Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Türklerin Anadolu'ya geldikten sonra edebiyatları iki gruba ayrılmıştır. Arapça ve Farsça'yı çok iyi bilen aydınların oluşturduğu "Yüksek Zümre Edebiyatı" ve İslam öncesinden gelen sözlü bir "Halk Edebiyatı". Anadolu'ya göç eden Türkler arasında aynı ayrım devam etti. Medrese eğitimi gören aydın kesim Arap ve Fars edebiyatlarının tesirini devam ettirirken, halk yine saz şairleri aracılığıyla halk edebiyatını devam ettirdi. Dolayısı ile Anadolu Türk Edebiyatı iki grupta incelenmektedir. Bu gruplardan biri halk edebiyatıdır.
Oğuz Türkleri Anadolu'ya dilleriyle, gelenekleriyle, geleneksel halk edebiyatlarıyla gelmişlerdir. Ozan dedikleri , Anadolu'nun gittikçe Türkleşen bölgelerinde, gezici şair olarak sazlarıyla şiirler söylüyorlardı.
Halk edebiyatının genel özellikleri
- Şiirler çoğu zaman saz eşliğinde söylenir. Duruma göre şiir söyleyen âşıklar, şiirleri için bir ön hazırlık yapmazlar. Bu yüzden şiirlerinde derin bir anlam kusursuz bir biçim görülmez.
- Aruz ölçüsü ile şiir yazanlar olmasına rağmen asıl ölçü hece ölçüsüdür.
- Genellikle hecenin: 7'li, 8'li ve 11'li kalıpları kullanılmıştır.
- Şiirlerde az da olsa söz sanatlarına yer verilmiştir.
- Şiirle müzik iç içedir.
- Daha çok şiir alanında gelişmiştir, düzyazı örnekleri arka planda kalmıştır.
- Nazım birimi dörtlüktür. Ancak nadiren de olsa türkü ve ninnilerde üçlü, beşli söyleyişler görülür.
- Dili, halk dilidir. Bu dilin öz Türkçe olduğu söylenemez ancak halka mal olmamış sözcükler kullanılmamıştır.
- Şiirler hazırlıksız söylenildiğinden daha çok ve redif kullanılmıştır.
- Nazım şekli olarak mani, koşma, varsağı,destan vs. kullanılmıştır.
- Konu olarak Âşık edebiyatında aşk, ölüm, hasret, ayrılık gibi duygusal konular, doğa sevgisi, yiğitlik ve zamandan şikayet işlenmiştir. Tekke edebiyatında ise konu din ve tasavvufdur.
- Söyleyişlerde doğa ile iç içe olmaktan kaynaklanan bir somutluk hâkimdir.
- Halk şairlerinin hayat hikâyeleri ve şiirleri cönk adı verilen eserlerde buluşur.
Anonim Halk edebiyatı
Söyleyeni belli olmayan veya zamanla topluma mal olan, halkın ortak malı sayılan ürünlerden oluşur. Sözlü edebiyat geleneğinin devamıdır. Bu dönemdeki şiirler halkın konuştuğu dil ve dörtlükler halinde yazılmıştır. Şiirlerde tıpkı İslamiyet öncesi Türk edebiyatında olduğu gibi hece ölçüsü kullanılmıştır. Verilen eserlerde yabancı dil ve sözcük sayısı azdır. Bu dönem ürünlerinde genellikle aşk, doğa, sevgi, hasret, yiğitlik ve kahramanlık gibi konular işlenmiştir.
Anonim halk edebiyatı düzyazı türleri: Atasözü, Deyim, Tekerleme, Bilmece, Fıkra, Halk hikâyesi (Ayrıca: Meddah, Orta oyunu ve Karagöz ve Hacivat da bu ayrıma girmektedir.)
