Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ferenc Szálasi /ˈfɛrɛnt͡s ˈsaːlɒʃi/ (6 Ocak 1897, Košice, Macaristan Krallığı - 12 Mart 1946 Budapeşte, İkinci Macaristan Cumhuriyeti) Macar faşist örgütlenme olan Ok Haç Partisi kurucusu ve lideriydi. II. Dünya Savaşı'nın son dönemlerinde ülkedeki Miklós Horthy rejiminin Müttefik Devletlerle barış görüşmesi için temas halinde olduğunun ortaya çıkması üzerine Naziler tarafından düzenlenen Panzerfaust Harekâtı sonrasında Ok Haç Partisi iktidarı almış, Szálasi ise fiilen ülkenin tek lideri konumuna yükselmiştir. Kısa süren Ok Haç Partisi iktidarı sırasında binlerce rejim karşıtı, komünist ve Yahudi toplama kamplarına sürülmüş ve katledilmiştir. Kızıl Ordu'nun Macaristan'ı kurtarmasının ardından yakalanmış, mahkemeye çıkartılmış ve insanlığa karşı işlediği suçlardan hüküm giyerek idam edilmiştir.
| Ferenc Szálasi | |
|---|---|
 Szalasi 1941 yılında | |
| Doğum | 6 Ocak 1897 Košice, Macaristan Krallığı |
| Ölüm | 12 Mart 1946 (49 yaşında) Budapeşte, İkinci Macaristan Cumhuriyeti |
| Ölüm nedeni | Asılarak idam |
| Tanınma | Ok Haç Partisi lideri |
| Suçlama(lar) | Savaş suçları |
| Mahkûmiyet | İdam cezası |
| Ceza | Asılarak idam edildi |
| Kurbanlar | 65-70 bin |
Gençliği
Szalasi'nin baba tarafı Ermeniydi. Büyük büyük babası Ferenc (1758-?) hala Szalosjan soyadını kullanıyordu, ancak oğlu Antal (1829-1916) soyadını Macarcaya çevirerek Szalasi olarak kullanmaya başlamıştır. Onun oğlu ve Ferenc Szalasi'nin dedesi 1848 Devrimleri sırasında Viyana'dan bir Alman kadınla evlenmiş, oğulları Ferenc (1866-1940) Bratislava'ya yerleşmiş ve orduda subay olarak hizmet etmiştir. Ferenc'in dört oğlu da asker olmuştur. Ferenc Szalasi'nin annesi Erzsébet Szakmár (1874–1963) ise oldukça dindar bir Slovak asıllı Rutenyalıdır, oğlunun tanrı inancına sahip olmasında büyük rolü vardır.
Hem ailesinin maddi zorluk içinde olması hem de aile geleneği olması yüzünden orduya girdi. İlk eğitimlerini memleketi olan Kassa'da aldıktan sonra Köszeg ve Targu Mureş'deki askeri akademiye devam etti. Çok başarılı bir genç subay olarak 1915 yılında teğmen rütbesiyle Viyana'daki 'nden mezun oldu. O mezun olduğu sırada I. Dünya Savaşı tüm şiddetiyle sürmekteydi. Derhal cephe görevi verilen Szalasi 36 ay boyunca cephede savaştı. Savaşın sonunda elit Tirol Muhafız Birliğindeydi ve üsteğmen olmuştu. Verdun Muharebesi başta olmak üzere katıldığı muharebelerde gösterdiği cesaretten dolayı Kaiserlicher Orden der Eisernen Krone nişanına layık görülmüştür.
Askerî kariyeri
Savaşın son dönemlerinde Macaristan'da bulunan Szalasi savaşın sonundaki kaos ortamında Dışişleri Bakanlığı personeli kapsamında kuryelik görevini yerine getirdi. Yıldızpatı Devrimi'ni, takip eden süreçte ülkenin Béla Kun önderliğinde kurulan Macaristan Sovyet Cumhuriyeti ve Fransa önderliğinde kurulan Küçük Antanta bağlı Romanya kuvvetleri tarafından bu rejimin alaşağı edilmesi, sonrasında Amiral Miklós Horthy yönetiminin başa getirilmesi süreçlerinde aktif olarak yer almadı, takip etmeyi tercih etti.
