1983 Türkiye genel seçimleri, 12 Eylül Darbesinin ardından yapılan ilk genel seçimdir. Bu genel seçim ile TBMM 17. dönem milletvekilleri seçildi. Seçimlere Millî Güvenlik Konseyi'nin izin verdiği üç parti katıldı.
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin 400 sandalyesi için Çoğunluk için gereken 201 sandalye | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
İl ve ilçelere göre kazanan partileri gösteren harita | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Turgut Özal liderliğinde kurulan Anavatan Partisi, 400 kişiden oluşan Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde 211 milletvekili çıkartarak tek başına iktidar, Özal da başbakan oldu.
Seçim öncesi
12 Eylül askeri yönetimi, Türkiye’nin siyasal yaşamını şekillendirirken, siyasetin felsefesini, önemli isimlerini, kurumları radikal bir biçimde değiştirip, yeniden yapılandırmayı hedeflemişti. Bu bağlamda, 16 Ekim 1981 tarih ve 2533 sayılı "Siyasi Partilerin Feshine Dair Kanun" ile bütün partiler feshedildi. 7 Kasım 1982'de yapılan referandumda yüzde 91,37 evet oyuyla kabul edilen 1982 Anayasası'nın geçici 4. maddesiyle 12 Eylül 1980 öncesi dönemin siyasetçilerine 5 ve 10 yıl süreyle yasaklar getirildi.
12 Eylül 1980 Darbesi'nin ardından yasaklanan siyasi faaliyetler, Anayasa'nın kabul edilmesinden sonra, Danışma Meclisi'nin (DM) kabul ettiği ve Milli Güvenlik Konseyinin (MGK) onayından geçen Siyasi Partiler Kanunu'nun 24 Nisan 1983'te yürürlüğe girmesiyle kademeli olarak serbest bırakıldı. Yasanın geçici hükümlerine göre, ilk genel seçim sonucu Yüksek Seçim Kurulu'nca (YSK) ilan edilinceye kadar geçen süre içinde kurulacak partilerin kurucu listeleri MGK'nin onayından geçecekti. Yeni kurulacak partiler ancak MGK'nin onayından geçmiş en az 30 kurucu üye bulunması koşuluyla seçimlere katılabileceklerdi. Yeni partiler 12 Eylül Darbesi'ne karşı beyan ve davranışta bulunamayacaklardı. Siyasi Partiler Kanunu'nu Haziran 1983'te MGK'nin onayından geçen Seçim Kanunu izledi. MGK, siyasi parti kurucuları listesini olduğu gibi milletvekili adayları listesini de inceleyebilecek, uygun bulmadıklarını veto edebilecekti. Seçim kanununda, 1980 öncesi koalisyonlara ve bilhassa Milli Selamet Partisi (MSP) ve Milliyetçi Hareket Partisi’ne (MHP) duyulan husumetin bir sonucu olarak, ülke ve seçim çevresinde baraj uygulaması getirildi.
Nisan 1983 sonlarında, yeni siyasi partilerin kurulması için siyasi etkinlikler kademeli olarak serbest bırakıldı. Yasal düzenlemeler merkez sağ ve merkez solda iki siyasi partinin oluşmasına izin verecek biçimde yapılmıştı. Merkez sağ parti için öngörülen başkan adayı Başbakan Bülend Ulusu idi. Ulusu, Süleyman Demirel'in desteğini almak istemesine rağmen, beklediği desteği alamadı. Siyasi parti kurma faaliyetlerinin yeniden başladığı bu dönemde siyasi yasaklı olan Süleyman Demirel tepkisini "Tapulu arazime gecekondu yaptırmam" diyerek gösterdi.
Ulusu'nun temasları bir sonuç vermeyince, yeni bir ad arandı ve 16 Mayıs 1983'te emekli Orgeneral Turgut Sunalp başkanlığında Milliyetçi Demokrasi Partisi (MDP) kuruldu. "12 Eylül ruh ve felsefesinin devamı" olduğunu açıklayan MDP'nin kurucuları arasında çok sayıda emekli general ve DM üyesi vardı. İkinci ve MGK tarafından öngörülmeyen bir parti kurma girişimi de, 1982'de Bülend Ulusu hükûmetinden ayrılmış olan Turgut Özal'dan geldi. Ulusu hükûmetinde başbakan yardımcısı olan Özal 1982'deki Bankerler Krizi'nden sonra Maliye Bakanı Kaya Erdem'le birlikte hükûmetten istifa etmişti. Özal'ın kurduğu Anavatan Partisi (ANAP), 24 Ocak Kararları'yla başlayan liberalleşme ve ekonomik istikrar programının sürüdürülmesi için iktidar talebinde bulunuyordu. Eski partilerden hiçbirinin devamı olmadığını ama hepsini içinde barındırdığını, dört eğilimi birleştirdiğini iddia eden ANAP kadrosu ağırlıklı olarak bürokratlar ve bankacılardan oluşuyordu. Bülent Ecevit'in siyasi yasaklı olması nedeniyle bir liderlik bunalımının baş gösterdiği merkez solda kurulan ilk parti, Halkçı Parti (HP) oldu. HP'nin ilk genel başkanı, İsmet İnönü'nün özel kalem müdürlüğünü, Ulusu'nun da başbakanlık müsteşarlığını yapmış olan Necdet Calp'ti. MGK'nin öngörüsü dışında kurulan sosyal demokrat eğilimli olan ve asıl Cumhuriyet Halk Partisi kadrolarını bünyesinde bulunduran Sosyal Demokrasi Partisi (SODEP) ise 6 Haziran 1983'te kuruldu. İsmet İnönü'nün oğlu Erdal İnönü önceleri isteksiz davranmasına rağmen daha sonra partinin başkanlığını kabul etti.
