Derne Muharebeleri, 16 Ekim 1911 ile 18 Ekim 1912 tarihleri arasında Derne'yi ele geçirmek isteyen İtalyan Krallığı ile Osmanlı İmparatorluğu arasında Trablusgarp Savaşı sırasında yapılan muharebelerdir.
Derne Muharebeleri | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Trablusgarp Savaşı | |||||||
Kurmay Binbaşı Mustafa Kemal (solda), Mücahit Bedevi Kuvvetleri önünde emirlerini yazdırırken, (Derne, Trablusgarp Vilayeti (Libya), 1912) | |||||||
| |||||||
Taraflar | |||||||
Osmanlı İmparatorluğu Senüssiler | İtalya Krallığı | ||||||
Komutanlar ve liderler | |||||||
Enver Bey Kemal Bey (Atatürk) Fuat Bey (Bulca) Nuri Bey (Conker) Fethi Bey (Okyar) Ahmed eş-Şerif es-Senusi | |||||||
Güçler | |||||||
7.742 Arap (Mart 1912) | 15-16 bin asker (Mart 1912) | ||||||
Kayıplar | |||||||
80 ölü, 80 yaralı (Ekim 1911) 800 ölü ve yaralı (Aralık 1911) 60 ölü (Şubat 1912) | 500 ölü, geri kalanı esir alındı, 18 top ele geçirildi (Ekim 1911) 100 altında ölü ve yaralı (Aralık 1911) 3 ölü, 22 yaralı (Şubat 1912) |
29 Eylül 1911'de Trablusgarp Savaşı'nın ilanından sonra İtalyan birliklerinin hedeflerinden biri Derne oldu. 16 Ekim'de İtalyan birinci filosundan bir grup Derne önüne gelerek şehri bombaladı, 18 Ekim'de ise İtalyan güçleri şehre çıkartma yaptı. Kasım 1911-Mart 1912 ve Eylül-Ekim 1912'de yoğunlaşan muharebeler boyunca İtalyanlar, kıyıdaki vaha ile garnizon bölgesini elde tuttularsa da Osmanlı kuvvetlerinin karşı saldırıları ve baskınları sebebiyle iç bölgelere ilerleyemeyerek kıyılarda kaldılar. 18 Ekim 1912'de imzalanan Uşi Antlaşması ile muharebeler sona erdi. Muharebelere gönüllü olarak katılan Kemal Bey (Atatürk), Fuat Bey (Bulca), Nuri Bey (Conker), Fethi Bey (Okyar) gibi Osmanlı subayları ilerleyen yıllarda Türk Kurtuluş Savaşı'nda önemli rol oynadı.
Arka plan
Bingazi ve Derne, Sirenayka Yaylası'nın iki ucunda bulunan ana şehirlerdi. Bölgedeki yollarının kesiştiği Derne, bu bölgenin kontrolü açısından stratejik bir öneme sahipti. Vadilerle kesilmiş kurak bir platoda yer alan şehir ve çevresindeki arazi, askeri açıdan güçlükler çıkartan bir özelliğe sahiptir.
Trablusgarp Savaşı'ndan hemen önce, buradaki tümenden önemli bir kısmı silahlarıyla birlikte Yemen'e İmam Yahya ayaklanmasını bastırmak üzere gönderildi ve tekrar yerlerine iade edilmedi. Burada ancak jandarma vazifesi görecek, çok az bir kuvvet bırakılmıştı. 1910 yılı bütçesinde kabul edilen, Trablusgarp'taki iki süvari alayı da bir alaya indirildi. Trablusgarp'taki asker mevcudunun azaltılması bir nevi İtalyan işgaline zemin hazırlanmış oldu.
28 Eylül'de İtalya, Osmanlı Devleti'ne bir ültimatom vererek, 48 saat içinde Bingazi ve Trablusgarp'ın İtalyan yönetimine bırakılmasını ve İtalya'ya yıllık vergi verilmesini talep etti. 29 Eylül'de Birleşik Krallık ve Fransa hükûmetlerinin desteğini de arkasına alarak, Osmanlı İmparatorluğu'na savaş ilan etti. Savaş ilanının ardından İtalyan gemileri Trablusgarp ve çevresini bombaladı.
Savaş başladıktan sonra, Bâb-ı Âli'de Trablusgarp'ta mukavemet edip etmeme konusunda genelde iki görüş mevcuttu. Mehmed Said Paşa'nın ilk toplantısında eldeki mevcut imkânlarla mukavemet lüzumu kararlaştırıldı.Ahmed Muhtar Paşa'ya göre Trablusgarp'ta mukavemet cinayet demekti. Kâmil Paşa da aynı görüşte idi. Şeyhülislam Cemaleddin Efendi de harbin uzamasının can ve mal kaybından başka bir işe yaramayacağını söylüyordu. Bütün olumsuz şartlara rağmen, Osmanlı Devleti Trablusgarp'ı göz göre göre düşmana savaşmadan teslim edemezdi. Bu hem kamuoyunda hoş görülmez hem de Osmanlı Devleti'nden pay almak için pusuda bekleyen devletlere kötü örnek olurdu. Bu savaş çok ümitsiz şartlar içinde olacaktı. Oradaki kuvvetlere silah ve cephane yollamak imkânsız gibiydi. Ancak Birleşik Krallık ile Fransa, Mısır ve Tunus'un tarafsızlığını ilan ederek kendi sömürgelerindeki Müslümanları gücendirmeyecek ve onların şikayetlerine yol açmayacak ve bu üç tarafı bu şekilde idare yoluna gideceklerdi.
Savaşın başında zayıf bir Osmanlı direnişinin ardından donanma desteğiyle Trablus'u kolayca ele geçiren İtalya, gittikçe daha başarılı hale gelen direniş sebebiyle iç bölgelere ilerlemekte zorluk yaşıyordu.
İtalyan çıkartması
İtalyanlar 30 Eylül 1911'de Pisa zırhlısıyla Derne civarındaki bir Osmanlı telsiz istasyonunu imha etti. 7 Ekim'de şehirdeki Türkler aleyhine faaliyetten tutuklu İtalyanların kurtarılma çağrısı üzerine 8 Ekim'de bir askeri heyet kıyıya yöneldi. Gemi önceden haber vermediği için kıyı bataryalarının ateşiyle karşılandı ve karşı ateşle cevap verdi. Saat 11.30'da her iki taraf da ateşi kesti. Daha sonra yanaşan gemi, şehrin bombardıman edilmemesi karşılığında İtalyanların serbest bırakılması anlaşması üzerine ayrıldı. Tutuklu İtalyanlar ertesi gün serbest bırakılarak Tobruk'a gönderildiler. 12-16 Ekim arasında Tobruk ve Derne yakınlarında İtalyan donanma hareketliliği gerçekleşti.