1920-21 döneminde 'de askeri eğitimine devam ettikten sonra 1923 yılında 'daki askeri akademiye girdi. 1925 yılında kurmay subay olarak mezun oldu. Zorunlu hizmetini Debrecen'deki 11. Piyade Alayında yaptı. 1926-29 döneminde Genelkurmay Başkanlığı bünyesinde Eğitim ve Personel Dairesinde çalıştı, bu kapsamda yurtdışı seyahatler gerçekleştirdi, daha sonra bu tanıdıkların çok faydasını gördü. Askerî hiyearşide yükselirken siyasal fikirleri de şekilleniyordu, artık politik konularda yazılar yazmaya başladı. 1930'lu yıllarda dönemin Savaş Bakanı Gyula Gömbös kendisinden övgüyle söz ediyor ve onu selefi olarak gösterecek kadar beğeniyordu. 1933 yılında 36 yılında general oldu.
Aynı yıl 46 sayfalık Macar Devletinin Yapılandırılması için Plan adlı bir broşür yayınladı. Yüksek komutadaki subayların siyasetle ilgilenmemesi geleneğini çiğnediği için kamuoyunda büyük bir rahatsızlık kaynağı olan olaydan sonra 20 gün hapis cezasına çarptırıldı ve kurmaylığı alındı. Eger'deki 14. Piyade Alayına döndü, 1934 yılı Ekim ayında emekliliğini istedi ve 1935 yılı Mart ayında emekli edildi.
Siyasi hayatı
Szalasi, askerlikten emekli olduktan sonra siyasete atıldı.İlk girişimleri Arpad Taby tarafından kurulmuş olan aşırı-sağcı ve ırkçı Magyar Élet Szövetség içinde oldu. Bu grubun fikirleirni benimsemiş ve sözcüleri haline gelmişti. Artık yavaş yavaş fikirleri olgunlaşmış ve adını verdiği bir ideolojiye dönüşmekteydi, tüm toplumsal sorunların çözümü buradaydı.
Tanımlamaya çalıştığı tezlerine göre tüm ulusu birlik içerisinde bir araya getirecek olan şey tanrı inancı, dayanışma ve milliyetçiliktir. Bu bakış açısıyla ülke Trianon Antlaşması öncesindeki topraklarını geri alacak ve Birleşik Macar Devletleri kurulacaktır. Tüm bu fikileri askerlik görevinden emekli olduktan sonra kaleme almış ve Macarcılık olarak ifade etmiştir. Bu ideolojinin öne çıkan yanlarından birisi koyu Yahudi karşıtlığı, bir nebze düşük seviyede de olsa Çingene düşmanlığıdır, bu düşmanlık hem ırksal hem de dinsel olarak tanımlanır. Ayrıca Macarlar Turan olarak tanımlanır ve Aryanlarla eşit ırk olarak tanımlanır.
4 Mart 1935 tarihinde Ulusal İrade Partisi (Macarca: Nemzet Akaratának Pártja, NAP) kurulur. Daha sonra ok ve haç işaretlerinin kullanıldığı ve faşizmi temsil ettiği ilk örnek bu siyasi partide kullanılmıştır. Bu parti Szalasi ve Macarcılık ideolojisinin ilk siyasi örgütüdür. NAP kuruluşunda oldukça merkezî bir yapı kuran Szalasi, üyelerin sadece tek kademe alt ve üstlerini tanıdıkları bir gizli yapı inşa etti. Kendisiyle çalışan sadık adamlarından oluşan ekip haricinde kimseyle temas etmemekteydi. 1941 yılına gelindiğinde örgüt ülkenin 19 farklı bölgesinde varlığını geliştirmiş, 100 bin kişilik bir desteğe ulaşmış ve 2 bin firmanın mali yardımını sağlamış durumdaydı. 1937 yılı bahar aylarında Yeni Macar İşçi (Macarca: Új Magyar Munkás) yayın hayatına başlamıştır. Ancak güçlenmeye başlayan parti, hükûmet tarafından tehlikeli olarak görüldüğü için 16 Nisan 1937 günü kapatılır. Partisi kapatılan Szalasi tutuklanmış ve mahkeme sürecini propaganda olanağı olarak değerlendirmiştir. Kapatılan partisinin ardından tüm faşist grupları tek çatı altında toplayan Macar Nasyonal Sosyalist Partisi (Macarca: Magyar Nemzeti Szocialista Párt) kurulur. Bu dönemde Szalasi, kendi dışında gelişen parti kapatma ve kurulumlarına müdahale ederek en son 15 Mart 1939 Genel Seçimlerinde Ok Haç Partisi adı altında 31 milletvekilliği kazanıp ana muhalefet partisi olduğu seçimlerde büyük başarı kazanır.
