Azak Seferi, Osmanlı İmparatorluğu'nun Kazaklar ve Rusya Çarlığı ile askerî mücadelelerinde evre.
Azak Seferi (1641-1642) | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Osmanlı-Kazak Savaşları | |||||||||
Osmanlı Donanmasının Karadeniz'de Kazaklarla mücadelesi | |||||||||
| |||||||||
Taraflar | |||||||||
Osmanlı İmparatorluğu Kırım Hanlığı | Kazaklar Rus Çarlığı (himaye) | ||||||||
Komutanlar ve liderler | |||||||||
Deli Hüseyin Paşa Sultanzade Mehmed Paşa Yusuf Paşa Siyavuş Paşa Piyale Kethüda I. Bahadır Giray IV. Mehmet Giray | Naum Vasiliyev I. Mihail | ||||||||
Güçler | |||||||||
10-15.000 asker kadırgalar ve tombazlar 12 top | 20.000 asker şaykalar | ||||||||
Kayıplar | |||||||||
2.000 ölü ve yaralı | 8-10.000 ölü ve yaralı |
1637 yılında Rusya'nın yardımıyla Kazaklar tarafından ele geçirilen Azak Kalesi Osmanlı donanması tarafından taşınan Osmanlı birliklerinin 1641 ve 1642 yıllarındaki iki seferi sonucunda yeniden Osmanlı egemenliğine alındı.
Kazakların Azak kalesini işgali (1637)
Ukrayna'daki topraklarından nehirler (Özü ve Don) üzerinden şaykalarla Karadeniz'e inen Kazaklar XVI. yüzyılın sonlarından itibaren Osmanlı İmparatorluğu'nun muhtelif kent ve kasabalarına yağma akınları düzenlemekle birlikte, (1615 ve 1620 yıllarındaki akınların ardından 20 Temmuz 1624'te İstanbul Boğazı'ndan da içeri girerek Yeniköy'ü yağmalamalarının ardından) Topal Recep Paşa komutasındaki Osmanlı donanması 5 Ekim 1625'te büyük bir Kazak filosunu Karaharman zaferiyle neredeyse imha etmiş ve Kazakların Karadeniz'e yönelik yağma akınlarını durdurmuştu.
Bununla birlikte, Don nehri üzerinden Azak Denizi'ne inmeye devam eden Kazaklar 1634 Temmuz'unda Kerç'i yağmaladılar ve Ağustos'ta ise Azak Kalesi'ni kuşattılarsa da, Kırım Hanlığı'na bağlı Küçük Nogay Tatarları tarafından püskürtüldüler.
Osmanlı İmparatorluğu'nun doğuda Safevîlerle savaş halinde olduğu ve Kırım Hanlığı'nın Bucak Nogaylarıyla mücadele ettiği bir dönemde Don ve Kazaklarının yaklaşık 8.000 kişilik birleşik ordusu Rus asıllı hetman önderliğinde 21 Nisan 1637'de Azak Kalesi'ni kuşattı. 22 Mayıs'ta Voronej’den 49 gemilik bir filoyla (Moskova'dan gönderilen) barut, top gülleleri ve arkebüzlerin gönderilmesiyle şiddetlenen kuşatma, 18 Haziran'da kale surlarının lağımla patlatılmasının ardından Kazakların surlara tırmanarak kaleyi işgal etmeleriyle sonuçlandı.
Osmanlı donanmasının keşif seferi (1638)
Müteakip yıl (1638) Osmanlı Padişahı IV. Murad 1623'ten beri Safevî işgali altındaki Bağdat'ı kurtarmak için sefere çıkarken, Piyale Kethüda komutasındaki 32 parçalık donanmanın Karadeniz'e çıkmasını emretti ve Kırım Hanı I. Bahadır Giray'dan ise Nogaylarla birlikte karadan Azak’a yürümesini istedi. Bahadır Giray'ın Nisan ayında Kazak şeflerine gönderdiği elçinin kaleyi teslim etme teklifinin reddedilmesi üzerine, keşif harekâtı fiilen başladı. Osmanlı donanması yaz başlarında Taman Yarımadası açıklarına ulaştı ve öncelikle donanmayı atlatarak Sinop'u basmayı planlayan Kazakları Kefe Beylerbeyi Yusuf Paşa'nın da desteğiyle 26-28 Temmuz'da Çoçka Burnu Muharebesi'nde büyük bir yenilgiye uğrattı.Azak Denizi'ne kaçan Kazakları tâkip eden Osmanlı donanması 19 Ağustos'ta Temrük'teki muharebede Kazak birliğini tamamen imha etti. Bununla birlikte, kuşatma araçları ve ateşli silahlardan yoksun Kırım atlılarının Azak üzerine Ağustos sonu-Eylül başındaki keşif harekâtlarının kalenin geri alınması için mümkün olamayacağı görüldü.
