Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Britanya edebiyatı, Birleşik Krallık, Man Adası ve Kanal Adaları'nın edebiyatıdır. Bu edebiyat başlıca İngilizce yazılmış olmakla beraber Galce, İskoçça, İrlandaca ve diğer dillerin de edebiyatlarını da kapsar.
Eski Kelt Edebiyatı
Keltik dili edebiyatı Avrupa'nın en eski . Bu dil grubuna ait olan Galcen'n edebiyat geleneği 6. yüzyıldan beri sürmektedir. En eski örnekleri günümüz değil, kuzey İngiltere ve güney İskoçya'da bulunmuştur. Keltik grubunun bir diğer dili olan İrlandaca şiirler 6. yüzyıldan günümüze kesintisiz devam etmiş bir gelenektir.
Eski İngiliz Edebiyatı
Anglo-Saxonlar, Almanya'da yaşarken kendilerine özgü bir edebiyatları vardı ve İngiltere'ye bu edebiyatı getirmişlerdir. ilk İngiliz edebiyatını Anglo-Saksonların Almanya'dan getirdiği edebiyatları oluşturmaktadır. Anglo-Saksonlar pagan (putperest) insanlardı. Eski İngilizcenin en ünlü eseri Beowulf adlı epik şiirdir. Metnin tam tarihi tartışmalıdır ama çoğu tahmin yaklaşık 1000 yılı civarındadır.
Rönesans Dönemi İngiliz Edebiyatı 1500–1660
İngilizcenin yazı diline dönüşmesinde büyük katkıları olan ve Canterbury Hikâyeleri adlı eseri bulunan Chaucer (1340-1400) İngiliz edebiyatında Rönesans’a zemin hazırlayan yazarlardan birisidir. "Elizabeth Dönemi" adı verilen 16. yüzyılda tiyatro ve şiir türlerinde önemli eserler ortaya konmuştur.
Rönesans dönemi İngiliz edebiyatının en önemli tiyatro yazarı William Shakespeare (1564-1616)'dir. Shakespeare dram ve komedya türlerinde hem nazım, hem düzyazı, hem de her ikisini birlikte kullanarak başarılı oyunlar yazmıştır. Oyunlarının tamamı beşer perdeden oluşur. Kin, aşk, dostluk, yükselme, öç alma gibi hemen hemen tüm insanî boyutları derinlemesine irdelemiştir. Başlıca dramları arasında Romeo ve Juliet, Hamlet, Macbeth, Othello, Kral Lear; en önemli komedyaları arasında da Venedik Taciri, Yanlışlıklar Komedyası sayılabilir
(1564-1593) ve Ben Jonson (1573-1637) da dönemin önemli tiyatro yazarları arasında yer alırlar. İlk büyük İngiliz şairi olan Edmund Spenser (1552-1599) ise pastoral türde yazdığı şiirlerini Çoban Takvimi, alegorik olarak yazdığı bir destanını da Peri Kraliçesi adlı eserlerinde topladı.
Tasvir ve ruh çözümlemelerinde başarılı olan ve üslûba önem veren dönemin son büyük şairi John Milton (1608-1674)'un en önemli eseri adlı konusunu Tevrat'tan aldığı dinî destanıdır. Michel de Montaigne gibi deneme türünde başarılı ürünler veren Francis Bacon (1561-1626)'un en önemli eseri ise Denemeler'dir.
Neo-Klasik Dönem İngiliz Edebiyatı 1660–1798
Restorasyon (1660–1700)
Neoklasisizm akımı'nın Restorasyon donemi İngiltere'de çok kısa sürmüştür. Bu akımın İngiliz edebiyatında en önemli temsilcisi şiir ve oyunlarıyla John Dryden (1631-1700) olur. Yazdıkları gayet detaylı günlükler ile Londra hayatını ve dönemin kültürel akımlarını iyice ortaya çıkartan Samuel Pepys (1633–1703) ve John Evelyn (1620–1706) bu dönemde önemli yazarlardandır.