MGK'nin öngörüsü dışında kurulan partilerden biri, kuruluşunu Süleyman Demirel'in yönlendirdiği Büyük Türkiye Partisi (BTP) idi. Emekli Orgeneral Ali Fethi Esener başkanlığındaki BTP Adalet Partisi (AP) kadrolarından oluşuyordu. Kenan Evren'in çok sert eleştirilerine hedef olan BTP 31 Mayıs 1983'te, MGK’nın 79 sayılı kararı ile eski bir partinin ardılı olduğu gerekçesiyle kapatıldı. Bu partinin kurucuları da siyasi yasaklılar listesine alındı. Aynı kararla 2'si BTP'li (Hüsamettin Cindoruk ve Mehmet Gölhan), aralarında Süleyman Demirel ve İhsan Sabri Çağlayangil'in de olduğu 7 eski AP'li ile Deniz Baykal ve arkadaşlarının dahil olduğu 7 eski Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) üyesi Çanakkale, Zincirbozan'da bir süre gözetim altına alındı. Bir süre sonra Yıldırım Avcı başkanlığında ve kamuoyunda yine eski AP'nin ardılı olarak bilinen Doğru Yol Partisi (DYP) kuruldu. DYP 20 gün gibi kısa bir sürede 67 ilde ve 427 ilçede örgütlendi, kuruluş dilekçesi de 24 Haziran tarihinde İçişleri Bakanlığı'na verildi.
7 Temmuz 1983'te Mehmet Pamak başkanlığında kurulan Muhafazakâr Parti yeni Milliyetçi Hareket Partisi'nin (MHP) çekirdeğini oluşturdu. Eski Milli Selamet Partililer ise Refah Partisi'ni kurdular (18 Temmuz 1983).
MGK yeni kurulan partilerin kurucu üye listelerini incelemeye aldı. MGK’nın 99 sayılı kararı uyarınca 24 Ağustos 1983 tarihine kadar kurucu üye sayısı 30'u bulamayan partiler 6 Kasım'daki seçimlere katılamadı. En çok vetoyu SODEP ve DYP kurucu listeleri gördü; SODEP'in, Genel Başkan Erdal İnönü dahil, 21 kurucu üyesi, DYP’nin de birçok kurucu üyesi MGK tarafından veto edildi. Bu yüzden iki parti de 30 kurucu üye sayısını tamamlayamadıkları için seçimlere katılamadı. Refah Partisi ile Muhafazakâr Parti de MGK'nın kurucularını sürekli veto etmesi ve kurucu sayılarının 30'u aşamaması nedeniyle seçimlere katılamadı.
MGK'nın veto barajını aşıp 30 kurucu üye şartını yerine getirebilen MDP, HP ve ANAP 6 Kasım 1983 genel seçimlerine katılma hakkı elde etti. Seçimlere katılacak üç parti, aday listelerini 4 Eylül tarihinde YSK'ya verdiler. YSK geçici adaylık listelerini 9 Eylül tarihinde ilan ettikten sonra adaylar MGK tarafından incelendi. MGK toplam 1683 milletvekili adayından 672’sini veto etti. MDP’den 74, ANAP’tan 81, HP’den 89 adayın yanı sıra, 428 bağımsız aday veto edildi. 30 Eylül 1983'te MGK'nın onayından geçip, 4 Ekim tarihinde yayınlanan kesinleşmiş aday listelerinde HP 11, ANAP 8 ve MDP 3 eksik adaylıkla seçimlere girdi.
Kampanya dönemi boyunca ANAP, 12 Eylül 1980 öncesinde Türkiye'de etkili olan dört siyasi eğilimi içerdiğini ileri sürdü; iktisadi ve toplumsal sorunların önemini vurguladı, 24 Ocak Kararları'ndan uzaklaşıldığını savundu. MDP, 12 Eylül rejiminin ardılı olarak anarşi ve terörle mücadeleyi propagandasına temel aldı. HP, seçim kampanyasında devletçiliğe ağırlık vereceğini, işsizlik sigortasını gerçekleştireceğini ileri sürdü. 22 Ekim 1983'te TRT'de liderlerin katıldığı açık oturumun en gergin anları Necdet Calp ile Turgut Özal arasındaki özelleştirme tartışması oldu. Cumhurbaşkanı Kenan Evren, seçimlerden iki gün önce, 4 Kasım 1983'te ANAP'ı ve genel başkanı Turgut Özal'ı ad belirtmeden hedef alan bir televizyon konuşması yaptı ve halkı bu partiye oy vermemesi konusunda uyardı. Ancak Evren, bazı çevrelerce bu hareketiyle askeri yönetimin güdümünde gösterilen ve giderek zayıflayan MDP'nin oylarını artırmaktan çok askeri yönetime duyulan tepkiyle Turgut Özal'ın oylarını artırmayı hedeflemişti.
Seçim sistemi
1982 Anayasası ile Cumhuriyet Senatosu kaldırıldı, TBMM üye sayısı da 400 olarak belirlendi. Yeni Anayasa, seçimlerin, serbest, eşit, gizli, tek dereceli, genel oy, açık sayım ve denetim altında, 5 yılda bir yapılmasını hükme bağladı. Ayrıca 10 Haziran 1983 tarihinde kabul edilen 2839 sayılı Milletvekili Seçimi Kanunu’na göre 1969, 1973 ve 1977 seçimlerinde uygulanan barajsız d’Hondt seçim sistemi kaldırılmış yerine ülke barajlı (%10) ve seçim çevresi barajlı (geçerli oyların seçim çevresinin çıkaracağı milletvekili sayısına bölünmesiyle ortaya çıkan) d’Hondt sistemi getirildi.
Seçim sisteminin özelliği nedeniyle siyasi partiler genel ve seçim çevresi barajlarını aşmak zorunda kalırken, bağımsız adaylar ise sadece seçim çevresi barajını aşmak zorunda oldular. Hiçbir adayın seçim çevresi barajını aşamaması hâlinde geçerli oylar siyasi partiler ve bağımsızlar arasında milletvekili sayısına ulaşana kadar bölünmesi ve büyüklük sıralamasına göre dizilmesiyle milletvekillikleri paylaştırıldı.