Osmanlıların Azak kalesini kuşatması (1641)
Osmanlı İmparatorluğu 1638'deki keşif seferinin ardından Azak Kalesi üzerine sefer planlarını 1639'da Safevîler'le yürütülen Kasr-ı Şirin Antlaşması müzakereleri, 1640'ta ise IV. Murad'ın ani ölümü nedeniyle 1641'e erteledi.
1641 Mayıs'ında Serasker Deli Hüseyin Paşa komutasındaki Silistre eyalet askerleri, Kırım Hanı I. Bahadır Giray Kırım atlılarıyla ve Kefe Beylerbeyi Yusuf Paşa yeniçerilerle karadan kalenin kuşatmasına katılırken, Kaptan-ı derya Siyavuş Paşa da Tersâne-i âmire kethüdası Piyale Kethüda ve Yeniçeri ağası Haydar Ağazadeyle birlikte Osmanlı donanmasıyla Karadeniz'e çıktı. Siyavuş Paşa komutasındaki donanma Taman Kalesi önünden geçerek Balısıra Limanı’nda demir attı. Ancak, bu limandan sonra deniz sığ olduğundan kadırga ve şaykaların Azak’a yaklaşması mümkün olmadı ve tüm cephane ile hafif mühimmat arabalarla Azak Kalesi’nin önüne götürüldü. Yine donanmanın yardımıyla, 34 balyemez topuyla mücehhez Anadolu, Karaman (eyalet) ve Rumeli eyalet askerleri de kuşatmaya katıldılar.
7 Haziran 1641'de Azak Kalesi önlerine ulaşan Deli Hüseyin Paşa komutasındaki Osmanlı birliği kale önünde kazdığı siperlere girerek (ilkbahar boyunca ulaşan takviyelerle birlikte) yaklaşık 6.000 kişilik Kazak garnizonu tarafından savunulan kaleyi kuşattı. 7-8 Haziran gecesi Don nehri üzerinden gelen 10.000 kişilik bir Kazak ordusuyla mücadele edildildikten sonra, 8 Haziran sabahı nehir tarafından kaleye bir daha takviye gelmemesi için nehrin üzerine bir karakol kuruldu. Osmanlı ordusu, kaleden yapılan top atışları nedeniyle bir top menzili uzakta konaklarken, 9 Haziran'da Deli Hüseyin Paşa 12 balyemez topla taarruza hazırlandı. Aynı gün Siyavuş Paşa da 100 sandalla karaya asker çıkararak metrise girdi, ince gemiler () ise, Don nehri taraflarını korumaya aldı.
Osmanlıların teslim olunması yönündeki teklifinin Kazak garnizonunca reddedilmesi üzerine, kale yedi gün şiddetli top ateşine tutulduktan sonra açılan gediklerden Osmanlı askerleri taarruza geçtiyse de, üç gün boyunca süren göğüs göğüse çarpışmalardan sonra püskürtüldüler.
Bu taarruzun âkim kalmasından sonra, 4.000 Kazak 40 firkete ile Don nehri üzerinden kaleye yardım ulaştırmaya çalıştıysa da, pusuda bekleyen Silistre Beylerbeyi Kenan Paşa, balyemez toplarla bu gemileri top atışına tutarak batırdı ve camlı kurtulabilen az sayıdaki Kazağı esir aldı. Bunun üzerine Kazaklar firketelerle yardım göndermekten vazgeçti ve her gece 500-600 Kazak, Don Nehri’ne dalıp karanlık gecede binlerce gözcü arasından ağızlarında birer kamışla nefes alarak yüzmek suretiyle Azak Kalesi’ne ulaşmaya çalıştı. Bu şekilde garnizon kuvvetlenmeye devam etti.
