Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Büyük Orta Doğu (İngilizce: Greater Middle East), 21'inci yüzyılın ilk on yılında, özellikle müslüman dünyasından İran, Türkiye, Afganistan ve Pakistan ile çeşitli ülkeleri kapsayan,Amerika Birleşik Devletleri'nde George W. Bush yönetimi tarafından ortaya atılan siyasi terimdir.
Bu politikanın hedefleri arasına zaman zaman Güney Kafkasya ve Orta Asya'daki çeşitli ülkeler de dâhil edilmektedir. Bazı konuşmalarda konuşmacılar, önemli oranda müslüman çoğunluğa sahip alanları işaret etmek amacıyla bu terimi kullanırlar fakat bu tür bir kullanım evrensel değildir. Proje ortaya atıldıktan sonra Amerika Birleşik Devletleri'nde başkanlık seçimi gündeme gelmiş ve bu süreçte BOP bir miktar gündemde arka plana itilmiştir.
Ancak George W. Bush’un bu seçimlerde ikinci defa ABD Başkanı seçilmesinin ardından, proje yeniden gündeme gelmiştir. Bazı kaynaklarda projenin hazırlanmasının nedeni olarak, ABD'de yapılan 11 Eylül saldırıları gösterilmektedir. Projenin hazırlanmasından önce dikkat çeken bir önemli nokta ise ABD ve CIA'ye stratejik arge hizmeti veren "RAND Corperation" adlı düşünce örgütünün 2004 yılında "“Sivil Demokratik İslam: Ortaklar, Kaynaklar ve Stratejiler" başlıklı bir raporun hazırlanarak Bush yönetimine sunulmuş olmasıdır. Raporda İslam dünyası kategorilere ayrılmış ve ABD'nin islamı kontrol altına alabilmesi için yapması gerekenler başlıklar halinde sıralanmıştır.
Ayrıca yine bu raporda Türkiye'nin İslam Dünyasındaki "demokratik islam" örneğine en yakın ülke olduğu, bu durumu laiklik anlayışına borçlu olması ile birlikte ülke halkının ABD'ye karşı Kemalizm ve milliyetçilik gibi akımlar nedeniyle olumlu bakmadıklarına yer verilmiştir. Geçmişte CIA için yakın ve Güney Asya bölgesi millî istihbarat şefliği yapmış olan Graham Fuller'de, raporu (kitabı) oluşturan RAND Corporation'da araştırmacı yazar konumundadır. Fuller yine bu dönemde Fethullah Gülen hareketinin desteklenmesi konusundaki görüşlerini açık bir şekilde paylaşmaktadır.
Arka plan
BOP projesi ile ilgili olarak günümüze kadar herhangi bir resmî belge yayınlanmamıştır. Bush doğrudan proje ile ilgili olmasa da, yaptığı bazı konuşmalarda projenin kapsamı ile ilgili sözler sarf etmiştir. Bu sözlerden dikkat çekenler arasında Endonezya, Malezya, Bangladeş gibi müslüman halka sahip ülkelerin yanı sıra Gana ve Gambiya gibi ülkeler ile birlikte Arnavutluk ve Bosna Hersek gibi ülkelerin proje kapsamında yer almadıkları ancak isteklerine bağlı olarak projeye katılabilecekleri ifadeleri bulunmaktadır.
Proje kapsamında 23 ülkenin değerlendirmeye alındığı bilinmektedir. Bu ülkelerin pek çoğu ABD'nin etkisi altında bulundukları değerlendirilen ülkelerdir. Türkiye projeden bir süre sonra çıkarılmış ancak hemen ardından yine aynı projede "model ülke" konumuna getirilmiştir. "Ilımlı islam ülkesi" (model ülke) konumundan da memnun olmayan Türkiye, ABD'de yapılan bazı görüşmelerde özellikle büyük elçilik bazında bu sıkıntısını yinelemesinin ardından, projede bu defa Amerikalı yetkililer tarafından "demokratik ortak" olarak tanımlanmıştır.