Horthy tarafından ilan edilen af sonrasında hüküm giydiği suçtan hapse girmeden kurtulan Szalasi'nin siyasete aktif şekilde dönüşü coşkuyla karşılansa da partisi yeni döneme güç kaybederek girmiştir. II. Dünya Savaşı'nın başlamış olması savunma sanayiini canlandırmış ve işsizliği azaltmıştır. Ayrıca parti içinde László Baky ve Fidél Pálffy'nin ayrılarak başka bir faşist oluşumda yer almaları partiyi zayıflatmıştır. Szalasi azalan desteği artırmak için ülke çapında ziyaretler düzenlese de 1943 yılı sonunda üye sayısı 100 binin altına düşmüştür.
Macarcılık
Szalasi'nin faşizm eksenindeki ideolojisi Nazizmden farklıydı. Nazizmin ideologu Alfred Rosenberg ve eseri Mythos Szalasi tarafından şiddetli şekilde eleştirilmiştir. Szalasi Nazizmdeki ırkçı teoriye katılmamakla beraber Yahudi karşıtlığında benzer şekilde düşünmekteydi. Ancak sürmekte olan II. Dünya Savaşında Hitler'in mucize silahı sayesinde zafer kazanacağından emindi, Führer'in de Rosenberg gibi düşünmediğini ileri sürmekteydi.
Naziler, ideolojik olarak güvenilir bulmadıkları Szalasi hareketine destek vermek yerine genel olarak ülkedeki sağcı faşist çevrelerin tamamının eş güdüm halinde hareket etmelerini sağlamaya çalıştılar. Ülke Alman işgaline uğradığı dönemde kurulmaya çalışılan geniş çaplı faşist hükûmete Szalasi hareketi, liderliğin kendilerine verilmediği gerekçesiyle katılmamıştır. Naziler 1944 yılı Ağustos ayında Horthy rejiminin Müttefik Devletlerle gizli pazarlıklara giriştiğinin anlaşılması üzerine Szalasi ile devam etme kararı alır. Horthy rejimi Panzerfaust Harekâtıyla devrilir. Eylül ayıyla beraber Ok Haç Partisi Nazilerin tam desteğini arkasına alarak kendi rejimini kurmaya başlar. 4 Ekimde yemin ederek göreve başlayan Szalasi ülkede tam bir diktatörlük kurar. Ülkenin tüm kaynakları yaklaşmakta olan Sovyet Kızıl Ordusuna karşı verilen savaşa aktarılmaktadır.
Savaşın sonu
Ok Haç Partisi ve Nazilerin egmenliğindeki Macar topraklarında Yahudiler, çalışmaya gönderildiklerini düşünürken kendilerini imha kamplarında buluyordu. Genel olarak kentlerdeki gettolar ve kırsal bölgelerde girişilen toplu katliamlar ve tehcir sırasında yapılan infazlarda toplam 65-70 bin Yahudinin katledildiği düşünülmektedir. Bu dönemde Kızıl Ordu tarafından kuşatılan başkent Budapeşte'de kanlı bir savaş sürerken, Szalasi 1944 sonlarında yönetim merkezini batıya kaydırır; önce , sonra ve son olarak Kőszeg. Yenilgiyi kabul edemeyen ve hala zafer hayalleri kuran Szalasi 29 Nisan 1945'te sekreteri Lutz Gizella ile evlenmiş, 5 Mayıs günü de Avusturya cephesinde ABD askerleri tarafından ele geçirilmiştir.
Mahkeme süreci
Avrupa'da savaşın sona ermesiyle beraber Amerikalıların elindeki Szalasi Ekim ayında Macaristan'a iade edilir. Savaş sırasında işlediği suçlara istinaden mahkemeye verilir ve 5 Şubat günü davasının görülmesine başlanır. 1 Mart günü suçlu bulunarak hüküm giyen Szalasi 12 Mart günü idam edilir.
Etkileri
Szalasi'nin işlediği savaş suçları ve gerçekleştirdiği katliamlar ortada olmasına rağmen özellikle son dönemde iktidarda olduğu dönemde oldukça başarılı bir idare kurduğuna dair revizyonist çalışmalar mevcuttur.
Szalasi'nin ölümü, liderliği yaptığı hareketin veya genel olarak Macar faşizminin sonunu getirmemiştir. Sosyalist rejimin inşa edildiği Macaristan Halk Cumhuriyeti'nde 1956 sürecinde ve Doğu Blokunun yıkılmasının ardından bu akımlar yeniden güçlenmiştir. Sürgündeki eski tüfek Macar faşistlerinin dönemi 1995 yılında ölen ile sona ermiş kabul edilmektedir. Günümüzde Pax Hungarica adlı hareket bu faşist geleneği sürdürmüş, liderliğini 'un yaptığı hareket 2017 yılında kapanmıştır.
