Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Anadolu dilleri, Hint-Avrupa dil ailesine ait soyu tükenmiş bir dil grubudur. Terim bazen Anadolu'da konuşulmuş ancak bu gruba ait olmayan tarihî dillere atıfta bulunmak için de kullanılabilir. Anadolu dilleri, M.Ö. 2. ve 1. binyıllarda, Asur ticaret kolonileri ile Roma İmparatorluğu'nun 2.-3. yüzyıl arasındaki döneme tarihlenebilir. M.S. 4.-5. yüzyıllar, Anadolu dillerinin son evresi olarak kabul edilir. Tüm Anadolu dilleri, bir proto dil olan ve yazılı örneği bulunmayan farazî Proto Anadolu dilinden türemiştir.
Arka plan evresi
Anadolu dilleri grubu, genellikle "Hint-Hitit" veya "Arkaik PHA" olarak da adlandırılan bir aşama evresinden geçerek Proto Hint-Avrupa dilinden (PHA) ayrılan ilk dal olarak kabul edilir. Genel olarak M.Ö. 4. binyılın ortalarında bir tarih olarak kabul edilir ve Kurgan hipotezine göre; erken Anadolu konuşmacılarının Anadolu'ya nasıl ulaştıklarına dair iki olasılık üzerinde durulur: kuzeyden, Kafkasya üzerinden ve batıdan, Balkanlar üzerinden. Balkan olasılığı, dil bilimciler ve arkeologlar - Mallory (1989), Steiner (1990) ve Anthony (2007) tarafından bir şekilde daha makul görülüp kabul edilmektedir.
Andrew Collin Renfrew (1987) tarafından ortaya atılan, Hint-Avrupa vatanının Anadolu toprakları olduğu yönündeki Anadolu hipotezi de mevcuttur. Tarihî dil bilimciler Quentin Atkinson ve Russell Gray tarafından (Bayesçi çıkarımı) ve Glottokronoloji belirteçleri kullanılarak yapılan istatistiksel araştırmalar (yöntemin geçerliliği ve doğruluğu tartışmaya tâbî olsa da) Anadolu'da bir Hint-Avrupa kökeninin olmasını tercih etmektedir.
Anadolu dilleri
Hititçe
Hitit dili (𒉈𒅆𒇷; nesili), M.Ö. 1600 ve M.Ö. 1100 arasında Hitit kontrolü altındaki bölgelerde konuşulmuş, ancak Akadcada yer alan alıntı kelimelere dayanarak M.Ö. 20. yüzyıla kadar giden bir tarihi olabileceği düşünülmektedir. Çek bilim insanı Bedřich Hrozný'nin 1917 tarihli çalışmaları sonucunda (çözümlenmiş) dil, diğer Anadolu dilleri olan Luvice ve Palaca ile ilişkilidir. Tarihte belgelenmiş en eski Hint-Avrupa dilidir.Akadca kökenli bir çivi yazısı kullanılarak yazılmıştır.
Palaca
Palaca, 'da konuşulmuştur. Hititler tarafından "palaumnili" olarak adlandırılan dillerinin kökleri M.Ö. 18. yüzyıla dayanır. Kaşka istilaları sonucunda dilin soyunun 15. yüzyıl dolaylarında tükendiği düşünülmektedir. Palaca yazılmış kaynaklar azdır ama, Hititçe yazılmış kaynaklarda Pala halkı Ziparva tanrısı ile karakterize edilir. Palaca yazılmış tüm eserler dinî metinlerdir.
Luvi dilleri grubu
Anadolu dilleri içinde yer alan bâzı diller, çeşitli özellikleri açısından birbirlerine daha yakın olduklarından ötürü ortak bir Luvi grubu içerisinde sınıflandırılırlar. Bu grupta Luvice ve yakından ilişkili olduğu Likçe ve Karca gibi diller yer alır.
Luvice
Luvice (luwili), Hititçenin yakın akrabası, Hitit kontrolü altındaki bölgelere yakın yerlerde konuşulmuştur. M.Ö. 13. yüzyılda ise Luvice, Hititlerin başkenti Hattuşaş'da dominant dil hâline gelmiştir.Bronz Çağı Çöküşü sonrasında Hititçe ölü bir dil hâline gelse de Luvice, Geç Hitit Devletleri'nde varlığını bir süre daha sürdürmüştür. Hitit çivi yazısı ve Anadolu hiyeroglifleri olarak iki farklı yazı sistemi ile yazılmıştır. Luvice, Truvalıların konuştukları olası dillerden biri olarak görülmektedir.