Anonim halk edebiyatı şiir biçimleri: Mâni, Ninni, Türkü, Ağıt
Aşık edebiyatı
15. yüzyıldan sonra gelişen ve günümüze kadar gelen halk edebiyatı ayrımıdır. Aşık adı verilen halk şairleri tarafından ortaya konan şiirlerden oluşmaktadır. Bu sözlü ürünler cönk adı verilen el yazması kitaplarda toplanmıştır. Halk şairleri genellikle okur yazar değillerdir ve şiirlerini saz eşliğinde çalıp söylemektedirler. Şiirlerini kâğıt kalem kullanarak yazan aşıklara ise kalem şairi denmiştir. Kalem şairleri ise okuma yazma bilen, eğitim almış kişilerdir ve bazıları Divan şiirinden etkilenmiştir. Bu dönemin aşıkları köylerde, kasabalarda veya şehirlerde yetişmiştir. Aşıklar saz şairliği yapmayı başka bir aşığın (daha tecrübeli aşıkların) yanında öğrenirler ve ustalarından birer mahlas alarak çeşitli yerlerde şiirlerini saz eşliğinde söylerler. Aşık halk edebiyatı doğrultusunda eser veren şairler şiirlerin son dörtlüğünde mahlaslarını kullanmayı tercih etmişlerdir. Aşık edebiyatı şairlerinin bazıları Divan şiirinden etkilenirken bazıları ise hiç etkilenmeyerek klasik halk edebiyatını bağlı kalmıştır. Bu dönemde hece ile aruzu beraber kullanan şairler de olmuştur. Şiir birimi olarak ise anonim halk edebiyatından farklı olarak dörtlüğün yanı sıra beyit de kullanılmıştır. Şiirlerde kullanılan sade dil 18 ve 19. yüzyıllardan sonra zayıflamıştır. Bu dönem ürünlerinde genellikle aşk, doğa, sevgi, hasret, ayrılık, gurbet, kıskançlık gibi konular işlenmiştir.
Aşık edebiyatı şiir biçimleri: Koşma (Koşma türleri: Güzelleme, Taşlama, Koçaklama ve Ağıt), Semai, Varsağı, Destan
Aşık edebiyatı başlıca temsilcileri: Karacaoğlan, Köroğlu, Kayıkçı Kul Mustafa, Âşık Ömer, Gevheri, Dadaloğlu, Dertli, Bayburtlu Zihni, Âşık Seyrani, Erzurumlu Emrah
Âşık edebiyatında destan
Halk edebiyatında destan, savaş, afet, salgın, güldürücü olaylar ve kahramanlık üzerine kurulabilir. Aynı zamanda eleştiri, dönemin sosyal olayları olağanüstü ögelerle harmanlanarak verilebilir. Kısacası destanlar oldukça geniş konuları ele alır. Âşık edebiyatında birçok halk ozanı gördükleri geçirdikleri zorluklar veya güzellikler neticesinde ya da anonim olarak bildikleri destanları derleyerek birçok eser meydana getirmişlerdir.
Âşıklar Tarafından Ortaya Konulmuş Bazı Destanlar:
- Âşık Ömer- İstanbul Destanı, Pire Destanı (17.yy.)
- Karacaoğlan - Nemçe Destanı, Yaş Destanı (17.yy.)
- Kayıkçı Kul Mustafa - Genç Osman Destanı (17.yy)
- Geredeli Figanî - Nasihat Destanı (19.yy.)
- Sümmânî- Deprem Destanı (19.yy.)
- Âşık Huzûrî - Ters Öğüt Destanı, Para Destanı, Lozan Barışı Yıl Dönümü Destanı (20.yy.)
- Âşık Müdamî - Tahtakurusu Destanı (20.yy.)
- Âşık Murat Çobanoğlu - Cumhuriyet Destanı (20.yy.)
- Konyalı Mehmet Yakıcı- Tahtakurusu Destanı, Konya Destanı (20.yy.)
- Kağızmanlı Hıfzî - Sefil Baykuş (20.yy) ağıt-destan
Tekke ve tasavvuf edebiyatı
Dini ve tasavvufi düşünce yapısı ile bu düşünce yapısının gerektirdiği yaşantıyı yaymak için ortaya çıkmış edebiyattır. Bu edebiyatın temeli Allah sevgisi ve Vahdetivücut düşüncesidir. Bu dönemdeki tekke şairlerinin çoğu tarikatlara bağlı olan dergahlarda ve diğer medreselerde yetişmiş kişilerdir. Bu kişiler hoşgörüyü, ilahi aşkı ve sevgiyi benimsemiş kişilerdir. Şairler bağlı bulundukları tarikatın inançlarını ve yaşayış biçimlerini yayma gayesi gütmüş ve onun için edebiyatı bir araç olarak görmüşlerdi. Şairler hem divan hem de halk şiirine ait biçimleri kullanmışlardır ve genellikle halkın anlayabileceği yalın bir dili kullanmışlardır.