Notlar
Kaynakça
- ^ Prof. Laszlo Karsai hakkında bilgi içeren Holokost Müzesi sitesi 30 Eylül 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce) 30 Eylül 2021 tarihinde erişilmiştir
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ferenc Szalasi ˈfɛrɛnt s ˈsaːlɒʃi 6 Ocak 1897 Kosice Macaristan Kralligi 12 Mart 1946 Budapeste Ikinci Macaristan Cumhuriyeti Macar fasist orgutlenme olan Ok Hac Partisi kurucusu ve lideriydi II Dunya Savasi nin son donemlerinde ulkedeki Miklos Horthy rejiminin Muttefik Devletlerle baris gorusmesi icin temas halinde oldugunun ortaya cikmasi uzerine Naziler tarafindan duzenlenen Panzerfaust Harekati sonrasinda Ok Hac Partisi iktidari almis Szalasi ise fiilen ulkenin tek lideri konumuna yukselmistir Kisa suren Ok Hac Partisi iktidari sirasinda binlerce rejim karsiti komunist ve Yahudi toplama kamplarina surulmus ve katledilmistir Kizil Ordu nun Macaristan i kurtarmasinin ardindan yakalanmis mahkemeye cikartilmis ve insanliga karsi isledigi suclardan hukum giyerek idam edilmistir Ferenc SzalasiSzalasi 1941 yilindaDogum6 Ocak 1897 1897 01 06 Kosice Macaristan KralligiOlum12 Mart 1946 49 yasinda Budapeste Ikinci Macaristan CumhuriyetiOlum nedeniAsilarak idamTaninmaOk Hac Partisi lideriSuclama lar Savas suclariMahkumiyetIdam cezasiCezaAsilarak idam edildiKurbanlar65 70 binGencligiSzalasi nin baba tarafi Ermeniydi Buyuk buyuk babasi Ferenc 1758 hala Szalosjan soyadini kullaniyordu ancak oglu Antal 1829 1916 soyadini Macarcaya cevirerek Szalasi olarak kullanmaya baslamistir Onun oglu ve Ferenc Szalasi nin dedesi 1848 Devrimleri sirasinda Viyana dan bir Alman kadinla evlenmis ogullari Ferenc 1866 1940 Bratislava ya yerlesmis ve orduda subay olarak hizmet etmistir Ferenc in dort oglu da asker olmustur Ferenc Szalasi nin annesi Erzsebet Szakmar 1874 1963 ise oldukca dindar bir Slovak asilli Rutenyalidir oglunun tanri inancina sahip olmasinda buyuk rolu vardir Hem ailesinin maddi zorluk icinde olmasi hem de aile gelenegi olmasi yuzunden orduya girdi Ilk egitimlerini memleketi olan Kassa da aldiktan sonra Koszeg ve Targu Mures deki askeri akademiye devam etti Cok basarili bir genc subay olarak 1915 yilinda tegmen rutbesiyle Viyana daki nden mezun oldu O mezun oldugu sirada I Dunya Savasi tum siddetiyle surmekteydi Derhal cephe gorevi verilen Szalasi 36 ay boyunca cephede savasti Savasin sonunda elit Tirol Muhafiz Birligindeydi ve ustegmen olmustu Verdun Muharebesi basta olmak uzere katildigi muharebelerde gosterdigi cesaretten dolayi Kaiserlicher Orden der Eisernen Krone nisanina layik gorulmustur Askeri kariyeriSavasin son donemlerinde Macaristan da bulunan Szalasi savasin sonundaki kaos ortaminda Disisleri Bakanligi personeli kapsaminda kuryelik gorevini yerine getirdi Yildizpati Devrimi ni takip eden surecte ulkenin Bela Kun onderliginde kurulan Macaristan Sovyet Cumhuriyeti ve Fransa onderliginde kurulan Kucuk Antanta bagli Romanya kuvvetleri tarafindan bu rejimin alasagi edilmesi sonrasinda Amiral Miklos Horthy yonetiminin basa getirilmesi sureclerinde aktif olarak yer almadi takip etmeyi tercih etti 1920 21 doneminde de askeri egitimine devam ettikten sonra 1923 yilinda daki askeri akademiye girdi 1925 yilinda kurmay subay olarak mezun oldu Zorunlu hizmetini Debrecen deki 11 Piyade Alayinda yapti 1926 29 doneminde Genelkurmay Baskanligi bunyesinde Egitim ve Personel Dairesinde calisti bu kapsamda yurtdisi seyahatler