Diğer Luvi diller
Köken olarak Ege ve Batı Akdeniz bölgelerinde konuşulan bu sınıftan diller ise
- Karya dili, Karya'da konuşulmuştur, Karyalı askerlerin M.Ö. 7. yüzyılda Mısır'da bıraktığı bölük pörçük duvar yazılarından bilinir. M.Ö. 3. yüzyılda yok olmuştur.
- Likya dili (Likyaca A; standart Likyaca), Demir Çağı'nda Likya'da konuşulmuştur, Luvicenin soyundan gelir. M.Ö. 1. binyılda soyu tükenmiştir, buluntular eksik olup tam çözülenememiştir.
- (Likyaca B de denir), Likya dilinin lehçesi olup tek bir kitâbeden bilinir.
- ve (Pamfilyaca) ile yazılmış yazılar eksiktir.
Bu dil grubunda muhtemelen hiç yazılı iz bırakmamış diller de vardır. Bunlar Kapadokya, Misya ve Paflagonya dilleridir.
Lidya dili
Lidyaca, Batı Anadolu'da yer alan Lidya bölgesinin yerli halkı Lidyalılar tarafından kullanılmış ve M.Ö. 7. yüzyıldan kalma elektrum sikkeleri üzerindeki yazılar ile kayda geçmiştir. M.Ö. 5. ve 4. yüzyıllardan kalma ve çoğu Sard kazılarında keşfedilmiş Lidya dili mezar kitâbesi de bulunmaktadır. Luvi dili ile bâzı benzerlikleri bulunmakla birlikte, kendine has çeşitli özellikleri nedeniyle Anadolu dil ailesi içinde ayrı bir yeri bulunduğu ileri sürülmektedir. M.Ö. 1. yüzyılda günlük kullanımı sona ermiş, bir ölü dil hâline gelmiştir.
Diğer diller
Terim günümüzde genellikle Hint-Avrupa dil ailesinin Anadolu kolunu tanımlamak için kullanılmaktadır, ancak bu gruba düşmeyen tarihî Anadolu dilleri de vardır. Paleo-Balkan dilleri, Anadolu dilleri gibi Hint-Avrupa dil ailesine ait olup günümüzde yaşayan hiçbir dil bu gruba ait değildir. Dillerin bölgeye Anadolu dillerinden sonra bir dönemde Balkanlar yolu ile geldiği önerilmektedir. Frigce ve Misyaca, bu dillere örnekler oluşturmaktadır.
Eklemeli diller grubundan, soyu tükenmiş ve Hint-Avrupa dil ailesine ait olmayan antik Anadolu dillerine ise Hattice örnek verilebilir. Anadolu'da konuşulmuş bilinen en eski dil olan Hattice bir yalıtık dil olarak sınıflandırılır.Hattiler yazılı kaynaklar bırakmamış, tüm Hattice söz varlığı Hititler tarafından üretilmiş dinî veya çift dilli metinler sayesinde günümüze ulaşmıştır. Urartuca da Anadolu'da konuşulmuş ölü bir dildir.
Notlar
- ^ Hint-Avrupa anavatanının Anadolu olduğunu varsayan veya destekleyen hipotez modelleri, bu minvalde hiçbir göçü varsaymazken, Ermeni hipotezi modeli doğrudan bir doğu göçünü varsaymaktadır.
Kaynakça
- ^ a b "Anatolian languages". Encyclopedia Britannica (İngilizce). 22 Nisan 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Ekim 2019.
- ^ JP Mallory, In Search of the Indo-Europeans, Thames and Hudson Ltd., Londra (1989).
- ^ G. Steiner, The immigration of the first Indo-Europeans into Anatolia reconsidered, Journal of Indo-European Studies 18 (1990), 185–214.
- ^ [1] 20 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Language-tree divergence times support the Anatolian theory of Indo-European origin – Russell D. Gray & Quentin D. Atkinson, Department of Psychology, University of Auckland, Auckland, New Zealand.
- ^ Bouckaert, R.; Lemey, P.; Dunn, M.; Greenhill, S. J.; Alekseyenko, A. V.; Drummond, A. J.; Gray, R. D.; Suchard, M. A.; Atkinson, Q. D. (23 Ağustos 2012). "Mapping the Origins and Expansion of the Indo-European Language Family". Science. 337 (6097): 957-960. doi:10.1126/science.1219669. (PMC) 4112997 $2. (PMID) 22923579.
