Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Deneler ya da Doğu Atabaskları (kendilerince Dene, İngilizce: Dene, Dené, Eastern Athabascans, Fransızca: Déné), Kanada'nın doğusunda Kuzeybatı Toprakları, Alberta, Saskatchewan, Manitoba ve Nunavut eyalet ve topraklarında yaşayan, avcı ve toplayıcı, yarı göçebe, anasoylu, animist ya da şamanist Subarktik Kızılderilileri kültür grubundan Atabask Kızılderili halkı. Dil temelinde 4 ayrı halka ayrılırlar: Denetalar, Sahtular, Tlınçonlar, Sarıbıçaklar (Tlınçonca ve Denesulinece), Denesulineler. Diğer Kanada Kızılderilileri gibi Deneler de yasal olarak Kızılderili rezervi adı verilen kamp benzeri toplama yerleşimlerde yaşamak zorundadırlar. 2006 sayımına göre 11.130 kadarı anadillerini konuşabiliyor
  Dene kaşığı (üstteki) ve kamçıları (alttaki), UBC Museum of Anthropology in Vancouver, Canada | |
| Önemli nüfusa sahip bölgeler | |
|---|---|
| Diller | |
| Din | |
Adlandırma
Atabasklar ve Atabask dilleri için kullanılan Dene adı kendi dillerinde "insanlar/halk" anlamına gelen sözlerden yola çıkılarak dilcilerce (Edward Sapir) oluşturulmuştur. Dene adı ayrıca Kanada'da Guçin hariç 5 Atabask halkı, Denesulineler, Tlınçonlar, Sarıbıçaklar (Yellowknives), Sahtular ve Denetalar için ortak ad olarak kullanılır. Kuzeybatı Topraklarındaki resmi 11 dil arasında yer alan Guçin dahil 5 Atabask diline, Guçince (Gwich’in), Sahtuca (Sahtúot'ı̨nę, North Slavey), Denetaca (Dene Dháh, South Slavey), Tlınçonca (Tłı̨chǫ, Dogrib) ve Denesulinece (Dënesųłiné, Chipewyan) resmi olarak Dene dilleri denmektedir. Bu beş resmi dilin konuşulduğu coğrafyanın tamamına ise Denendeh adı verilir ve bu coğrafyadaki halk için Dene Nation adı da kullanılır. Kanada'da en dar yalın anlamda ise Denesulineler için kullanılmaktadır. Diné biçimi ise Navahoların kendi adlarıdır. Dena (Ten'a) adı Koyukonların alternatif adıdır.
Dene Nation
, Kuzeybatı Toprakları'nda Doğu Atabaskları (Denetalar, Sahtular, Tlınçonlar, Sarıbıçaklar, Denesulineler) ile Alaska Atabasklarından Guçinlerin (Aklavik'teki Edhiitat Gwich’in ile İnuvik'teki Nihtat Gwich’in) dahil olduğu birlikte hareket etme yapılanmasıdır ve Kuzeybatı Toprakları'ndaki bütün Kanada Atabasklarını "Dene" adı altında toplar.
Dene Nation üyeleri:
- Gwich’in < Gwich’in Tribal Council → Guçinler
- Inuvik Native Band
- Aklavik Indian Band
- Gwichya Gwich’in Council
- Tetlit Gwich’in Council
- Sahtu < Sahtu Dene Council → Sahtular
- Behdzi Ahda First Nation
- K’asho Gotine Dene Band
- Deline First Nation
- Tulita Band Council
- Dehcho < Deh Cho First Nations → Denetalar
- Begade Shotagotine
- Pehdzeh Ki Dene Band
- Liidlii Kue First Nation
- Jean Marie River First Nation
- Deh Gah Got’ie First Nation
- Nahanni Butte Dene Band
- Sambaa K’e Dene Band
- Hay River Dene Reserve
- Acho Dene Koe First Nation
- Ka’a’gee Tu First Nation
- Tlicho < Tli Cho Government → Tlınçonlar
- Behchoko Community Government
- Whati Community Government
- Wekwee'ti Community Government
- Gameti Community Government
- Akaitcho < Akaitcho Territory Government → Sarıbıçaklar ile Denesulineler
- Deninu K-ue First Nation
- Salt River First Nation
- Yellowknives Dene First Nation (Dettah)
- Yellowknives Dene First Nation (Ndilo)
- Smith Landing First Nation
- Lutsel K’e Dene Band
- Sayisi Dene First Nation
Bağımsız üyelik (Independent Membership):
Avrupa kökenli salgın hastalıklar
- 1781-1784 yıllarındaki çiçek hastalığı salgınında Denesulinelerin onda biri ölmüştür.
- 1859 yılında yöresinde sebebi tespit edilemeyen bir salgında 400 kişi ölmüştür.
- 1865 yılındaki grip salgınında 'dan 'e kadar olan alanda 1000 Dene ölmüştür. Ayrıca, Büyük Esir Gölü'nün güneyinde 600 kişiyi de etkilemiş ve 94'ü ölmüştür.