Tekke ve tasavvuf edebiyatı nazım birimleri: İlahi, Nefes, Nutuk, , Şathiye
Tekke ve tasavvuf edebiyatı başlıca temsilcileri: Hacı Bektaş-ı Veli, Yunus Emre, Tapduk Emre, Hacı Bayram-ı Veli, Eşrefoğlu Abdullah Rûmî, Kaygusuz Abdal, Pir Sultan Abdal, Niyâzî-i Mısrî, Erzurumlu İbrahim Hakkı
Türk Halk edebiyatında düzyazı
Türk halk edebiyatı'nın düzyazı alanındaki öyküleri, Türk, Arap ve İran-Hint kaynaklı olmak üzere 3 grupta toplanır. Türk kaynaklı öyküler arasında Dede Korkut, Köroğlu, Danişmendname gibi serüven-kahramanlık öyküleri, Kerem ile Aslı, Âşık Garip, , Emrah ile Selvihan Furkan ile Gülçin gibi âşıkların yaşam öyküleri çevresinde gelişen öyküler yer alır. Doğu Anadolu’da kaside adı verilen küçük öyküler, Güney Anadolu’da bozlaklar, meddah öyküleri v. b.
Yüzyıllara göre Halk edebiyatı
Bu yüzyılda ele geçen eserler daha çok fetih ve savaşlara aittir. Bunların en önemlileri İslami Türk destanlarıdır. Battal Gazi Destanı, Danişmentname bunlardan en ünlüleridir. Dönemin en ünlü kişisi Nasreddin Hoca'dır. O, zekasıyla, keskin görüşleri ve zeki söyleyişleriyle, nükteleriyle dünyaca tanınmış biridir. 13. yüzyılda yaşadığı halde halka mal olarak kendinden sonra gelen Timurlenk ile karşılaştırılmıştır. Bu asrın en önemli şairi Yunus Emre'dir.
14. yüzyıl
Bu yüzyılın en önemli eseri Kitab-ı Dede Korkut'tur. Bu kitapta hikâyeler Oğuz Türkleri arasında yaşanmış ve yayılmıştır. Kitapta Oğuz Türkleri'nin Gürcüleri, Rumlar, Ermeniler ve diğer Türk boylarıyla yaptıkları barışlar anlatılır. Hikâyelerde nazım, nesir iç içedir. Dili destansı bir dildir. Bazı yönleriyle destana benzer. Bu yüzden destandan halk hikâyeciliğine geçiş ürünü olarak görülür.
Bu asırdaki en ünlü şair, Yunus tarzı söyleyişleriyle ün kazanan tekke şairi Kaygusuz Abdal'dır.
15. yüzyıl
Bu yüzyılın tanınmış ismi Hacı Bayram Veli'dir. Ankara'da doğan Hacı Bayram Veli, çok güçlü bir medrese tahsili yapmıştır ve Bayramilik tarikatının kurucusudur. Aruzla da yazmakla birlikte daha çok hece ölçüsünü kullanmış ve dini şiirler yazmıştır. İlahileri tekkelerde, zaviyelerde dillerden dillere dolaşmıştır.
16. yüzyıl
Bu yüzyılda sadece Tekke edebiyatının değil, din dışı konularda söylenen şiirlerin de metinleri ele geçmiştir. Ellerinde sazlarla diyar diyar dolaşan, nerede bir güzel görülürse ona âşık olan ve şiirler söyleyen şairler, ordularda, kışlalarda, hudut boylarında boy gösteren aşıklar eski halk geleneğini sürdürmüşler ve "" denen edebiyatı yaşatmışlardır. Bunların en tanınmışı, yüzyılın sonlarında şöhret kazanan Köroğlu'dur. Ayrıca Kul Mehmet, Hayali, Bahşi adlı aşıklar da dönemin önemli şairleridir. Tekke Edebiyatının bu dönemdeki temsilcisi Pir Sultan Abdal'dır. Pir Sultan Abdal tekke şairleri arasında şiirlerini sazla söyleyen ender kişilerdendir. Daha çok nefesleriyle tanınır.