- ^ Mallory, J. P.; Adams, Douglas Q. (1997). Encyclopedia of Indo-European culture. Taylor & Francis. ss. 4-6. ISBN . 20 Haziran 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Mart 2012.
- ^ Hrozný, Bedřich, Die Sprache der Hethiter: ihr Bau und ihre Zugehörigkeit zum indogermanischen Sprachstamm: ein Entzifferungsversuch (Leipzig, Germany: J.C. Hinrichs, 1917).
- ^ "2006-05-02 Hittite". 7 Temmuz 2004. 24 Nisan 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Aralık 2016.
- ^ Ramat, Anna Giacalone; Ramat, Paolo (2015). The Indo-European Languages. Routledge. s. 172. ISBN . 19 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Kasım 2019.
The Palaic peoples were very quickly overwhelmed by the invasions of the Kaskas, a non-IE people from the East, who swept them away and for centuries kept attacking the Hittite kingdom
- ^ Burney, Charles (2004). Historical Dictionary of the Hittites. Scarecrow Press. s. 223. ISBN .
- ^ Carruba, O. Das Palaische. Texte, Grammatik, Lexikon. Wiesbaden: Harrassowitz, 1970. StBoT 10.
- ^ Melchert 2012, s. 14. "I, followed by some others, have adopted the label 'Luvic' for this group instead of the more popular 'Luvian', in order to forestall confusion with Luvian in the narrow sense of just the language represented by Cuneiform and Hieroglyphic Luvian."
- ^ Yakubovich, Ilya (2010). Sociolinguistics of the Luwian Language. Leiden: Brill. ISBN . s. 307
- ^ Watkins 1994; Watkins 1995:144–51; Melchert 2003, pp. 265-70 with ref.
- ^ "Lydia and the earliest coins" (İngilizce). British Museum. 2 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından .
- ^ S.R.F. Price (1985). Rituals and power: the Roman imperial cult in Asia Minor, s. 92 (İngilizce). Cambridge University Press.
- ^ The New Encyclopædia Britannica, Vol. 22, p.593: "The non-Indo-European Hattic is an agglutinative language ..."
- ^ Jörg Klinger: Hattisch. In: Michael P. Streck (Hrsg.): Sprachen des Alten Orients. WBG, Darmstadt 2005, S. 129.
- ^ People of Ancient Assyria: Their Inscriptions and Correspondence - Page 89 by Jørgen Laessøe
Dış bağlantılar
- . . 25 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2017.
- Anatolianscripts.com14 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde . - Anadolu Yazıları
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Anadolu dilleri Hint Avrupa dil ailesine ait soyu tukenmis bir dil grubudur Terim bazen Anadolu da konusulmus ancak bu gruba ait olmayan tarihi dillere atifta bulunmak icin de kullanilabilir Anadolu dilleri M O 2 ve 1 binyillarda Asur ticaret kolonileri ile Roma Imparatorlugu nun 2 3 yuzyil arasindaki doneme tarihlenebilir M S 4 5 yuzyillar Anadolu dillerinin son evresi olarak kabul edilir Tum Anadolu dilleri bir proto dil olan ve yazili ornegi bulunmayan farazi Proto Anadolu dilinden turemistir Arka plan evresiAnadolu dilleri grubu genellikle Hint Hitit veya Arkaik PHA olarak da adlandirilan bir asama evresinden gecerek Proto Hint Avrupa dilinden PHA ayrilan ilk dal olarak kabul edilir Genel olarak M O 4 binyilin ortalarinda bir tarih olarak kabul edilir ve Kurgan hipotezine gore erken Anadolu konusmacilarinin Anadolu ya nasil ulastiklarina dair iki olasilik uzerinde durulur kuzeyden Kafkasya uzerinden ve batidan Balkanlar uzerinden Balkan olasiligi dil bilimciler ve arkeologlar Mallory 1989 Steiner 1990 ve Anthony 2007 tarafindan bir sekilde daha makul gorulup kabul edilmektedir Andrew Collin Renfrew 1987 tarafindan ortaya atilan Hint Avrupa vataninin Anadolu topraklari oldugu yonundeki Anadolu hipotezi de mevcuttur Tarihi dil bilimciler Quentin Atkinson ve Russell Gray tarafindan Bayesci cikarimi