- 1902 yılındaki kızamık salgınında 'de 60, 'da 66 kişi ölmüştür.
- 1928 yılında grip salgını 'yi etkilemiş ve 600 Dene ölmüştür. Yaklaşık her köyün % 10 ilâ 15 kadarı.
Kaynakça
- ^ . 2 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2012.
- ^ . 19 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2012.
- ^ Sapir, Edward (1915), "The Na-Dene languages: A preliminary report", American Anthropologist 17 (3): 534–558
- ^ Official Languages of the Northwest Territories[] («The Dene languages spoken in the majority of the NWT are part of the Athapaskan family. Included in this group are Chipewyan, Tłı̨chǫ (Dogrib), Gwich’in, North Slavey and South Slavey»)
- ^ (PDF). 17 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2012.
- ^ Who are the Dene?[]
- ^ . 19 Mayıs 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2012.
- ^ . 14 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2012.
- ^ a b c d e . 19 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2012.
Bibliyografya
- Abel, Kerry M. Drum Songs: Glimpses of Dene History. McGill-Queen's studies in ethnic history, 15. Montreal: Buffalo, 1993.
- Bielawski, E. Rogue Diamonds: Northern Riches on Dene Land. Seattle: University of Washington Press, 2004.
- Holland, Lynda, Celina Janvier, and Larry Hewitt. The Dene Elders Project: Stories and History from the Westside. La Ronge, Sask: Holland-Dalby Educational Consulting, 2002.
- Marie, Suzan, and Judy Thompson. Dene Spruce Root Basketry: Revival of a Tradition. Mercury series. Hull, Quebec: Canadian Museum of Civilization, 2002.
- Marie, Suzan, and Judy Thompson. Whadoo Tehmi Long-Ago People's Packsack: Dene Babiche Bags : Tradition and Revival. Mercury series. Gatineau, Québec: Canadian Museum of Civilization, 2004.
- Moore, Patrick, and Angela Wheelock. Wolverine Myths and Visions: Dene Traditions from Northern Alberta. Studies in the anthropology of North American Indians. Lincoln: University of Nebraska Press, 1990.
- Ryan, Joan. Doing Things the Right Way: Dene Traditional Justice in Lac La Martre, N.W.T.. Calgary: University of Calgary Press, 1995.
- Sharp, Henry S. Loon: Memory, Meaning, and Reality in a Northern Dene Community. Lincoln: University of Nebraska Press, 2001.
- Watkins, Mel. Dene Nation, the Colony Within. Toronto: University of Toronto Press, 1977.
- Wake, Val. White Bird Black Bird, Charleston, South Carolina, Booksurge, 2008
Dış bağlantılar
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Deneler ya da Dogu Atabasklari kendilerince Dene Ingilizce Dene Dene Eastern Athabascans Fransizca Dene Kanada nin dogusunda Kuzeybati Topraklari Alberta Saskatchewan Manitoba ve Nunavut eyalet ve topraklarinda yasayan avci ve toplayici yari gocebe anasoylu animist ya da samanist Subarktik Kizilderilileri kultur grubundan Atabask Kizilderili halki Dil temelinde 4 ayri halka ayrilirlar Denetalar Sahtular Tlinconlar Saribicaklar Tlinconca ve Denesulinece Denesulineler Diger Kanada Kizilderilileri gibi Deneler de yasal olarak Kizilderili rezervi adi verilen kamp benzeri toplama yerlesimlerde yasamak zorundadirlar 2006 sayimina gore 11 130 kadari anadillerini konusabiliyorDenelerDene kasigi ustteki ve kamcilari alttaki UBC Museum of Anthropology in Vancouver CanadaOnemli nufusa sahip bolgelerDillerDenetaca Sahtuca Tlinconca Denesulinece IngilizceDinHristiyanlik Animizm SamanizmAdlandirmaAtabasklar ve Atabask dilleri icin kullanilan Dene adi kendi dillerinde insanlar halk anlamina gelen sozlerden yola cikilarak dilcilerce Edward Sapir olusturulmustur Dene adi ayrica Kanada da Gucin haric 5 Atabask halki Denesulineler Tlinconlar Saribicaklar Yellowknives Sahtular ve Denetalar icin ortak ad olarak kullanilir Kuzeybati Topraklarindaki resmi 11 dil arasinda yer alan Gucin dahil 5 Atabask diline Gucince Gwich in Sahtuca Sahtuot i ne North Slavey Denetaca Dene Dhah South Slavey Tlinconca Tli chǫ Dogrib ve Denesulinece Denesuline Chipewyan resmi olarak Dene dilleri denmektedir Bu bes resmi dilin konusuldugu cografyanin tamamina ise Denendeh adi verilir ve bu cografyadaki halk icin Dene Nation adi da kullanilir Kanada da en dar yalin anlamda ise Denesulineler icin kullanilmaktadir Dine bicimi ise Navaholarin kendi adlaridir Dena Ten a adi Koyukonlarin alternatif adidir Dene