17. yüzyıl
Bu dönem Türk edebiyatının altın çağıdır. Hem Aşık edebiyatı hem Tekke edebiyatı hem de Anonim Halk edebiyatı ürünlerden birçoğu ele geçmiştir. Tekke edebiyatının önde gelen şairleri Aziz Mahmut Hüdai ve Niyazi Mısri'dir. Her iki şair de derin ilim sahibidirler.
Bu asırda Aşık edebiyatında büyük gelişmeler olmuş, Divan şairlerine bile ilham verecek lirik şiirler söylenmiştir. Ayrıca aruzla şiir söyleyen saz şairleri, kendilerini Divan şairleri kadar başarılı saymışlardır. Bunların arasında Yeniçeri ordusunda bulunan ve Evliya Çelebi'nin de dikkatini çeken , denizci olan Kayıkçı Kul Mustafa ünlüdür.
Ancak günümüzde bile çok sevilen, şiirlerin çoğu halk türküsü haline gelen aşık Karacaoğlan'dır. Şiirlerinin tümünü hece ölçüsüyle söyleyen, halk anlayışını, yaşayışını şiirlerine en iyi şekilde yansıtan Karacaoğlan tabiat ve sevgili teması ile yazdığı koşmalarıyla tanınır.
Dönemin diğer büyük saz şairi Aşık Ömer'dir. Halk şairleri arasında en kültürlü, en yaratıcı olarak tanınır.
18. yüzyıl
Bu yüzyılda halk edebiyatı şairleri, divan şairleriyle boy ölçüşme, aruzla şiir söyleme bu devirde biraz daha yaygınlaşmıştır. Tekke edebiyatı bu dönemde bir duraklama içindedir. Dönemin en büyük tekke şairi, aynı zamanda büyük bir alim olan Erzurumlu İbrahim Hakkı'dır. İlahiname adlı divanında genellikle tasavvufi kasideler, gazeller, ilahiler bulunur. Ayrıca şairin Marifetname adında nesir eseri de vardır.
19. yüzyıl
Halk şiir geleneği bu asırda klasik söyleyişini sürdürmüştür. Özellikle Âşık edebiyatının çok yetenekli saz şairleri görülür. Bunlardan biri de Bayburtlu Zihni'dir. Hem Divan hem de âşık tarzı şiirleriyle tanınmıştır. Çok iyi medrese eğitimi görmüştür. Bu nedenle divan tarzında yazdığı şiirler, Divan şairlerini aratmaz. Ayrıca halk tarzında söylediği şiirlerde tam bir âşık söyleyişi vardır. Dönemin diğer tanınmış şahsiyeti Erzurumlu Emrah'tır. Divan tarzı şiirleri pek başarılı değildir. Asıl lirik şiirleri, koşma tarzında söyledikleridir.
Zaman dizini
 |
Dipnotlar
- ^ Daha çok bilgi için: Divan Edebiyatı
- ^ a b c Halk edebiyatı 30 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Erişim tarihi: 3 Temmuz 2016
- ^ Söyleyeni belli olmayan ürünlerin oluşturduğu edebiyat
Vikikaynak'ta Kategori:Halk edebiyatı ile ilgili metin bulabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Turklerin Anadolu ya geldikten sonra edebiyatlari iki gruba ayrilmistir Arapca ve Farsca yi cok iyi bilen aydinlarin olusturdugu Yuksek Zumre Edebiyati ve Islam oncesinden gelen sozlu bir Halk Edebiyati Anadolu ya goc eden Turkler arasinda ayni ayrim devam etti Medrese egitimi goren aydin kesim Arap ve Fars edebiyatlarinin tesirini devam ettirirken halk yine saz sairleri araciligiyla halk edebiyatini devam ettirdi Dolayisi ile Anadolu Turk Edebiyati iki grupta incelenmektedir Bu gruplardan biri halk edebiyatidir Oguz Turkleri Anadolu ya dilleriyle gelenekleriyle geleneksel halk edebiyatlariyla gelmislerdir Ozan dedikleri Anadolu nun gittikce Turklesen bolgelerinde gezici sair olarak sazlariyla siirler soyluyorlardi Halk edebiyatinin genel ozellikleriSiirler cogu zaman saz esliginde soylenir Duruma gore siir soyleyen asiklar siirleri icin bir on hazirlik yapmazlar Bu yuzden siirlerinde derin bir anlam kusursuz bir bicim gorulmez Aruz olcusu ile siir yazanlar olmasina ragmen asil olcu