ABD, BOP projesi kapsamında bir yandan bu nitelemeler ile uğraşırken, bir yandan da projenin mali yükünün fazlalığı konusunda araştırmalar yapmaya başlamış ve kendisine ortak arayışı çabalarına girişmiştir. Mali konuda ortaklığa ise yalnızca Türkiye, Afganistan, Irak, Yemen, Ürdün, Bahreyn ve Cezayir olumlu yanıt vermişlerdir. 8-10 Temmuz 2004 tarihinde ABD Başkanı George W.Bush'un başkanlığında Sea Island, Georgia'da düzenlenen G8 zirvesi sonrasında, BOP'un genel olarak benimsendiğine dair bildiri yayınlanmıştır.
"Gelecek Forumu" adı altında bir mekanizma ve bu mekanizma kapsamında Geniş Ortadoğu ve Kuzey Afrika ülkeleri için oluşturulacak "Demokrasi Yardım Diyaloğu"'nun eşbaşkanlığını, Türkiye, İtalya ve Yemen'in yürüteceğine dair karar alınmıştır. Türkiye Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan'ın, toplantıya katıldığında bazı noktalara dikkat çekeceğine dair haberler medyada yayınlanmıştır. Projenin geleceği için bu dönemde çalışmalarını hızlandıran Amerika Birleşik Devletleri, BOP gündemini 28-29 Haziran 2004 tarihlerinde İstanbul'da yapılan NATO zirvesine taşımayı başarmıştır.
Bu zirvede terörle mücadele konusunda yalnızca şiddet kullanımının yeterli olmadığı, sosyal ve ekonomik yöntemlerin de terörle mücadelede kullanılması gerektiğine karar verilmiştir. Demokrasi Yardım Diyaloğu'nun ilk resmi etkinliği 25 Kasım 2004 tarihinde Türkiye, İtalya ve Fas'ın katılımı ile Roma'da yapılmıştır. 11 Aralık 2004 tarihinde ise bu defa Fas'ta "'Gelecek İçin Forum" adı altında bir toplantı daha yapılmıştır. Bu toplantıya katılım daha fazla oranda olmuştur.
BOP projesi kapsamında çalışmalarına devam eden ABD, 2004 yılı Ekim ayında projeye destek verdiğini açıklayan Pakistan'a uyguladığı askerî ambargoyu kaldırdı. 2004 yılı Eylül ayında ise Ürdün ve Tunus'ta birer "Orta Doğu Ortaklık Girişimi Ofisi" adlı ofis açtı. Ayrıca İran'a stratejik baskılar arttırılırken, Libya NATO tarafından başlatılan "Akdeniz Diyaloğu"'na katılmaya zorlandı. Suriye'ye karşı bazı ambargolar uygulanmaya başlandı ve Sudan üzerinde ABD baskıları yoğunlaştı.
İsimlendirme
İsmi konusunda; "Genişletilmiş Ortadoğu İnisiyatifi" ya da tam adıyla "Genişletilmiş Ortadoğu ve Kuzey Afrika Bölgesi ile Müşterek bir Gelecek ve İlerleme için Ortaklık" (İngilizce: Partnership for Progress and a Common Future with the Region of the Broader Middle East and North Africa) şeklinde adlandırmalar da mevcuttur. Büyük Orta Doğu için bazen "Yeni Orta Doğu", ya da "Büyük Orta Doğu Projesi" (BOP) gibi isimler kullanılabilir. Terim genişletilmiş şekilde, 2004 yılında G8 zirvesi için Orta Doğu ve Batı arasındaki fırsatların değiştirilmesi amacıyla Amerika Birleşik Devletleri yönetiminin hazırlık çalışmalarında yer almıştır.