Nation Kuzeybati Topraklari nda Dogu Atabasklari Denetalar Sahtular Tlinconlar Saribicaklar Denesulineler ile Alaska Atabasklarindan Gucinlerin Aklavik teki Edhiitat Gwich in ile Inuvik teki Nihtat Gwich in dahil oldugu birlikte hareket etme yapilanmasidir ve Kuzeybati Topraklari ndaki butun Kanada Atabasklarini Dene adi altinda toplar Dene Nation uyeleri Gwich in lt Gwich in Tribal Council Gucinler Inuvik Native Band Aklavik Indian Band Gwichya Gwich in Council Tetlit Gwich in Council Sahtu lt Sahtu Dene Council Sahtular Behdzi Ahda First Nation K asho Gotine Dene Band Deline First Nation Tulita Band Council Dehcho lt Deh Cho First Nations Denetalar Begade Shotagotine Pehdzeh Ki Dene Band Liidlii Kue First Nation Jean Marie River First Nation Deh Gah Got ie First Nation Nahanni Butte Dene Band Sambaa K e Dene Band Hay River Dene Reserve Acho Dene Koe First Nation Ka a gee Tu First Nation Tlicho lt Tli Cho Government Tlinconlar Behchoko Community Government Whati Community Government Wekwee ti Community Government Gameti Community Government Akaitcho lt Akaitcho Territory Government Saribicaklar ile Denesulineler Deninu K ue First Nation Salt River First Nation Yellowknives Dene First Nation Dettah Yellowknives Dene First Nation Ndilo Smith Landing First Nation Lutsel K e Dene Band Sayisi Dene First Nation Bagimsiz uyelik Independent Membership Yukon dan Alberta dan Avrupa kokenli salgin hastaliklar1781 1784 yillarindaki cicek hastaligi salgininda Denesulinelerin onda biri olmustur 1859 yilinda yoresinde sebebi tespit edilemeyen bir salginda 400 kisi olmustur 1865 yilindaki grip salgininda dan e kadar olan alanda 1000 Dene olmustur Ayrica Buyuk Esir Golu nun guneyinde 600 kisiyi de etkilemis ve 94 u olmustur 1902 yilindaki kizamik salgininda de 60 da 66 kisi olmustur 1928 yilinda grip salgini yi etkilemis ve 600 Dene olmustur Yaklasik her koyun 10 ila 15 kadari Kaynakca 2 Ocak 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Aralik 2012 19 Aralik 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Aralik 2012 Sapir Edward 1915 The Na Dene languages A preliminary report American Anthropologist 17 3 534 558 Official Languages of the Northwest Territories olu kirik baglanti The Dene languages spoken in the majority of the NWT are part of the Athapaskan family Included in this group are Chipewyan Tli chǫ Dogrib Gwich in North Slavey and South Slavey PDF 17 Mayis 2013 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 17 Aralik 2012 Who are the Dene olu kirik baglanti 19 Mayis 2004 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Aralik 2012 14 Haziran 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Aralik 2012 a b c d e 19 Ocak 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Aralik 2012 BibliyografyaAbel Kerry M Drum Songs Glimpses of Dene History McGill Queen s studies in ethnic history 15 Montreal Buffalo 1993 ISBN 0 7735 0992 5 Bielawski E Rogue Diamonds Northern Riches on Dene Land Seattle University of Washington Press 2004 ISBN 0 295 98419 8 Holland Lynda Celina Janvier and Larry Hewitt The Dene Elders Project Stories and History from the Westside La Ronge Sask Holland Dalby Educational Consulting 2002 ISBN 0 921848 23 4 Marie Suzan and Judy Thompson Dene Spruce Root Basketry Revival of a Tradition Mercury series Hull Quebec Canadian Museum of Civilization 2002 ISBN 0 660 18830 9 Marie Suzan and Judy Thompson Whadoo Tehmi Long Ago People s Packsack Dene Babiche Bags Tradition and Revival Mercury series Gatineau Quebec Canadian Museum of Civilization 2004 ISBN 0 660 19248 9 Moore Patrick and Angela Wheelock Wolverine Myths and Visions Dene Traditions from Northern Alberta Studies in the anthropology of North American Indians Lincoln University of Nebraska Press 1990 ISBN 0 8032 8161 7 Ryan Joan Doing Things the Right Way Dene Traditional Justice in Lac La Martre N W T Calgary University of Calgary Press 1995 ISBN 1 895176 62 X Sharp Henry S Loon Memory Meaning and Reality in a Northern Dene Community Lincoln University of Nebraska Press 2001 ISBN 0 8032 4292 1 Watkins Mel Dene Nation the Colony Within Toronto University of Toronto Press 1977 ISBN 0 8020 2264 2 Wake Val White Bird Black Bird Charleston South Carolina Booksurge 2008 ISBN 1 4392 0345 8Dis baglantilar