hece olcusudur Genellikle hecenin 7 li 8 li ve 11 li kaliplari kullanilmistir Siirlerde az da olsa soz sanatlarina yer verilmistir Siirle muzik ic icedir Daha cok siir alaninda gelismistir duzyazi ornekleri arka planda kalmistir Nazim birimi dortluktur Ancak nadiren de olsa turku ve ninnilerde uclu besli soyleyisler gorulur Dili halk dilidir Bu dilin oz Turkce oldugu soylenemez ancak halka mal olmamis sozcukler kullanilmamistir Siirler hazirliksiz soylenildiginden daha cok ve redif kullanilmistir Nazim sekli olarak mani kosma varsagi destan vs kullanilmistir Konu olarak Asik edebiyatinda ask olum hasret ayrilik gibi duygusal konular doga sevgisi yigitlik ve zamandan sikayet islenmistir Tekke edebiyatinda ise konu din ve tasavvufdur Soyleyislerde doga ile ic ice olmaktan kaynaklanan bir somutluk hakimdir Halk sairlerinin hayat hikayeleri ve siirleri conk adi verilen eserlerde bulusur Anonim Halk edebiyatiSoyleyeni belli olmayan veya zamanla topluma mal olan halkin ortak mali sayilan urunlerden olusur Sozlu edebiyat geleneginin devamidir Bu donemdeki siirler halkin konustugu dil ve dortlukler halinde yazilmistir Siirlerde tipki Islamiyet oncesi Turk edebiyatinda oldugu gibi hece olcusu kullanilmistir Verilen eserlerde yabanci dil ve sozcuk sayisi azdir Bu donem urunlerinde genellikle ask doga sevgi hasret yigitlik ve kahramanlik gibi konular islenmistir Anonim halk edebiyati duzyazi turleri Atasozu Deyim Tekerleme Bilmece Fikra Halk hikayesi Ayrica Meddah Orta oyunu ve Karagoz ve Hacivat da bu ayrima girmektedir Anonim halk edebiyati siir bicimleri Mani Ninni Turku AgitAsik edebiyatiBir asik performansi 15 yuzyildan sonra gelisen ve gunumuze kadar gelen halk edebiyati ayrimidir Asik adi verilen halk sairleri tarafindan ortaya konan siirlerden olusmaktadir Bu sozlu urunler conk adi verilen el yazmasi kitaplarda toplanmistir Halk sairleri genellikle okur yazar degillerdir ve siirlerini saz esliginde calip soylemektedirler Siirlerini kagit kalem kullanarak yazan asiklara ise kalem sairi denmistir Kalem sairleri ise okuma yazma bilen egitim almis kisilerdir ve bazilari Divan siirinden etkilenmistir Bu donemin asiklari koylerde kasabalarda veya sehirlerde yetismistir Asiklar saz sairligi yapmayi baska bir asigin daha tecrubeli asiklarin yaninda ogrenirler ve ustalarindan birer mahlas alarak cesitli yerlerde siirlerini saz esliginde soylerler Asik halk edebiyati dogrultusunda eser veren sairler siirlerin son dortlugunde mahlaslarini kullanmayi tercih etmislerdir Asik edebiyati sairlerinin bazilari Divan siirinden etkilenirken bazilari ise hic etkilenmeyerek klasik halk edebiyatini bagli kalmistir Bu donemde hece ile aruzu beraber kullanan sairler de olmustur Siir birimi olarak ise anonim halk edebiyatindan farkli olarak dortlugun yani sira beyit de kullanilmistir Siirlerde kullanilan sade dil 18 ve 19 yuzyillardan sonra zayiflamistir Bu donem urunlerinde genellikle ask doga sevgi hasret ayrilik gurbet kiskanclik gibi konular islenmistir Asik edebiyati siir bicimleri Kosma Kosma turleri Guzelleme Taslama Kocaklama ve Agit Semai Varsagi Destan Asik edebiyati baslica temsilcileri Karacaoglan Koroglu Kayikci Kul Mustafa Asik Omer Gevheri Dadaloglu Dertli Bayburtlu Zihni Asik Seyrani Erzurumlu Emrah Asik edebiyatinda destan Halk edebiyatinda destan savas afet salgin guldurucu olaylar