16 Ekim'de şehir açıklarında dokuz İtalyan savaş gemisi toplanmıştı. Kıyıya çıkan bir temsilci, bir saate kadar şehrin teslim edilmesini ve tüm Osmanlı askerlerinin silahlarının toplanarak teslim olmalarını talep etti; aksi takdirde şehrin bombalanacağını ve silahlı Arap mücahitlerin idam edileceğini bildirdi. Derne Komutanlığı ise bu talebi reddetti. Şehir halkından bir heyet amiral gemisine giderek bombardıman yapılmaması ricasında bulunsa da, İtalyanlar kararlıydı. Başlayan bombardımanda iki kışla binası yıkıldı. İtalyanlar çıkartmaya başladıklarında kıyıdan yoğun ateşle karşılaştılar ve geri çekildiler. Ertesi gün şehir tahliye edildi. 18 Ekim'de İtalyanlar bir kez daha karaya çıkma girişiminde bulundular. Şehrin tahliye edilmiş olması sebebiyle hiçbir direnişle karşılaşmadılar. İlerleyen günlerde şehre daha fazla kuvvet yığmaya devam ettiler. İtalyan gücünün başındaki Korgeneral Vittorio Trombi şehrin valisi ilan edildi.
Muharebeler
Derne'deki muharebeler aralıksız olarak sürmüş olsa da, en yoğun çatışmalar savaşın ilk aylarında (Kasım 1911-Mart 1912) ve sonuna doğru (Eylül-Ekim 1912) gerçekleşmiştir. Bölgedeki İtalyan güçleri diğer kara birliklerinden izole, sadece donanma desteğiyle savaşıyordu; şehir hala Osmanlı kontrolünde olan platonun yakınındaydı ve gönüllü Osmanlı subaylarının birçoğu bu bölgedeydi.
Kasım 1911 - Mart 1912 muharebeleri
İtalyanlar Derne bölgesini üs olarak kullanarak iç bölgelere ulaşmayı hedefliyordu. Osmanlı kuvvetlerinin ilk amacı ise İtalyanları Derne'de durdurmak ve şehri geri almaktı. 17 Kasım'da Osmanlı güçleri ve yerel halk şehre bir saldırı düzenledi. 19 Kasım itibarıyla Derne'deki İtalyan gücü beş piyade taburu, bir dağ taburu, bir 75 mm sahra topçusu bataryası, bir dağ bataryası, bir çıkarma topçu grubu, 26. Alay ve 40. Alay'ın bir taburundan oluşuyordu; toplam güç dokuz piyade taburuna eşdeğerdi. Aralık 1911'de Osmanlı kuvveti ise düşük mevcutlu bir tabur ve yerel savaşçılardan ibaretti.
24 Kasım'da Albay Zuppelli komutasında bir İtalyan birliğinin Osmanlı mevzilerine ilerlediği tespit edildi. Derne'nin doğusu, batısı ve en batısından donanmanın ateş koruması altında üç kol halinde ilerleyen İtalyanlar saat 09.30 civarında Derne'nin 10 kilometre güneyinde Ayn Derne Şelâlesi bölgesinde 100 kadar mücahidin pususuna düştü ve arazide gizlenmiş olan bu kuvvetin baskınına uğradı. Kısa sürede süngü muharebesine dönüşen çatışmada İtalyanlar saat 16.00'da mevzilerine geri çekilmek zorunda kaldı. 22.00'ye kadar devam eden çatışmada İtalyan güçleri 22 ölü ve 54 yaralı verdiler. 24 Kasım çarpışmasının ardından İtalyan Genelkurmayı, bölgedeki kuvvetleri tümen seviyesine çıkartma kararı aldı. Aralık ortasında Derne'deki İtalyan gücü 13 tabur ve bir süvari grubu, bir 75 mm sahra bataryası, iki dağ bataryası, bir 149 mm obüs bataryası ve bir uçaktan oluşuyordu, toplam mevcudu 15.000 kişiydi.
İtalyan faaliyetlerinden Osmanlılar haberdardı. 30 Kasım'da Derne tahkimatlarına iki koldan keşif saldırısı düzenlediler. Üç saat süren çatışmada Osmanlılar iki ölü, üç yaralı verirken İtalyan kaybı sekiz ölü ve birçok yaralıydı. 3-4 Aralık gecesi başka bir taarruz daha planlansa da mücahitler arasındaki anlaşmazlık ve disiplinsizlik sebebiyle organizasyon tamamlanamadı, İtalyan karşı saldırısı sebebiyle baskın gerçekleştirilemedi. 6 Aralık'ta İtalyanlar Derne'nin batısındaki Suse'ye bir aldatma taarruzunda bulundular, ardından şehri bombaladılar. 7 Aralık'ta Osmanlılar Derne'nin güneydoğusunda üç piyade taburu ve bir dağ bataryasına saldırı düzenlediler. 16 Aralık'ta Derne'nin hemen dışında bir tabyayı onaran İtalyan güçlerine baskın düzenlendi. Çarpışmalar esnasında şehir içinde de ayaklanmalar başladı. Çatışmalar üç gün sürdü.
Osmanlılar ile Derne ve çevresi halkından yerel direnişçiler Derne ve çevresinde sürekli olarak tacizlerde bulunuyordu. Telgraf ve telefon hatlarının kesilmesi, İtalyanlara ulaşan su hatlarının tahrip edilmesi, mevzilerin tahrip edilmesi gibi gerilla savaşı saldırıları gerçekleştiriliyordu. 27 Aralık 07.00'de İtalyanlar topçu ateşi desteğiyle Osmanlı mevzilerine üç koldan hücuma başladı. Osmanlı güçleri saat 09.00'a kadar çatışmaya girmeden pusu düzeni almıştı. İtalyanlar 800 metre mesafeye geldiğinde dört Osmanlı topu Derne vadisinin batısındaki kola ateş açtı, kuvvetler de hücuma kalktı. Ani baskın karşısında bu kol 11.15'te geri çekildi. Saat 12.45'te merkez kolu, 13.00'te batıya yardıma giden ihtiyat kolu geri çekilmek zorunda kaldı. Doğu kolu da baskını anlayınca geri çekildi. 15.00 itibarıyla bölgede İtalyan gücü kalmadı. Ertesi gün yeniden saldırmayı deneyen İtalyanlar, bölgede bulunan Kurmay Yarbay Enver Bey komutasındaki kabilelerle çatışmaya girdi, acele şekilde Derne'ye geri çekildi. Çatışmaların ardından Osmanlı güçleri İtalyanların geride bıraktığı 600 top mermisi, bir makineli tüfek, 200 tüfek ve 25 bin mermiyi ele geçirdi.
15 Ekim 1911'de, Tanin gazetesi muhabiri Mustafa Şerif Bey kimliğini kullanan Mustafa Kemal ve Ömer Naci, Sapancalı Hakkı ve Yakub Cemil adında iki fedai eşliğinde bir Rus gemisiyle İstanbul'dan ayrıldı. Mustafa Kemal ile grubu, Mısır'da Kahire ve İskenderiye üzerinden Bingazi'ye gitmeyi amaçlıyordu, ancak hastalığı sebebiyle ancak 12 Aralık'ta sınırın 80 km batısındaki Resuldefne'ye varabildi. Mustafa Kemal 18 Aralık 1911 günü Enver'in Harbiye Nezâreti'ne çektiği bir telgrafa göre, "kendi isteğiyle" orduya katıldı. 22 Aralık'ta Tobruk yakınında İtalyanlarla çarpıştı. İlk başta doğudaki birliği Mustafa Kemal, batıyı ise Enver komuta ediyordu; harekât hacmi büyüyünce Enver tüm cepheyi, Mustafa Kemal ise Derne bölgesini komuta etmeye başladı.