1983 seçimi ile birlikte, illerin çıkaracağı milletvekili sayıları esas alınarak ilk kez seçim çevreleri oluşturuldu. Daha önceki seçimlerde her il bir seçim çevresi olarak kabul edildi. 2839 sayılı Kanun’a göre, milletvekili sayısı 7’ye kadar olan iller bir seçim çevresi sayılırken, milletvekili sayısı 7’den fazla olan iller bölünerek yeni seçim çevreleri oluşturuldu. 83 seçim çevresinin oluşturulduğu 1983 genel seçimlerinde, İstanbul'da 6, Ankara'da 4, İzmir'de 3, Adana, Bursa, Konya, Manisa, Samsun ve Zonguldak'ta ikişer seçim bölgesi oluşturulurken diğer illerdeyse her il bir seçim bölgesi sayıldı.
Sonuçlar
84.075 sandıkta toplam 18.238.362 kişinin oy kullandığı seçimlerde, 680 seçim kurulunda, 680 hakim, 801 hakim yardımcısı, 4.080 diğer kesim üye ve sandık başında da 593.486 kişi görev yaptı. Evren'in konuşmasına rağmen, seçimler ezici bir ANAP başarısıyla sonuçlandı. Geçerli oyların % 45.14'ünü elde eden ANAP 400 üyeli TBMM'de 212 milletvekili kazanırken, HP oyların % 30,46 ile 117 milletvekilliği elde etti. Seçimlerin favorisi sayılan MDP ise oyların % 23,27 ile ancak 71 milletvekili çıkarabildi. ANAP Bingöl'de üç milletvekilliğini de kazanmasına rağmen bir adayı veto edilmiş olduğu için milletvekili sayısı 212'den 211'e geriledi. 4 aday (Haluk Bayülken, Sabahattin Özbek, Cafer Tayyar Sadıklar, Bülend Ulusu) MDP listelerinde bağımsız olarak yer almak suretiyle seçildi. 12 kadın milletvekili TBMM'ye seçilirken, seçimlere 42 seçim çevresinden katılan 50 bağımsız adayın hiçbirisi yeterli oyu alamadı.
Turgut Özal 20 Kasım'da Cumhurbaşkanı Kenan Evren tarafından hükûmeti kurmakla görevlendirildi. 24 Kasım 1983'te toplanan TBMM'de Başkanlık Divanı'nın oluşmasıyla MGK'nin görevi sona erdi. 13 Aralık'ta Özal başbakanlığında ANAP hükûmeti kuruldu.
1983 genel seçimlerinin sonuçları:
Toplam Seçmen | 19.767.366 |
Toplam Kullanılan Oy | 18.238.362 |
Toplam Geçerli Oy | 17.351.510 |
Katılım Oranı (%) | 92,3 |
Milletvekili Sayısı | 399 |
Parti | Genel Başkan | Oy | % | +/– | Sandalye | +/– | |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Anavatan Partisi | Turgut Özal | 7.833.148 | 45,14 | Yok | 2111 | Yok | |
Halkçı Parti | Necdet Calp | 5.285.804 | 30,46 | Yok | 117 | Yok | |
Milliyetçi Demokrasi Partisi | Turgut Sunalp | 4.036.970 | 23,27 | Yok | 71 | Yok | |
Bağımsızlar | 195.588 | 1,13 | 1,37 | 0 | 4 | ||
Toplam | 17.351.510 | 100 | 399 |
1 ANAP Bingöl'de üç milletvekilliğini de kazanmasına rağmen bir adayı veto edilmiş olduğu için milletvekili sayısı 212'den 211'e geriledi.
İllere göre seçim sonuçları
İl | Mv Sayısı | ANAP | % | HP | % | MDP | % | Bağımsız | % | Toplam |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Adana | 12 | 213.739 | 40,55 | 194.641 | 36,92 | 114.518 | 21,72 | 4.247 | 0,81 | 527.145 |
Adıyaman | 4 | 39.370 | 37,63 | 32.575 | 31,14 | 32.680 | 31,24 | - | - | 104.625 |
Afyon | 5 | 145.301 | 61,14 | 48.563 | 20,44 | 36.996 | 15,57 | 6.775 | 2,85 | 237.635 |
Ağrı | 4 | 30.836 | 33,34 | 31.158 | 33,69 | 30.489 | 32,97 | - | - | 92.483 |
Amasya | 4 | 70.290 | 49,80 | 52.441 | 37,15 | 18.415 | 13,05 | - | - | 141.146 |
Ankara | 22 | 575.153 | 51,41 | 332.546 | 29,73 | 201.469 | 18,01 | 9.498 | 0,85 | 1.118.666 |
Antalya | 7 | 163.982 | 50,78 | 74.073 | 22,94 | 80.149 | 24,82 | 4.715 | 1,46 | 322.919 |
Artvin | 3 | 36.654 | 40,35 | 24.017 | 26,44 | 27.634 | 30,42 | 2.543 | 2,80 | 90.848 |
Aydın | 6 | 124.660 | 40,19 | 91.841 | 29,61 | 91.258 | 29,42 | 2.412 | 0,78 | 310.171 |
Balıkesir | 7 | 191.242 | 45,16 | 116.957 | 27,62 | 110.731 | 26,15 | 4.558 | 1,08 | 423.488 |
Bilecik | 2 | 36.093 | 48,46 | 21.214 | 28,48 | 17.173 | 23,06 | - | - | 74.480 |
Bingöl | 3 | 24.616 | 44,17 | 16.275 | 29,20 | 14.838 | 26,63 | - | - | 55.729 |
Bitlis | 3 | 17.417 | 27,82 | 3.290 | 5,26 | 41.062 | 65,60 | 826 | 1,32 | 62.595 |
Bolu | 5 | 119.542 | 56,02 | 41.485 | 19,44 | 46.451 | 21,77 | 5.911 | 2,77 | 213.389 |
Burdur | 3 | 56.031 | 53,08 | 33.013 | 31,28 | 16.506 | 15,64 | - | - | 105.550 |
Bursa | 10 | 268.736 | 47,44 | 150.912 | 26,64 | 146.833 | 25,92 | - | - | 566.481 |
Çanakkale | 4 | 91.024 | 45,36 | 53.484 | 26,65 | 50.325 | 25,08 | 5.821 | 2,90 | 200.654 |
Çankırı | 3 | 53.695 | 56,83 | 16.253 | 17,20 | 24.529 | 25,96 | - | - | 94.477 |
Çorum | 5 | 98.386 | 44,80 | 70.572 | 32,13 | 50.656 | 23,07 | - | - | 219.614 |