ve kahramanlik uzerine kurulabilir Ayni zamanda elestiri donemin sosyal olaylari olaganustu ogelerle harmanlanarak verilebilir Kisacasi destanlar oldukca genis konulari ele alir Asik edebiyatinda bircok halk ozani gordukleri gecirdikleri zorluklar veya guzellikler neticesinde ya da anonim olarak bildikleri destanlari derleyerek bircok eser meydana getirmislerdir Asiklar Tarafindan Ortaya Konulmus Bazi Destanlar Asik Omer Istanbul Destani Pire Destani 17 yy Karacaoglan Nemce Destani Yas Destani 17 yy Kayikci Kul Mustafa Genc Osman Destani 17 yy Geredeli Figani Nasihat Destani 19 yy Summani Deprem Destani 19 yy Asik Huzuri Ters Ogut Destani Para Destani Lozan Barisi Yil Donumu Destani 20 yy Asik Mudami Tahtakurusu Destani 20 yy Asik Murat Cobanoglu Cumhuriyet Destani 20 yy Konyali Mehmet Yakici Tahtakurusu Destani Konya Destani 20 yy Kagizmanli Hifzi Sefil Baykus 20 yy agit destanTekke ve tasavvuf edebiyatiDini ve tasavvufi dusunce yapisi ile bu dusunce yapisinin gerektirdigi yasantiyi yaymak icin ortaya cikmis edebiyattir Bu edebiyatin temeli Allah sevgisi ve Vahdetivucut dusuncesidir Bu donemdeki tekke sairlerinin cogu tarikatlara bagli olan dergahlarda ve diger medreselerde yetismis kisilerdir Bu kisiler hosgoruyu ilahi aski ve sevgiyi benimsemis kisilerdir Sairler bagli bulunduklari tarikatin inanclarini ve yasayis bicimlerini yayma gayesi gutmus ve onun icin edebiyati bir arac olarak gormuslerdi Sairler hem divan hem de halk siirine ait bicimleri kullanmislardir ve genellikle halkin anlayabilecegi yalin bir dili kullanmislardir Tekke ve tasavvuf edebiyati nazim birimleri Ilahi Nefes Nutuk Sathiye Tekke ve tasavvuf edebiyati baslica temsilcileri Haci Bektas i Veli Yunus Emre Tapduk Emre Haci Bayram i Veli Esrefoglu Abdullah Rumi Kaygusuz Abdal Pir Sultan Abdal Niyazi i Misri Erzurumlu Ibrahim HakkiTurk Halk edebiyatinda duzyaziTurk halk edebiyati nin duzyazi alanindaki oykuleri Turk Arap ve Iran Hint kaynakli olmak uzere 3 grupta toplanir Turk kaynakli oykuler arasinda Dede Korkut Koroglu Danismendname gibi seruven kahramanlik oykuleri Kerem ile Asli Asik Garip Emrah ile Selvihan Furkan ile Gulcin gibi asiklarin yasam oykuleri cevresinde gelisen oykuler yer alir Dogu Anadolu da kaside adi verilen kucuk oykuler Guney Anadolu da bozlaklar meddah oykuleri v b Yuzyillara gore Halk edebiyatiNasreddin Hoca Turk folklorunun kisiligi etrafinda mizahi hikayelerin sekillendigi unlu bir figuru Bu yuzyilda ele gecen eserler daha cok fetih ve savaslara aittir Bunlarin en onemlileri Islami Turk destanlaridir Battal Gazi Destani Danismentname bunlardan en unluleridir Donemin en unlu kisisi Nasreddin Hoca dir O zekasiyla keskin gorusleri ve zeki soyleyisleriyle nukteleriyle dunyaca taninmis biridir 13 yuzyilda yasadigi halde halka mal olarak kendinden sonra gelen Timurlenk ile karsilastirilmistir Bu asrin en onemli sairi Yunus Emre dir 14 yuzyil Bu yuzyilin en onemli eseri Kitab i Dede Korkut tur Bu kitapta hikayeler Oguz Turkleri arasinda yasanmis ve yayilmistir Kitapta Oguz Turkleri nin Gurculeri Rumlar Ermeniler ve diger Turk boylariyla yaptiklari barislar anlatilir Hikayelerde nazim nesir ic icedir Dili destansi bir dildir Bazi yonleriyle destana benzer Bu yuzden destandan halk hikayeciligine gecis urunu olarak gorulur Bu asirdaki en unlu sair Yunus tarzi soyleyisleriyle un