Kazaklar, Osmanlıların kalenin surları hizasında inşa ettikleri toprak metrisleri engelledikleri gibi, lağım patlatmak suretiyle metrisleri havaya uçurdular. Buna mukabil, daha uzağa kurulan metrislerden 16 gün boyunca bombardımanı sürdüren ve 17 lağım patlatan Osmanlı ordusu barut sıkıntısı çekmeye başladı.İstanbul’dan gönderilen barutun Azak’a 40 günde ulaşması nedeniyle bombardımanın da şiddeti de azaldı. Barutun ulaşmasıyla yeniden başlayan bombardımanının ardından 19 Eylül'de genel taarruza geçen Osmanlı ordusu bazı ilerlemeler kaydettiyse de 2.000 kayıp vererek geri çekilmek zorunda kaldı.
Gerek kış mevsiminin yaklaşması gerek Rus ordusunun bölgeye gelmekte olduğu dedikodusu nedeniyle 20 Eylül'de yapılan savaş meclisinde kuşatmanın kaldırılması kararlaştırıldı ve Osmanlı ordusu donanmayla birlikte İstanbul'a döndü.
Diplomatik müzakereler ve kalenin Osmanlılara terki (1642)
Kazaklar 1641 yılındaki yıpratıcı Osmanlı kuşatması sonrasında 1641-1642 kışını güçlükle atlattıkları gibi, kalede yaşanan kıtlığın yanı sıra Kırım Hanlığı'ndan duydukları korku nedeniyle harap haldeki kaleyi tamir etme olanağı bulamadılar. Bu bağlamda, 28 Ekim 1641’de Moskova’ya giden Hetman Naum Vasiliyev liderliğindeki Kazak heyeti Rus Çarı I. Mihail'den Azak'ı himayesine alıp kaleye bir garnizon yerleştirmesini talep etti. Kazaklar, sözkonusu taleplerini 7 Şubat 1642'de de tekrarladılar. Bununla birlikte, Kazakların bu talepleri Osmanlı İmparatorluğu'yla savaşa girmeyi istemeyen Rusya tarafından reddedildi.
Osmanlı İmparatorluğu ise 1642 yılında Azak Kalesi'nin kesin olarak alma hedefiyle Silistre Beylerbeyi Sultanzade Mehmed Paşa'yı Serasker atadı ve Piyale Kethüda komutasındaki Osmanlı donanması'na da hazırlık emri verdi. Kırım Hanı IV. Mehmet Giray Osmanlı askerleriyle birlikte Azak Kalesi'ne doğru ilerledi.
Osmanlılar eşzamanlı olarak da, diplomatik çabalara da başvurarak Rus Çarı I. Mihail'e 22 Mart 1642’de gönderilen mektupla Kazaklara yapılan yardımın derhal kesilmesi ve Azak Kalesi'nin tahliyesini talep ettiler. Bu talepler 11 Mayıs 1642 tarihli ikinci bir mektupla yinelendi.
Bununla birlikte, ikinci mektubun gönderilmesinden önce Rus Çarı I. Mihail 27 Nisan 1642'de alınan kararı (Kalenin neredeyse tamamen tahrip edilmiş olması, savunulması için Rus garnizonu gönderilmesi halinde askerlerin barınacak bir yerlerinin dahi bulunmaması, Osmanlı İmparatorluğu ve Kırım Hanlığı'nın yeni sefer hazırlıkları ve Rusya'yı hedef alma ihtimali nedenleriyle Azak Kalesi'nin boşaltılması) bir ferman şeklinde 30 Nisan 1642’de Kazaklara gönderildi. 28 Mayıs’ta ise Kazak askerî meclisinde alınan kara uyarınca, Azak Kalesi boşaltıldı ve Kazak askerleri Don nehri üzerindeki Çerkezkirman, Horozkirman ve Tuzlakirman gibi Kazak kalelerine çekildiler. Kaleye ulaşan Osmanlı-Kırım ordusu tahliye edilmiş kaleye savaşsız girdiler.
Sefer sonrası
Azak Kalesi ele geçirildikten sonra Kefe Beylerbeyi İslam Paşa kaleyi onarttı ve büyük bir garnizon yerleştirdi. Serdar Sultanzade Mehmed Paşa İstanbul'a döndü.
