Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Aşar (öşür) vergisi; Osmanlı Döneminde köylülerden, ürettikleri tarım ürünleri için %10 oranında alınan bir vergidir. Osmanlı Devleti’nin temel gelir kalemini oluşturan vergi, arazi para ile sulanıyorsa yirmide bir oranında verilirdi. Arazi mahsulleri, buğday, arpa, pirinç, darı, karpuz, hıyar, patlıcan, yonca, zeytin, susam, bal, şeker kamışı ve meyveler gibi mahsullerdir.
Arapça olan "öşür" sözcüğünün anlamı “onda bir”dir (1/10). Öşrün çoğulu âşardır. Hububat çeşitlerinden bağ, bahçe, bostan, meyve ağaçlarından ve otlaklardan aynî, nakdî ve maktû olmak üzere üç ayrı biçimde alınmaktadır. Ziraî ürünlerin çeşidi, yetiştirilme usulleri, ziraî toprakların verimliliği ve mahalli özellikler göz önünde bulundurularak 1/3 ile 1/20 arasında değişen oranlarda öşür alındığı görülmektedir.[]
%10 olan bu aşar vergisi, 1800'lerde artmış ve %30'ları bulmuştu. Ayrıca, bu verginin ürün çeşidine ve bölgelere göre farklı oranlarda alındığı, zaman zaman %50'lere vardığı olmuştu.
Verginin alınış nedeni
Aşar şer'î bir kural (Ziraatle uğraşan Müslümanların yediklerinin helâl olabilmesi için bu mutlaka vermeleri gerektiğine inanılırdı.) olmasının yanında, Türkiye’de uygulanan mülkiyet düzeninin bir sonucudur. Aşar; Osmanlı mülkiyetini temsil eden en önemli vergilerden biriydi.
Verginin tahsil şekli
Verginin nakit değil de ürün olarak alınması, dönemin ekonomik şartlarına uygun olan bir yoldu. O şartlarda, ürün bedelinin tespiti ve ürünün satılarak nakte dönüştürülmesi sonrası verginin tahsili son derece zor olacaktı.
Tanzimat yöneticileri, öşür tahsilinde eşitlik bulunmadığı düşüncesiyle öşür sözcüğünün anlamına uygun 1/10 oranında sabit miktarda vergi toplanmasına karar verdiler. 1841 (H. 1256) yılından itibaren iltizam usulünün kaldırılması ile muhassıllar aracılığıyla doğrudan doğruya olarak tahsil edilmeye çalışıldı. Ancak istenilen fayda sağlanamadığı için 1843 (H. 1258) yılında tekrar iltizam usulüne dönüldü. Mültezimlerin, bir kazanın âşar gelirlerini artırma usulünü ihale ile üzerlerine aldıktan sonra, kazada tali bölgeler oluşturarak, ikinci derece mültezimlere tahsil ettirme yoluna başvurmaları ve çeşitli usulsüzlükler şikayet konusu olmuştur.
Bu sistemde üreticinin vergi yükü artarken devletin vergi kaybı büyümüştür. Zaman ve şartlara göre tahsil yönteminde değişiklikler yapılmasına rağmen başarılı olunamamıştır. Zamanla, uygulamasında ve tahsilinde bir takım haksızlıklar yapılmış; vergi, halk üzerinde bir baskı ve zulüm aracı haline gelmiştir.[]Cumhuriyet döneminde de, 1925 yılına kadar bu verginin alınmasına devam edilmiştir.
Aşar vergisinin kaldırılması
Türkiye Cumhuriyeti'nin 1923-1929 dönemi ekonomi politikasına damgasını vuran İzmir İktisat Kongresi'nin oy birliği ile alınmış kararlarından biri de 1925'te aşarın kaldırılmasıdır. Aşar; bütçenin gelir kaleminde önemli bir yer tutmaktaydı. Fakat İzmir İktisat Kongresi'yle özel mülkiyet hakları geniş bir ekonomi modeli tasarlandı ve dolayısıyla Aşar vergisinin varlığı da bir çelişki haline geldi. Yani Cumhuriyet idaresi, Sultan’ın mülkünün sahiplik sıfatını halka intikal ettirince, aşarın alınmasının mantığı da sona ermiştir.
Öte yandan aşarın kaldırılmasında güdülen ekonomik amaç kanun gerekçesinde şöyle açıklanmaktadır:
"Bu yasa tasarısında izlenen amaç; safi hasılatının vergiye tabi tutulması ilkesine ve aşarın serbest tarımı kısıtlayan ilkelerinin ortadan kaldırılması ile halkın gereksinmelerini baskı altına almayacak bir şekilde tahsiline yönelik olmasıdır."
Kaynakça
- ^ "Türkiye İktisat Kongresi - İzmir 1923: Türkiye'nin İktisadi Kalkınmasında Atılan İlk Tohum / TÜRKTOB Dergisi 2018 Sayı: 27 Sayfa: 39-42" (PDF). 6 Eylül 2021 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 23 Kasım 2021.