kazanan tekke sairi Kaygusuz Abdal dir 15 yuzyil Bu yuzyilin taninmis ismi Haci Bayram Veli dir Ankara da dogan Haci Bayram Veli cok guclu bir medrese tahsili yapmistir ve Bayramilik tarikatinin kurucusudur Aruzla da yazmakla birlikte daha cok hece olcusunu kullanmis ve dini siirler yazmistir Ilahileri tekkelerde zaviyelerde dillerden dillere dolasmistir 16 yuzyil Bu yuzyilda sadece Tekke edebiyatinin degil din disi konularda soylenen siirlerin de metinleri ele gecmistir Ellerinde sazlarla diyar diyar dolasan nerede bir guzel gorulurse ona asik olan ve siirler soyleyen sairler ordularda kislalarda hudut boylarinda boy gosteren asiklar eski halk gelenegini surdurmusler ve denen edebiyati yasatmislardir Bunlarin en taninmisi yuzyilin sonlarinda sohret kazanan Koroglu dur Ayrica Kul Mehmet Hayali Bahsi adli asiklar da donemin onemli sairleridir Tekke Edebiyatinin bu donemdeki temsilcisi Pir Sultan Abdal dir Pir Sultan Abdal tekke sairleri arasinda siirlerini sazla soyleyen ender kisilerdendir Daha cok nefesleriyle taninir 17 yuzyil Bu donem Turk edebiyatinin altin cagidir Hem Asik edebiyati hem Tekke edebiyati hem de Anonim Halk edebiyati urunlerden bircogu ele gecmistir Tekke edebiyatinin onde gelen sairleri Aziz Mahmut Hudai ve Niyazi Misri dir Her iki sair de derin ilim sahibidirler Bu asirda Asik edebiyatinda buyuk gelismeler olmus Divan sairlerine bile ilham verecek lirik siirler soylenmistir Ayrica aruzla siir soyleyen saz sairleri kendilerini Divan sairleri kadar basarili saymislardir Bunlarin arasinda Yeniceri ordusunda bulunan ve Evliya Celebi nin de dikkatini ceken denizci olan Kayikci Kul Mustafa unludur Ancak gunumuzde bile cok sevilen siirlerin cogu halk turkusu haline gelen asik Karacaoglan dir Siirlerinin tumunu hece olcusuyle soyleyen halk anlayisini yasayisini siirlerine en iyi sekilde yansitan Karacaoglan tabiat ve sevgili temasi ile yazdigi kosmalariyla taninir Donemin diger buyuk saz sairi Asik Omer dir Halk sairleri arasinda en kulturlu en yaratici olarak taninir 18 yuzyil Erzurumlu Ibrahim Hakki nin Marifetname adli kitabindaki dunya haritasi Bu yuzyilda halk edebiyati sairleri divan sairleriyle boy olcusme aruzla siir soyleme bu devirde biraz daha yayginlasmistir Tekke edebiyati bu donemde bir duraklama icindedir Donemin en buyuk tekke sairi ayni zamanda buyuk bir alim olan Erzurumlu Ibrahim Hakki dir Ilahiname adli divaninda genellikle tasavvufi kasideler gazeller ilahiler bulunur Ayrica sairin Marifetname adinda nesir eseri de vardir 19 yuzyil Halk siir gelenegi bu asirda klasik soyleyisini surdurmustur Ozellikle Asik edebiyatinin cok yetenekli saz sairleri gorulur Bunlardan biri de Bayburtlu Zihni dir Hem Divan hem de asik tarzi siirleriyle taninmistir Cok iyi medrese egitimi gormustur Bu nedenle divan tarzinda yazdigi siirler Divan sairlerini aratmaz Ayrica halk tarzinda soyledigi siirlerde tam bir asik soyleyisi vardir Donemin diger taninmis sahsiyeti Erzurumlu Emrah tir Divan tarzi siirleri pek basarili degildir Asil lirik siirleri kosma tarzinda soyledikleridir Zaman diziniDipnotlar Daha cok bilgi icin Divan Edebiyati a b c Halk edebiyati 30 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Erisim tarihi 3 Temmuz 2016 Soyleyeni belli olmayan urunlerin olusturdugu edebiyat Vikikaynak ta Kategori Halk edebiyati ile ilgili metin bulabilirsiniz