Protestan Puritan Hristiyan şahsi yasam idealini bir hacının hac gezisi olarak alegori seklinde ele alan (1628–88)'in (Birinci kısmı 1678'de, ikinci kısmı ise birinci kısmın devamı olarak 1684'da yayınlanan) Çarmıh Yolcusu, İngiliz edebiyatının en önemli eserlerinden biri olarak kabul edilir.
Augustuscu Dönem (1689–1750)
17. ve 18. yüzyıl başları (1689–1750) edebiyat tarihçileri tarafından "Augustuscu Dönem" olarak tanımlanmaktadır. Buna baş neden bu dönemde Britanya edebiyatına katkı veren yazarların çok kere Roma İmparatorluğu'nun ilk döneminde hazırlanan eserleri taklit etmeye çalışmaları ve devamlı olarak bu eserlere paralel eserler hazırlamalarıdır. Bu dönemde en önemli yazarlar Jonathan Swift (1667–1745), , (1670–1729), Joseph Addison (1672–1719), (1672–1729), Alexander Pope (1688–1744), (1707–54), Samuel Johnson (1709–84) olarak sayılabilir.
Britanya Edebiyatının Doğuşu
1707'de İskoçya ve İngiltere parlamentolarını birleştirme kanunu ile tek bir Birleşik Krallık kurulması İngiliz asıllı yazarlar arasında önemli bir değişmeye neden olmamıştır ve bu nedenle İngiliz asıllı yazarların edebiyata katkısında bu değişmenin izleri nispeten çok zayıf olarak görülmektedir. Buna karşılık İskoçya'da durum gayet değişik olmuştur. Bir İskoç kültürel hüviyetini korumak ve aynı zamanda standart İngilizce edebi dilini kullanıp İngiltere'de bulunan geniş edebiyat eserleri piyasasının avantajlarından yararlanmak İskoç asıllı yazarlar tarafından gayet ciddi bir ikilem olarak ele alınmıştır.
19. Yüzyılda Britanya Edebiyatı
Romantik Dönem Britanya Edebiyatı 1798 - 1837
İngiltere'nin kuzeybatısında yer alan Göller Bölgesinde bir süre yaşamış olan ve bundan dolayı kendilerine "Gölcüler" denilen Wordsworth (1770-1850), (1772-1834) gibi şair sanatçılar, ayrıca Lord Byron (1788-1824), Percy Bysshe Shelley (1792-1822) ve John Keats (1795-1821) gibi şairler bu akımın başlıca temsilcileri arasında yer alırlar.
Kraliçe Viktorya Dönemi Edebiyatı 1837 - 1901
Öykü
Avrupa edebiyatında 1790-1610 döneminde tek tek kısa öyküler hazırlanıp yayınlanmakla beraber gerçekte bir koleksiyon olarak hazırlanıp yayımlanan kısa hikâyeler 1810-1836'de geliştirilmiştir. Britanya edebiyatından ilk kısa hikâyeler koleksiyonları gotik hikâyelerden oluşmakta olup 18. yüzyılın sonundadır. . Viktorya döneminin önemli roman yazarlarından olan Walter Scott ve Charles Dickens'de kısa öyküler hazırlamışlardır. Fakat öykülerin popüler olarak hazırlanıp yayımlanması 19. yüzyılın başlarında gayet popüler olarak yayımlanan edebi dergilerin gelişmesine bağlıdır. Bu edebi dergilerin gelişmesi ayni dönemde genel olarak kitapların, dergilerin ve akademik yazıların gelişmesi ile birlikte olmuştur. Bu edebi dergiler başlarında edebi tenkitçiler olan Francis Jeffrey, Henry Brougham ve Sydney Smith tarafından 1820'de kurulan "Edinburh Review"; Westminster Review (1824); The Spectator (1828); ve Athenaeum (1828) anılabilir.
Kraliçe Viktorya Dönemi Edebiyatında Şiir
Kraliçe Viktorya Dönemi edebiyatının önemli şairleri olarak Alfred, Lord Tennyson (1809–1892), Robert Browning (1812–1889), Elizabeth Barrett Browning (1806–1861) ve Matthew Arnold (1822–1888) sayılabilir.