ve Glottokronoloji belirtecleri kullanilarak yapilan istatistiksel arastirmalar yontemin gecerliligi ve dogrulugu tartismaya tabi olsa da Anadolu da bir Hint Avrupa kokeninin olmasini tercih etmektedir Anadolu dilleriKurgan hipotezine gore Hititler Anadolu ya Karadeniz Hazar steplerinden Balkanlar yolu ile M O 2500 civarinda gelmistir Hititce Hitit dili 𒉈𒅆𒇷 nesili M O 1600 ve M O 1100 arasinda Hitit kontrolu altindaki bolgelerde konusulmus ancak Akadcada yer alan alinti kelimelere dayanarak M O 20 yuzyila kadar giden bir tarihi olabilecegi dusunulmektedir Cek bilim insani Bedrich Hrozny nin 1917 tarihli calismalari sonucunda cozumlenmis dil diger Anadolu dilleri olan Luvice ve Palaca ile iliskilidir Tarihte belgelenmis en eski Hint Avrupa dilidir Akadca kokenli bir civi yazisi kullanilarak yazilmistir Palaca Palaca da konusulmustur Hititler tarafindan palaumnili olarak adlandirilan dillerinin kokleri M O 18 yuzyila dayanir Kaska istilalari sonucunda dilin soyunun 15 yuzyil dolaylarinda tukendigi dusunulmektedir Palaca yazilmis kaynaklar azdir ama Hititce yazilmis kaynaklarda Pala halki Ziparva tanrisi ile karakterize edilir Palaca yazilmis tum eserler dini metinlerdir Luvi dilleri grubu M O 2 yuzyilda Luvicenin dagilimi Anadolu dilleri icinde yer alan bazi diller cesitli ozellikleri acisindan birbirlerine daha yakin olduklarindan oturu ortak bir Luvi grubu icerisinde siniflandirilirlar Bu grupta Luvice ve yakindan iliskili oldugu Likce ve Karca gibi diller yer alir Luvice Luvice luwili Hititcenin yakin akrabasi Hitit kontrolu altindaki bolgelere yakin yerlerde konusulmustur M O 13 yuzyilda ise Luvice Hititlerin baskenti Hattusas da dominant dil haline gelmistir Bronz Cagi Cokusu sonrasinda Hititce olu bir dil haline gelse de Luvice Gec Hitit Devletleri nde varligini bir sure daha surdurmustur Hitit civi yazisi ve Anadolu hiyeroglifleri olarak iki farkli yazi sistemi ile yazilmistir Luvice Truvalilarin konustuklari olasi dillerden biri olarak gorulmektedir Diger Luvi diller M O 1 yuzyilin ortalarinda Anadolu dilleri Koken olarak Ege ve Bati Akdeniz bolgelerinde konusulan bu siniftan diller ise Karya dili Karya da konusulmustur Karyali askerlerin M O 7 yuzyilda Misir da biraktigi boluk porcuk duvar yazilarindan bilinir M O 3 yuzyilda yok olmustur Likya dili Likyaca A standart Likyaca Demir Cagi nda Likya da konusulmustur Luvicenin soyundan gelir M O 1 binyilda soyu tukenmistir buluntular eksik olup tam cozulenememistir Likyaca B de denir Likya dilinin lehcesi olup tek bir kitabeden bilinir ve Pamfilyaca ile yazilmis yazilar eksiktir Bu dil grubunda muhtemelen hic yazili iz birakmamis diller de vardir Bunlar Kapadokya Misya ve Paflagonya dilleridir Lidya dili Lidyaca Bati Anadolu da yer alan Lidya bolgesinin yerli halki Lidyalilar tarafindan kullanilmis ve M O 7 yuzyildan kalma elektrum sikkeleri uzerindeki yazilar ile kayda gecmistir M O 5 ve 4 yuzyillardan kalma ve cogu Sard kazilarinda kesfedilmis Lidya dili mezar kitabesi de bulunmaktadir Luvi dili ile bazi benzerlikleri bulunmakla birlikte kendine has cesitli ozellikleri nedeniyle Anadolu dil ailesi icinde ayri bir yeri bulundugu ileri surulmektedir M O 1 yuzyilda gunluk kullanimi sona ermis bir olu dil haline gelmistir Diger dillerTerim gunumuzde genellikle Hint Avrupa dil ailesinin Anadolu kolunu tanimlamak icin kullanilmaktadir ancak bu gruba dusmeyen tarihi Anadolu dilleri de vardir Paleo Balkan dilleri Anadolu dilleri gibi Hint Avrupa dil ailesine ait olup gunumuzde yasayan hicbir dil bu gruba ait degildir Dillerin bolgeye Anadolu dillerinden sonra bir donemde Balkanlar yolu ile geldigi onerilmektedir Frigce ve