- ^ Koç, 1981:35
- ^ Mustafa Koç (1981), "Türk Kamu Maliyesinde Kemalist Devrimler”, Maliye Tarihi, Atatürk Özel Sayısı, Ekim, 25-40
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Asar osur vergisi Osmanli Doneminde koylulerden urettikleri tarim urunleri icin 10 oraninda alinan bir vergidir Osmanli Devleti nin temel gelir kalemini olusturan vergi arazi para ile sulaniyorsa yirmide bir oraninda verilirdi Arazi mahsulleri bugday arpa pirinc dari karpuz hiyar patlican yonca zeytin susam bal seker kamisi ve meyveler gibi mahsullerdir Arapca olan osur sozcugunun anlami onda bir dir 1 10 Osrun cogulu asardir Hububat cesitlerinden bag bahce bostan meyve agaclarindan ve otlaklardan ayni nakdi ve maktu olmak uzere uc ayri bicimde alinmaktadir Zirai urunlerin cesidi yetistirilme usulleri zirai topraklarin verimliligi ve mahalli ozellikler goz onunde bulundurularak 1 3 ile 1 20 arasinda degisen oranlarda osur alindigi gorulmektedir kaynak belirtilmeli 10 olan bu asar vergisi 1800 lerde artmis ve 30 lari bulmustu Ayrica bu verginin urun cesidine ve bolgelere gore farkli oranlarda alindigi zaman zaman 50 lere vardigi olmustu Verginin alinis nedeniAsar ser i bir kural Ziraatle ugrasan Muslumanlarin yediklerinin helal olabilmesi icin bu mutlaka vermeleri gerektigine inanilirdi olmasinin yaninda Turkiye de uygulanan mulkiyet duzeninin bir sonucudur Asar Osmanli mulkiyetini temsil eden en onemli vergilerden biriydi Verginin tahsil sekliVerginin nakit degil de urun olarak alinmasi donemin ekonomik sartlarina uygun olan bir yoldu O sartlarda urun bedelinin tespiti ve urunun satilarak nakte donusturulmesi sonrasi verginin tahsili son derece zor olacakti Tanzimat yoneticileri osur tahsilinde esitlik bulunmadigi dusuncesiyle osur sozcugunun anlamina uygun 1 10 oraninda sabit miktarda vergi toplanmasina karar verdiler 1841 H 1256 yilindan itibaren iltizam usulunun kaldirilmasi ile muhassillar araciligiyla dogrudan dogruya olarak tahsil edilmeye calisildi Ancak istenilen fayda saglanamadigi icin 1843 H 1258 yilinda tekrar iltizam usulune donuldu Multezimlerin bir kazanin asar gelirlerini artirma usulunu ihale ile uzerlerine aldiktan sonra kazada tali bolgeler olusturarak ikinci derece multezimlere tahsil ettirme yoluna basvurmalari ve cesitli usulsuzlukler sikayet konusu olmustur Bu sistemde ureticinin vergi yuku artarken devletin vergi kaybi buyumustur Zaman ve sartlara gore tahsil yonteminde degisiklikler yapilmasina ragmen basarili olunamamistir Zamanla uygulamasinda ve tahsilinde bir takim haksizliklar yapilmis vergi halk uzerinde bir baski ve zulum araci haline gelmistir kaynak belirtilmeli Cumhuriyet doneminde de 1925 yilina kadar bu verginin alinmasina devam edilmistir Asar vergisinin kaldirilmasiTurkiye Cumhuriyeti nin 1923 1929 donemi ekonomi politikasina damgasini vuran Izmir Iktisat Kongresi nin oy birligi ile alinmis kararlarindan biri de 1925 te asarin kaldirilmasidir Asar butcenin gelir kaleminde onemli bir yer tutmaktaydi Fakat Izmir Iktisat Kongresi yle ozel mulkiyet haklari genis bir ekonomi modeli tasarlandi ve dolayisiyla Asar vergisinin varligi da bir celiski haline geldi Yani Cumhuriyet idaresi Sultan in mulkunun sahiplik sifatini halka intikal ettirince asarin alinmasinin mantigi da sona ermistir Ote yandan asarin kaldirilmasinda gudulen ekonomik amac kanun gerekcesinde soyle aciklanmaktadir Bu yasa tasarisinda izlenen amac safi hasilatinin vergiye tabi tutulmasi ilkesine ve asarin serbest tarimi kisitlayan ilkelerinin ortadan kaldirilmasi ile halkin gereksinmelerini baski altina almayacak bir sekilde tahsiline yonelik olmasidir Kaynakca Turkiye Iktisat Kongresi Izmir 1923 Turkiye nin Iktisadi Kalkinmasinda Atilan Ilk Tohum TURKTOB Dergisi 2018 Sayi 27 Sayfa 39 42 PDF 6 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 23 Kasim 2021 Koc 1981 35 Mustafa Koc 1981 Turk Kamu Maliyesinde Kemalist Devrimler Maliye Tarihi Ataturk Ozel Sayisi Ekim 25 40