Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kanada Atabaskları (İngilizce: Canadian Athapaskans/Athapascans/Athabaskans/Athabascans, Canadian Athapaskan/Athapascan/Athabaskan/Athabascan peoples/Indians), Yukon Toprakları, Kuzeybatı Toprakları, Britanya Kolombiyası ve Alberta eyaletlerinde daha çok Saskatchewan, Manitoba ve Nunavut eyaletinde ise daha az olmak üzere Kanada'nın batısında yaşayan ve Na-Dene dillerinin Atabask dilleri grubunun Kuzey Atabask dilleri alt grubundan dilleri konuşan Kuzey Atabasklarından, avcı ve toplayıcı, yarı göçebe, anasoylu, animist ya da şamanist Subarktik yerlisi Kızılderili halkları. Kanada yerlileri içinde First Nations («İlk Milletler») yasal adıyla anılan Kanada Kızılderilileri arasında yer alır. Dil temelinde Kuzey Tuçoncası, Güney Tuçoncası, Tagişçe, Tahltanca, Kaskaca, Danezaca, Sekanice, Denetaca, Sahtuca, Tlınçonca, Denesulinece, Tsetsautça, Tsutinaca, Nadoten-Vetsuvetence, Dakelce, Çilkotince ve Nikolaca gibi 20 dil ve halk olarak sınıflandırılır. Esas olarak Alaska Atabasklarına giren ve Guçince, Hanca ve Yukarı Tananaca konuşanların yalnızca Kanada'da yaşayanları dahildir. Alaska Atabaskları ile birlikte Kuzey Atabaskları dil grubunu oluştururlar. Tsutinalar ile Nikola Atabaskları hariç tamamı Subarktik Kızılderilileri kültür grubuna dahildir.
 | |
| Önemli nüfusa sahip bölgeler | |
|---|---|
| Diller | |
| Din | |
Gruplar
- Alaska Atabaskları (İngilizce: Alaskan Athabascans): Amerika Birleşik Devletlerine bağlı Alaska eyaletinde dil temelinde 11 ayrı halka ayrılırlar ve bunlardan yalnızca üçü Kanada'da da yaşar: Guçinler, Hanlar ve Yukarı Tananalar.
- Yukon Atabaskları (İngilizce: Yukon Athabascans): Kanada'da Yukon ile kuzey Britanya Kolumbiyası'nda yaşarlar. Dil temelinde 8 ayrı halka ayrılırlar: Kuzey Tuçonları, Güney Tuçonları, Tagişler, Kaskalar, Tahltanlar, Sekaniler, Danezalar ve 1927'de dilleri tükenen Tsetsautlar.
- Britanya Kolumbiyası Atabaskları (İngilizce: British Columbian Athabascans): Kanada'da Britanya Kolumbiyası'nda yaşarlar. Dil temelinde 4 ayrı halka ayrılırlar: , , Çilkotinler, Nikolalar.
- Doğu Atabaskları ya da Deneler (İngilizce: Eastern Athabascans): Kanada'nın doğusunda Kuzeybatı Toprakları, Alberta, Saskatchewan, Manitoba ve Nunavut bölgelerinde yaşarlar. Dil temelinde 4 ayrı halka ayrılırlar: Denetalar, Sahtular, Tlınçonlar, Sarıbıçaklar (Tlınçonca ve Denesulinece), Denesulineler.
- Tsutinalar (İngilizce: Tsuut'ina): Kanada'da Alberta bölgesinde Calgary'de yaşarlar. Tek başına grup oluştururlar ve Pasifik ve Güney Atabaskları ile antik yakınlıklar göstermiştir.
Kültür
Ova Kızılderilileri kültür grubuna giren Tsutinalar ile Plato Kızılderilileri kültür grubuna giren Nikola Atabaskları hariç tamamı Subarktik Kızılderilileri kültür grubuna dahildir.