G8'e göre Orta Doğu'daki ülkeler ve bölgeler
Bazen Büyük Orta Doğu ile ilişkilendirilen ülkeler
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- Özel;
- ^ Ottaway, Marina & Carothers, Thomas (29 Mart 2004), The Greater Middle East Initiative: Off to a False Start 8 Temmuz 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Policy Brief, Carnegie Endowment for International Peace, 29, Sayfa 1-7
- ^ Concocting a 'Greater Middle East' brew 8 Mayıs 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Asia Times, Tarih: 3 Mart 2004, Yazar: Haeri, Safa
- ^ Dimitri Kitsikis, «Les frontières de sang - Géopolitique d'un Proche-Orient à venir»,Diplomatie, nu.24, janvier-février 2007
- ^ a b c d , Günal, Altuğu, PDF
- ^ Civil Democratic Islam Partners, Resources, and Strategies 26 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., RAND Corporation, Tarih: 2004, ISBN/EAN: 0-8330-3438-3
- ^ Kissenger, 2000: 244
- ^ Demokrasi Yardım Diyalogu Mekanizması 1 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., hurriyet.com.tr, Tarih: 10 Haziran 2004
- ^ Erdoğan'ın BOP pazarlığı 15 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., sabah.com.tr, Tarih: 8 Haziran 2004
- ^ Khaleej Times, 13 Eylül 2004
- ^ Partnership for Progress and a Common Future with the Region of the Broader Middle East and North Africa 7 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Beyaz Saray Ofisi Basın sekreterliği, Tarih: 9 Haziran 2004
- ^ Plans for Redrawing the Middle East: The Project for a "New Middle East", Tarih: 18 Kasım 2006, Yazar: Nazemroaya, Mahdi Darius, Yayıncı: Global Research
- ^ . 22 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2016.
- ^ "Turkish Emek Political Parties". 2 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Mart 2016.
- ^ Perthes, V., 2004, America's "Greater Middle East" and Europe: Key Issues for Dialogue 15 Kasım 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Middle East Policy, Volume XI, No.3, Sayfa 85-97.
- Genel;
- Wikipedia'daki Greater Middle East makalesinin 19 Şubat 2016 tarihli sürümü.
Dış bağlantılar
| Wikimedia Commons'ta Büyük Orta Doğu ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- Achcar, Gilbert (4 Nisan 2004) Büyük Ortadoğu: ABD planı 14 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Büyük Ortadoğu Ortaklığı[] 11 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Ciddi jeopolitik değişimler karşısında Büyük Orta Doğu 3 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Buyuk Orta Dogu Ingilizce Greater Middle East 21 inci yuzyilin ilk on yilinda ozellikle musluman dunyasindan Iran Turkiye Afganistan ve Pakistan ile cesitli ulkeleri kapsayan Amerika Birlesik Devletleri nde George W Bush yonetimi tarafindan ortaya atilan siyasi terimdir Bilinen Orta Dogu Buyuk Orta Dogu nun tanimi Orta Dogu ile iliskili sosyo politik baglantilar nedeniyle alanlar Bu politikanin hedefleri arasina zaman zaman Guney Kafkasya ve Orta Asya daki cesitli ulkeler de dahil edilmektedir Bazi konusmalarda konusmacilar onemli oranda musluman cogunluga sahip alanlari isaret etmek amaciyla bu terimi kullanirlar fakat bu tur bir kullanim evrensel degildir Proje ortaya atildiktan sonra Amerika Birlesik Devletleri nde baskanlik secimi gundeme gelmis ve bu surecte BOP bir miktar gundemde arka plana itilmistir Ancak George W Bush un bu secimlerde ikinci defa ABD Baskani secilmesinin ardindan proje yeniden gundeme gelmistir Bazi kaynaklarda projenin hazirlanmasinin nedeni olarak ABD de yapilan 11 Eylul saldirilari gosterilmektedir Projenin hazirlanmasindan once dikkat ceken bir onemli nokta ise ABD ve CIA ye stratejik arge hizmeti veren RAND Corperation adli