16-17 Ocak 1912 gecesi Mustafa Kemal komutasında inşa halinde olan bir İtalyan tabyasına saldırı düzenlendi ancak kabile kuvvetlerinin isteksizliği sebebiyle 22 ölü ve 27 yaralı verilmesine rağmen bir sonuç alınamadı. İlerleyen günlerde İtalyan güçleri savunma tabyalarının inşaatına devam ettiler ve Derne'de sabit istihkamlarda kalarak saldırıya geçmediler. Osmanlı güçleri ise ufak keşif harekâtları ve tacizlere devam ederek İtalyanları yıldırmaya çalışıyordu. 11-12 Şubat gecesi Lombardiya Tabyası olarak adlandırılan bir tabyaya baskın düzenlendi. Saat 23.00'te başlayan ve saat 04.00'e dek devam eden taarruzda İtalyan güçleri tabyayı terk ederek Derne'ye geri çekildi. İtalyan kara ve deniz topçusunun bombardımanı üzerine Osmanlı güçleri istihkamlar ve mevzileri tahrip ederek geri çekildi. Mustafa Kemal Şubat 1912'de Derne cephesinin başına geçti.
Mart 1912'de Derne'deki İtalyan kuvvetlerinin mevcudu 15-16 bin asker civarındaydı. Osmanlı gücü ise 8 subay, 274 er ve 7.742 mücahitten oluşuyordu.
3 Mart 1912 muharebesi
Osmanlı kuvvetleri, sayısı gittikçe artan İtalyan kuvvetlerini yıpratmak için sık sık baskınlar düzenliyordu. 3 Mart sabahı nizamiye askerleri ve milislerden oluşan 70 kişilik bir kuvvet Seydi Abdullah batısında bir pusuda İtalyanlara önemli zayiat verdirdi ve geri çekilmeye zorladı. Öğle vaktinde İtalyan topçu ateşine rağmen Osmanlı kuvvetleri tahkimatlara taarruz etti. Saat 13.00'te Osmanlı topçusu da çatışmaya katıldı. Şiddetli geçen piyade savaşı esnasında Seydi Abdullah birkaç kez el değiştirdi. Saat 15.00'te dört tabur olduğu tahmin edilen İtalyan ihtiyat birliği ve bir dağ bataryası çatışma alanına ulaştı. Bunun üzerine Osmanlı birlikleri kademe kademe geri çekildi. Bu esnada Mustafa Kemal'in komutasındaki doğu kolu İtalyanların sol yanına taarruz etti ve tekrar geri çekilmeye zorladı. Saat 18.00'de Osmanlılar, çekilen İtalyanları takibe geçti. 3 Mart 1912'deki Derne Muharebesi'nde Osmanlı kuvvetleri 63 ölü ve 168 yaralı verirken, İtalyanlar yaklaşık 8 subay ölü, 13 subay ve 52 er ölü, 13 subay ve 164 er yaralı verdiler, 60 tüfek ve çok miktarda malzeme kaybettiler. Bu çatışmanın ardından İtalyanlar uzun süre tekrar saldırıya geçemediler. İstihkam birlikleri Osmanlı baskınlarını gördüklerinde hızlıca geri çekilmeye, ana güç ise Derne dışına çıkmamaya başladı. Derne şehri de zaman zaman Osmanlı topçusunun ateşi altında kalıyordu. Bu esnada Mustafa Kemal Derne hattının tümünü komuta ediyordu ve komutası altında sekiz Osmanlı subayı, 160 asker, bazı gönüllüler, bir topçu bölüğü, İtalyanlardan ele geçirilen iki makineli tüfek ve 7.742 Arap askeri vardı. Arap askerlerini Senusi zaviyeleri sağlıyordu ve başlarındaki şeyhleri Osmanlı subaylarına bağlıydı. Bu kuvvet 15.000-16.000 İtalyan askerini Ekim 1911-Eylül 1912 arasında Derne'de tutmayı başardı.
17 Haziran'da İtalyan güçleri Kasr-ı Arun tabyasına saldırıya geçti. Tabya Osmanlılar tarafından gözlem ve ara sıra taciz amacıyla kullanılan bir mevkiydi. Büyük bir kuvvetle gerçekleşen İtalyan saldırısını haber alan doğu kolu komutanı Fuat, saldırıyı Derne Komutanı Mustafa Kemal'e bildirdi. Osmanlı güçleri İtalyanları tabyaya 3 kilometre mesafede karşıladı. 150 kişilik bir Osmanlı birliğinin taarruzu üzerine iki İtalyan taburu akşam saatlerinde geri çekildi, Osmanlı kuvvetleri de Kasr-ı Arun'a çekildiler. Daha sonra Osmanlı kuvvetleri bölgeyi terk ederek gözetlemelerine Harap Havuzlar bölgesinden devam ettiler. Ağustos ayında önemli bir çatışma gerçekleşmedi.
Eylül - Ekim 1912 muharebeleri
Ağustos ayının sonunda Derne'deki komutan General Vittorio Trombi emekliye sevk edilmiş, yerine Homs çarpışmalarına katılmış olan Tümgeneral Ezio Reisoli gönderilmişti. Bu değişikliğin ardından İtalyan birliklerinin mevcutları arttırıldı. İtalyanlar için Trablusgarp'taki başarısızlıklar ve ağır kayıplar ile açık denizde görev yapan donanmanın yıpranması sürdürülemez duruma yaklaşıyordu. İtalyan diplomatlar Balkanlar'da Osmanlılara karşı bir savaş çıkması için çalışıyorlardı. Yaz aylarının sona ermesi ile havanın bozması da donanma desteğini güçleştirecekti. İtalyanlar, kendileri için avantajlı şartlarda bir barış anlaşması yapma amacıyla Osmanlı güçleri üzerindeki baskıyı arttırmayı hedefliyorlardı.