Coğrafi dağılım
- Yukon Toprakları: Guçinler, Hanlar, Kaskalar, Tagişler, Kuzey Tuçonları, Güney Tuçonları, Yukarı Tananalar
- Kuzeybatı Toprakları: Guçinler, Sahtular, Denetalar, Tlınçonlar, Sarıbıçaklar, Denesulineler
- Britanya Kolombiyası: , Çilkotinler, , Kaskalar, Nikolalar, Sekaniler, Danezalar, Denetalar, Tagişler, Tahltanlar, Tsetsautlar
- Alberta: Danezalar, Denetalar, Denesulineler, Tsutinalar
- Saskatchewan: Denesulineler
- Manitoba: Denesulineler
- Nunavut: Denesulineler
Nüfus
| Diller | Etnik sayı | Anadili | Ev dili |
|---|---|---|---|
| Denesulinece | 11,130 | 9,750 | 7,490 |
| Tlınçonca | 2,645 | 2,015 | 1,110 |
| Dakelce | 2,495 | 1,560 | 605 |
| Çilkotince | 1,400 | 1,070 | 435 |
| Sahtuca | 1,235 | 650 | 650 |
| Danetaca | 2,315 | 600 | 600 |
| Guçince | 570 | 355 | 25 |
Komşuluk
 |
Doğu Kanada Atabasklarına geleneksel olarak düşman olan Kızılderililer Krilerdir (Plains Cree, Woods Cree, Swampy Cree). Kuzey Amerika'da Avrupalı tüccarların getirip kürk karşılığında ticaret karakollarında değiş tokuş ettikleri misket tüfeklerine sahip olan ilk yerliler Krilerdir ve bunu kullanarak batıya doğru ilerlemiş ve yerli Atabaskları daha batı ve kuzeye sürerek topraklarına yerleşmişlerdir.
Örgütlenme
- (AAC), Arctic Council'in daimi katılımcı sekiz üye kuruluşundan biri olup Arktik Kuzey Amerika'daki Atabaskların temsilcisidir ve merkezi Kanada Yukon'dadır.
- (CYFN), (First Nations of the Yukon) 14 yasal hükûmetinin ortaklığında 1973 yılından beri çalışan ve kâr amacı gütmeyen toplum kuruluşudur.
Ayrıca bakınız
- Kanada Kızılderilileri (First Nations)
- Yukon Yerli Dil Merkezi
- Kanada'da insan hakları
Kaynakça
- ^ a b c d e . 2 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2012.
- ^ Virginia Phyllis Petch (1998), Relocation and loss of homeland, the story of the Sayisi Dene of Northern Manitoba 4 Ocak 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. A Thesis presented to the University of Manitoba in partial fulfillment of the requirements of a Doctor of Philosophy in Anthropology, The University of Manitoba, Winnipeg, Manitoba, June, 1998
- ^ . 27 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2012.
- ^ . 9 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2012.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kanada Atabasklari Ingilizce Canadian Athapaskans Athapascans Athabaskans Athabascans Canadian Athapaskan Athapascan Athabaskan Athabascan peoples Indians Yukon Topraklari Kuzeybati Topraklari Britanya Kolombiyasi ve Alberta eyaletlerinde daha cok Saskatchewan Manitoba ve Nunavut eyaletinde ise daha az olmak uzere Kanada nin batisinda yasayan ve Na Dene dillerinin Atabask dilleri grubunun Kuzey Atabask dilleri alt grubundan dilleri konusan Kuzey Atabasklarindan avci ve toplayici yari gocebe anasoylu animist ya da samanist Subarktik yerlisi Kizilderili halklari Kanada yerlileri icinde First Nations Ilk Milletler yasal adiyla anilan Kanada Kizilderilileri arasinda yer alir Dil temelinde Kuzey Tuconcasi Guney Tuconcasi Tagisce Tahltanca Kaskaca Danezaca Sekanice Denetaca Sahtuca Tlinconca Denesulinece Tsetsautca Tsutinaca Nadoten Vetsuvetence Dakelce Cilkotince ve Nikolaca gibi 20 dil ve halk olarak siniflandirilir Esas olarak Alaska Atabasklarina giren ve Gucince Hanca ve Yukari Tananaca konusanlarin yalnizca Kanada da yasayanlari dahildir Alaska Atabasklari ile birlikte Kuzey Atabasklari dil grubunu olustururlar Tsutinalar ile Nikola Atabasklari haric tamami Subarktik Kizilderilileri kultur grubuna dahildir Kanada Atabasklari Canadian Athapaskans Daneza reisi ve ailesi Alberta 1899Onemli nufusa sahip bolgelerDillerAtabask dilleri Kuzey Tuconcasi Guney Tuconcasi Tagisce Tahltanca Kaskaca Danezaca Sekanice Denetaca Sahtuca Tlinconca Denesulinece Tsetsautca Tsutinaca Nadoten Vetsuvetence Dakelce Cilkotince Nikolaca DinHristiyanlik Animizm SamanizmSahtularin Kasogotine Hare Indian boyunun gelistirdigi ya da Hare Indian Dog denen yerli kopek irkinin soyu tukenmistirTahltanlarin gelistirdigi Tahltan Bear Dog denen yerli kopek irkinin soyu tukenmistirDene House Totem Park Residence University of British ColumbiaGruplarAlaska Atabasklari Ingilizce Alaskan Athabascans Amerika Birlesik Devletlerine bagli Alaska eyaletinde dil temelinde 11 ayri halka ayrilirlar ve bunlardan yalnizca ucu Kanada da da yasar Gucinler Hanlar ve Yukari Tananalar Yukon Atabasklari Ingilizce Yukon Athabascans Kanada da Yukon ile kuzey Britanya Kolumbiyasi nda yasarlar Dil temelinde 8 ayri halka ayrilirlar Kuzey Tuconlari Guney Tuconlari Tagisler Kaskalar Tahltanlar Sekaniler Danezalar ve 1927 de dilleri tukenen Tsetsautlar Britanya Kolumbiyasi Atabasklari Ingilizce British Columbian Athabascans Kanada da Britanya Kolumbiyasi nda yasarlar Dil temelinde 4 ayri halka ayrilirlar Cilkotinler Nikolalar Dogu Atabasklari ya da Deneler Ingilizce Eastern Athabascans Kanada nin dogusunda Kuzeybati Topraklari Alberta Saskatchewan Manitoba ve Nunavut bolgelerinde yasarlar Dil temelinde 4 ayri halka ayrilirlar Denetalar Sahtular Tlinconlar Saribicaklar Tlinconca ve Denesulinece Denesulineler Tsutinalar Ingilizce Tsuut ina Kanada da Alberta bolgesinde Calgary de yasarlar Tek basina grup olustururlar ve Pasifik ve Guney Atabasklari ile antik yakinliklar gostermistir KulturOva Kizilderilileri kultur grubuna giren Tsutinalar ile Plato Kizilderilileri kultur grubuna giren Nikola Atabasklari haric tamami Subarktik Kizilderilileri kultur grubuna dahildir Cografi dagilimYukon Topraklari Gucinler Hanlar Kaskalar Tagisler Kuzey Tuconlari Guney Tuconlari Yukari Tananalar Kuzeybati Topraklari Gucinler Sahtular Denetalar Tlinconlar Saribicaklar Denesulineler Britanya Kolombiyasi Cilkotinler Kaskalar Nikolalar Sekaniler Danezalar Denetalar Tagisler Tahltanlar Tsetsautlar Alberta Danezalar Denetalar Denesulineler Tsutinalar Saskatchewan Denesulineler Manitoba Denesulineler Nunavut DenesulinelerNufusDiller Etnik sayi Anadili Ev diliDenesulinece 11 130 9 750 7 490Tlinconca 2 645 2 015 1 110Dakelce 2 495 1 560 605Cilkotince 1 400 1 070 435Sahtuca 1 235 650 650Danetaca 2 315 600 600Gucince 570 355 25Kaynak Statistics Canada 2006 Census Profile of Federal Electoral Districts 2003 Representation Order Language Mobility and Migration and Immigration and Citizenship Ottawa 2007 pp 2 6 10 KomsulukAvrupalilarla temas sirasindaki Atabask topraklari Dogu Kanada Atabasklarina geleneksel olarak dusman olan Kizilderililer Krilerdir Plains Cree Woods Cree Swampy Cree Kuzey Amerika da Avrupali tuccarlarin getirip kurk karsiliginda ticaret karakollarinda degis tokus ettikleri misket tufeklerine sahip olan ilk yerliler Krilerdir ve bunu kullanarak batiya dogru ilerlemis ve yerli Atabasklari daha bati ve kuzeye surerek topraklarina yerlesmislerdir Orgutlenme AAC Arctic Council in daimi katilimci sekiz uye kurulusundan biri olup Arktik Kuzey Amerika daki Atabasklarin temsilcisidir ve merkezi Kanada Yukon dadir CYFN First Nations of the Yukon 14 yasal hukumetinin ortakliginda 1973 yilindan beri calisan ve kar amaci gutmeyen toplum kurulusudur Ayrica bakinizKanada Kizilderilileri First Nations Yukon Yerli Dil Merkezi Kanada da insan haklariKaynakca a b c d e 2 Ocak 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Kasim 2012 Virginia Phyllis Petch 1998 Relocation and loss of homeland the story of the Sayisi Dene of Northern Manitoba 4 Ocak 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde A Thesis presented to the University of Manitoba in partial fulfillment of the requirements of a Doctor of Philosophy in Anthropology The University of Manitoba Winnipeg Manitoba June 1998 27 Eylul 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Kasim 2012 9 Eylul 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Kasim 2012