dusunce orgutunun 2004 yilinda Sivil Demokratik Islam Ortaklar Kaynaklar ve Stratejiler baslikli bir raporun hazirlanarak Bush yonetimine sunulmus olmasidir Raporda Islam dunyasi kategorilere ayrilmis ve ABD nin islami kontrol altina alabilmesi icin yapmasi gerekenler basliklar halinde siralanmistir Ayrica yine bu raporda Turkiye nin Islam Dunyasindaki demokratik islam ornegine en yakin ulke oldugu bu durumu laiklik anlayisina borclu olmasi ile birlikte ulke halkinin ABD ye karsi Kemalizm ve milliyetcilik gibi akimlar nedeniyle olumlu bakmadiklarina yer verilmistir Gecmiste CIA icin yakin ve Guney Asya bolgesi milli istihbarat sefligi yapmis olan Graham Fuller de raporu kitabi olusturan RAND Corporation da arastirmaci yazar konumundadir Fuller yine bu donemde Fethullah Gulen hareketinin desteklenmesi konusundaki goruslerini acik bir sekilde paylasmaktadir Arka planBOP projesi ile ilgili olarak gunumuze kadar herhangi bir resmi belge yayinlanmamistir Bush dogrudan proje ile ilgili olmasa da yaptigi bazi konusmalarda projenin kapsami ile ilgili sozler sarf etmistir Bu sozlerden dikkat cekenler arasinda Endonezya Malezya Banglades gibi musluman halka sahip ulkelerin yani sira Gana ve Gambiya gibi ulkeler ile birlikte Arnavutluk ve Bosna Hersek gibi ulkelerin proje kapsaminda yer almadiklari ancak isteklerine bagli olarak projeye katilabilecekleri ifadeleri bulunmaktadir Proje kapsaminda 23 ulkenin degerlendirmeye alindigi bilinmektedir Bu ulkelerin pek cogu ABD nin etkisi altinda bulunduklari degerlendirilen ulkelerdir Turkiye projeden bir sure sonra cikarilmis ancak hemen ardindan yine ayni projede model ulke konumuna getirilmistir Ilimli islam ulkesi model ulke konumundan da memnun olmayan Turkiye ABD de yapilan bazi gorusmelerde ozellikle buyuk elcilik bazinda bu sikintisini yinelemesinin ardindan projede bu defa Amerikali yetkililer tarafindan demokratik ortak olarak tanimlanmistir ABD BOP projesi kapsaminda bir yandan bu nitelemeler ile ugrasirken bir yandan da projenin mali yukunun fazlaligi konusunda arastirmalar yapmaya baslamis ve kendisine ortak arayisi cabalarina girismistir Mali konuda ortakliga ise yalnizca Turkiye Afganistan Irak Yemen Urdun Bahreyn ve Cezayir olumlu yanit vermislerdir 8 10 Temmuz 2004 tarihinde ABD Baskani George W Bush un baskanliginda Sea Island Georgia da duzenlenen G8 zirvesi sonrasinda BOP un genel olarak benimsendigine dair bildiri yayinlanmistir Gelecek Forumu adi altinda bir mekanizma ve bu mekanizma kapsaminda Genis Ortadogu ve Kuzey Afrika ulkeleri icin olusturulacak Demokrasi Yardim Diyalogu nun esbaskanligini Turkiye Italya ve Yemen in yurutecegine dair karar alinmistir Turkiye Basbakani Recep Tayyip Erdogan in toplantiya katildiginda bazi noktalara dikkat cekecegine dair haberler medyada yayinlanmistir Projenin gelecegi icin bu donemde calismalarini hizlandiran Amerika Birlesik Devletleri BOP gundemini 28 29 Haziran 2004 tarihlerinde Istanbul da yapilan NATO zirvesine tasimayi basarmistir Bu zirvede terorle mucadele konusunda yalnizca siddet kullaniminin yeterli olmadigi sosyal ve ekonomik yontemlerin de terorle mucadelede kullanilmasi gerektigine karar verilmistir Demokrasi Yardim Diyalogu nun ilk resmi etkinligi 25 Kasim 2004 tarihinde Turkiye Italya ve Fas in katilimi ile Roma da yapilmistir 11 Aralik 2004 tarihinde ise bu defa Fas ta Gelecek Icin Forum adi altinda bir toplanti daha yapilmistir Bu toplantiya katilim daha fazla oranda olmustur BOP projesi kapsaminda calismalarina devam eden ABD 2004 yili Ekim ayinda projeye destek verdigini aciklayan Pakistan a uyguladigi askeri ambargoyu kaldirdi 2004 yili Eylul ayinda ise Urdun ve Tunus ta birer Orta