11 Eylül 1912'de İtalyanlar, başarısızlıkların ardından yapılan komuta değişikliğinin ardından Derne'den çıkmak için güçlü bir hücum başlattılar. Sarp arazide savaşmak üzere bu saldırıya özel olarak Mondovì, Edolo, Ivrea, Saluzzo ve Fenestrelle dağ taburları, Eritre'den getirilen I. ve VII. Yerli Piyade Taburu ve iki dağ topu bataryasından oluşan bir güç oluşturdular. Bu hücumda kuvvetlerinin çoğunu kullanan General Rezoli, Kasr-el Leben'i ve Şeydi Abdülâziz yoluna hakim olan mevkileri önemli sayıda kayıp vermesine rağmen ele geçirdi. 17 Eylül'de tekrarlanan bir taarruzda ise Mustafa Kemal komutasındaki Türk ve Araplar tarafından tekrar durduruldular. İtalyanların 1 ölü ve 113 yaralısına karşılık Osmanlı güçleri 111 ölü vermişti. 24 Eylül'de gemilerden çıkartılan kuvvetlerin de dahil olduğu yeni bir saldırı yapıldı. 16 piyade taburu, 60 top ve çok sayıda makineli tüfek kullanan İtalyanlara karşı Osmanlılar 300 asker, dört makineli tüfek ve iki topla savunma yaptılar. İlk gün beş kilometre ilerleyen İtalyanlar, Osmanlıların karşı saldırıları sebebiyle ele geçirdikleri araziyi terk ederek Derne'ye döndüler. Osmanlılar bu muharebede 25 asker ölü, iki subay yaralı zayiat verdiler. Eylül sonunda Derne'deki İtalyan gücü 18 bin askere ulaşmıştı.
Ekim ayında İtalyanlar Derne'de hücumlarını sona erdirdiler ve savunma pozisyonları aldılar. İç kesimlere ilerleme yolundaki çabalara ara vermiş, Osmanlıları zora düşürecek diplomatik bir çözümü beklemeye odaklanmışlardı.
Sonuçlar
Osmanlı Devleti İtalya ile Uşi Barış Antlaşması'nı imzalayınca Derne İtalyanlara teslim edildi. İtalyan birlikleri çoğunluğu Senusi gerillalardan oluşan birliklere karşı başarı elde edemedi ve donanma topçu ateşi desteği ile korunan sahil kesiminden öteye ilerleyemedi.
İtalyanların Derne sahil şeridine hapsolup ilerleyememeleri Mustafa Kemal'in arkadaşı Salih'e (Bozok) gönderdiği mektupta da açıklanmaktadır. Bazı yazarlar, Çanakkale muharebelerinde Mustafa Kemal'in Derne Muharebeleri tecrübelerinden yararlandığını belirtmişlerdir. Çanakkale'de de yüksek donanma ateş gücüne sahip kuvvetler karaya çıkabilmiş ancak denizden topçu desteği olmayan bölgelerde ilerleyişini sürdürememişti.
Notlar
- ^ Türk kaynakları 200 kadar ölü ve yaralı belirtmektedir. Beehler 15 ölü ve 37 yaralı belirtmektedir.
- ^ Andrew Mango'ya göre "Bu tarih (15 Ekim 1911) Mustafa Kemal'in İzmir yakınındaki Urla karantina istasyonundan Salih'e (Bozok) gönderdiği 17 Ekim 1911 tarihli mektubunda belirtiliyor. Ayrıca 22 Mayıs 1912 tarihinde Ayn Mansur, Bingazi'den (Abdül) Kerim'e gönderilen başka bir mektupta tekrarlanıyor, (ATASE, 1911-1912 Osmanlı-İtalyan Harbi, s. 134)." George W. Gawrych ise ayrılma tarihini 4 Ekim 1911 olarak belirtmiştir.
Kaynakça
- Özel
- ^ a b c d e Ertuna, ss. 344-345.
- ^ a b c Gawrych, ss. 25-29.
- ^ a b c Mango, ss. 101-110.
- ^ a b Ertuna, s. 338.
- ^ a b Ertuna, s. 335.
- ^ a b "New York Times, Recapture of Derna reported in Turkey, 7 Kasım 1911". 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Mayıs 2011.
- ^ a b "New York Times, Turks lose 1,200 men, 5 Aralık 1911". 7 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Mayıs 2011.
- ^ a b "New York Times, Dogs used as sentries, 14 Şubat 1912". 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Mayıs 2011.
- ^ Ertuna, ss. 231-232.
- ^ Cemaleddin, ss. 66-67.
- ^ Şıvgın, ss. 274-290.
- ^ . 15 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2012.
- ^ Ertuna, ss. 122, 125-126.
- ^ İnal, s. 1086, Cilt 2.
- ^ Cemaleddin, ss. 68-69.
- ^ Bayur, s. 100.
- ^ Ertuna, ss. 159-163.
- ^ a b c d Ertuna, ss. 233-236.
- ^ Esposito, ss. 10,14.
- ^ a b Stephenson, The Jaws of the Sahara.
- ^ Beehler, s. 30.
- ^ a b Esposito, s. 22.
- ^ a b c Ertuna, s. 237.
- ^ a b c Beehler, s. 49.
- ^ a b c Ertuna, ss. 238-240.
- ^ Ertuna, ss. 241-242.
- ^ a b Ortaylı, s. 86.
- ^ a b c d e Gawrych, s. 25.
- ^ Tuğlacı, s. 14.
- ^ Mango, s. 104.
- ^ a b Mango, ss. 104-105.
- ^ Bozok, Salih (Nisan 2001). Dündar, Can (Ed.). Yaveri Atatürk'ü Anlatıyor. İstanbul: Doğan Kitapçılık. 21 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Mart 2020.
- ^ a b Mango, s. 105.
- ^ Zürcher, s. 127.
- ^ a b Ertuna, ss. 328-335.
- ^ Ertuna, ss. 340-342.
- ^ Beehler, s. 63.
- ^ a b Mango, s. 107.
- ^ a b Ertuna, ss. 342-343.
- ^ Beehler, s. 93.
- ^ Gawrych, s. 26.
- ^ Roux, s. 439.
- ^ Beehler, s. 96.
- Genel
- Bayur, Yusuf Hikmet (1991). Türk İnkılabı Tarihi Cilt: 2 Kısım: 1. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
- Beehler, William (1913). The History of the Italian-Turkish War, September 29, 1911, to October 18, 1912. Annapolis: The Advertiser Republican. OCLC 63576798.
- Cemaleddin Efendi (2005). Siyasi Hatıralarım 1909-1913. İstanbul: Nehir Yayınları. ISBN .
- Childs, Timothy W. (1990). Italo-Turkish Diplomacy and the War Over Libya, 1911-1912. Netherlands: Brill Academic Publishers. ISBN .
- Ertuna, Hamdi (1981). Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi - Osmanlı Devri - Osmanlı-İtalyan Harbi - 1911-1912 (PDF). Ankara: Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları. 27 Ocak 2021 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 11 Ekim 2020.
- Esposito, Gabriele (2020). Armies of the Italian-Turkish War. Oxford: Osprey Publishing. ISBN .
- Genelkurmay ATASE (1980). 1911-1912 Osmanlı-İtalyan Harbi - Deniz Harekatı (PDF). 3. Ankara: Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları. 9 Ekim 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 11 Ekim 2020.
- Gawrych, George W. (2013). The Young Atatürk: From Ottoman Soldier to Statesman of Turkey. Londra: I. B. Tauris. ISBN .
- İnal, İbnülemin Mahmut Kemal (1965). Osmanlı Devrinde Son Sadrazamlar. İstanbul: MEB Yayınları.