Kaynakça
- ^ "Karadeniz’de Kazaklar ve Rusya: İstanbul Boğazı Tehlikede, Kırım Hanlığı Tarihi Üzerine Araştırmalar (1441- 1700)", Halil İnalcık, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul (2017), s.199-206
- ^ "Hürriyet, 5 Kasım 2006, Murat Bardakçı makalesi". 30 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Ağustos 2022.
- ^ "Osmanlı Tarihi", Joseph von Hammer, c.9, s.50-51
- ^ "Don Kazaklarının Azak’ı İşgalleri (1637-1642)", Sinan Yüksel, Tarih Araştırmaları Dergisi, XXX/49, 2011, s.209
- ^ "Azovskoye Sideniye", A. Yu. Tihonov, Voprosı İstorii (Rusça), VIII, 1970, s.102
- ^ "Günümüz Türkçesiyle Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi: Bursa-Bolu-Trabzon-Erzurum-Azerbaycan-Kafkasya-Kırım-Girit", Evliyâ Çelebi, (Haz: Yücel Dağlı, Seyit Ali Kahraman), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul (2008), c.2, s.136.
- ^ "Târih-i Naʽîmâ", Naîmâ Mustafa Efendi, (Haz: Mehmet İpşirli), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara (2014), c.3, s.905
- ^ "Deniz Savaşları Hakkında Büyüklere Armağan (Tuhfetü’l-Kibâr fî Esfâri’l-Bihâr)", Kâtip Çelebi, (haz. İdris Bostan), Kabalcı Yayınevi, İstanbul (2007), s.134;
- ^ "Fezleke [Osmanlı Tarihi (1000-1065/1591-1655)]", Kâtip Çelebi, (Haz: Zeynep Aycibin), Çamlıca Basım Yayın, İstanbul (2017), c.1, s.815
- ^ "XV. Yüzyıl ile XVI. Yüzyılın İlk Yarısında Rus-Türk İlişkileri / Türk-Rus İlişkilerinde 500 Yıl (1491-1992)", A.P. Novoseltsev, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara (1999), s.289
- ^ "Azovskoye Sideniye", A. Yu. Tihonov, Voprosı İstorii (Rusça), VIII, 1970, s.109
- ^ "Azak Kalesi’nin İşgali ve İstirdadı (1637-1642)", Ümran Karadeniz & Alpay Bizbirlik, Akademik Bakış, C.14, Sy.27, Ankara (2020), s.14
- ^ "Azak Kalesi’nin İşgali ve İstirdadı (1637-1642)", Ümran Karadeniz & Alpay Bizbirlik, Akademik Bakış, C.14, Sy.27, Ankara (2020), s.15
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Azak Seferi Osmanli Imparatorlugu nun Kazaklar ve Rusya Carligi ile askeri mucadelelerinde evre Azak Seferi 1641 1642 Osmanli Kazak SavaslariOsmanli Donanmasinin Karadeniz de Kazaklarla mucadelesiTarih1641 1642BolgeAzak Kalesi Azak Denizi ve Kerc BogaziSonucOsmanli zaferiCografi DegisikliklerAzak kalesi yeniden Osmanli topraklarina katildiTaraflarOsmanli Imparatorlugu Kirim HanligiKazaklar Rus Carligi himaye Komutanlar ve liderlerDeli Huseyin Pasa Sultanzade Mehmed Pasa Yusuf Pasa Siyavus Pasa Piyale Kethuda I Bahadir Giray IV Mehmet GirayNaum Vasiliyev I MihailGucler10 15 000 asker kadirgalar ve tombazlar 12 top20 000 asker saykalarKayiplar2 000 olu ve yarali8 10 000 olu ve yarali 1637 yilinda Rusya nin yardimiyla Kazaklar tarafindan ele gecirilen Azak Kalesi Osmanli donanmasi tarafindan tasinan Osmanli birliklerinin 1641 ve 1642 yillarindaki iki seferi sonucunda yeniden Osmanli egemenligine alindi Kazaklarin Azak kalesini isgali 1637 Ukrayna daki topraklarindan nehirler Ozu ve Don uzerinden saykalarla Karadeniz e inen Kazaklar XVI yuzyilin sonlarindan itibaren Osmanli Imparatorlugu nun muhtelif kent ve kasabalarina yagma akinlari duzenlemekle birlikte 1615 ve 1620 yillarindaki