Misyaca bu dillere ornekler olusturmaktadir Eklemeli diller grubundan soyu tukenmis ve Hint Avrupa dil ailesine ait olmayan antik Anadolu dillerine ise Hattice ornek verilebilir Anadolu da konusulmus bilinen en eski dil olan Hattice bir yalitik dil olarak siniflandirilir Hattiler yazili kaynaklar birakmamis tum Hattice soz varligi Hititler tarafindan uretilmis dini veya cift dilli metinler sayesinde gunumuze ulasmistir Urartuca da Anadolu da konusulmus olu bir dildir Notlar Hint Avrupa anavataninin Anadolu oldugunu varsayan veya destekleyen hipotez modelleri bu minvalde hicbir gocu varsaymazken Ermeni hipotezi modeli dogrudan bir dogu gocunu varsaymaktadir Kaynakca a b Anatolian languages Encyclopedia Britannica Ingilizce 22 Nisan 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 31 Ekim 2019 JP Mallory In Search of the Indo Europeans Thames and Hudson Ltd Londra 1989 G Steiner The immigration of the first Indo Europeans into Anatolia reconsidered Journal of Indo European Studies 18 1990 185 214 1 20 Mayis 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Language tree divergence times support the Anatolian theory of Indo European origin Russell D Gray amp Quentin D Atkinson Department of Psychology University of Auckland Auckland New Zealand Bouckaert R Lemey P Dunn M Greenhill S J Alekseyenko A V Drummond A J Gray R D Suchard M A Atkinson Q D 23 Agustos 2012 Mapping the Origins and Expansion of the Indo European Language Family Science 337 6097 957 960 doi 10 1126 science 1219669 PMC 4112997 2 PMID 22923579 Mallory J P Adams Douglas Q 1997 Encyclopedia of Indo European culture Taylor amp Francis ss 4 6 ISBN 978 1 884964 98 5 20 Haziran 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Mart 2012 Hrozny Bedrich Die Sprache der Hethiter ihr Bau und ihre Zugehorigkeit zum indogermanischen Sprachstamm ein Entzifferungsversuch Leipzig Germany J C Hinrichs 1917 2006 05 02 Hittite 7 Temmuz 2004 24 Nisan 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Aralik 2016 Ramat Anna Giacalone Ramat Paolo 2015 The Indo European Languages Routledge s 172 ISBN 113492187X 19 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Kasim 2019 The Palaic peoples were very quickly overwhelmed by the invasions of the Kaskas a non IE people from the East who swept them away and for centuries kept attacking the Hittite kingdom Burney Charles 2004 Historical Dictionary of the Hittites Scarecrow Press s 223 ISBN 0810865645 Carruba O Das Palaische Texte Grammatik Lexikon Wiesbaden Harrassowitz 1970 StBoT 10 Melchert 2012 s 14 I followed by some others have adopted the label Luvic for this group instead of the more popular Luvian in order to forestall confusion with Luvian in the narrow sense of just the language represented by Cuneiform and Hieroglyphic Luvian Yakubovich Ilya 2010 Sociolinguistics of the Luwian Language Leiden Brill ISBN 9789004177918 s 307 Watkins 1994 Watkins 1995 144 51 Melchert 2003 pp 265 70 with ref Lydia and the earliest coins Ingilizce British Museum 2 Mayis 2019 tarihinde kaynagindan S R F Price 1985 Rituals and power the Roman imperial cult in Asia Minor s 92 Ingilizce Cambridge University Press The New Encyclopaedia Britannica Vol 22 p 593 The non Indo European Hattic is an agglutinative language Jorg Klinger Hattisch In Michael P Streck Hrsg Sprachen des Alten Orients WBG Darmstadt 2005 S 129 People of Ancient Assyria Their Inscriptions and Correspondence Page 89 by Jorgen LaessoeDis baglantilar 25 Subat 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 14 Mart 2017 Anatolianscripts com14 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Anadolu Yazilari