Denizli | 5 | 109.727 | 42,65 | 80.751 | 31,39 | 59.797 | 23,24 | 6.982 | 2,71 | 257.257 |
Diyarbakır | 7 | 58.557 | 32,71 | 75.217 | 42,02 | 45.245 | 25,27 | - | - | 179.019 |
Edirne | 4 | 64.217 | 37,40 | 70.955 | 41,32 | 31.651 | 18,43 | 4.885 | 2,84 | 171.708 |
Elazığ | 4 | 81.919 | 58,63 | 30.739 | 22,00 | 27.054 | 19,36 | - | - | 139.712 |
Erzincan | 3 | 44.591 | 49,07 | 33.266 | 36,60 | 11.393 | 12,54 | 1.630 | 1,79 | 90.880 |
Erzurum | 7 | 141.642 | 58,82 | 39.912 | 16,57 | 59.244 | 24,60 | - | - | 240.798 |
Eskişehir | 5 | 131.565 | 51,06 | 75.454 | 29,28 | 45.460 | 17,64 | 5.195 | 2,02 | 257.674 |
Gaziantep | 7 | 115.097 | 41,69 | 95.011 | 34,41 | 65.971 | 23,90 | - | - | 276.079 |
Giresun | 5 | 81.778 | 47,23 | 38.771 | 22,39 | 49.649 | 28,68 | 2.936 | 1,70 | 173.134 |
Gümüşhane | 3 | 44.334 | 55,67 | 18.614 | 23,37 | 16.688 | 20,96 | - | - | 79.636 |
Hakkâri | 2 | 6.147 | 16,11 | 19.487 | 51,09 | 12.511 | 32,80 | - | - | 38.145 |
Hatay | 7 | 99.050 | 34,13 | 105.570 | 36,37 | 85.608 | 29,50 | - | - | 290.228 |
Isparta | 4 | 89.377 | 66,22 | 26.722 | 19,80 | 16.816 | 12,46 | 2.054 | 1,52 | 134.969 |
İçel | 7 | 146.930 | 43,38 | 122.483 | 36,16 | 69.274 | 20,45 | - | - | 338.687 |
İstanbul | 36 | 991.042 | 45,50 | 740.439 | 33,99 | 432.233 | 19,84 | 14.370 | 0,66 | 2.178.084 |
İzmir | 16 | 331.690 | 34,51 | 357.937 | 37,25 | 261.709 | 27,23 | 9.696 | 1,01 | 961.032 |
Kahramanmaraş | 6 | 102.698 | 48,76 | 51.626 | 24,51 | 53.204 | 25,26 | 3.107 | 1,48 | 210.635 |
Kars | 6 | 50.841 | 24,68 | 70.955 | 34,44 | 68.970 | 33,48 | 15.251 | 7,40 | 206.017 |
Kastamonu | 4 | 83.086 | 42,34 | 41.339 | 21,07 | 65.550 | 33,41 | 6.239 | 3,18 | 196.214 |
Kayseri | 7 | 158.684 | 56,85 | 64.697 | 23,18 | 47.624 | 17,06 | 8.122 | 2,91 | 279.127 |
Kırklareli | 3 | 47.909 | 35,97 | 49.223 | 36,96 | 36.056 | 27,07 | - | - | 133.188 |
Kırşehir | 3 | 31.081 | 40,31 | 26.767 | 34,72 | 19.249 | 24,97 | - | - | 77.097 |
Kocaeli | 5 | 115.379 | 43,92 | 101.261 | 38,54 | 46.091 | 17,54 | - | - | 262.731 |
Konya | 13 | 324.705 | 56,57 | 124.735 | 21,73 | 111.285 | 19,39 | 13.242 | 2,31 | 573.967 |
Kütahya | 5 | 129.445 | 57,40 | 39.350 | 17,45 | 51.746 | 22,95 | 4.977 | 2,21 | 225.518 |
Malatya | 6 | 102.936 | 53,68 | 62.724 | 32,71 | 18.261 | 9,52 | 7.852 | 4,09 | 191.773 |
Manisa | 8 | 191.276 | 42,95 | 135.386 | 30,40 | 118.700 | 26,65 | - | - | 445.362 |
Mardin | 5 | 51.547 | 39,82 | 30.650 | 23,68 | 43.465 | 33,58 | 3.790 | 2,93 | 129.452 |
Muğla | 4 | 78.839 | 37,44 | 66.819 | 31,73 | 61.723 | 29,31 | 3.207 | 1,52 | 210.588 |
Muş | 3 | 31.627 | 45,83 | 12.995 | 18,83 | 24.390 | 35,34 | - | - | 69.012 |
Nevşehir | 3 | 46.329 | 49,94 | 28.993 | 31,25 | 17.453 | 18,81 | - | - | 92.775 |
Niğde | 5 | 72.477 | 44,25 | 46.880 | 28,62 | 44.444 | 27,13 | - | - | 163.801 |
Ordu | 6 | 113.981 | 45,15 | 87.186 | 34,53 | 51.297 | 20,32 | - | - | 252.464 |
Rize | 4 | 47.642 | 40,04 | 22.641 | 19,03 | 37.359 | 31,40 | 11.338 | 9,53 | 118.980 |
Sakarya | 5 | 118.301 | 49,46 | 66.256 | 27,70 | 54.614 | 22,83 | - | - | 239.171 |
Samsun | 8 | 180.446 | 46,28 | 110.605 | 28,37 | 90.816 | 23,29 | 7.996 | 2,05 | 389.863 |
Siirt | 4 | 37.151 | 34,23 | 31.988 | 29,47 | 39.387 | 36,29 | - | - | 108.526 |
Sinop | 3 | 22.044 | 20,74 | 47.586 | 44,77 | 36.664 | 34,49 | - | - | 106.294 |
Sivas | 7 | 113.846 | 46,40 | 86.562 | 35,28 | 44.948 | 18,32 | - | - | 245.356 |
Tekirdağ | 4 | 67.186 | 39,52 | 63.328 | 37,25 | 39.503 | 23,23 | - | - | 170.017 |
Tokat | 6 | 114.527 | 48,28 | 77.763 | 32,78 | 36.930 | 15,57 | 7.976 | 3,36 | 237.196 |
Trabzon | 6 | 122.258 | 50,00 | 64.838 | 26,52 | 49.988 | 20,44 | 7.437 | 3,04 | 244.521 |
Tunceli | 2 | 7.744 | 16,29 | 30.216 | 63,56 | 9.580 | 20,15 | - | - | 47.540 |
Urfa | 5 | 54.678 | 34,45 | 43.747 | 27,56 | 60.282 | 37,98 | - | - | 158.707 |
Uşak | 3 | 45.451 | 41,26 | 38.774 | 35,20 | 25.921 | 23,53 | - | - | 110.146 |
Van | 4 | 38.758 | 31,75 | 29.151 | 23,88 | 54.161 | 44,37 | - | - | 122.070 |
Yozgat | 5 | 89.279 | 53,42 | 39.839 | 23,84 | 38.024 | 22,75 | - | - | 167.142 |
Zonguldak | 8 | 146.567 | 36,91 | 154.296 | 38,85 | 96.270 | 24,24 | - | - | 397.133 |
Türkiye | 400 | 7.833.148 | 45,14 | 5.285.814 | 30,46 | 4.036.970 | 23,26 | 195.588 | 1,12 | 17.351.520 |
Kaynakça
- ^ (PDF). 13 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2013.