20. Yüzyıl Britanya Edebiyatı
Modernizm 1901–1945
20. yüzyılda Britanya edebiyatı en çok roman türünde başarılı ürünler vermiştir. Eser veren ünlü yazarlardan Joseph Conrad (1857-1941) macera ve deniz romanları yazmıştır.
Modernist roman
İrlandalı romancı James Joyce (1882-1941) ise klâsik roman kurallarını bir tarafa bırakarak, modern roman tarzının örneklerini vermiştir. Kronolojik zaman akışını değil, insanın bilinçaltının belirlediği zaman sistemini esas almıştır. İnsanın iç dünyasını kendi mantıkî gerçekliği içinde olduğu gibi sunmaya çalışır. Bir olaydan başka bir olaya, bir zamandan başka bir zamana atlar, kalemini çağrışımların emrine verir, bazen dilin gramatikal sistemini bozar, başka dillerden alıntılar yapar, kahramanların iç konuşmalarına geniş yer verir. Onun romanları alışılmış klâsik roman kurgusuna uymaz. Dublinliler (1914) adlı eserinde on beş hikâye yer almaktadır. Üçü çocukluk, dördü gençlik, dördü orta yaşlılık, dördü de sosyal hayatla ilgilidir. Kitap, bütün bir roman olarak da okunabilir. Diğer önemli eseri ise Ulysses (1922) adlı romanıdır. O bu romanında Dublin özelinde çağdaş dünyanın bir destanını verirken, asıl olarak modern bireyin zihinsel hayatını tüm yoğunluğu ve düşünce karmaşıklığı ile sunmaktadır. Eserleri genellikle Dublin kenti etrafında yoğunlaşır.
Virginia Woolf (1882-1941) önemli bir İngiliz kadın roman yazarıdır. O da James Joyce gibi bilinç akımı tekniğine başvurmuştur. "Acı" ve "yalnızlık", "kadın sorunları" temalarına ağırlık vermiştir. Romanlarında insan zihninin herhangi bir günde algıladığı şeyleri aktarmaya çalışır. Eserlerinin başlıcaları Jacob'ın Odası (1922), Perde Arkası (1941), Mrs. Dalloway, Orlando, Dalgalar, Yıllar'dır.
Kaynakça
- ^ Örneğin Richard Cumberland 1791'de yayımladığı "Montremos Mahpusu (The Poisoner of Montremos)" (1791).
Dış bağlantılar
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Britanya edebiyati Birlesik Krallik Man Adasi ve Kanal Adalari nin edebiyatidir Bu edebiyat baslica Ingilizce yazilmis olmakla beraber Galce Iskocca Irlandaca ve diger dillerin de edebiyatlarini da kapsar Eski Kelt EdebiyatiKeltik dili edebiyati Avrupa nin en eski Bu dil grubuna ait olan Galcen n edebiyat gelenegi 6 yuzyildan beri surmektedir En eski ornekleri gunumuz degil kuzey Ingiltere ve guney Iskocya da bulunmustur Keltik grubunun bir diger dili olan Irlandaca siirler 6 yuzyildan gunumuze kesintisiz devam etmis bir gelenektir Eski Ingiliz EdebiyatiAnglo Saxonlar Almanya da yasarken kendilerine ozgu bir edebiyatlari vardi ve Ingiltere ye bu edebiyati getirmislerdir ilk Ingiliz edebiyatini Anglo Saksonlarin Almanya dan getirdigi edebiyatlari olusturmaktadir Anglo Saksonlar pagan putperest insanlardi Eski Ingilizcenin en unlu eseri Beowulf adli epik siirdir Metnin tam tarihi tartismalidir ama cogu tahmin yaklasik 1000 yili civarindadir Ronesans Donemi Ingiliz Edebiyati 1500 1660Ingilizcenin yazi diline donusmesinde buyuk katkilari olan ve Canterbury Hikayeleri adli eseri bulunan Chaucer 1340 1400 Ingiliz edebiyatinda Ronesans a zemin hazirlayan yazarlardan birisidir Elizabeth Donemi adi verilen 16 yuzyilda tiyatro ve siir turlerinde onemli eserler ortaya konmustur