akinlarin ardindan 20 Temmuz 1624 te Istanbul Bogazi ndan da iceri girerek Yenikoy u yagmalamalarinin ardindan Topal Recep Pasa komutasindaki Osmanli donanmasi 5 Ekim 1625 te buyuk bir Kazak filosunu Karaharman zaferiyle neredeyse imha etmis ve Kazaklarin Karadeniz e yonelik yagma akinlarini durdurmustu Bununla birlikte Don nehri uzerinden Azak Denizi ne inmeye devam eden Kazaklar 1634 Temmuz unda Kerc i yagmaladilar ve Agustos ta ise Azak Kalesi ni kusattilarsa da Kirim Hanligi na bagli Kucuk Nogay Tatarlari tarafindan puskurtulduler Osmanli Imparatorlugu nun doguda Safevilerle savas halinde oldugu ve Kirim Hanligi nin Bucak Nogaylariyla mucadele ettigi bir donemde Don ve Kazaklarinin yaklasik 8 000 kisilik birlesik ordusu Rus asilli hetman onderliginde 21 Nisan 1637 de Azak Kalesi ni kusatti 22 Mayis ta Voronej den 49 gemilik bir filoyla Moskova dan gonderilen barut top gulleleri ve arkebuzlerin gonderilmesiyle siddetlenen kusatma 18 Haziran da kale surlarinin lagimla patlatilmasinin ardindan Kazaklarin surlara tirmanarak kaleyi isgal etmeleriyle sonuclandi Osmanli donanmasinin kesif seferi 1638 Muteakip yil 1638 Osmanli Padisahi IV Murad 1623 ten beri Safevi isgali altindaki Bagdat i kurtarmak icin sefere cikarken Piyale Kethuda komutasindaki 32 parcalik donanmanin Karadeniz e cikmasini emretti ve Kirim Hani I Bahadir Giray dan ise Nogaylarla birlikte karadan Azak a yurumesini istedi Bahadir Giray in Nisan ayinda Kazak seflerine gonderdigi elcinin kaleyi teslim etme teklifinin reddedilmesi uzerine kesif harekati fiilen basladi Osmanli donanmasi yaz baslarinda Taman Yarimadasi aciklarina ulasti ve oncelikle donanmayi atlatarak Sinop u basmayi planlayan Kazaklari Kefe Beylerbeyi Yusuf Pasa nin da destegiyle 26 28 Temmuz da Cocka Burnu Muharebesi nde buyuk bir yenilgiye ugratti Azak Denizi ne kacan Kazaklari takip eden Osmanli donanmasi 19 Agustos ta Temruk teki muharebede Kazak birligini tamamen imha etti Bununla birlikte kusatma araclari ve atesli silahlardan yoksun Kirim atlilarinin Azak uzerine Agustos sonu Eylul basindaki kesif harekatlarinin kalenin geri alinmasi icin mumkun olamayacagi goruldu Osmanlilarin Azak kalesini kusatmasi 1641 17 yuzyilin sonlarinda Azak Kalesi Osmanli Imparatorlugu 1638 deki kesif seferinin ardindan Azak Kalesi uzerine sefer planlarini 1639 da Safeviler le yurutulen Kasr i Sirin Antlasmasi muzakereleri 1640 ta ise IV Murad in ani olumu nedeniyle 1641 e erteledi 1641 Mayis inda Serasker Deli Huseyin Pasa komutasindaki Silistre eyalet askerleri Kirim Hani I Bahadir Giray Kirim atlilariyla ve Kefe Beylerbeyi Yusuf Pasa yenicerilerle karadan kalenin kusatmasina katilirken Kaptan i derya Siyavus Pasa da Tersane i amire kethudasi Piyale Kethuda ve Yeniceri agasi Haydar Agazadeyle birlikte Osmanli donanmasiyla Karadeniz e cikti Siyavus Pasa komutasindaki donanma Taman Kalesi onunden gecerek Balisira Limani nda demir atti Ancak bu limandan sonra deniz sig oldugundan kadirga ve saykalarin Azak a yaklasmasi mumkun olmadi ve tum cephane ile hafif muhimmat arabalarla Azak Kalesi nin onune goturuldu Yine donanmanin yardimiyla 34 balyemez topuyla mucehhez Anadolu