- ^ a b Yılmaz, Murat (Ağustos 2007). . Anlayış Dergisi. 2 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2013.
- ^ a b . haber.sol.org.tr. 20 Nisan 2011. 25 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2013.
- ^ Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi
- ^ Hasan Cemal, Özal Hikâyesi, Bilgi Yayınevi, Eylül 1989.
- ^ Sandık başına 22 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Milliyet, 6 Kasım 1983.
- ^ Sandıktan bağımsız çıkmadı 25 Şubat 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Milliyet, 8 Kasım 1983.
- ^ (PDF). www.ysk.gov.tr. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ekim 2023.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
1983 Turkiye genel secimleri 12 Eylul Darbesinin ardindan yapilan ilk genel secimdir Bu genel secim ile TBMM 17 donem milletvekilleri secildi Secimlere Milli Guvenlik Konseyi nin izin verdigi uc parti katildi 1983 Turkiye genel secimleri 1977 6 Kasim 1983 40 yil once 1983 11 06 1987 onceki uyelersecilen uyeler Turkiye Buyuk Millet Meclisi nin 400 sandalyesi icin Cogunluk icin gereken 201 sandalye Birinci parti Ikinci parti Ucuncu parti Lider Turgut Ozal Necdet Calp Turgut SunalpParti Anavatan Partisi Halkci Parti Milliyetci Demokrasi PartisiLiderlik tarihi 20 Mayis 1983 21 Mayis 1983 16 Mayis 1983Liderin bolgesi Istanbul Ankara IzmirSon secim Yeni parti Yeni parti Yeni partiSandalye 211 117 71Degisim 211 117 71Aldigi oy 7 833 148 5 285 804 4 036 970Oran 45 14 30 46 23 27Degisim 45 14 30 46 23 27Il ve ilcelere gore kazanan partileri gosteren haritaOnceki Basbakan Bulend Ulusu Bagimsiz Secilen Basbakan Turgut Ozal Anavatan Partisi Turgut Ozal liderliginde kurulan Anavatan Partisi 400 kisiden olusan Turkiye Buyuk Millet Meclisi nde 211 milletvekili cikartarak tek basina iktidar Ozal da basbakan oldu Secim oncesi12 Eylul askeri yonetimi Turkiye nin siyasal yasamini sekillendirirken siyasetin felsefesini onemli isimlerini kurumlari radikal bir bicimde degistirip yeniden yapilandirmayi hedeflemisti Bu baglamda 16 Ekim 1981 tarih ve 2533 sayili Siyasi Partilerin Feshine Dair Kanun ile butun partiler feshedildi 7 Kasim 1982 de yapilan referandumda yuzde 91 37 evet oyuyla kabul edilen 1982 Anayasasi nin gecici 4 maddesiyle 12 Eylul 1980 oncesi donemin siyasetcilerine 5 ve 10 yil sureyle yasaklar getirildi 12 Eylul 1980 Darbesi nin ardindan yasaklanan siyasi faaliyetler Anayasa nin kabul edilmesinden sonra Danisma Meclisi nin DM kabul ettigi ve Milli Guvenlik Konseyinin MGK onayindan gecen Siyasi Partiler Kanunu nun 24 Nisan 1983 te yururluge girmesiyle kademeli olarak serbest birakildi Yasanin gecici hukumlerine gore ilk genel secim sonucu Yuksek Secim Kurulu nca YSK ilan edilinceye kadar gecen sure icinde kurulacak partilerin kurucu listeleri MGK nin onayindan gececekti Yeni kurulacak partiler ancak MGK nin onayindan gecmis en az 30 ku ru cu uye bulunmasi kosuluyla secimlere katilabileceklerdi Yeni partiler 12 Eylul Darbesi ne karsi beyan ve davranista bulunamayacaklardi Siyasi Partiler Kanunu nu Haziran 1983 te MGK nin onayindan gecen Secim Kanunu izledi MGK siyasi parti kuruculari listesini oldugu gibi milletvekili adaylari listesini de inceleyebilecek uygun bulmadiklarini veto edebilecekti Se cim ka nu nun da 1980 on ce si koa lis yon la ra ve bil has sa Milli Selamet Partisi MSP ve Milliyetci Hareket Partisi ne MHP du yu lan hu su me tin bir so nu cu ola rak ul ke ve se cim cev re sin de ba raj uy gu la ma si ge ti ril di Nisan 1983 sonlarinda yeni siyasi partilerin kurulmasi icin siyasi etkinlikler kademeli olarak serbest birakildi Yasal duzenlemeler merkez sag ve merkez solda iki siyasi partinin olusmasina izin verecek bicimde yapilmisti Merkez sag parti icin ongorulen baskan adayi Basbakan Bulend Ulusu idi Ulusu Suleyman Demirel in destegini almak istemesine ragmen bekledigi destegi alamadi Siyasi parti kurma faaliyetlerinin yeniden basladigi bu donemde siyasi yasakli olan Suleyman Demirel tepkisini Tapulu arazime gecekondu yaptirmam diyerek gosterdi Ulusu nun temaslari bir sonuc vermeyince yeni bir ad arandi ve 16 Mayis 1983 te emekli Orgeneral Turgut Sunalp baskanliginda Milliyetci Demokrasi Partisi MDP kuruldu 12 Eylul ruh ve felsefesinin devami oldugunu aciklayan MDP nin kuruculari arasinda cok sayida emekli general ve DM uyesi vardi