Ronesans donemi Ingiliz edebiyatinin en onemli tiyatro yazari William Shakespeare 1564 1616 dir Shakespeare dram ve komedya turlerinde hem nazim hem duzyazi hem de her ikisini birlikte kullanarak basarili oyunlar yazmistir Oyunlarinin tamami beser perdeden olusur Kin ask dostluk yukselme oc alma gibi hemen hemen tum insani boyutlari derinlemesine irdelemistir Baslica dramlari arasinda Romeo ve Juliet Hamlet Macbeth Othello Kral Lear en onemli komedyalari arasinda da Venedik Taciri Yanlisliklar Komedyasi sayilabilir 1564 1593 ve Ben Jonson 1573 1637 da donemin onemli tiyatro yazarlari arasinda yer alirlar Ilk buyuk Ingiliz sairi olan Edmund Spenser 1552 1599 ise pastoral turde yazdigi siirlerini Coban Takvimi alegorik olarak yazdigi bir destanini da Peri Kralicesi adli eserlerinde topladi Tasvir ve ruh cozumlemelerinde basarili olan ve usluba onem veren donemin son buyuk sairi John Milton 1608 1674 un en onemli eseri adli konusunu Tevrat tan aldigi dini destanidir Michel de Montaigne gibi deneme turunde basarili urunler veren Francis Bacon 1561 1626 un en onemli eseri ise Denemeler dir Neo Klasik Donem Ingiliz Edebiyati 1660 1798Restorasyon 1660 1700 Neoklasisizm akimi nin Restorasyon donemi Ingiltere de cok kisa surmustur Bu akimin Ingiliz edebiyatinda en onemli temsilcisi siir ve oyunlariyla John Dryden 1631 1700 olur Yazdiklari gayet detayli gunlukler ile Londra hayatini ve donemin kulturel akimlarini iyice ortaya cikartan Samuel Pepys 1633 1703 ve John Evelyn 1620 1706 bu donemde onemli yazarlardandir Protestan Puritan Hristiyan sahsi yasam idealini bir hacinin hac gezisi olarak alegori seklinde ele alan 1628 88 in Birinci kismi 1678 de ikinci kismi ise birinci kismin devami olarak 1684 da yayinlanan Carmih Yolcusu Ingiliz edebiyatinin en onemli eserlerinden biri olarak kabul edilir Augustuscu Donem 1689 1750 17 ve 18 yuzyil baslari 1689 1750 edebiyat tarihcileri tarafindan Augustuscu Donem olarak tanimlanmaktadir Buna bas neden bu donemde Britanya edebiyatina katki veren yazarlarin cok kere Roma Imparatorlugu nun ilk doneminde hazirlanan eserleri taklit etmeye calismalari ve devamli olarak bu eserlere paralel eserler hazirlamalaridir Bu donemde en onemli yazarlar Jonathan Swift 1667 1745 1670 1729 Joseph Addison 1672 1719 1672 1729 Alexander Pope 1688 1744 1707 54 Samuel Johnson 1709 84 olarak sayilabilir Britanya Edebiyatinin Dogusu 1707 de Iskocya ve Ingiltere parlamentolarini birlestirme kanunu ile tek bir Birlesik Krallik kurulmasi Ingiliz asilli yazarlar arasinda onemli bir degismeye neden olmamistir ve bu nedenle Ingiliz asilli yazarlarin edebiyata katkisinda bu degismenin izleri nispeten cok zayif olarak gorulmektedir Buna karsilik Iskocya da durum gayet degisik olmustur Bir Iskoc kulturel huviyetini korumak ve ayni zamanda standart Ingilizce edebi dilini kullanip Ingiltere de bulunan genis edebiyat eserleri piyasasinin avantajlarindan yararlanmak Iskoc asilli yazarlar tarafindan gayet ciddi bir ikilem olarak ele alinmistir 19 Yuzyilda Britanya EdebiyatiRomantik Donem Britanya Edebiyati 1798 1837 Ingiltere nin kuzeybatisinda yer alan Goller Bolgesinde bir sure yasamis olan ve bundan dolayi kendilerine Golculer