerine dayali yarginin denetim ve yonetiminde bir secim sistemi getirmekteydi Bu secim kanununa gore 22 yasini bitiren her Turk vatandasi secme 30 yasini bitiren her Turk vatandasi da secilme hakkina sahipti Yeni secim yasasi getirdigi tek dereceli gizli oy acik sayim ve cogunluk sisteminden baska en az bes ilden aday gosterebilen partilerin radyodan yararlanmalarini Yuksek Secim Kurulunun olusturulmasini secimlerin yargic guvencesi altinda yapilmasini idare amirleri memurlarin askeri kisilerin ve milletvekillerinin gorev yaptiklari yerin secim bolgesindeki secim kurullarina secilememeleri siyasi parti ve bagimsizlarin sandik baslarinda gozlemci bulundurabilmeleri oylarin kapali yerde verilmesi secim sonuclarinin hemen aciklanmasi kazanan adaylarin listesinin asilmasi oy pusulalarinin Sulh Hukuk Mahkemelerinde korunmasi ve TBMM ya da Yuksek Secim Kurulu nun istegi olmaksizin nakledilememesi 11 kisiden olusacak olan Yuksek Secim Kurulu nun 6 uyesinin Yargitay 5 inin de Danistay uyeleri arasindan gizli oyla secilmesi gibi yenilikler getirmekteydi Secim donemi1950 secimlerinde Demokrat Parti nin kullandigi Yeter Soz Milletindir sloganini tasiyan afis Milletvekili seciminin yapilmasi amaciyla CHP Meclis Grubu 21 Mart 1950 tarihinde son toplantisini yaparak TBMM nin 24 Mart ta secim karari almasina ve secimlerin 14 Mayis ta yapilmasina karar verdi TBMM 24 Mart taki son toplantisinda DP lilerin meclisin 15 Nisan a kadar acik olmasi istegine ragmen erken secimlerin 14 Mayis ta yapilmasini 22 muhalif oya karsi 299 oyla kabul etti CHP 14 Mayis 1950 secimlerine hazirlanmaya daha secim karari alinmadan once 1949 yili icinde basladi Millet Partisi nin kurulmasiyla sonuclanan ayrilikla sarsilan DP ic sorunlariyla ugrasirken CHP de hukumet degisikligine gitmis medrese egitimi almis olan Semsettin Gunaltay Basbakan olmustu Ocak 1949 CHP nin din dusmani bir parti oldugu gorusunu yaymaya calisan muhalefete karsi imam hatip okullari Istanbul Imam Hatip Lisesi ilahiyat fakultesi Ankara Universitesi Ilahiyat Fakultesi tekke ve turbeler acilarak karsilik verildi ilkokullara din dersi koyuldu 1950 secimlerinde CHP devletciligi daha cok sinirlandiracagini ozel girisime daha cok olanak taniyacagini yabanci sermayenin gelmesi icin kolayliklar saglayacagini Turk lirasi nin degerini koruyacagini vadetti Vergi reformu cift meclis CHP nin alti ilkesinin anayasadan cikarilacagi gibi oneriler getirdi 14 22 Mart 1950 tarihleri arasinda TBMM Toprak Reformu Kanunu nu ele aldi ve uygulanamaz hale getirecek sekilde toprak sahipleri lehine degistirdi Muhalefet partilerine kayacak oylarin cekilmesi icin verilen odunlerle CHP ilk kez 1946 secimlerinde uygulanan cogunluk sistemine de guvenerek 1950 milletvekili genel secimlerini acik farkla kazanacagi inancindaydi Yasal bir engel olmadigi halde Cumhurbaskani Ismet Inonu ve Basbakan Semsettin Gunaltay disinda hicbir CHP li iki yerden birden adayligini koymadi DP TBMM de secim karari alindiktan sonra propaganda faaliyetlerine baslamis acik ve kapali toplantilarin yani sira kirsal alana ozel bir onem vermisti CHP gibi DP de bir secim bildirisi yayinlamis iktidara geldigi takdirde yapacaklarini ilan etmisti 8 Mayis ta ilan edilen bu bildiride CHP nin secim bildirisi acikca elestirilmis ve ileri surulen vaatlerin hicbir zaman gerceklestirilmeyecegi belirtilmisti DP bildirisinin geneline bakildiginda CHP nin secim bildirisiyle bircok noktada birlestigi gorulmektedir DP nin yapmayi vadettigi ozel sermaye ve yabanci sermaye icin guvenilir ekonomik yapinin saglanacagi vergilerin azaltilacagi devlet tekelinin kaldirilacagi gibi vaatlerin CHP bildirisini benzerligi vardi Soz milletindir seklinde biten DP secim bildirisinde iki onemli nokta dikkati cekmektedir Bunlardan biri millet hakimiyeti yerine tek parti ve zumre hakimiyetine engel olamayan Anayasanin vatandas hak ve hurriyetlerini ve millet iradesine dayanan istikrarli bir devlet duzenini guvence altinda bulunduracak bir sekilde degistirilmesi vaadi olmustur Digeri de Bir iktidar degisikligi halinde memlekette maddi ve ruhi hicbir sarsintiya meydan vermiyecegiz ifadeleridir CHP ve DP ulke genelinde secimlere katilirken Millet Partisi MP sadece 22 ilde aday gosterdi Milli Kalkinma Partisi MKP Istanbul Tekirdag Canakkale Aydin Ankara Bursa Turk Sosyal Demokrat Partisi Ciftci Partisi Toprak Emlak ve Serbest Tesebbus Partisi ise sadece Istanbul da secime katilmislardir CHP nin aday listeleri 22 Nisan da DP nin aday listeleri ise 24 Nisan tarihinde aciklandi SonuclarPartilerin oy yuzdeleri Ilimli bir siyaset ortaminda yapilan 14 Mayis 1950 secimleri CHP icin buyuk bir yikim oldu DP nin ustunluguyle sonuclanan secimler sonunda CHP 27 yillik iktidarini yitirdi Liste usulu cogunluk sistemi nedeniyle oylarin yuzde 55 ini alan DP kazandigi 416 milletvekilligiyle TBMM nin yuzde 85 ini elde ederken buna karsin CHP yuzde 40 oy oraniyla kazandigi 69 milletvekilligiyle TBMM nin ancak yuzde 14 unu elde edebildi MP ve Bagimsizlarsa birer milletvekiliyle TBMM ye girdiler DP listelerinden bagimsiz olarak secimlere giren 5 aday Ali Fuat Cebesoy Eskisehir Halide Edib Adivar Izmir Hamdullah Suphi Tanriover Manisa Nadir Nadi Mugla Sinan Tekelioglu Seyhan milletvekili secildi Secime katilim orani 89 3 olarak gerceklesti 63 secim cevresinden 52 sinde DP 10 unda CHP 1 inde de Bagimsizlar birinci oldu 22 Mayis 1950 de Celal Bayar Turkiye nin ucuncu cumhurbaskani secildi Ayni gun Adnan Menderes baskanligindaki ilk DP hukumeti de kuruldu Celal Bayar dan bosalan DP genel baskanligina da 9 Haziran da Adnan Menderes getirildi 1950 genel secimlerinin sonuclari Toplam sandikToplam secmen 8 905 743Toplam kullanilan oy 7 953 085Toplam gecerli oy 7 953 055Katilim orani 89 30Milletvekili sayisi 487Parti Genel Baskan Oy Sandalye Demokrat Parti Celal Bayar 4 391 694 55 2 4161 347Cumhuriyet Halk Partisi Ismet Inonu 3 148 626 39 6 69 326Millet Partisi Yusuf Hikmet Bayur 368 537 4 6 1 YeniBagimsizlar 44 537 0 6 1 5Toplam 7 953 055 100 487 22Demokrat Parti nin il bazinda oy oranlarini gosteren harita 1 5 milletvekili Demokrat Parti listesinden bagimsiz olarak secildi Cumhuriyet Halk Partisi nin il bazinda oy oranlarini gosteren haritaIllere gore sonuclar Il DP CHP MP Bag ToplamAfyonkarahisar 81 505 57 0 48 131 33 7 13 293 9 3 142 929Agri 34 115 64 5 18 797 35 5 52 912Amasya 33 824 53 4 29 548 46 6 63 372Ankara 146 876 49 1 126 081 42 1 26 196 8 8 299 153Antalya 67 867 64 7 37 025 35 3 104 892Aydin 76 896 54 