Ikinci ve MGK tarafindan ongorulmeyen bir parti kurma girisimi de 1982 de Bulend Ulusu hukumetinden ayrilmis olan Turgut Ozal dan geldi Ulusu hukumetinde basbakan yardimcisi olan Ozal 1982 deki Bankerler Krizi nden sonra Maliye Bakani Kaya Erdem le birlikte hukumetten istifa etmisti Ozal in kurdugu Anavatan Partisi ANAP 24 Ocak Kararlari yla baslayan liberallesme ve ekonomik istikrar programinin surudurulmesi icin iktidar talebinde bulunuyordu Eski partilerden hicbirinin devami olmadigini ama hepsini icinde barindirdigini dort egilimi birlestirdigini iddia eden ANAP kadrosu agirlikli olarak burokratlar ve bankacilardan olusuyordu Bulent Ecevit in siyasi yasakli olmasi nedeniyle bir liderlik bunaliminin bas gosterdigi merkez solda kurulan ilk parti Halkci Parti HP oldu HP nin ilk genel baskani Ismet Inonu nun ozel kalem mudurlugunu Ulusu nun da basbakanlik mustesarligini yapmis olan Necdet Calp ti MGK nin ongorusu disinda kurulan sosyal demokrat egilimli olan ve asil Cumhuriyet Halk Partisi kadrolarini bunyesinde bulunduran Sosyal Demokrasi Partisi SODEP ise 6 Haziran 1983 te kuruldu Ismet Inonu nun oglu Erdal Inonu onceleri isteksiz davranmasina ragmen daha sonra partinin baskanligini kabul etti MGK nin ongorusu disinda kurulan partilerden biri kurulusunu Suleyman Demirel in yonlendirdigi Buyuk Turkiye Partisi BTP idi Emekli Orgeneral Ali Fethi Esener baskanligindaki BTP Adalet Partisi AP kadrolarindan olusuyordu Ke nan Ev ren in cok sert eles ti ri le rine hedef olan BTP 31 Mayis 1983 te MGK nin 79 sayili karari ile eski bir partinin ardili oldugu gerekcesiyle kapatildi Bu partinin kuruculari da siyasi yasaklilar listesine alindi Ayni kararla 2 si BTP li Husamettin Cindoruk ve Mehmet Golhan aralarinda Suleyman Demirel ve Ihsan Sabri Caglayangil in de oldugu 7 eski AP li ile Deniz Baykal ve arkadaslarinin dahil oldugu 7 eski Cumhuriyet Halk Partisi CHP uyesi Canakkale Zincirbozan da bir sure gozetim altina alindi Bir sure sonra Yildirim Avci baskanliginda ve kamuoyunda yine eski AP nin ardili olarak bilinen Dogru Yol Partisi DYP kuruldu DYP 20 gun gibi kisa bir surede 67 ilde ve 427 ilcede orgutlendi kurulus dilekcesi de 24 Haziran tarihinde Icisleri Bakanligi na verildi 7 Temmuz 1983 te Mehmet Pamak baskanliginda kurulan Muhafazakar Parti yeni Milliyetci Hareket Partisi nin MHP cekirdegini olusturdu Eski Milli Selamet Partililer ise Refah Partisi ni kurdular 18 Temmuz 1983 MGK yeni kurulan partilerin kurucu uye listelerini incelemeye aldi MGK nin 99 sayili karari uyarinca 24 Agustos 1983 tarihine kadar kurucu uye sayisi 30 u bulamayan partiler 6 Kasim daki secimlere katilamadi En cok vetoyu SODEP ve DYP kurucu listeleri gordu SODEP in Genel Baskan Erdal Inonu dahil 21 kurucu uyesi DYP nin de bircok kurucu uyesi MGK tarafindan veto edildi Bu yuzden iki parti de 30 kurucu uye sayisini tamamlayamadiklari icin secimlere katilamadi Refah Partisi ile Muhafazakar Parti de MGK nin kurucularini surekli veto etmesi ve kurucu sayilarinin 30 u asamamasi nedeniyle secimlere katilamadi MGK nin veto barajini asip 30 kurucu uye sartini yerine getirebilen MDP HP ve ANAP 6 Kasim 1983 genel secimlerine katilma hakki elde etti Secimlere katilacak uc parti aday listelerini 4 Eylul tarihinde YSK ya verdiler YSK gecici adaylik listelerini 9 Eylul tarihinde ilan ettikten sonra adaylar MGK tarafindan incelendi MGK toplam 1683 milletvekili adayindan 672 sini veto etti MDP den 74 ANAP tan 81 HP den 89 adayin yani sira 428 bagimsiz aday veto edildi 30 Eylul 1983 te MGK nin onayindan gecip 4 Ekim tarihinde yayinlanan kesinlesmis aday listelerinde HP 11 ANAP 8 ve MDP 3 eksik adaylikla secimlere girdi Kampanya donemi boyunca ANAP 12 Eylul 1980 oncesinde Turkiye de etkili olan dort siyasi egilimi icerdigini ileri surdu iktisadi ve toplumsal sorunlarin onemini vurguladi 24 Ocak Kararlari ndan uzaklasildigini savundu MDP 12 Eylul rejiminin ardili olarak anarsi ve terorle mucadeleyi propagandasina temel aldi HP secim kampanyasinda devletcilige agirlik verecegini issizlik sigortasini gerceklestirecegini ileri surdu 22 Ekim 1983 te TRT de liderlerin katildigi acik oturumun en gergin anlari Necdet Calp ile Turgut Ozal arasindaki ozellestirme tartismasi oldu Cumhurbaskani Kenan Evren secimlerden iki gun once 4 Kasim 1983 te ANAP i ve genel baskani Turgut Ozal i ad belirtmeden hedef alan bir televizyon konusmasi yapti ve halki bu partiye oy vermemesi konusunda uyardi Ancak Evren bazi cevrelerce bu hareketiyle askeri yonetimin gudumunde gosterilen ve giderek zayiflayan MDP nin oylarini artirmaktan cok askeri yonetime duyulan tepkiyle Turgut Ozal in oylarini artirmayi hedeflemisti Secim sistemi1982 Anayasasi ile Cumhuriyet Senatosu kaldirildi TBMM uye sayisi da 400 olarak belirlendi Yeni Anayasa secimlerin serbest esit gizli tek dereceli genel oy acik sayim ve denetim altinda 5 yilda bir yapilmasini hukme bagladi Ayrica 10 Haziran 1983 tarihinde kabul edilen 2839 sayili Milletvekili Secimi Kanunu na gore 1969 1973 ve 1977 secimlerinde uygulanan barajsiz d Hondt secim sistemi kaldirilmis yerine ulke barajli 10 ve secim cevresi barajli gecerli oylarin secim cevresinin cikaracagi milletvekili sayisina bolunmesiyle ortaya cikan d Hondt sistemi getirildi Secim sisteminin ozelligi nedeniyle siyasi partiler genel ve secim cevresi barajlarini asmak zorunda kalirken bagimsiz adaylar ise sadece secim cevresi barajini asmak zorunda oldular Hicbir adayin secim cevresi barajini asamamasi halinde gecerli oylar siyasi partiler ve bagimsizlar arasinda milletvekili sayisina ulasana kadar bolunmesi ve buyukluk siralamasina gore dizilmesiyle milletvekillikleri paylastirildi 1983 secimi ile birlikte illerin cikaracagi milletvekili sayilari esas alinarak ilk kez secim cevreleri olusturuldu Daha onceki secimlerde her il bir secim cevresi olarak kabul edildi 2839 sayili Kanun a gore milletvekili sayisi 7 ye kadar olan iller bir secim cevresi sayilirken milletvekili sayisi 7 den fazla olan iller bolunerek yeni secim cevreleri olusturuldu 83 secim cevresinin olusturuldugu 1983 genel secimlerinde Istanbul da 6 Ankara da 4 Izmir de 3 Adana Bursa Konya Manisa Samsun ve Zonguldak ta ikiser secim bolgesi olusturulurken diger illerdeyse her il bir secim bolgesi sayildi Sonuclar84 075 sandikta toplam 18 238 362 kisinin oy kullandigi secimlerde 680 secim kurulunda 680 hakim 801 hakim yardimcisi 4 080 diger kesim uye ve sandik basinda da 593 486 kisi gorev yapti Evren in konusmasina ragmen secimler ezici bir ANAP basarisiyla sonuclandi Gecerli oylarin 45 14 unu elde eden ANAP 400 uyeli TBMM de 212 milletvekili kazanirken HP oylarin 30 46 ile 117 milletvekilligi elde etti Secimlerin favorisi sayilan MDP ise oylarin 23 27 ile ancak 71 milletvekili cikarabildi ANAP Bingol de uc milletvekilligini de kazanmasina ragmen bir adayi veto edilmis oldugu icin milletvekili sayisi 212 den 211 e geriledi 4 aday Haluk Bayulken Sabahattin Ozbek Cafer Tayyar Sadiklar Bulend Ulusu MDP listelerinde bagimsiz olarak yer almak suretiyle secildi 12 kadin milletvekili TBMM ye secilirken secimlere 42 secim cevresinden katilan 50 bagimsiz adayin hicbirisi yeterli oyu alamadi Turgut Ozal 20 Kasim da Cumhurbaskani Kenan Evren tarafindan hukumeti kurmakla gorevlendirildi 24 Kasim 1983 te toplanan TBMM de Baskanlik Divani nin olusmasiyla MGK nin gorevi sona erdi 13 Aralik ta Ozal basbakanliginda ANAP hukumeti kuruldu 1983 genel secimlerinin sonuclari Toplam Secmen 19 767 366Toplam Kullanilan Oy 18 238 362Toplam Gecerli Oy 17 351 510Katilim Orani 92 3Milletvekili Sayisi 399Parti Genel Baskan Oy Sandalye Anavatan Partisi Turgut Ozal 7 833 148 45 14 Yok 2111 YokHalkci Parti Necdet Calp 5 285 804 30 46 Yok 117 YokMilliyetci Demokrasi Partisi Turgut Sunalp 4 036 970 23 27 Yok 71 YokBagimsizlar 195 588 1 13 1 37 0 4Toplam 17 351 510 100 399 1 ANAP Bingol de uc milletvekilligini de kazanmasina ragmen bir adayi veto edilmis oldugu icin milletvekili sayisi 212 den 211 e geriledi Illere gore secim sonuclariIl Mv Sayisi ANAP HP MDP Bagimsiz ToplamAdana 12 213 739 40 55 194 641 36 92 114 518 21 72 4 247 0 81 527 145Adiyaman 4 39 370 37 63 32 575 31 14 32 680 31 24 104 625Afyon 5 145 301 61 14 48 563 20 44 36 996 15 57 6 775 2 85 237 635Agri 4 30 836 33 34 31 158 33 69 30 489 32 97 92 483Amasya 4 70 290 49 80 52 441 37 15 18 415 13 05 141 146Ankara 22 575 153 51 41 332 546 29 73 201 469 18 01 9 498 0 85 1 118 666Antalya 7 163 982 50 78 74 073 22 94 80 149 24 82 4 715 1 46 322 919Artvin 3 36 654 40 35 24 017 26 44 27 634 30 42 2 543 2 80 90 848Aydin 6 124 660 40 19 91 841 29 61 91 258 29 42 2 412 0 78 310 171Balikesir 7 191 242 45 16 116 957 27 62 110 731 26 15 4 558 1 08 423 488Bilecik 2 36 093 48 46 21 214 28 48 17 173 23 06 74 480Bingol 3 24 616 44 17 16 275 29 20 14 838 26 63 55 729Bitlis 3 17 417 27 82 3 290 5 26 41 062 65 60 826 1 32 62 595Bolu 5 119 542 56 02 41 485 19 44 46 451 21 77 5 911 2 77 213 389Burdur 3 56 031 53 08 33 013 31 28 16 506 15 64 105 550Bursa 10 268 736 47 44 150 912 26 64 146 833 25 92 566 481Canakkale 4 91 024 45 36 53 484 26 65 50 325 25 08 5 821 2 90 200 654Cankiri 3 53 695 56 83 16 253 17 20 24 529 25 96 94 477Corum 5 98 386 44 80 70 572 32 13 50 656 23 07 219 614Denizli 5 109 727 42 65 80 751 31 39 59 797 23 24 6 982 2 71 257 257Diyarbakir 7 58 557 32 71 75 217 42 02 45 245 25 27 179 019Edirne 4 64 217 37 40 70 955 41 32 31 651 18 43 4 885 2 84 171 708Elazig 4 81 919 58 63 30 739 22 00 27 054 19 36 139 712Erzincan 3 44 591 49 07 33 266 36 60 11 393 12 54 1 630 1 79 90 880Erzurum 7 141 642 58 82 39 912 16 57 59 244 24 60 240 798Eskisehir 5 131 565 51 06 75 454 29 28 45 460 17 64 5 195 2 02 257 674Gaziantep 7 115 097 41 69 95 011 34 41 65 971 23 90 276 079Giresun 5 81 778 47 23 38 771 22 39 49 649 28 68 2 936 1 70 173 134Gumushane 3 44 334 55 67 18 614 23 37 16 688 20 96 79 636Hakkari 2 6 147 16 11 19 487 51 09 12 511 32 80 38 145Hatay 7 99 050 34 13 105 570 36 37 85 608 29 50 290 228Isparta 4 89 377 66 22 26 722 19 80 16 816 12 46 2 054 1 52 134 969Icel 7 146 930 43 38 122 483 36 16 69 274 20 45 338 687Istanbul 36 991 042 45 50 740 439 33 99 432 233 19 84 14 370 0 66 2 178 084Izmir 16 331 690 34 51 357 937 37 25 261 709 27 23 9 696 1 01 961 032Kahramanmaras 6 102 698 48 76 51 626 24 51 53 204 25 26 3 107 1 48 210 635Kars 6 50 841 24 68 70 955 34 44 68 970 33 48 15 251 7 40 206 017Kastamonu 4 83 086 42 34 41 339 21 07 65 550 33 41 6 239 3 18 196 214Kayseri 7 158 684 56 85 64 697 23 18 47 624 17 06 8 122 2 91 279 127Kirklareli 3 47 909 35 97 49 223 36 96 36 056 27 07 133 188Kirsehir 3 31 081 40 31 26 767 34 72 19 249 24 97 77 097Kocaeli 5 115 379 43 92 101 261 38 54 46 091 17 54 262 731Konya 13 324 705 56 57 124 735 21 73 111 285 19 39 13 242 2 31 573 967Kutahya 5 129 445 57 40 39 350 17 45 51 746 22 95 4 977 2 21 225 518Malatya 6 102 936 53 68 62 724 32 71 18 261 9 52 7 852 4 09 191 773Manisa 8 191 276 42 95 135 386 30 40 118 700 26 65 445 362Mardin 5 51 547 39 82 30 650 23 68 43 465 33 58 3 790 2 93 129 452Mugla 4 78 839 37 44 66 819 31 73 61 723 29 31 3 207 1 52 210 588Mus 3 31 627 45 83 12 995 18 83 24 390 35 34 69 012Nevsehir 3 46 329 49 94 28 993 31 25 17 453 18 81 92 775Nigde 5 72 477 44 25 46 880 28 62 44 444 27 13 163 801Ordu 6 113 981 45 15 87 186 34 53 51 297 20 32 252 464Rize 4 47 642 40 04 22 641 19 03 37 359 31 40 11 338 9 53 118 980Sakarya 5 118 301 49 46 66 256 27 70 54 614 22 83 239 171Samsun 8 180 446 46 28 110 605 28 37 90 816 23 29 7 996 2 05 389 863Siirt 4 37 151 34 23 31 988 29 47 39 387 36 29 108 526Sinop 3 22 044 20 74 47 586 44 77 36 664 34 49 106 294Sivas 7 113 846 46 40 86 562 35 28 44 948 18 32 245 356Tekirdag 4 67 186 39 52 63 328 37 25 39 503 23 23 170 017Tokat 6 114 527 48 28 77 763 32 78 36 930 15 57 7 976 3 36 237 196Trabzon 6 122 258 50 00 64 838 26 52 49 988 20 44 7 437 3 04 244 521Tunceli 2 7 744 16 29 30 216 63 56 9 580 20 15 47 540Urfa 5 54 678 34 45 43 747 27 56 60 282 37 98 158 707Usak 3 45 451 41 26 38 774 35 20 25 921 23 53 110 146Van 4 38 758 31 75 29 151 23 88 54 161 44 37 122 070Yozgat 5 89 279 53 42 39 839 23 84 38 024 22 75 167 142Zonguldak 8 146 567 36 91 154 296 38 85 96 270 24 24 397 133Turkiye 400 7 833 148 45 14 5 285 814 30 46 4 036 970 23 26 195 588 1 12 17 351 520Kaynakca PDF 13 Mayis 2014 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 10 Eylul 2013 a b Yilmaz Murat Agustos 2007 Anlayis Dergisi 2 Aralik 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 10 Eylul 2013 a b haber sol org tr 20 Nisan 2011 25 Agustos 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 10 Eylul 2013 Buyuk Larousse Sozluk ve Ansiklopedisi Hasan Cemal Ozal Hikayesi Bilgi Yayinevi Eylul 1989 ISBN 975 494 113 0 Sandik basina 22 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Milliyet 6 Kasim 1983 Sandiktan bagimsiz cikmadi 25 Subat 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Milliyet 8 Kasim 1983 PDF www ysk gov tr 2 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 22 Ekim 2023