denilen Wordsworth 1770 1850 1772 1834 gibi sair sanatcilar ayrica Lord Byron 1788 1824 Percy Bysshe Shelley 1792 1822 ve John Keats 1795 1821 gibi sairler bu akimin baslica temsilcileri arasinda yer alirlar Kralice Viktorya Donemi Edebiyati 1837 1901 Oyku Avrupa edebiyatinda 1790 1610 doneminde tek tek kisa oykuler hazirlanip yayinlanmakla beraber gercekte bir koleksiyon olarak hazirlanip yayimlanan kisa hikayeler 1810 1836 de gelistirilmistir Britanya edebiyatindan ilk kisa hikayeler koleksiyonlari gotik hikayelerden olusmakta olup 18 yuzyilin sonundadir Viktorya doneminin onemli roman yazarlarindan olan Walter Scott ve Charles Dickens de kisa oykuler hazirlamislardir Fakat oykulerin populer olarak hazirlanip yayimlanmasi 19 yuzyilin baslarinda gayet populer olarak yayimlanan edebi dergilerin gelismesine baglidir Bu edebi dergilerin gelismesi ayni donemde genel olarak kitaplarin dergilerin ve akademik yazilarin gelismesi ile birlikte olmustur Bu edebi dergiler baslarinda edebi tenkitciler olan Francis Jeffrey Henry Brougham ve Sydney Smith tarafindan 1820 de kurulan Edinburh Review Westminster Review 1824 The Spectator 1828 ve Athenaeum 1828 anilabilir Kralice Viktorya Donemi Edebiyatinda Siir Kralice Viktorya Donemi edebiyatinin onemli sairleri olarak Alfred Lord Tennyson 1809 1892 Robert Browning 1812 1889 Elizabeth Barrett Browning 1806 1861 ve Matthew Arnold 1822 1888 sayilabilir 20 Yuzyil Britanya EdebiyatiModernizm 1901 1945 20 yuzyilda Britanya edebiyati en cok roman turunde basarili urunler vermistir Eser veren unlu yazarlardan Joseph Conrad 1857 1941 macera ve deniz romanlari yazmistir Modernist roman Irlandali romanci James Joyce 1882 1941 ise klasik roman kurallarini bir tarafa birakarak modern roman tarzinin orneklerini vermistir Kronolojik zaman akisini degil insanin bilincaltinin belirledigi zaman sistemini esas almistir Insanin ic dunyasini kendi mantiki gercekligi icinde oldugu gibi sunmaya calisir Bir olaydan baska bir olaya bir zamandan baska bir zamana atlar kalemini cagrisimlarin emrine verir bazen dilin gramatikal sistemini bozar baska dillerden alintilar yapar kahramanlarin ic konusmalarina genis yer verir Onun romanlari alisilmis klasik roman kurgusuna uymaz Dublinliler 1914 adli eserinde on bes hikaye yer almaktadir Ucu cocukluk dordu genclik dordu orta yaslilik dordu de sosyal hayatla ilgilidir Kitap butun bir roman olarak da okunabilir Diger onemli eseri ise Ulysses 1922 adli romanidir O bu romaninda Dublin ozelinde cagdas dunyanin bir destanini verirken asil olarak modern bireyin zihinsel hayatini tum yogunlugu ve dusunce karmasikligi ile sunmaktadir Eserleri genellikle Dublin kenti etrafinda yogunlasir Virginia Woolf 1882 1941 onemli bir Ingiliz kadin roman yazaridir O da James Joyce gibi bilinc akimi teknigine basvurmustur Aci ve yalnizlik kadin sorunlari temalarina agirlik vermistir Romanlarinda insan zihninin herhangi bir gunde algiladigi seyleri aktarmaya calisir Eserlerinin baslicalari Jacob in Odasi 1922 Perde Arkasi 1941 Mrs Dalloway Orlando Dalgalar Yillar dir Kaynakca Ornegin Richard Cumberland 1791 de yayimladigi Montremos Mahpusu The Poisoner of Montremos 1791 Dis baglantilar