Dogu Ortaklik Girisimi Ofisi adli ofis acti Ayrica Iran a stratejik baskilar arttirilirken Libya NATO tarafindan baslatilan Akdeniz Diyalogu na katilmaya zorlandi Suriye ye karsi bazi ambargolar uygulanmaya baslandi ve Sudan uzerinde ABD baskilari yogunlasti IsimlendirmeIsmi konusunda Genisletilmis Ortadogu Inisiyatifi ya da tam adiyla Genisletilmis Ortadogu ve Kuzey Afrika Bolgesi ile Musterek bir Gelecek ve Ilerleme icin Ortaklik Ingilizce Partnership for Progress and a Common Future with the Region of the Broader Middle East and North Africa seklinde adlandirmalar da mevcuttur Buyuk Orta Dogu icin bazen Yeni Orta Dogu ya da Buyuk Orta Dogu Projesi BOP gibi isimler kullanilabilir Terim genisletilmis sekilde 2004 yilinda G8 zirvesi icin Orta Dogu ve Bati arasindaki firsatlarin degistirilmesi amaciyla Amerika Birlesik Devletleri yonetiminin hazirlik calismalarinda yer almistir G8 e gore Orta Dogu daki ulkeler ve bolgelerAfganistan Cezayir Bahreyn Kibris Cibuti Misir Iran Irak Israil Urdun Kuveyt Lubnan Libya Moritanya Fas Umman Pakistan Filistin Katar Suudi Arabistan Somali Somaliland Sudan Suriye Tunus Turkiye Sahra Demokratik Arap Cumhuriyeti Birlesik Arap Emirlikleri YemenBazen Buyuk Orta Dogu ile iliskilendirilen ulkelerAzerbaycan Ermenistan Gurcistan Kazakistan Kirgizistan Tacikistan Turkmenistan OzbekistanAyrica bakinizAmerikan emperyalizmi Yeni Amerikan Yuzyili Projesi Sykes Picot AnlasmasiKaynakcaOzel Ottaway Marina amp Carothers Thomas 29 Mart 2004 The Greater Middle East Initiative Off to a False Start 8 Temmuz 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde Policy Brief Carnegie Endowment for International Peace 29 Sayfa 1 7 Concocting a Greater Middle East brew 8 Mayis 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Asia Times Tarih 3 Mart 2004 Yazar Haeri Safa Dimitri Kitsikis Les frontieres de sang Geopolitique d un Proche Orient a venir Diplomatie nu 24 janvier fevrier 2007 a b c d Gunal Altugu PDF Civil Democratic Islam Partners Resources and Strategies 26 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde RAND Corporation Tarih 2004 ISBN EAN 0 8330 3438 3 Kissenger 2000 244 Demokrasi Yardim Diyalogu Mekanizmasi 1 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde hurriyet com tr Tarih 10 Haziran 2004 Erdogan in BOP pazarligi 15 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde sabah com tr Tarih 8 Haziran 2004 Khaleej Times 13 Eylul 2004 Partnership for Progress and a Common Future with the Region of the Broader Middle East and North Africa 7 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Beyaz Saray Ofisi Basin sekreterligi Tarih 9 Haziran 2004 Plans for Redrawing the Middle East The Project for a New Middle East Tarih 18 Kasim 2006 Yazar Nazemroaya Mahdi Darius Yayinci Global Research 22 Ocak 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Mart 2016 Turkish Emek Political Parties 2 Mayis 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Mart 2016 Perthes V 2004 America s Greater Middle East and Europe Key Issues for Dialogue 15 Kasim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Middle East Policy Volume XI No 3 Sayfa 85 97 Genel Wikipedia daki Greater Middle East makalesinin 19 Subat 2016 tarihli surumu Dis baglantilarWikimedia Commons ta Buyuk Orta Dogu ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Achcar Gilbert 4 Nisan 2004 Buyuk Ortadogu ABD plani 14 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Buyuk Ortadogu Ortakligi olu kirik baglanti 11 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ciddi jeopolitik degisimler karsisinda Buyuk Orta Dogu 3 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde