Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu madde, uygun değildir. (Şubat 2013) |
Günümüz Bulgaristan'ında etnik olarak Türkler, Bulgarlar, Pomaklar, Kırım Tatarları, Romanlar, Aşkenazlar, Makedonlar, Çerkesler, Ruslar, Ermeniler, Ulahlar, Yunanlar, Ukraynalılar, Rumenler ve Gagavuzlar yaşamaktadır.
Türkler
Tarih
Bulgaristan'daki Türkler, Oğuz ve Kumanların soyundan gelmektedirler. Oğuz Türkleri, Anadolu üzerinden ve çoklukla Osmanlı devrinde o bölgeye geçen Türklerdir. Bulgaristan'da Türklere zaman zaman şiddet, baskı, asimilasyon, sindirme politikaları, katliamlar, zorunlu göç politikaları ya devlet tarafından ya halk tarafından uygulanmıştır. Özellikle 1980'lerde, Bulgaristan Halk Cumhuriyeti döneminde, devlet tarafından, Todor Jivkov'un emriyle asimilasyon (zorla Bulgar adı koyma, Türkçe konuşma yasağı), katliam, zorunlu göç politikası gibi politikalarda uygulanmıştır.
Jivkov rejiminin çöküşünden sonra yeni kurulan Bulgaristan hükûmeti 29 Aralık 1989'da Bulgaristan'daki Türklerin Türkçe adlarını alma özgürlüğünü, ibadeti yapma özgürlüğünü ve Türkçe konuşma hakkını tanımıştır.
Dil
Bulgaristan Türklerinin anadilleri Türkçedir. Bulgaristan geçmişinde Türkçeyi yasaklasa da daha sonra serbest bırakmıştır. Bulgaristan'daki Türkçe başlıca olarak ikiye ayrılabilir; Kuzey Bulgaristan (Deliorman) ve Güney Bulgaristan (Kırcaali ve Rodop)'da konuşulan Türkçe.
Deliorman ve Dobruca Ağzı
Deliorman ve Dobruca Türklerinin kökeni Celali Ayaklanmalarından sonra gerçekleşen büyük Türkmen sürgününe dayanır. 16. yüzyılın başından itibaren Celali ayaklanmasının çıktığı Tokat, Yozgat, Sivas, Kırşehir, Maraş, Adana, Toros dağlarındaki Türkmenlerden ve Mersin, Karaman civarından Deliorman ve Dobruca'ya yoğun bir Türkmen göçü (sürgün-iskan) olmuştur. Fakat bu Türkmenler Deliorman'a geldiklerinde Sarı Saltuk'la birlikte gelen Türklerle ve Kıpçak-Peçenek halkla karşılaşmışlar ve onlarla karışmışlardır, işte Deliorman'da ve Dobruca'da kullanılan Türkçe özellikle bu Orta Anadolu Türkmen ağızları ve Kıpçak şivesinin izlerini taşıyan bir ağızdır.
Deliorman-Dobruca yöresinde;
- Şimdiki zaman çekimlerine örnekler (Deliorman ve Dobruca'daki farklı kullanımlar) :
1.tekil: Geliyerim, Geleerim, Geleerin, Geleem, Geliim, Geloorum, Geliyörüm
2.tekil: Geliyersin, Geleersin,Geleesin, Geliisin, Geloosun, Geliyörsün
3.tekil: Geliyeri, Geleeri, Gelee, Geliyi, Gelooru, Geliyörü
1.çoğul: Geliyeriz, Geleeriz, Geleez, Geliiz, Gelooruz, Geliyörüz
2.çoğul: Geliyersiniz, Geleersiniz,Geleesiniz, Geliisiniz, Geloorsun,Geliyörsün
3.çoğul: Geliyerlee, Geleerlee, Geleelee, Geliilee, Geloolar, Geliyörlar
Kelime sonlarındaki r ünsüzü düşme temayülü gösterir, fakat örneklerde verilen son iki çekim Razgrad-Torlak yöresi ağzının çekimidir, buralarda r düşmez. Şimdiki zaman ekinde yuvarlak ünlü barındıran örnekler Razgrad-Torlak kazası ağzının özellikleridir. Bu yöre Türklerinin menşei günümüz Tokat,Amasya illerinin tümü ile Sivas ilinin merkez ilçesi ve Tokat'a sınır ilçelerinden iskan edilen Türkmen halktır,ağırlıklı olarak Çepni boyundan gelirler. Diğer örnekler ise Razgrad(Torlak ilçesi hariç), Şumnu,Silistre,Rusçuk,H.Pazarcık ve Eskicuma illeri Türklerinin ağızlarıdır. Bu Türkler ağırlıklı olarak Avşar boyundan gelmektedirler.Menşeleri,günümüz Maraş,Adana,Antep,Halep,Malatya,Sivas'ın güney ilçeleri,Mersin,Niğde,Kırşehir illerinden iskan edilen Türkmenlerdir.
Güney Bulgaristan, Kırcaali Ağzı
Güney Bulgaristan'da Orta ve Güney Anadolu şivesi hakimdir. Konya, Kayseri, Sivas gibi illerle ortak ağza sahip olan Güney Bulgaristan çeşitli nedenlerle iskan ettirilen Avşar, Cerit ve Tecirli gibi Orta ve Güney Anadolu Türkmen aşiretlerinin yerleştiği bir bölgedir. Özellike Avşar Türkmenleri Kahramanmaraş, Adana, Kayseri, Sivas, Karaman, Konya, Aksaray vb illerden gelerek çoğunlukla Güney Bulgaristan'a yerleşmiştir.
Orta ve Güney Anadolu Şivesinen örnekler(aynı şekilde Kırcaali'de de kullanılmakta):
"K" harfi "g" olarak telaffuz edilir. Konya-Gonya Karaman-Garaman Kırcaali-Gırcalı "Y" ve "e" harfi bir araya geldiğinde "e" "i" olur. Yemek-Yimek "yor" eki kısaca "yon" olarak telaffuz edilir. N'ediyorsun?-Nediyon? Ne yapıyorsun?-Napiyon? Bazı sessiz harflerden önce "i" harfi getirilir. Ramazan-Iramazan Limon-İlimon
Din
Bulgaristan'daki Türklerin tamamına yakını Müslümandır, bunlar aynı Anadolu'da olduğu gibi Alevi ve Sünni olarak ayrılırlar. Sünniler tarikat tutmazlar, Aleviler ise çok sayıda ocak ve tarikata dağılmışlardır. Resmî rakamlara göre Türk nüfus içinde Alevilerin oranı %13'tür.
Alevilerin bu tarikat ya da onların deyimiyle sürekleri; Bektaşilik, Kızılbaşlık ve Bedreddiniliktir. Bektaşiler; Kızıldeli Sultan(Kırcaali-Gümülcine), Elmalı Baba(Kırcaali), Ali Koç Baba, Otman Baba ve Akyazılı Sultan ve Demir Baba(Deliorman) ocaklarına bağlıdırlar. Aleviler içerisinde "Alevi" terimi yaygın değildir. Kızılbaşlar, Bektaşiler ve Bektaşiliğin bazı kolları vardır, ama tüm bu gruplar Anadoluda olduğu gibi Alevi çatısı altında birleşmiş değillerdir. 4 Aralık 1992'de yapılan nüfus sayımında ilk defa Aleviler ayrı bir grup olarak sayılmış ve 83.537 kişi kendini Alevi olarak tanıtmıştır.[5] Alevi teriminin yaygınlık oranı ve bazı Alevilerin kimliğini gizleme eğiliminde olduğu göz önünde bulundurulduğunda gerçek sayının biraz daha fazla olabileceği bir gerçektir. Özellikle Razgrad, Rusçuk, Silistre ve Sliven illerinde Alevi nüfus yoğundur.
Siyaset
Bulgaristan son parlamento seçimlerinde Türklerin partisi Hak ve Özgürlükler hareketi Bulgaristan genelinde 618 bin oy almıştır ve ülke genelinde 3. parti olmuştur. Bulgaristanın Avrupa konseyinde 14 vekili bulunurken 2 vekil HÖH kökenli Türk vekillerdir.
Nüfus
Bulgaristan'da, başta Filibe, Kırcaali, Razgrad, Şumnu, Eski Cuma, Silistre, Dobriç, Burgaz ve Rusçuk şehirleri olmak üzere birçok yerleşim bölgesinde Türkler yaşamaktadırlar. Bulgaristan demografik durumu itibarıyla en son 2001 yapılan etnik sayım üzerinden bugüne 20 yıl geçmiş bulunmaktadır. Bu geçen süre içerisinde Bulgaristan nüfusu genel olarak düşmüş, Avrupa Birliğine girilmesi sebebiyle ülkede yaşayan Bulgar, Türk, Pomak, Roman gibi toplumların Avrupa'ya göçü olmuştur, ayrıca ülkeye 1989 sürgünüyle Türkiye'ye gitmek zorunda kalan Türklerin Bulgaristan vatandaşlık haklarını almalarıyla gelen Türk göçü nüfus düşüşünü bir ölçüde frenlemiştir. Ülkedeki etnik Bulgar nüfus yaşlanmış olmakta ve nüfus artışı % -0.5 % - 0 arasında seyretmekte, Türk nüfusu ise gelen göç ve nüfus artışıyla yükselmektedir oransal olarak % 0.5 - % 1. Ayrıca ülkede yaşayan Roman azınlığın nüfus artış hızı Bulgar ve Türk nüfusundan daha yüksek olduğu bilinmektedir.
2001'de yapılan nüfus sayımına göre Türklerin ülkedeki nüfusu 747.000'dir ve Bulgaristan nüfusunun %9.4'ünü oluşturmaktadır.
Bulgarlar
Tarih
Bulgaristan'ın ilk sakinleri Hint-Avrupa kökenli bir kavim olan Traklardır. Milatla birlikte ülke önce Roma İmparatorluğu, sonraysa Bizans İmparatorluğu egemenliğine girer.[kaynak belirtilmeli] Aristokratik tabakayı oluşturan Bulgarlar bir süre sonra Slavlaşarak dillerini, 10. yüzyıldan itibaren de Ortodoksluğu kabul edip dinlerini bırakarak asimile olmuşlardır.
Bizans İmparatorluğu yıkılıncaya değin Bizans ile savaşıp hâkimiyet alanlarını genişleten Bulgarlar, 1018-1186 yılları arasında yeniden Bizans İmparatorluğunun egemenliğine girmiştir. 14. yüzyılda Türklerin Rumeli'ye çıkmasından sonra bağımsızlıklarını yitirerek Osmanlı Devleti'nin egemenliğine girmişlerdir.
Osmanlı Devleti'nin gerilemeye başlaması ve Çarlık Rusya'sının da desteğiyle, Balkanların tümünde olduğu gibi Bulgaristan'da da ulusal kurtuluş hareketi alevlenmiş, 93 Harbinden yenilgiyle çıkan Osmanlı Devleti, Bulgaristan'ı 1878 yılında içişlerinde bağımsız prenslik olarak, 1908 senesinde ise tam bağımsız çarlık olarak tanımıştır.
II. Dünya Savaşı'ndan sonra Bulgarlar komünist rejime sahip olan Bulgaristan Halk Cumhuriyeti'ni kurdular.1990'da da günümüzdeki Bulgaristan Cumhuriyeti'ni kurdular.
Dil
Bulgarca, Hint-Avrupa dilleri ailesinden, Güney Slav dillerine bağlı dil. Bulgaristan'ın resmi dilidir.
Yazı dili IX. yüzyılda oluşmaya başlayan Bulgarca, Selanikli Aziz Kiril ve kardeşi Metodiy'in tarafından 862 yılında Bulgaristanın Preslav kasabasında oluşturulan Kiril alfabesi kullanılarak yazılır. Harflerin çoğu Yunan alfabesinden alınmıştır.
Bulgarca, yazıya dökülen ilk Slavik dildir. (Yapılan son araştırmalara göre aynı alfabe zaten bölgede bulunmaktaydı, fakat bir düzen içerisinde değildi, alfabe birliği yoktu).
Eski Bulgarca (9. yüzyıl-11. yüzyıl), Orta Bulgarca (11. yüzyıl-15. yüzyıl) ve Modern Bulgarca (16. yüzyıldan günümüze) olmak üzere üç temel aşamadan geçmiştir.
Kuzey Hazar bölgesinden göç ederek, bugünkü Bulgaristan topraklarına yerleşen Proto Bulgarlar'dan bugün sadece 20-30 tane kelime kalmıştır.
Din
Bulgaristan'daki Bulgarlar Ortodoks Hristiyandır.
Nüfus
2001 yılında Bulgaristan'da yapılan nüfus sayımına göre Bulgaristan'da Bulgar nüfusu 6.655.210'dur.Yani nüfusun % 83.9'unu oluştururlar. Bulgarların nüfusu,ülkenin nüfusunun %83.9'unu oluşturmaktadır.2011 tahminine göre Bulgar nüfusunun 7.351.234 olduğu tahmin edilmektedir.
Pomaklar
Pomaklar, Balkanlar'da, Bulgaristan'ın güneyi, Batı Trakya, Doğu Makedonya ve Türkiye'nin Trakya ve batı bölgelerinde yaşayan Pomakça diye tabir edilen Slav dil grubuna ait farklı Slav şivelerini konuşan, çoğunlukla Müslüman bir Balkan toplumudur.
Tarih
Pomakların yakın ataları, Osmanlı devrinin "Voynuk" askerî organizasyonu içinde yer alan Trak[] asıllı Bulgarlardır. Hizmette olmaları sebebiyle, diğer Bulgarların yardımcı anlamında onlara "Pomagaçi" demeleri sonucunda, ortaya zamanla "Pomak"a dönüşecek bir söz çıkmıştır ki, bu da onların ilerideki etnik kimlikleri olacaktır. Hiçbir zaman Voynuk mensubu olmamış Torbeş ve Goranların da Pomak gösterilmeleriyse esastan yanlıştır. Bunun altında, Pomakların sayıca çok gösterilmek istenmesi yatmaktadır.
Pomak adını yazılı tarihte ilk olarak kullananlar, Ami Boue (1838) ve Gersin K. Jiricek (1891) Ayrıca Paisiy Hilendarsky 1700' lü yılların sonunda Müslüman Pomakların varlığına işaret etmiştir. Ayrıca 1871'de Pomaklara ait kütüphaneler yakılmış Pomak tarihi yok edilmiştir.
Dil
Pomaklar ve diğerleri birbirlerine yakın Bulgar ağızlarını konuşurlar ki, ortaklık da ancak ve zaten bundan ve İslam inancından ibarettir. Makedonca denilen dil dahi, aynen bugünkü Makedonların çoğu gibi Bulgar aslından gelmektedir.
Pomaklar'ın konuştukları dil güney slavca dil grubunun bir şivesidir. Pomakça'da harf yapısı aynı Bulgarca'da olduğu gibidir. Kiril Alfabesi ile yazımı daha kolaydır. ya-ts-ch gibi seslerin karşılıkları genellikle Latince tek harf ile ifade edilemez. Bilinen beş tane şive veya ağzı vardır. Bunlar;
1-Lofça yöresi Pomakçası 2-Rodop bölgesi Pomakçası 3-Batı Trakya bölgesi Pomakçası 4-Drama,Karacaova ve Tikveş bölgeleri Pomakçası 5-Gora(Arnavutluk) Pomakçası
Din
Pomaklar İslam dinini benimsemişlerdir, müslümandırlar.
Nüfus
Bulgaristan'daki Pomak nüfusunun 200.000 veya 250.000 olduğu bilinmektedir.
Pomakların Bulgaristan'daki Yerleşim Yerleri
Pomaklar, Bulgaristan'da Smolyan, Blagoevgrad, Pazarcık, Velingrad, Razlog,Yakoruda, Kırcaali, Gotse Delçev bölgelerinde ve Mesta Vadisi, Rodop Dağları'nda sıkışık alanlarda yaşamakatadır. Lofça Bölgesi civarında ise küçük Pomak grupları bulunmaktadır. Bununla birlikte Pomakların %50'ı Rodop dağlarının güneyinde bulunmaktadır.
Bulgar İçişleri Bakanlığının 1989'da Bulgar Müslümanlar için yaptığı çalışmada, nüfuslarının 268.971 ile toplam nüfusun %3'ünü oluşturduğunu ortaya koymuştur.
Romanlar
Tarih
Romanlar,halk arasında Çingene de denir, 1050'li yıllarda Afganistan ve Pakistan'ı içine alan bir bölgeden çıkıp bütün dünyaya yayılmışlardır. Bulgaristan topraklarına ne zaman geldikleri bilinmemektedir.
Dil
Romanca,Hint-Avrupa dil ailesindendir. Bulgaristan'daki Romanlar,Türkler gibi kendi aralarında Türkçe konuşurlar,Türk ve Müslüman ismi kullanırlar.1980'lerdeki Bulgar hükûmeti,Türkçe konuşma yasağını ve Türkçe isimler,Müslüman isimleri yasağını,zorla Bulgar ismi koyma politikasını,asimilasyon politikasını Romanlar üzerinde de uygulamıştır.
Din
Romanlar ülkede Sünni Müslüman'dır. Alevi ya da başka bir dinden olanlar yoktur.
Siyaset
Romanları, Bulgaristan meclisinde Hak ve Özgürlükler Hareketi partisi temsil etmektedir.
Nüfus
2001 sayımlarına göre Bulgaristan'daki Romanların sayısı 370.908'dir. Bulgaristan nüfusunun %4.7'sini oluşturmaktadırlar.
Kırım Tatarları
2001 yılındaki nüfus sayımına göre Bulgaristan'daki Kırım Tatarlarının sayısı 1803'tür.
Gagavuzlar
Gagavuzlar bir Türk boyudur, Türkçe konuşurlar ve Ortodoks Hristiyandırlar. Ekseriyetle Dobruca yöresinde yaşarlar.
Aşkenazlar
Aşkenaz (İbranice: אַשְׁכֲּנָזִים, çoğul. Aşkenazim [ˌaʃkəˈnazim], tekil. [ˌaʃkəˈnazi]) Orta Çağ İbranicesinde bugünkü Almanya topraklarını tanımlayan sözcüktür. O dönemde bu bölgede yaşayan Yahudiler bu isimle anılmaya başlanmıştır. Söz konusu Yahudiler zaman içinde doğuya doğru göç ederek Orta ve Doğu Avrupa'nın birçok bölgesine yerleşmişlerdir. Bu sırada Bulgaristan'a yerleşen Aşkenaz Yahudileri de vardır. Bulgaristan'daki 2002 sayımına göre Bulgaristan'daki Aşkenazların nüfusu 1363'tür.
Bulgaristan'daki Yahudilerin tarihi MÖ 2. yüzyıla kadar uzanır. Bu zamandan beri her zaman bir Yahudi nüfusu olan Bulgaristan'da Yahudilerin (Bulgaristan tarihinde) antik çağlardan Orta Çağa ve bugüne kadar önemli rolleri bulunur.
Tarih öncesi
Bulgaristan'daki Yahudi cemaatiyle ilgili en eski yazı MÖ 2. yüzyıla aittir. 'da (günümüzde Plevne iline bağlı 'de) Latince yazılmış bir bulguda menora ve arksinagog Joseph'in şehirdeki Yahudi nüfusuyla ilgili bildirdiği veriler bulunur. Ayrıca, Roma İmparatoru I. Theodosius'un 379'da Yahudilere karşı verdiği fermanla İllirya ve Trakya'daki sinagogları yıkması bölgede Yahudi nüfusunun bulunduğunu belirten kanıtlardan biridir.
Bulgar İmparatorluğu
Birinci Bulgar İmparatorluğu 681'de kurulduktan sonra Bizans İmparatorluğu'nun zulmünden kaçan Yahudilerin buraya yerleşmiş olma ihtimali vardır. I. Boris'in hükümdarlığı sırasında paganları Yahudileştirme çabaları muhtemeldir, fakat en nihayetinde 9. yüzyılda Bulgaristan'ın Hristiyanlaşması ile Bulgar Ortodoks Kilisesinin kurulmasıyla halk Hristiyanlaştırılmıştır. Cometopuli Hanedanında görülen Samuil, Musa ve Davud gibi isimler onların anne tarafından Yahudi olma ihtimalini de sunar fakat bu tartışmalı bir konudur.
Yahudiler, İtalya'nın Ragusa Cumhuriyeti'nden gelenlerle birlikte 967'de İkinci Bulgar İmparatorluğu'nun serbest ticaret politikalarıyla Niğbolu'ya yerleşti. Ardından, Bulgar Çarı , Hristiyanlığa geçip Teodora adını alan Yahudi kökenli Sarah isimli bir kadınla evlendi. 1352 kilise konseyinde kafirlerle Yahudilerin aforoz edilme ve üç Yahudinin idam kararı çıktı, karar Çar tarafından geri çevrilmesine rağmen bu Yahudiler halk tarafından linç edilerek öldürüldü.
14.-15. yüzyıllara kadar Romanyot olan Yahudi nüfusuna 1376'da Macaristan'dan gelen Aşkenazlar da katıldı.
Osmanlı hakimiyeti
Osmanlı İmparatorluğu Bulgar İmparatorluğu'nu hakimiyeti altına aldığı zaman Vidin, Nikopol, Silistre, Plevne, Sofya, Yambol, Filibe (Philippopolis) ve Eski Zağra'da Yahudi cemaatleri bulunmaktaydı. 1470'te Yahudilerin Bavyera'dan kovulmasıyla Yidiş dilini konuşan Aşkenazlar da bölgeye yerleşti. 16. yüzyılın ortalarında Sofya'lı hahamlarca Selanik'te Aşkenaz dua kitapları basıldı
İlk Sefarad göç dalgası Selanik, Makedonya, İtalya, Ragusa ve Bosna üzerinden 1494'te gerçekleşti; bu Yahudiler halihazırda yerleşik olan Yahudilerin bulunduğu Osmanlı'nın ticaret merkezi olan şehirlere yerleşti. Sofya'da Romanyot, Aşkenaz ve Sefaradların 1640'a kadar kendilerine ait cemaatleri bulunmaktaydı fakat bu tarihte cemaatler tek haham altında toplandı.
17. yüzyılda Sabetay Sevi'nin görüşleri Bulgaristan'da popülarite kazanınca Sevi'nin destekçileri ve Samuel Primo Sofya'da aktif rol aldı. Döneminin yeni ticaret merkezi şehri gibi ülkenin değişik yerlerine yerleştiler. 1688'deki sebebiyle Ragusa tüccarlarının ticaret yapma hakları ellerinden alınınca Yahudilere yeni haklar tanınındı ve böylece Yahudiler ticaret alanlarını genişlettiler.
Bağımsız Bulgaristan
93 Harbiyle bağımsızlıklarını kazanan Bulgaristan'da savaş sırasında Yahudilerin Osmanlı'yı desteklemeleri gerekçesiyle malları yağmalandı fakat sonunda Yahudilere Berlin Antlaşmasıyla eşit haklar tanındı. Sofya hahamı Gabriel Mercado Almosnino yanında üç Yahudiyle birlikte Rus kuvvetlerini sıcak karşıladı ve 'ne girdi. Fakat antisemitik ve Yahudilere karşı ayırımcılık hareketleri baş gösterdi.
çağrılan Yahudiler 1885'te Sırp-Bulgar Savaşı'nda yer aldı. I.Dünya Savaşı'nın ardından imzalanan Nöyyi Antlaşmasıyla eşitlik tekrar vurgulandı, fakat özellikle 1923'te hükûmetinde olmak üzere antisemitik unsurlar dolaylı yollarla da olsa hükûmete girdi. 1936'da milliyetçi ve antisemit bir örgüt olan kuruldu.
II.Dünya Savaşı'ndan önce Yahudilerin diğer halklara kıyasla yüzde oranı sabit bir şekilde inmesine rağmen nüfuslarındaki artış devam etti. 1920'de 16,000 kişilik nüfuslarıyla toplam nüfusun %0.9'unu oluşturan Yahudiler 1934'te yarısından fazlasının Sofya'da yaşadığı 48,565 kişilik nüfusla halkın %0.8'ini oluşturuyordu. Ladino cemaatin dominant dili olmasına rağmen genç nesiller Bulgarcayı tercih etti. 'un kurulmasıyla yerel nüfusta Siyonist ideoloji güçlendi.
II.Dünya Savaşı'nda Bulgaristan Yahudileri
II.Dünya Savaşı sırasında ve Çar III. Boris Yahudilerin haklarını sınırlayan 'nu yürürlüğe soktu. Bu kanunla Yahudilerin oy kullanma, hükûmette görev alma, devlet işlerinde çalışma, orduya katılma, bir Bulgar'la evlenme veya birlikte yaşama, Bulgar isimleri kullanma ve toprak sahibi olma hakları ellerinden alındı. Ayrıca üniversiteye gidebilecek Yahudi sayısına da kota getirildi. Bu kanunlara Yahudi liderlerin yanı sıra Bulgar Ortodoks Kilisesi, Bulgar Komünist Partisi yetkilileri, yirmi bir yazar ve profesyonel örgütler karşı çıktı.
Diğer Nazi Almanyası işgali altındaki ülkelerin aksine (Danimarka hariç) Bulgaristan, Sözcüsü , Bulgar Kilisesi yetkilileri ve Bulgar halkının yardımlarıyla Bulgar vatandaşı tüm 48,000 Yahudi Nazi toplama kamplarına gönderilmekten kurtarıldı. Bu konuyla ilgili, Bulgar Yahudisi İsrail tarihçisi, politikacı ve eski Knesset üyesi tarafından "Beyond Hitler's Grasp: The Heroic Rescue of Bulgaria's Jews" ve Paris'teki Centre Nationale de la Recherche Scientifique'in araştırma yönetmeni Fransız entelektüel Tzvetan Todorov tarafından "The Fragility of Goodness: Why Bulgaria's Jews Survived the Holocaust" (basım: Princeton Univ. Press) kitapları yazılmıştır.
Bulgar otoriteleri Bulgaristan vatandaşı olmayan Yahudilerin çoğunluğunu yine Bulgaristan kontrolündeki Makedonya ve Trakya'ya sürdü. Nazi zulmünden kaçan bu Yahudilere Bulgaristan koruma sağlamadı. Bulgaristan vatandaşı olmayan 14,000 Yahudi Treblinka'ya imha edilmeye gönderildi.
Savaşın bitiminden ve Komünist rejimin başa geçmesinin ardından Yahudilerin çoğu İsrail'e göç etti ve Bulgaristan'da 2001 itibarıyla 1363 Yahudi kaldı. İsrail hükûmetinin istatistiklerine göre 1948 ve 2006 yılları arası Bulgaristan'dan 43,961 göçmen İsrail'e yerleşti; bu da Bulgaristan'ı Sovyetler Birliği, Romanya ve Polonya'nın ardından İsrail'e en çok göç veren dördüncü Avrupa ülkesi yaptı.
Makedonlar
2001 sayımına göre Bulgaristan'daki Makedonların sayısı 5071'dir.
Çerkesler
1864'te Kafkasya'da ki Anayurtlarından Çerkes nüfusu deniz yoluyla Osmanlı topraklarına sürgün edildi. Gemilere bindirilen Çerkesler, Karadeniz'in Anadolu kıyılarındaki limanlara (Batum, Trabzon, Adapazarı (Sakarya), Ordu, Samsun, Sinop ve şimdiki Akçakoca) çıkarıldı. Bir bölümü de Burgaz, Varna ve Köstence'ye kadar götürülerek Balkanlar'a yerleştirildi. Göç sırasında açlık ve salgın hastalıklar yüzünden çok sayıda ölüm oldu. Çerkesler durumları gözetilmeksizin Bulgaristan'da savaşçı özelliklerinden ötürü Rumeli ve bilhassa Tuna vilayetine yerleştirildiler. 93 Harbi sırasında Rus ve Bulgarlara karşı savaştılar. Çocukluktan itibaren onları vatanlarından eden Ruslara kinle büyüyen Çerkesler, bu savaşta Rus tarafındaki Bulgarlar tarafından halen lanetle anılacak derecede hatıratlarını bıraktılar. Savaş sonrası 1878 Berlin Antlaşması gereğince Çerkesler, yeniden Osmanlı Asyası ve Afrikası topraklarına göç ettirildiler. Fakat Bulgaristan'da kalan Çerkesler bulunmaktadır. 1920'lerden ya da 1930'lardan sonra Bulgaristan'da Çerkeslerden hiç bahsedilmemiştir.
Ruslar
2001'deki nüfus sayısmına göre ülkedeki Rus sayısı 15.595'tir
Ermeniler
1915 sonrası Ermeni göçü olmuştur. 2001 nüfus sayımına göre Ermeni sayısı 10.832'dir.
Ulahlar
Geleneksel uğraşları çobanlık olan ve daha iyi otlak arayışları sonucunda Balkanlar ve Doğu Avrupa'ya ulaşan Ulahlar'a, bugün kıtanın kuzeyindeki Polonya'da bile rastlamak mümkün. Kır hayatına olan bağlılıkları sayesinde Balkanlar'da yüzyıllar boyunca süren etnik çatışmalardan çoğu zaman uzak kalan Ulahlar, bulundukları her yerde çoğunluk nüfusu ile barış içinde bir arada yaşıyor.
2001 nüfus sayımına göre Bulgaristan'daki Ulahların nüfusu 10.566'dır.
Yunanlar
2001 nüfus sayımına göre ülkedeki Yunan nüfusu 3.408'dir.
Ukraynalılar
2001 nüfus sayımına göre Bulgaristan'daki Ukraynalı nüfusu 2.489'dur.
Rumenler
Bulgaristan'daki Rumenlerin sayısı 2001'deki nüfus sayımına göre 1088 olarak açıklanmıştır.
Kaynakça
- ^ Marushiakova, Elena (2006). "Bulgarian Romanies: The Second World War". The Gypsies during the Second World War. Univ of Hertfordshire Press. s. 90. ISBN .
- ^ Fischel, Jack (1998). The Holocaust. Greenwood Publishing Group. s. 69. ISBN .
- ^ Wyman, David S. (1996). The world reacts to the Holocaust. JHU Press. s. 265. ISBN .
- ^ a b c Benbassa, Esther (2000). Sephardi Jewry: a history of the Judeo-Spanish community, 14th-20th centuries. University of California Press. s. 174. ISBN .
- ^ Levin, Itamar (2001). His majesty's enemies: Great Britain's war against Holocaust victims and survivors. Greenwood Publishing Group. s. 37. ISBN .
- ^ Levy, Richard S (2005). Antisemitism: A Historical Encyclopedia of Prejudice and Persecution. ABC-CLIO. s. 90. ISBN .
- ^ http://www.amazon.com/Beyond-Hitlers-Grasp-Heroic-Bulgarias/dp/158062541X 5 Haziran 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Adams Media Corporation, 2001.
- ^ A description of the book and some reviews can be found on the website of Princeton Univ. Press, http://press.princeton.edu/titles/7026.html 9 Temmuz 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ "Immigrants by period if immigration, country of birth and last country of residence" (İngilizce). The Central Bureau of Statistics (Israel). 1 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2008.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu madde Vikipedi bicem el kitabina uygun degildir Maddeyi Vikipedi standartlarina uygun bicimde duzenleyerek Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Gerekli duzenleme yapilmadan bu sablon kaldirilmamalidir Subat 2013 Gunumuz Bulgaristan inda etnik olarak Turkler Bulgarlar Pomaklar Kirim Tatarlari Romanlar Askenazlar Makedonlar Cerkesler Ruslar Ermeniler Ulahlar Yunanlar Ukraynalilar Rumenler ve Gagavuzlar yasamaktadir TurklerBulgaristan Turklerinin Orani ni Gosteren Bir Harita Tarih Bulgaristan daki Turkler Oguz ve Kumanlarin soyundan gelmektedirler Oguz Turkleri Anadolu uzerinden ve coklukla Osmanli devrinde o bolgeye gecen Turklerdir Bulgaristan da Turklere zaman zaman siddet baski asimilasyon sindirme politikalari katliamlar zorunlu goc politikalari ya devlet tarafindan ya halk tarafindan uygulanmistir Ozellikle 1980 lerde Bulgaristan Halk Cumhuriyeti doneminde devlet tarafindan Todor Jivkov un emriyle asimilasyon zorla Bulgar adi koyma Turkce konusma yasagi katliam zorunlu goc politikasi gibi politikalarda uygulanmistir Jivkov rejiminin cokusunden sonra yeni kurulan Bulgaristan hukumeti 29 Aralik 1989 da Bulgaristan daki Turklerin Turkce adlarini alma ozgurlugunu ibadeti yapma ozgurlugunu ve Turkce konusma hakkini tanimistir Dil Bulgaristan Turklerinin anadilleri Turkcedir Bulgaristan gecmisinde Turkceyi yasaklasa da daha sonra serbest birakmistir Bulgaristan daki Turkce baslica olarak ikiye ayrilabilir Kuzey Bulgaristan Deliorman ve Guney Bulgaristan Kircaali ve Rodop da konusulan Turkce Deliorman ve Dobruca Agzi Deliorman ve Dobruca Turklerinin kokeni Celali Ayaklanmalarindan sonra gerceklesen buyuk Turkmen surgunune dayanir 16 yuzyilin basindan itibaren Celali ayaklanmasinin ciktigi Tokat Yozgat Sivas Kirsehir Maras Adana Toros daglarindaki Turkmenlerden ve Mersin Karaman civarindan Deliorman ve Dobruca ya yogun bir Turkmen gocu surgun iskan olmustur Fakat bu Turkmenler Deliorman a geldiklerinde Sari Saltuk la birlikte gelen Turklerle ve Kipcak Pecenek halkla karsilasmislar ve onlarla karismislardir iste Deliorman da ve Dobruca da kullanilan Turkce ozellikle bu Orta Anadolu Turkmen agizlari ve Kipcak sivesinin izlerini tasiyan bir agizdir Deliorman Dobruca yoresinde Simdiki zaman cekimlerine ornekler Deliorman ve Dobruca daki farkli kullanimlar 1 tekil Geliyerim Geleerim Geleerin Geleem Geliim Geloorum Geliyorum 2 tekil Geliyersin Geleersin Geleesin Geliisin Geloosun Geliyorsun 3 tekil Geliyeri Geleeri Gelee Geliyi Gelooru Geliyoru 1 cogul Geliyeriz Geleeriz Geleez Geliiz Gelooruz Geliyoruz 2 cogul Geliyersiniz Geleersiniz Geleesiniz Geliisiniz Geloorsun Geliyorsun 3 cogul Geliyerlee Geleerlee Geleelee Geliilee Geloolar Geliyorlar Kelime sonlarindaki r unsuzu dusme temayulu gosterir fakat orneklerde verilen son iki cekim Razgrad Torlak yoresi agzinin cekimidir buralarda r dusmez Simdiki zaman ekinde yuvarlak unlu barindiran ornekler Razgrad Torlak kazasi agzinin ozellikleridir Bu yore Turklerinin mensei gunumuz Tokat Amasya illerinin tumu ile Sivas ilinin merkez ilcesi ve Tokat a sinir ilcelerinden iskan edilen Turkmen halktir agirlikli olarak Cepni boyundan gelirler Diger ornekler ise Razgrad Torlak ilcesi haric Sumnu Silistre Ruscuk H Pazarcik ve Eskicuma illeri Turklerinin agizlaridir Bu Turkler agirlikli olarak Avsar boyundan gelmektedirler Menseleri gunumuz Maras Adana Antep Halep Malatya Sivas in guney ilceleri Mersin Nigde Kirsehir illerinden iskan edilen Turkmenlerdir Guney Bulgaristan Kircaali Agzi Guney Bulgaristan da Orta ve Guney Anadolu sivesi hakimdir Konya Kayseri Sivas gibi illerle ortak agza sahip olan Guney Bulgaristan cesitli nedenlerle iskan ettirilen Avsar Cerit ve Tecirli gibi Orta ve Guney Anadolu Turkmen asiretlerinin yerlestigi bir bolgedir Ozellike Avsar Turkmenleri Kahramanmaras Adana Kayseri Sivas Karaman Konya Aksaray vb illerden gelerek cogunlukla Guney Bulgaristan a yerlesmistir Orta ve Guney Anadolu Sivesinen ornekler ayni sekilde Kircaali de de kullanilmakta K harfi g olarak telaffuz edilir Konya Gonya Karaman Garaman Kircaali Gircali Y ve e harfi bir araya geldiginde e i olur Yemek Yimek yor eki kisaca yon olarak telaffuz edilir N ediyorsun Nediyon Ne yapiyorsun Napiyon Bazi sessiz harflerden once i harfi getirilir Ramazan Iramazan Limon Ilimon Din Bulgaristan daki Turklerin tamamina yakini Muslumandir bunlar ayni Anadolu da oldugu gibi Alevi ve Sunni olarak ayrilirlar Sunniler tarikat tutmazlar Aleviler ise cok sayida ocak ve tarikata dagilmislardir Resmi rakamlara gore Turk nufus icinde Alevilerin orani 13 tur Alevilerin bu tarikat ya da onlarin deyimiyle surekleri Bektasilik Kizilbaslik ve Bedreddiniliktir Bektasiler Kizildeli Sultan Kircaali Gumulcine Elmali Baba Kircaali Ali Koc Baba Otman Baba ve Akyazili Sultan ve Demir Baba Deliorman ocaklarina baglidirlar Aleviler icerisinde Alevi terimi yaygin degildir Kizilbaslar Bektasiler ve Bektasiligin bazi kollari vardir ama tum bu gruplar Anadoluda oldugu gibi Alevi catisi altinda birlesmis degillerdir 4 Aralik 1992 de yapilan nufus sayiminda ilk defa Aleviler ayri bir grup olarak sayilmis ve 83 537 kisi kendini Alevi olarak tanitmistir 5 Alevi teriminin yayginlik orani ve bazi Alevilerin kimligini gizleme egiliminde oldugu goz onunde bulunduruldugunda gercek sayinin biraz daha fazla olabilecegi bir gercektir Ozellikle Razgrad Ruscuk Silistre ve Sliven illerinde Alevi nufus yogundur Siyaset Bulgaristan son parlamento secimlerinde Turklerin partisi Hak ve Ozgurlukler hareketi Bulgaristan genelinde 618 bin oy almistir ve ulke genelinde 3 parti olmustur Bulgaristanin Avrupa konseyinde 14 vekili bulunurken 2 vekil HOH kokenli Turk vekillerdir Nufus Bulgaristan da basta Filibe Kircaali Razgrad Sumnu Eski Cuma Silistre Dobric Burgaz ve Ruscuk sehirleri olmak uzere bircok yerlesim bolgesinde Turkler yasamaktadirlar Bulgaristan demografik durumu itibariyla en son 2001 yapilan etnik sayim uzerinden bugune 20 yil gecmis bulunmaktadir Bu gecen sure icerisinde Bulgaristan nufusu genel olarak dusmus Avrupa Birligine girilmesi sebebiyle ulkede yasayan Bulgar Turk Pomak Roman gibi toplumlarin Avrupa ya gocu olmustur ayrica ulkeye 1989 surgunuyle Turkiye ye gitmek zorunda kalan Turklerin Bulgaristan vatandaslik haklarini almalariyla gelen Turk gocu nufus dususunu bir olcude frenlemistir Ulkedeki etnik Bulgar nufus yaslanmis olmakta ve nufus artisi 0 5 0 arasinda seyretmekte Turk nufusu ise gelen goc ve nufus artisiyla yukselmektedir oransal olarak 0 5 1 Ayrica ulkede yasayan Roman azinligin nufus artis hizi Bulgar ve Turk nufusundan daha yuksek oldugu bilinmektedir 2001 de yapilan nufus sayimina gore Turklerin ulkedeki nufusu 747 000 dir ve Bulgaristan nufusunun 9 4 unu olusturmaktadir BulgarlarTarih Bulgaristan in ilk sakinleri Hint Avrupa kokenli bir kavim olan Traklardir Milatla birlikte ulke once Roma Imparatorlugu sonraysa Bizans Imparatorlugu egemenligine girer kaynak belirtilmeli Aristokratik tabakayi olusturan Bulgarlar bir sure sonra Slavlasarak dillerini 10 yuzyildan itibaren de Ortodokslugu kabul edip dinlerini birakarak asimile olmuslardir Bizans Imparatorlugu yikilincaya degin Bizans ile savasip hakimiyet alanlarini genisleten Bulgarlar 1018 1186 yillari arasinda yeniden Bizans Imparatorlugunun egemenligine girmistir 14 yuzyilda Turklerin Rumeli ye cikmasindan sonra bagimsizliklarini yitirerek Osmanli Devleti nin egemenligine girmislerdir Osmanli Devleti nin gerilemeye baslamasi ve Carlik Rusya sinin da destegiyle Balkanlarin tumunde oldugu gibi Bulgaristan da da ulusal kurtulus hareketi alevlenmis 93 Harbinden yenilgiyle cikan Osmanli Devleti Bulgaristan i 1878 yilinda icislerinde bagimsiz prenslik olarak 1908 senesinde ise tam bagimsiz carlik olarak tanimistir II Dunya Savasi ndan sonra Bulgarlar komunist rejime sahip olan Bulgaristan Halk Cumhuriyeti ni kurdular 1990 da da gunumuzdeki Bulgaristan Cumhuriyeti ni kurdular Dil Bulgarca Hint Avrupa dilleri ailesinden Guney Slav dillerine bagli dil Bulgaristan in resmi dilidir Yazi dili IX yuzyilda olusmaya baslayan Bulgarca Selanikli Aziz Kiril ve kardesi Metodiy in tarafindan 862 yilinda Bulgaristanin Preslav kasabasinda olusturulan Kiril alfabesi kullanilarak yazilir Harflerin cogu Yunan alfabesinden alinmistir Bulgarca yaziya dokulen ilk Slavik dildir Yapilan son arastirmalara gore ayni alfabe zaten bolgede bulunmaktaydi fakat bir duzen icerisinde degildi alfabe birligi yoktu Eski Bulgarca 9 yuzyil 11 yuzyil Orta Bulgarca 11 yuzyil 15 yuzyil ve Modern Bulgarca 16 yuzyildan gunumuze olmak uzere uc temel asamadan gecmistir Kuzey Hazar bolgesinden goc ederek bugunku Bulgaristan topraklarina yerlesen Proto Bulgarlar dan bugun sadece 20 30 tane kelime kalmistir Din Bulgaristan daki Bulgarlar Ortodoks Hristiyandir Nufus 2001 yilinda Bulgaristan da yapilan nufus sayimina gore Bulgaristan da Bulgar nufusu 6 655 210 dur Yani nufusun 83 9 unu olustururlar Bulgarlarin nufusu ulkenin nufusunun 83 9 unu olusturmaktadir 2011 tahminine gore Bulgar nufusunun 7 351 234 oldugu tahmin edilmektedir PomaklarBulgaristan da Pomaklarin oturduklari bolgeler Pomaklar Balkanlar da Bulgaristan in guneyi Bati Trakya Dogu Makedonya ve Turkiye nin Trakya ve bati bolgelerinde yasayan Pomakca diye tabir edilen Slav dil grubuna ait farkli Slav sivelerini konusan cogunlukla Musluman bir Balkan toplumudur Tarih Pomaklarin yakin atalari Osmanli devrinin Voynuk askeri organizasyonu icinde yer alan Trak kaynak belirtilmeli asilli Bulgarlardir Hizmette olmalari sebebiyle diger Bulgarlarin yardimci anlaminda onlara Pomagaci demeleri sonucunda ortaya zamanla Pomak a donusecek bir soz cikmistir ki bu da onlarin ilerideki etnik kimlikleri olacaktir Hicbir zaman Voynuk mensubu olmamis Torbes ve Goranlarin da Pomak gosterilmeleriyse esastan yanlistir Bunun altinda Pomaklarin sayica cok gosterilmek istenmesi yatmaktadir Pomak adini yazili tarihte ilk olarak kullananlar Ami Boue 1838 ve Gersin K Jiricek 1891 Ayrica Paisiy Hilendarsky 1700 lu yillarin sonunda Musluman Pomaklarin varligina isaret etmistir Ayrica 1871 de Pomaklara ait kutuphaneler yakilmis Pomak tarihi yok edilmistir Dil Pomaklar ve digerleri birbirlerine yakin Bulgar agizlarini konusurlar ki ortaklik da ancak ve zaten bundan ve Islam inancindan ibarettir Makedonca denilen dil dahi aynen bugunku Makedonlarin cogu gibi Bulgar aslindan gelmektedir Pomaklar in konustuklari dil guney slavca dil grubunun bir sivesidir Pomakca da harf yapisi ayni Bulgarca da oldugu gibidir Kiril Alfabesi ile yazimi daha kolaydir ya ts ch gibi seslerin karsiliklari genellikle Latince tek harf ile ifade edilemez Bilinen bes tane sive veya agzi vardir Bunlar 1 Lofca yoresi Pomakcasi 2 Rodop bolgesi Pomakcasi 3 Bati Trakya bolgesi Pomakcasi 4 Drama Karacaova ve Tikves bolgeleri Pomakcasi 5 Gora Arnavutluk Pomakcasi Din Pomaklar Islam dinini benimsemislerdir muslumandirlar Nufus Bulgaristan daki Pomak nufusunun 200 000 veya 250 000 oldugu bilinmektedir Pomaklarin Bulgaristan daki Yerlesim Yerleri Pomaklar Bulgaristan da Smolyan Blagoevgrad Pazarcik Velingrad Razlog Yakoruda Kircaali Gotse Delcev bolgelerinde ve Mesta Vadisi Rodop Daglari nda sikisik alanlarda yasamakatadir Lofca Bolgesi civarinda ise kucuk Pomak gruplari bulunmaktadir Bununla birlikte Pomaklarin 50 i Rodop daglarinin guneyinde bulunmaktadir Bulgar Icisleri Bakanliginin 1989 da Bulgar Muslumanlar icin yaptigi calismada nufuslarinin 268 971 ile toplam nufusun 3 unu olusturdugunu ortaya koymustur RomanlarTarih Romanlar halk arasinda Cingene de denir 1050 li yillarda Afganistan ve Pakistan i icine alan bir bolgeden cikip butun dunyaya yayilmislardir Bulgaristan topraklarina ne zaman geldikleri bilinmemektedir Dil Romanca Hint Avrupa dil ailesindendir Bulgaristan daki Romanlar Turkler gibi kendi aralarinda Turkce konusurlar Turk ve Musluman ismi kullanirlar 1980 lerdeki Bulgar hukumeti Turkce konusma yasagini ve Turkce isimler Musluman isimleri yasagini zorla Bulgar ismi koyma politikasini asimilasyon politikasini Romanlar uzerinde de uygulamistir Din Romanlar ulkede Sunni Musluman dir Alevi ya da baska bir dinden olanlar yoktur Siyaset Romanlari Bulgaristan meclisinde Hak ve Ozgurlukler Hareketi partisi temsil etmektedir Nufus 2001 sayimlarina gore Bulgaristan daki Romanlarin sayisi 370 908 dir Bulgaristan nufusunun 4 7 sini olusturmaktadirlar Kirim Tatarlari2001 yilindaki nufus sayimina gore Bulgaristan daki Kirim Tatarlarinin sayisi 1803 tur GagavuzlarGagavuzlar bir Turk boyudur Turkce konusurlar ve Ortodoks Hristiyandirlar Ekseriyetle Dobruca yoresinde yasarlar AskenazlarAskenaz Ibranice א ש כ נ ז ים cogul Askenazim ˌaʃkeˈnazim tekil ˌaʃkeˈnazi Orta Cag Ibranicesinde bugunku Almanya topraklarini tanimlayan sozcuktur O donemde bu bolgede yasayan Yahudiler bu isimle anilmaya baslanmistir Soz konusu Yahudiler zaman icinde doguya dogru goc ederek Orta ve Dogu Avrupa nin bircok bolgesine yerlesmislerdir Bu sirada Bulgaristan a yerlesen Askenaz Yahudileri de vardir Bulgaristan daki 2002 sayimina gore Bulgaristan daki Askenazlarin nufusu 1363 tur Avusturyali tarafindan tasarlanip 1909 da acilan bir Sefarad sinagogu olan Bulgaristan daki Yahudilerin tarihi MO 2 yuzyila kadar uzanir Bu zamandan beri her zaman bir Yahudi nufusu olan Bulgaristan da Yahudilerin Bulgaristan tarihinde antik caglardan Orta Caga ve bugune kadar onemli rolleri bulunur Tarih oncesi Bulgaristan daki Yahudi cemaatiyle ilgili en eski yazi MO 2 yuzyila aittir da gunumuzde Plevne iline bagli de Latince yazilmis bir bulguda menora ve arksinagog Joseph in sehirdeki Yahudi nufusuyla ilgili bildirdigi veriler bulunur Ayrica Roma Imparatoru I Theodosius un 379 da Yahudilere karsi verdigi fermanla Illirya ve Trakya daki sinagoglari yikmasi bolgede Yahudi nufusunun bulundugunu belirten kanitlardan biridir Bulgar Imparatorlugu Birinci Bulgar Imparatorlugu 681 de kurulduktan sonra Bizans Imparatorlugu nun zulmunden kacan Yahudilerin buraya yerlesmis olma ihtimali vardir I Boris in hukumdarligi sirasinda paganlari Yahudilestirme cabalari muhtemeldir fakat en nihayetinde 9 yuzyilda Bulgaristan in Hristiyanlasmasi ile Bulgar Ortodoks Kilisesinin kurulmasiyla halk Hristiyanlastirilmistir Cometopuli Hanedaninda gorulen Samuil Musa ve Davud gibi isimler onlarin anne tarafindan Yahudi olma ihtimalini de sunar fakat bu tartismali bir konudur Yahudiler Italya nin Ragusa Cumhuriyeti nden gelenlerle birlikte 967 de Ikinci Bulgar Imparatorlugu nun serbest ticaret politikalariyla Nigbolu ya yerlesti Ardindan Bulgar Cari Hristiyanliga gecip Teodora adini alan Yahudi kokenli Sarah isimli bir kadinla evlendi 1352 kilise konseyinde kafirlerle Yahudilerin aforoz edilme ve uc Yahudinin idam karari cikti karar Car tarafindan geri cevrilmesine ragmen bu Yahudiler halk tarafindan linc edilerek olduruldu 14 15 yuzyillara kadar Romanyot olan Yahudi nufusuna 1376 da Macaristan dan gelen Askenazlar da katildi Osmanli hakimiyeti Osmanli Imparatorlugu Bulgar Imparatorlugu nu hakimiyeti altina aldigi zaman Vidin Nikopol Silistre Plevne Sofya Yambol Filibe Philippopolis ve Eski Zagra da Yahudi cemaatleri bulunmaktaydi 1470 te Yahudilerin Bavyera dan kovulmasiyla Yidis dilini konusan Askenazlar da bolgeye yerlesti 16 yuzyilin ortalarinda Sofya li hahamlarca Selanik te Askenaz dua kitaplari basildi Ilk Sefarad goc dalgasi Selanik Makedonya Italya Ragusa ve Bosna uzerinden 1494 te gerceklesti bu Yahudiler halihazirda yerlesik olan Yahudilerin bulundugu Osmanli nin ticaret merkezi olan sehirlere yerlesti Sofya da Romanyot Askenaz ve Sefaradlarin 1640 a kadar kendilerine ait cemaatleri bulunmaktaydi fakat bu tarihte cemaatler tek haham altinda toplandi 17 yuzyilda Sabetay Sevi nin gorusleri Bulgaristan da popularite kazaninca Sevi nin destekcileri ve Samuel Primo Sofya da aktif rol aldi Doneminin yeni ticaret merkezi sehri gibi ulkenin degisik yerlerine yerlestiler 1688 deki sebebiyle Ragusa tuccarlarinin ticaret yapma haklari ellerinden alininca Yahudilere yeni haklar taninindi ve boylece Yahudiler ticaret alanlarini genislettiler Bagimsiz Bulgaristan 93 Harbiyle bagimsizliklarini kazanan Bulgaristan da savas sirasinda Yahudilerin Osmanli yi desteklemeleri gerekcesiyle mallari yagmalandi fakat sonunda Yahudilere Berlin Antlasmasiyla esit haklar tanindi Sofya hahami Gabriel Mercado Almosnino yaninda uc Yahudiyle birlikte Rus kuvvetlerini sicak karsiladi ve ne girdi Fakat antisemitik ve Yahudilere karsi ayirimcilik hareketleri bas gosterdi cagrilan Yahudiler 1885 te Sirp Bulgar Savasi nda yer aldi I Dunya Savasi nin ardindan imzalanan Noyyi Antlasmasiyla esitlik tekrar vurgulandi fakat ozellikle 1923 te hukumetinde olmak uzere antisemitik unsurlar dolayli yollarla da olsa hukumete girdi 1936 da milliyetci ve antisemit bir orgut olan kuruldu II Dunya Savasi ndan once Yahudilerin diger halklara kiyasla yuzde orani sabit bir sekilde inmesine ragmen nufuslarindaki artis devam etti 1920 de 16 000 kisilik nufuslariyla toplam nufusun 0 9 unu olusturan Yahudiler 1934 te yarisindan fazlasinin Sofya da yasadigi 48 565 kisilik nufusla halkin 0 8 ini olusturuyordu Ladino cemaatin dominant dili olmasina ragmen genc nesiller Bulgarcayi tercih etti un kurulmasiyla yerel nufusta Siyonist ideoloji guclendi II Dunya Savasi nda Bulgaristan Yahudileri Holokost ta Bulgar Yahudilerini kurtaran Bulgar halkina tesekkur mahiyetinde Yafa da bir anit II Dunya Savasi sirasinda ve Car III Boris Yahudilerin haklarini sinirlayan nu yururluge soktu Bu kanunla Yahudilerin oy kullanma hukumette gorev alma devlet islerinde calisma orduya katilma bir Bulgar la evlenme veya birlikte yasama Bulgar isimleri kullanma ve toprak sahibi olma haklari ellerinden alindi Ayrica universiteye gidebilecek Yahudi sayisina da kota getirildi Bu kanunlara Yahudi liderlerin yani sira Bulgar Ortodoks Kilisesi Bulgar Komunist Partisi yetkilileri yirmi bir yazar ve profesyonel orgutler karsi cikti Diger Nazi Almanyasi isgali altindaki ulkelerin aksine Danimarka haric Bulgaristan Sozcusu Bulgar Kilisesi yetkilileri ve Bulgar halkinin yardimlariyla Bulgar vatandasi tum 48 000 Yahudi Nazi toplama kamplarina gonderilmekten kurtarildi Bu konuyla ilgili Bulgar Yahudisi Israil tarihcisi politikaci ve eski Knesset uyesi tarafindan Beyond Hitler s Grasp The Heroic Rescue of Bulgaria s Jews ve Paris teki Centre Nationale de la Recherche Scientifique in arastirma yonetmeni Fransiz entelektuel Tzvetan Todorov tarafindan The Fragility of Goodness Why Bulgaria s Jews Survived the Holocaust basim Princeton Univ Press kitaplari yazilmistir Bulgar otoriteleri Bulgaristan vatandasi olmayan Yahudilerin cogunlugunu yine Bulgaristan kontrolundeki Makedonya ve Trakya ya surdu Nazi zulmunden kacan bu Yahudilere Bulgaristan koruma saglamadi Bulgaristan vatandasi olmayan 14 000 Yahudi Treblinka ya imha edilmeye gonderildi Savasin bitiminden ve Komunist rejimin basa gecmesinin ardindan Yahudilerin cogu Israil e goc etti ve Bulgaristan da 2001 itibariyla 1363 Yahudi kaldi Israil hukumetinin istatistiklerine gore 1948 ve 2006 yillari arasi Bulgaristan dan 43 961 gocmen Israil e yerlesti bu da Bulgaristan i Sovyetler Birligi Romanya ve Polonya nin ardindan Israil e en cok goc veren dorduncu Avrupa ulkesi yapti Makedonlar2001 sayimina gore Bulgaristan daki Makedonlarin sayisi 5071 dir Cerkesler1864 te Kafkasya da ki Anayurtlarindan Cerkes nufusu deniz yoluyla Osmanli topraklarina surgun edildi Gemilere bindirilen Cerkesler Karadeniz in Anadolu kiyilarindaki limanlara Batum Trabzon Adapazari Sakarya Ordu Samsun Sinop ve simdiki Akcakoca cikarildi Bir bolumu de Burgaz Varna ve Kostence ye kadar goturulerek Balkanlar a yerlestirildi Goc sirasinda aclik ve salgin hastaliklar yuzunden cok sayida olum oldu Cerkesler durumlari gozetilmeksizin Bulgaristan da savasci ozelliklerinden oturu Rumeli ve bilhassa Tuna vilayetine yerlestirildiler 93 Harbi sirasinda Rus ve Bulgarlara karsi savastilar Cocukluktan itibaren onlari vatanlarindan eden Ruslara kinle buyuyen Cerkesler bu savasta Rus tarafindaki Bulgarlar tarafindan halen lanetle anilacak derecede hatiratlarini biraktilar Savas sonrasi 1878 Berlin Antlasmasi geregince Cerkesler yeniden Osmanli Asyasi ve Afrikasi topraklarina goc ettirildiler Fakat Bulgaristan da kalan Cerkesler bulunmaktadir 1920 lerden ya da 1930 lardan sonra Bulgaristan da Cerkeslerden hic bahsedilmemistir Ruslar2001 deki nufus sayismina gore ulkedeki Rus sayisi 15 595 tirErmeniler1915 sonrasi Ermeni gocu olmustur 2001 nufus sayimina gore Ermeni sayisi 10 832 dir UlahlarGeleneksel ugraslari cobanlik olan ve daha iyi otlak arayislari sonucunda Balkanlar ve Dogu Avrupa ya ulasan Ulahlar a bugun kitanin kuzeyindeki Polonya da bile rastlamak mumkun Kir hayatina olan bagliliklari sayesinde Balkanlar da yuzyillar boyunca suren etnik catismalardan cogu zaman uzak kalan Ulahlar bulunduklari her yerde cogunluk nufusu ile baris icinde bir arada yasiyor 2001 nufus sayimina gore Bulgaristan daki Ulahlarin nufusu 10 566 dir Yunanlar2001 nufus sayimina gore ulkedeki Yunan nufusu 3 408 dir Ukraynalilar2001 nufus sayimina gore Bulgaristan daki Ukraynali nufusu 2 489 dur RumenlerBulgaristan daki Rumenlerin sayisi 2001 deki nufus sayimina gore 1088 olarak aciklanmistir Kaynakca Marushiakova Elena 2006 Bulgarian Romanies The Second World War The Gypsies during the Second World War Univ of Hertfordshire Press s 90 ISBN 0900458852 Fischel Jack 1998 The Holocaust Greenwood Publishing Group s 69 ISBN 0313298793 Wyman David S 1996 The world reacts to the Holocaust JHU Press s 265 ISBN 0801849691 a b c Benbassa Esther 2000 Sephardi Jewry a history of the Judeo Spanish community 14th 20th centuries University of California Press s 174 ISBN 0520218221 Levin Itamar 2001 His majesty s enemies Great Britain s war against Holocaust victims and survivors Greenwood Publishing Group s 37 ISBN 0275968162 Levy Richard S 2005 Antisemitism A Historical Encyclopedia of Prejudice and Persecution ABC CLIO s 90 ISBN 1851094393 http www amazon com Beyond Hitlers Grasp Heroic Bulgarias dp 158062541X 5 Haziran 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi ISBN 1 58062 541 X Adams Media Corporation 2001 A description of the book and some reviews can be found on the website of Princeton Univ Press http press princeton edu titles 7026 html 9 Temmuz 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Immigrants by period if immigration country of birth and last country of residence Ingilizce The Central Bureau of Statistics Israel 1 Eylul 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Agustos 2008