7 60 860 43 3 2 820 2 0 140 576Balikesir 142 239 58 6 100 680 41 4 242 919Bilecik 32 613 54 0 27 772 46 0 60 385Bingol 8 341 32 6 15 700 61 3 1 560 6 1 25 601Bitlis 7 989 27 8 16 025 55 7 4 732 16 5 28 746Bolu 80 675 65 4 38 577 31 3 4 032 3 3 123 284Burdur 29 783 45 9 14 479 22 3 189 0 3 20 419 31 5 64 870Bursa 138 445 58 7 97 532 41 3 235 977Canakkale 77 296 65 7 40 180 34 1 189 0 2 117 665Cankiri 47 769 61 5 20 013 25 8 4 136 5 3 5 695 7 3 77 613Coruh 30 691 54 4 23 765 42 1 1 956 3 5 56 412Corum 89 390 65 5 47 099 34 5 136 489Denizli 76 760 59 7 51 728 40 3 128 488Diyarbakir 53 691 52 8 48 000 47 2 101 691Edirne 47 715 54 1 36 238 41 1 4 178 4 7 10 0 0 88 141Elazig 37 983 53 5 32 972 46 5 70 955Erzincan 25 311 39 6 38 631 60 4 63 942Erzurum 88 711 64 3 49 219 35 7 137 930Eskisehir 65 368 60 6 37 343 34 6 4 096 3 8 1 092 1 0 107 899Gaziantep 69 792 58 6 49 333 41 4 119 125Giresun 62 026 62 4 37 417 37 6 99 443Gumushane 36 778 46 3 29 616 37 3 13 049 16 4 79 443Hakkari 12 384 100 0 12 384Hatay 49 240 47 8 53 818 52 2 103 058Isparta 45 154 59 9 30 233 40 1 75 387Icel 73 269 62 0 43 814 37 1 1 124 1 0 118 207Istanbul 238 763 56 6 110 299 26 1 72 737 17 2 421 799Izmir 188 476 56 7 137 622 41 4 6 038 1 8 332 136Kars 54 112 41 1 76 561 58 2 917 0 7 131 590Kastamonu 70 422 43 9 63 809 39 7 26 307 16 4 160 538Kayseri 100 268 66 9 47 946 32 0 1 597 1 1 149 811Kirklareli 42 840 53 9 36 607 46 1 79 447Kirsehir 23 568 35 7 21 408 32 5 17 675 26 8 3 310 5 0 65 961Kocaeli 105 910 59 2 64 828 36 2 8 251 4 6 178 989Konya 163 222 59 2 111 139 40 3 1 573 0 6 275 934Kutahya 87 792 51 6 62 992 37 0 19 317 11 4 170 101Malatya 64 834 40 6 94 677 59 4 159 511Manisa 128 199 58 6 90 412 41 4 218 611Maras 52 823 44 8 39 045 33 1 26 121 22 1 117 989Mardin 45 078 32 7 44 882 32 6 47 771 34 7 137 731Mugla 53 719 55 1 43 842 44 9 97 561Mus 16 880 51 3 16 040 48 7 32 920Nigde 70 796 55 4 55 175 43 2 1 849 1 4 127 820Ordu 61 184 50 0 61 111 50 0 122 295Rize 42 038 70 0 18 021 30 0 60 059Samsun 98 336 57 5 71 678 41 9 884 0 5 170 898Seyhan 90 720 50 2 77 189 42 7 3 515 1 9 9 275 5 1 180 699Siirt 22 144 59 0 15 363 41 0 37 507Sinop 9 522 10 8 55 348 62 8 23 196 26 3 88 066Sivas 103 586 54 3 87 014 45 7 190 600Tekirdag 53 660 58 9 36 916 40 5 490 0 5 91 066Tokat 81 822 55 6 65 241 44 4 147 063Trabzon 60 871 46 3 63 684 48 5 6 839 5 2 131 394Tunceli 13 089 58 7 9 209 41 3 22 298Urfa 55 959 51 9 51 924 48 1 107 883Van 16 785 35 1 20 653 43 2 10 374 21 7 47 812Yozgat 68 969 57 6 50 866 42 4 119 835Zonguldak 107 863 63 5 62 020 36 5 169 883Kaynakca a b c Gungor Suleyman Mayis 2010 14 Mayis 1950 Secimleri ve CHP de Bunalim SDU Fen Edebiyat Fakultesi Sosyal Bilimler Dergisi 6 Ocak 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Ocak 2015 1950 secimleri Beyaz Devrim mi dunyabulteni net 14 Mayis 2011 6 Ocak 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Ocak 2015 a b Olgun Kenan Turkiye de Cumhuriyetin Ilanindan 1950 ye Genel Secim Uygulamalari PDF atam gov tr 18 Nisan 2013 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 7 Ocak 2015 1950 1977 Yillari Arasi Secim Cevresine Gore Milletvekili Genel Secimi Sonuclari 10 Subat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ysk gov tr