- Mango, Andrew (1999). Atatürk. Doruker, Füsun tarafından çevrildi (Nisan 2000 bas.). İstanbul: Sabah Kitapları. ISBN .
- Ortaylı, İlber (2018). Gazi Mustafa Kemal Atatürk (1. bas.). İstanbul: Kronik Kitap. ISBN .
- Roux, Jean-Paul (2017). Histoire des Turcs [Türklerin Tarihi]. Kazancıgil, Aykut tarafından çevrildi. İstanbul: Kabalcı Yayıncılık. ISBN .
- Stephenson, Charles (2014). A Box of Sand: The Italo-Ottoman War of 1911-1912. East Sussex: Tattered Flag Press.
- Şıvgın, Hale (2002). Trablusgarp Savaşı. Türkler Ansiklopedisi. 13. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
- Tuğlacı, Pars (1987). Çağdaş Türkiye. 1. Cem Yayınevi.
- Zürcher, Erik J. (2010). The Young Turk Legacy and Nation Building: From the Ottoman Empire to Atatürk’s Turkey. Londra: I.B.Tauris. ISBN .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Derne Muharebeleri 16 Ekim 1911 ile 18 Ekim 1912 tarihleri arasinda Derne yi ele gecirmek isteyen Italyan Kralligi ile Osmanli Imparatorlugu arasinda Trablusgarp Savasi sirasinda yapilan muharebelerdir Derne MuharebeleriTrablusgarp SavasiKurmay Binbasi Mustafa Kemal solda Mucahit Bedevi Kuvvetleri onunde emirlerini yazdirirken Derne Trablusgarp Vilayeti Libya 1912 Tarih16 Ekim 1911 ile 18 Ekim 1912BolgeDerne TrablusgarpSonucOsmanli kuvvetleri geri cekildi Derne nin sahil kesimleri Italya nin kontrolune gectiTaraflarOsmanli Imparatorlugu SenussilerItalya KralligiKomutanlar ve liderlerEnver Bey Kemal Bey Ataturk Fuat Bey Bulca Nuri Bey Conker Fethi Bey Okyar Ahmed es Serif es SenusiGucler8 subay 274 er 7 742 Arap Mart 1912 15 16 bin asker Mart 1912 Kayiplar80 olu 80 yarali Ekim 1911 800 olu ve yarali Aralik 1911 60 olu Subat 1912 500 olu geri kalani esir alindi 18 top ele gecirildi Ekim 1911 100 altinda olu ve yarali Aralik 1911 3 olu 22 yarali Subat 1912 29 Eylul 1911 de Trablusgarp Savasi nin ilanindan sonra Italyan birliklerinin hedeflerinden biri Derne oldu 16 Ekim de Italyan birinci filosundan bir grup Derne onune gelerek sehri bombaladi 18 Ekim de ise Italyan gucleri sehre cikartma yapti Kasim 1911 Mart 1912 ve Eylul Ekim 1912 de yogunlasan muharebeler boyunca Italyanlar kiyidaki vaha ile garnizon bolgesini elde tuttularsa da Osmanli kuvvetlerinin karsi saldirilari ve baskinlari sebebiyle ic bolgelere ilerleyemeyerek kiyilarda kaldilar 18 Ekim 1912 de imzalanan Usi Antlasmasi ile muharebeler sona erdi Muharebelere gonullu olarak katilan Kemal Bey Ataturk Fuat Bey Bulca Nuri Bey Conker Fethi Bey Okyar gibi Osmanli subaylari ilerleyen yillarda Turk Kurtulus Savasi nda onemli rol oynadi Arka planBingazi ve Derne Sirenayka Yaylasi nin iki ucunda bulunan ana sehirlerdi Bolgedeki yollarinin kesistigi Derne bu bolgenin kontrolu acisindan stratejik bir oneme sahipti Vadilerle kesilmis kurak bir platoda yer alan sehir ve cevresindeki arazi askeri acidan guclukler cikartan bir ozellige sahiptir Trablusgarp Savasi ndan hemen once buradaki tumenden onemli bir kismi silahlariyla birlikte Yemen e Imam Yahya ayaklanmasini bastirmak uzere gonderildi ve tekrar yerlerine iade edilmedi Burada ancak jandarma vazifesi gorecek cok az bir kuvvet birakilmisti 1910 yili butcesinde kabul edilen Trablusgarp taki iki suvari alayi da bir alaya indirildi Trablusgarp taki asker mevcudunun azaltilmasi bir nevi Italyan isgaline zemin hazirlanmis oldu 28 Eylul de Italya Osmanli Devleti ne bir ultimatom vererek 48 saat icinde Bingazi ve Trablusgarp in Italyan yonetimine birakilmasini ve Italya ya yillik vergi verilmesini talep etti 29 Eylul de Birlesik Krallik ve Fransa hukumetlerinin destegini de arkasina alarak Osmanli Imparatorlugu na savas ilan etti Savas ilaninin ardindan Italyan gemileri Trablusgarp ve cevresini bombaladi Savas basladiktan sonra Bab i Ali de Trablusgarp ta mukavemet edip etmeme konusunda genelde iki gorus mevcuttu Mehmed Said Pasa nin ilk toplantisinda eldeki mevcut imkanlarla mukavemet luzumu kararlastirildi Ahmed Muhtar Pasa ya gore Trablusgarp ta mukavemet cinayet demekti Kamil Pasa da ayni goruste idi Seyhulislam Cemaleddin Efendi de harbin uzamasinin can ve mal kaybindan baska bir ise yaramayacagini soyluyordu Butun olumsuz sartlara ragmen Osmanli Devleti Trablusgarp i goz gore gore dusmana savasmadan teslim edemezdi Bu hem kamuoyunda hos gorulmez hem de Osmanli Devleti nden pay almak icin pusuda bekleyen devletlere kotu ornek olurdu Bu savas cok umitsiz sartlar icinde olacakti Oradaki kuvvetlere silah ve cephane yollamak imkansiz gibiydi Ancak Birlesik Krallik ile Fransa Misir ve Tunus un tarafsizligini ilan ederek kendi somurgelerindeki Muslumanlari gucendirmeyecek ve onlarin sikayetlerine yol acmayacak ve bu uc tarafi bu sekilde idare yoluna gideceklerdi Savasin basinda zayif bir Osmanli direnisinin ardindan donanma destegiyle Trablus u kolayca ele geciren Italya gittikce daha basarili hale gelen direnis sebebiyle ic bolgelere ilerlemekte zorluk yasiyordu Italyan cikartmasiItalyanlar 30 Eylul 1911 de Pisa zirhlisiyla Derne civarindaki bir Osmanli telsiz istasyonunu imha etti 7 Ekim de sehirdeki Turkler aleyhine faaliyetten tutuklu Italyanlarin kurtarilma cagrisi uzerine 8 Ekim de bir askeri heyet kiyiya yoneldi Gemi onceden haber vermedigi icin kiyi bataryalarinin atesiyle karsilandi ve karsi atesle cevap verdi Saat 11 30 da her iki taraf da atesi kesti Daha sonra yanasan gemi sehrin bombardiman edilmemesi karsiliginda Italyanlarin serbest birakilmasi anlasmasi uzerine ayrildi Tutuklu Italyanlar ertesi gun serbest birakilarak Tobruk a gonderildiler 12 16 Ekim arasinda Tobruk ve Derne yakinlarinda Italyan donanma hareketliligi gerceklesti 16 Ekim de sehir aciklarinda dokuz Italyan savas gemisi toplanmisti Kiyiya cikan bir temsilci bir saate kadar sehrin teslim edilmesini ve tum Osmanli askerlerinin silahlarinin toplanarak teslim olmalarini talep etti aksi takdirde sehrin bombalanacagini ve silahli Arap mucahitlerin idam edilecegini bildirdi Derne Komutanligi ise bu talebi reddetti Sehir halkindan bir heyet amiral gemisine giderek bombardiman yapilmamasi ricasinda bulunsa da Italyanlar kararliydi Baslayan bombardimanda iki kisla binasi yikildi Italyanlar cikartmaya basladiklarinda kiyidan yogun atesle karsilastilar ve geri cekildiler Ertesi gun sehir tahliye edildi 18 Ekim de Italyanlar bir kez daha karaya cikma girisiminde bulundular Sehrin tahliye edilmis olmasi sebebiyle hicbir direnisle karsilasmadilar Ilerleyen gunlerde sehre daha fazla kuvvet yigmaya devam ettiler Italyan gucunun basindaki Korgeneral Vittorio Trombi sehrin valisi ilan edildi MuharebelerDerne deki muharebeler araliksiz olarak surmus olsa da en yogun catismalar savasin ilk aylarinda Kasim 1911 Mart 1912 ve sonuna dogru Eylul Ekim 1912 gerceklesmistir Bolgedeki Italyan gucleri diger kara birliklerinden izole sadece donanma destegiyle savasiyordu sehir hala Osmanli kontrolunde olan platonun yakinindaydi ve gonullu Osmanli subaylarinin bircogu bu bolgedeydi Kasim 1911 Mart 1912 muharebeleri Derne de Kizilay heyeti Oturanlar soldan Askeri Bas Hekim Doktor Ibrahim Tali Bey Mustafa Kemal Enver Bey Yusuf Setvan Nuri Conker Italyanlar Derne bolgesini us olarak kullanarak ic bolgelere ulasmayi hedefliyordu Osmanli kuvvetlerinin ilk amaci ise Italyanlari Derne de durdurmak ve sehri geri almakti 17 Kasim da Osmanli gucleri ve yerel halk sehre bir saldiri duzenledi 19 Kasim itibariyla Derne deki Italyan gucu bes piyade taburu bir dag taburu bir 75 mm sahra topcusu bataryasi bir dag bataryasi bir cikarma topcu grubu 26 Alay ve 40 Alay in bir taburundan olusuyordu toplam guc dokuz piyade taburuna esdegerdi Aralik 1911 de Osmanli kuvveti ise dusuk mevcutlu bir tabur ve yerel savascilardan ibaretti 24 Kasim da Albay Zuppelli komutasinda bir Italyan birliginin Osmanli mevzilerine ilerledigi tespit edildi Derne nin dogusu batisi ve en batisindan donanmanin ates korumasi altinda uc kol halinde ilerleyen Italyanlar saat 09 30 civarinda Derne nin 10 kilometre guneyinde Ayn Derne Selalesi bolgesinde 100 kadar mucahidin pususuna dustu ve arazide gizlenmis olan bu kuvvetin baskinina ugradi Kisa surede sungu muharebesine donusen catismada Italyanlar saat 16 00 da mevzilerine geri cekilmek zorunda kaldi 22 00 ye kadar devam eden catismada Italyan gucleri 22 olu ve 54 yarali verdiler 24 Kasim carpismasinin ardindan Italyan Genelkurmayi bolgedeki kuvvetleri tumen seviyesine cikartma karari aldi Aralik ortasinda Derne deki Italyan gucu 13 tabur ve bir suvari grubu bir 75 mm sahra bataryasi iki dag bataryasi bir 149 mm obus bataryasi ve bir ucaktan olusuyordu toplam mevcudu 15 000 kisiydi Italyan faaliyetlerinden Osmanlilar haberdardi 30 Kasim da Derne tahkimatlarina iki koldan kesif saldirisi duzenlediler Uc saat suren catismada Osmanlilar iki olu uc yarali verirken Italyan kaybi sekiz olu ve bircok yaraliydi 3 4 Aralik gecesi baska bir taarruz daha planlansa da mucahitler arasindaki anlasmazlik ve disiplinsizlik sebebiyle organizasyon tamamlanamadi Italyan karsi saldirisi sebebiyle baskin gerceklestirilemedi 6 Aralik ta Italyanlar Derne nin batisindaki Suse ye bir aldatma taarruzunda bulundular ardindan sehri bombaladilar 7 Aralik ta Osmanlilar Derne nin guneydogusunda uc piyade taburu ve bir dag bataryasina saldiri duzenlediler 16 Aralik ta Derne nin hemen disinda bir tabyayi onaran Italyan guclerine baskin duzenlendi Carpismalar esnasinda sehir icinde de ayaklanmalar basladi Catismalar uc gun surdu Osmanlilar ile Derne ve cevresi halkindan yerel direnisciler Derne ve cevresinde surekli olarak tacizlerde bulunuyordu Telgraf ve telefon hatlarinin kesilmesi Italyanlara ulasan su hatlarinin tahrip edilmesi mevzilerin tahrip edilmesi gibi gerilla savasi saldirilari gerceklestiriliyordu 27 Aralik 07 00 de Italyanlar topcu atesi destegiyle Osmanli mevzilerine uc koldan hucuma basladi Osmanli gucleri saat 09 00 a kadar catismaya girmeden pusu duzeni almisti Italyanlar 800 metre mesafeye geldiginde dort Osmanli topu Derne vadisinin batisindaki kola ates acti kuvvetler de hucuma kalkti Ani baskin karsisinda bu kol 11 15 te geri cekildi Saat 12 45 te merkez kolu 13 00 te batiya yardima giden ihtiyat kolu geri cekilmek zorunda kaldi Dogu kolu da baskini anlayinca geri cekildi 15 00 itibariyla bolgede Italyan gucu kalmadi Ertesi gun yeniden saldirmayi deneyen Italyanlar bolgede bulunan Kurmay Yarbay Enver Bey komutasindaki kabilelerle catismaya girdi acele sekilde Derne ye geri cekildi Catismalarin ardindan Osmanli gucleri Italyanlarin geride biraktigi 600 top mermisi bir makineli tufek 200 tufek ve 25 bin mermiyi ele gecirdi 15 Ekim 1911 de Tanin gazetesi muhabiri Mustafa Serif Bey kimligini kullanan Mustafa Kemal ve Omer Naci Sapancali Hakki ve Yakub Cemil adinda iki fedai esliginde bir Rus gemisiyle Istanbul dan ayrildi Mustafa Kemal ile grubu Misir da Kahire ve Iskenderiye uzerinden Bingazi ye gitmeyi amacliyordu ancak hastaligi sebebiyle ancak 12 Aralik ta sinirin 80 km batisindaki Resuldefne ye varabildi Mustafa Kemal 18 Aralik 1911 gunu Enver in Harbiye Nezareti ne cektigi bir telgrafa gore kendi istegiyle orduya katildi 22 Aralik ta Tobruk yakininda Italyanlarla carpisti Ilk basta dogudaki birligi Mustafa Kemal batiyi ise Enver komuta ediyordu harekat hacmi buyuyunce Enver tum cepheyi Mustafa Kemal ise Derne bolgesini komuta etmeye basladi 16 17 Ocak 1912 gecesi Mustafa Kemal komutasinda insa halinde olan bir Italyan tabyasina saldiri duzenlendi ancak kabile kuvvetlerinin isteksizligi sebebiyle 22 olu ve 27 yarali verilmesine ragmen bir sonuc alinamadi Ilerleyen gunlerde Italyan gucleri savunma tabyalarinin insaatina devam ettiler ve Derne de sabit istihkamlarda kalarak saldiriya gecmediler Osmanli gucleri ise ufak kesif harekatlari ve tacizlere devam ederek Italyanlari yildirmaya calisiyordu 11 12 Subat gecesi Lombardiya Tabyasi olarak adlandirilan bir tabyaya baskin duzenlendi Saat 23 00 te baslayan ve saat 04 00 e dek devam eden taarruzda Italyan gucleri tabyayi terk ederek Derne ye geri cekildi Italyan kara ve deniz topcusunun bombardimani uzerine Osmanli gucleri istihkamlar ve mevzileri tahrip ederek geri cekildi Mustafa Kemal Subat 1912 de Derne cephesinin basina gecti Mart 1912 de Derne deki Italyan kuvvetlerinin mevcudu 15 16 bin asker civarindaydi Osmanli gucu ise 8 subay 274 er ve 7 742 mucahitten olusuyordu 3 Mart 1912 muharebesi Mustafa Kemal Trablusgarp ta bir harekati idare ederken Mustafa Kemal sol ve kol komutani Fuat Bulca sag Osmanli kuvvetleri sayisi gittikce artan Italyan kuvvetlerini yipratmak icin sik sik baskinlar duzenliyordu 3 Mart sabahi nizamiye askerleri ve milislerden olusan 70 kisilik bir kuvvet Seydi Abdullah batisinda bir pusuda Italyanlara onemli zayiat verdirdi ve geri cekilmeye zorladi Ogle vaktinde Italyan topcu atesine ragmen Osmanli kuvvetleri tahkimatlara taarruz etti Saat 13 00 te Osmanli topcusu da catismaya katildi Siddetli gecen piyade savasi esnasinda Seydi Abdullah birkac kez el degistirdi Saat 15 00 te dort tabur oldugu tahmin edilen Italyan ihtiyat birligi ve bir dag bataryasi catisma alanina ulasti Bunun uzerine Osmanli birlikleri kademe kademe geri cekildi Bu esnada Mustafa Kemal in komutasindaki dogu kolu Italyanlarin sol yanina taarruz etti ve tekrar geri cekilmeye zorladi Saat 18 00 de Osmanlilar cekilen Italyanlari takibe gecti 3 Mart 1912 deki Derne Muharebesi nde Osmanli kuvvetleri 63 olu ve 168 yarali verirken Italyanlar yaklasik 8 subay olu 13 subay ve 52 er olu 13 subay ve 164 er yarali verdiler 60 tufek ve cok miktarda malzeme kaybettiler Bu catismanin ardindan Italyanlar uzun sure tekrar saldiriya gecemediler Istihkam birlikleri Osmanli baskinlarini gorduklerinde hizlica geri cekilmeye ana guc ise Derne disina cikmamaya basladi Derne sehri de zaman zaman Osmanli topcusunun atesi altinda kaliyordu Bu esnada Mustafa Kemal Derne hattinin tumunu komuta ediyordu ve komutasi altinda sekiz Osmanli subayi 160 asker bazi gonulluler bir topcu bolugu Italyanlardan ele gecirilen iki makineli tufek ve 7 742 Arap askeri vardi Arap askerlerini Senusi zaviyeleri sagliyordu ve baslarindaki seyhleri Osmanli subaylarina bagliydi Bu kuvvet 15 000 16 000 Italyan askerini Ekim 1911 Eylul 1912 arasinda Derne de tutmayi basardi 17 Haziran da Italyan gucleri Kasr i Arun tabyasina saldiriya gecti Tabya Osmanlilar tarafindan gozlem ve ara sira taciz amaciyla kullanilan bir mevkiydi Buyuk bir kuvvetle gerceklesen Italyan saldirisini haber alan dogu kolu komutani Fuat saldiriyi Derne Komutani Mustafa Kemal e bildirdi Osmanli gucleri Italyanlari tabyaya 3 kilometre mesafede karsiladi 150 kisilik bir Osmanli birliginin taarruzu uzerine iki Italyan taburu aksam saatlerinde geri cekildi Osmanli kuvvetleri de Kasr i Arun a cekildiler Daha sonra Osmanli kuvvetleri bolgeyi terk ederek gozetlemelerine Harap Havuzlar bolgesinden devam ettiler Agustos ayinda onemli bir catisma gerceklesmedi Eylul Ekim 1912 muharebeleri Agustos ayinin sonunda Derne deki komutan General Vittorio Trombi emekliye sevk edilmis yerine Homs carpismalarina katilmis olan Tumgeneral Ezio Reisoli gonderilmisti Bu degisikligin ardindan Italyan birliklerinin mevcutlari arttirildi Italyanlar icin Trablusgarp taki basarisizliklar ve agir kayiplar ile acik denizde gorev yapan donanmanin yipranmasi surdurulemez duruma yaklasiyordu Italyan diplomatlar Balkanlar da Osmanlilara karsi bir savas cikmasi icin calisiyorlardi Yaz aylarinin sona ermesi ile havanin bozmasi da donanma destegini guclestirecekti Italyanlar kendileri icin avantajli sartlarda bir baris anlasmasi yapma amaciyla Osmanli gucleri uzerindeki baskiyi arttirmayi hedefliyorlardi 11 Eylul 1912 de Italyanlar basarisizliklarin ardindan yapilan komuta degisikliginin ardindan Derne den cikmak icin guclu bir hucum baslattilar Sarp arazide savasmak uzere bu saldiriya ozel olarak Mondovi Edolo Ivrea Saluzzo ve Fenestrelle dag taburlari Eritre den getirilen I ve VII Yerli Piyade Taburu ve iki dag topu bataryasindan olusan bir guc olusturdular Bu hucumda kuvvetlerinin cogunu kullanan General Rezoli Kasr el Leben i ve Seydi Abdulaziz yoluna hakim olan mevkileri onemli sayida kayip vermesine ragmen ele gecirdi 17 Eylul de tekrarlanan bir taarruzda ise Mustafa Kemal komutasindaki Turk ve Araplar tarafindan tekrar durduruldular Italyanlarin 1 olu ve 113 yaralisina karsilik Osmanli gucleri 111 olu vermisti 24 Eylul de gemilerden cikartilan kuvvetlerin de dahil oldugu yeni bir saldiri yapildi 16 piyade taburu 60 top ve cok sayida makineli tufek kullanan Italyanlara karsi Osmanlilar 300 asker dort makineli tufek ve iki topla savunma yaptilar Ilk gun bes kilometre ilerleyen Italyanlar Osmanlilarin karsi saldirilari sebebiyle ele gecirdikleri araziyi terk ederek Derne ye donduler Osmanlilar bu muharebede 25 asker olu iki subay yarali zayiat verdiler Eylul sonunda Derne deki Italyan gucu 18 bin askere ulasmisti Ekim ayinda Italyanlar Derne de hucumlarini sona erdirdiler ve savunma pozisyonlari aldilar Ic kesimlere ilerleme yolundaki cabalara ara vermis Osmanlilari zora dusurecek diplomatik bir cozumu beklemeye odaklanmislardi SonuclarOsmanli Devleti Italya ile Usi Baris Antlasmasi ni imzalayinca Derne Italyanlara teslim edildi Italyan birlikleri cogunlugu Senusi gerillalardan olusan birliklere karsi basari elde edemedi ve donanma topcu atesi destegi ile korunan sahil kesiminden oteye ilerleyemedi Italyanlarin Derne sahil seridine hapsolup ilerleyememeleri Mustafa Kemal in arkadasi Salih e Bozok gonderdigi mektupta da aciklanmaktadir Bazi yazarlar Canakkale muharebelerinde Mustafa Kemal in Derne Muharebeleri tecrubelerinden yararlandigini belirtmislerdir Canakkale de de yuksek donanma ates gucune sahip kuvvetler karaya cikabilmis ancak denizden topcu destegi olmayan bolgelerde ilerleyisini surdurememisti Notlar Turk kaynaklari 200 kadar olu ve yarali belirtmektedir Beehler 15 olu ve 37 yarali belirtmektedir Andrew Mango ya gore Bu tarih 15 Ekim 1911 Mustafa Kemal in Izmir yakinindaki Urla karantina istasyonundan Salih e Bozok gonderdigi 17 Ekim 1911 tarihli mektubunda belirtiliyor Ayrica 22 Mayis 1912 tarihinde Ayn Mansur Bingazi den Abdul Kerim e gonderilen baska bir mektupta tekrarlaniyor ATASE 1911 1912 Osmanli Italyan Harbi s 134 George W Gawrych ise ayrilma tarihini 4 Ekim 1911 olarak belirtmistir KaynakcaOzel a b c d e Ertuna ss 344 345 a b c Gawrych ss 25 29 a b c Mango ss 101 110 a b Ertuna s 338 a b Ertuna s 335 a b New York Times Recapture of Derna reported in Turkey 7 Kasim 1911 6 Mart 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Mayis 2011 a b New York Times Turks lose 1 200 men 5 Aralik 1911 7 Mart 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Mayis 2011 a b New York Times Dogs used as sentries 14 Subat 1912 6 Mart 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Mayis 2011 Ertuna ss 231 232 Cemaleddin ss 66 67 Sivgin ss 274 290 15 Eylul 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Eylul 2012 Ertuna ss 122 125 126 Inal s 1086 Cilt 2 Cemaleddin ss 68 69 Bayur s 100 Ertuna ss 159 163 a b c d Ertuna ss 233 236 Esposito ss 10 14 a b Stephenson The Jaws of the Sahara Beehler s 30 a b Esposito s 22 a b c Ertuna s 237 a b c Beehler s 49 a b c Ertuna ss 238 240 Ertuna ss 241 242 a b Ortayli s 86 a b c d e Gawrych s 25 Tuglaci s 14 Mango s 104 a b Mango ss 104 105 Bozok Salih Nisan 2001 Dundar Can Ed Yaveri Ataturk u Anlatiyor Istanbul Dogan Kitapcilik 21 Mayis 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Mart 2020 a b Mango s 105 Zurcher s 127 a b Ertuna ss 328 335 Ertuna ss 340 342 Beehler s 63 a b Mango s 107 a b Ertuna ss 342 343 Beehler s 93 Gawrych s 26 Roux s 439 Beehler s 96 GenelBayur Yusuf Hikmet 1991 Turk Inkilabi Tarihi Cilt 2 Kisim 1 Ankara Turk Tarih Kurumu Yayinlari Beehler William 1913 The History of the Italian Turkish War September 29 1911 to October 18 1912 Annapolis The Advertiser Republican OCLC 63576798 Cemaleddin Efendi 2005 Siyasi Hatiralarim 1909 1913 Istanbul Nehir Yayinlari ISBN 9789756711729 Childs Timothy W 1990 Italo Turkish Diplomacy and the War Over Libya 1911 1912 Netherlands Brill Academic Publishers ISBN 9789004090255 Ertuna Hamdi 1981 Turk Silahli Kuvvetleri Tarihi Osmanli Devri Osmanli Italyan Harbi 1911 1912 PDF Ankara Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etut Baskanligi Yayinlari 27 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 11 Ekim 2020 Esposito Gabriele 2020 Armies of the Italian Turkish War Oxford Osprey Publishing ISBN 9781472839428 Genelkurmay ATASE 1980 1911 1912 Osmanli Italyan Harbi Deniz Harekati PDF 3 Ankara Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etut Baskanligi Yayinlari 9 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 11 Ekim 2020 Gawrych George W 2013 The Young Ataturk From Ottoman Soldier to Statesman of Turkey Londra I B Tauris ISBN 9781780763224 Inal Ibnulemin Mahmut Kemal 1965 Osmanli Devrinde Son Sadrazamlar Istanbul MEB Yayinlari Mango Andrew 1999 Ataturk Doruker Fusun tarafindan cevrildi Nisan 2000 bas Istanbul Sabah Kitaplari ISBN 975 579 085 3 Ortayli Ilber 2018 Gazi Mustafa Kemal Ataturk 1 bas Istanbul Kronik Kitap ISBN 978 975 2430 33 4 Roux Jean Paul 2017 Histoire des Turcs Turklerin Tarihi Kazancigil Aykut tarafindan cevrildi Istanbul Kabalci Yayincilik ISBN 978 605 9872 44 7 Stephenson Charles 2014 A Box of Sand The Italo Ottoman War of 1911 1912 East Sussex Tattered Flag Press Sivgin Hale 2002 Trablusgarp Savasi Turkler Ansiklopedisi 13 Ankara Yeni Turkiye Yayinlari Tuglaci Pars 1987 Cagdas Turkiye 1 Cem Yayinevi Zurcher Erik J 2010 The Young Turk Legacy and Nation Building From the Ottoman Empire to Ataturk s Turkey Londra I B Tauris ISBN 978 1 84885 271 6