Karaman eyalet ve Rumeli eyalet askerleri de kusatmaya katildilar 7 Haziran 1641 de Azak Kalesi onlerine ulasan Deli Huseyin Pasa komutasindaki Osmanli birligi kale onunde kazdigi siperlere girerek ilkbahar boyunca ulasan takviyelerle birlikte yaklasik 6 000 kisilik Kazak garnizonu tarafindan savunulan kaleyi kusatti 7 8 Haziran gecesi Don nehri uzerinden gelen 10 000 kisilik bir Kazak ordusuyla mucadele edildildikten sonra 8 Haziran sabahi nehir tarafindan kaleye bir daha takviye gelmemesi icin nehrin uzerine bir karakol kuruldu Osmanli ordusu kaleden yapilan top atislari nedeniyle bir top menzili uzakta konaklarken 9 Haziran da Deli Huseyin Pasa 12 balyemez topla taarruza hazirlandi Ayni gun Siyavus Pasa da 100 sandalla karaya asker cikararak metrise girdi ince gemiler ise Don nehri taraflarini korumaya aldi Osmanlilarin teslim olunmasi yonundeki teklifinin Kazak garnizonunca reddedilmesi uzerine kale yedi gun siddetli top atesine tutulduktan sonra acilan gediklerden Osmanli askerleri taarruza gectiyse de uc gun boyunca suren gogus goguse carpismalardan sonra puskurtulduler Bu taarruzun akim kalmasindan sonra 4 000 Kazak 40 firkete ile Don nehri uzerinden kaleye yardim ulastirmaya calistiysa da pusuda bekleyen Silistre Beylerbeyi Kenan Pasa balyemez toplarla bu gemileri top atisina tutarak batirdi ve camli kurtulabilen az sayidaki Kazagi esir aldi Bunun uzerine Kazaklar firketelerle yardim gondermekten vazgecti ve her gece 500 600 Kazak Don Nehri ne dalip karanlik gecede binlerce gozcu arasindan agizlarinda birer kamisla nefes alarak yuzmek suretiyle Azak Kalesi ne ulasmaya calisti Bu sekilde garnizon kuvvetlenmeye devam etti Kazaklar Osmanlilarin kalenin surlari hizasinda insa ettikleri toprak metrisleri engelledikleri gibi lagim patlatmak suretiyle metrisleri havaya ucurdular Buna mukabil daha uzaga kurulan metrislerden 16 gun boyunca bombardimani surduren ve 17 lagim patlatan Osmanli ordusu barut sikintisi cekmeye basladi Istanbul dan gonderilen barutun Azak a 40 gunde ulasmasi nedeniyle bombardimanin da siddeti de azaldi Barutun ulasmasiyla yeniden baslayan bombardimaninin ardindan 19 Eylul de genel taarruza gecen Osmanli ordusu bazi ilerlemeler kaydettiyse de 2 000 kayip vererek geri cekilmek zorunda kaldi Gerek kis mevsiminin yaklasmasi gerek Rus ordusunun bolgeye gelmekte oldugu dedikodusu nedeniyle 20 Eylul de yapilan savas meclisinde kusatmanin kaldirilmasi kararlastirildi ve Osmanli ordusu donanmayla birlikte Istanbul a dondu Diplomatik muzakereler ve kalenin Osmanlilara terki 1642 1649 yilinda Ukrayna ve Kazak Hetmanligi topraklari Kazaklar 1641 yilindaki yipratici Osmanli kusatmasi sonrasinda 1641 1642 kisini guclukle atlattiklari gibi kalede yasanan kitligin yani sira Kirim Hanligi ndan duyduklari korku nedeniyle harap haldeki kaleyi tamir etme olanagi bulamadilar Bu baglamda 28 Ekim 1641 de Moskova ya giden Hetman Naum Vasiliyev liderligindeki Kazak heyeti Rus Cari I Mihail den Azak i himayesine alip kaleye bir garnizon yerlestirmesini talep etti Kazaklar sozkonusu taleplerini 7 Subat 1642 de de tekrarladilar Bununla birlikte Kazaklarin bu talepleri Osmanli Imparatorlugu yla savasa girmeyi istemeyen Rusya tarafindan reddedildi Osmanli Imparatorlugu ise 1642 yilinda Azak Kalesi nin kesin olarak alma hedefiyle Silistre Beylerbeyi Sultanzade Mehmed Pasa yi Serasker atadi ve Piyale Kethuda komutasindaki Osmanli donanmasi na da hazirlik emri verdi Kirim Hani IV Mehmet Giray Osmanli askerleriyle birlikte Azak Kalesi ne dogru ilerledi Osmanlilar eszamanli olarak da diplomatik cabalara da basvurarak Rus Cari I Mihail e 22 Mart 1642 de gonderilen mektupla Kazaklara yapilan yardimin derhal kesilmesi ve Azak Kalesi nin tahliyesini talep ettiler Bu talepler 11 Mayis 1642 tarihli ikinci bir mektupla yinelendi Bununla birlikte ikinci mektubun gonderilmesinden once Rus Cari I Mihail 27 Nisan 1642 de alinan karari Kalenin neredeyse tamamen tahrip edilmis olmasi savunulmasi icin Rus garnizonu gonderilmesi halinde askerlerin barinacak bir yerlerinin dahi bulunmamasi Osmanli Imparatorlugu ve Kirim Hanligi nin yeni sefer hazirliklari ve Rusya yi hedef alma ihtimali nedenleriyle Azak Kalesi nin bosaltilmasi bir ferman seklinde 30 Nisan 1642 de Kazaklara gonderildi 28 Mayis ta ise Kazak askeri meclisinde alinan kara uyarinca Azak Kalesi bosaltildi ve Kazak askerleri Don nehri uzerindeki Cerkezkirman Horozkirman ve Tuzlakirman gibi Kazak kalelerine cekildiler Kaleye ulasan Osmanli Kirim ordusu tahliye edilmis kaleye savassiz girdiler Sefer sonrasiAzak Kalesi ele gecirildikten sonra Kefe Beylerbeyi Islam Pasa kaleyi onartti ve buyuk bir garnizon yerlestirdi Serdar Sultanzade Mehmed Pasa Istanbul a dondu Kaynakca Karadeniz de Kazaklar ve Rusya Istanbul Bogazi Tehlikede Kirim Hanligi Tarihi Uzerine Arastirmalar 1441 1700 Halil Inalcik Turkiye Is Bankasi Kultur Yayinlari Istanbul 2017 s 199 206 Hurriyet 5 Kasim 2006 Murat Bardakci makalesi 30 Agustos 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Agustos 2022 Osmanli Tarihi Joseph von Hammer c 9 s 50 51 Don Kazaklarinin Azak i Isgalleri 1637 1642 Sinan Yuksel Tarih Arastirmalari Dergisi XXX 49 2011 s 209 Azovskoye Sideniye A Yu Tihonov Voprosi Istorii Rusca VIII 1970 s 102 Gunumuz Turkcesiyle Evliya Celebi Seyahatnamesi Bursa Bolu Trabzon Erzurum Azerbaycan Kafkasya Kirim Girit Evliya Celebi Haz Yucel Dagli Seyit Ali Kahraman Yapi Kredi Yayinlari Istanbul 2008 c 2 s 136 Tarih i Naʽima Naima Mustafa Efendi Haz Mehmet Ipsirli Turk Tarih Kurumu Yayinlari Ankara 2014 c 3 s 905 Deniz Savaslari Hakkinda Buyuklere Armagan Tuhfetu l Kibar fi Esfari l Bihar Katip Celebi haz Idris Bostan Kabalci Yayinevi Istanbul 2007 s 134 Fezleke Osmanli Tarihi 1000 1065 1591 1655 Katip Celebi Haz Zeynep Aycibin Camlica Basim Yayin Istanbul 2017 c 1 s 815 XV Yuzyil ile XVI Yuzyilin Ilk Yarisinda Rus Turk Iliskileri Turk Rus Iliskilerinde 500 Yil 1491 1992 A P Novoseltsev Turk Tarih Kurumu Yayinlari Ankara 1999 s 289 Azovskoye Sideniye A Yu Tihonov Voprosi Istorii Rusca VIII 1970 s 109 Azak Kalesi nin Isgali ve Istirdadi 1637 1642 Umran Karadeniz amp Alpay Bizbirlik Akademik Bakis C 14 Sy 27 Ankara 2020 s 14 Azak Kalesi nin Isgali ve Istirdadi 1637 1642 Umran Karadeniz amp Alpay Bizbirlik Akademik Bakis C 14 Sy 27 Ankara 2020 s 15