gerceklestirdi daha sonra bu tanidiklarin cok faydasini gordu Askeri hiyearside yukselirken siyasal fikirleri de sekilleniyordu artik politik konularda yazilar yazmaya basladi 1930 lu yillarda donemin Savas Bakani Gyula Gombos kendisinden ovguyle soz ediyor ve onu selefi olarak gosterecek kadar begeniyordu 1933 yilinda 36 yilinda general oldu Ayni yil 46 sayfalik Macar Devletinin Yapilandirilmasi icin Plan adli bir brosur yayinladi Yuksek komutadaki subaylarin siyasetle ilgilenmemesi gelenegini cignedigi icin kamuoyunda buyuk bir rahatsizlik kaynagi olan olaydan sonra 20 gun hapis cezasina carptirildi ve kurmayligi alindi Eger deki 14 Piyade Alayina dondu 1934 yili Ekim ayinda emekliligini istedi ve 1935 yili Mart ayinda emekli edildi Siyasi hayatiSzalasi askerlikten emekli olduktan sonra siyasete atildi Ilk girisimleri Arpad Taby tarafindan kurulmus olan asiri sagci ve irkci Magyar Elet Szovetseg icinde oldu Bu grubun fikirleirni benimsemis ve sozculeri haline gelmisti Artik yavas yavas fikirleri olgunlasmis ve adini verdigi bir ideolojiye donusmekteydi tum toplumsal sorunlarin cozumu buradaydi Tanimlamaya calistigi tezlerine gore tum ulusu birlik icerisinde bir araya getirecek olan sey tanri inanci dayanisma ve milliyetciliktir Bu bakis acisiyla ulke Trianon Antlasmasi oncesindeki topraklarini geri alacak ve Birlesik Macar Devletleri kurulacaktir Tum bu fikileri askerlik gorevinden emekli olduktan sonra kaleme almis ve Macarcilik olarak ifade etmistir Bu ideolojinin one cikan yanlarindan birisi koyu Yahudi karsitligi bir nebze dusuk seviyede de olsa Cingene dusmanligidir bu dusmanlik hem irksal hem de dinsel olarak tanimlanir Ayrica Macarlar Turan olarak tanimlanir ve Aryanlarla esit irk olarak tanimlanir 4 Mart 1935 tarihinde Ulusal Irade Partisi Macarca Nemzet Akaratanak Partja NAP kurulur Daha sonra ok ve hac isaretlerinin kullanildigi ve fasizmi temsil ettigi ilk ornek bu siyasi partide kullanilmistir Bu parti Szalasi ve Macarcilik ideolojisinin ilk siyasi orgutudur NAP kurulusunda oldukca merkezi bir yapi kuran Szalasi uyelerin sadece tek kademe alt ve ustlerini tanidiklari bir gizli yapi insa etti Kendisiyle calisan sadik adamlarindan olusan ekip haricinde kimseyle temas etmemekteydi 1941 yilina gelindiginde orgut ulkenin 19 farkli bolgesinde varligini gelistirmis 100 bin kisilik bir destege ulasmis ve 2 bin firmanin mali yardimini saglamis durumdaydi 1937 yili bahar aylarinda Yeni Macar Isci Macarca Uj Magyar Munkas yayin hayatina baslamistir Ancak guclenmeye baslayan parti hukumet tarafindan tehlikeli olarak goruldugu icin 16 Nisan 1937 gunu kapatilir Partisi kapatilan Szalasi tutuklanmis ve mahkeme surecini propaganda olanagi olarak degerlendirmistir Kapatilan partisinin ardindan tum fasist gruplari tek cati altinda toplayan Macar Nasyonal Sosyalist Partisi Macarca Magyar Nemzeti Szocialista Part kurulur Bu donemde Szalasi kendi disinda gelisen parti kapatma ve kurulumlarina mudahale ederek en son 15 Mart 1939 Genel Secimlerinde Ok Hac Partisi adi altinda 31 milletvekilligi kazanip ana muhalefet partisi oldugu secimlerde buyuk basari kazanir Horthy tarafindan ilan edilen af sonrasinda hukum giydigi suctan hapse girmeden kurtulan Szalasi nin siyasete aktif sekilde donusu coskuyla karsilansa da partisi yeni doneme guc kaybederek girmistir II Dunya Savasi nin baslamis olmasi savunma sanayiini canlandirmis ve issizligi azaltmistir Ayrica parti icinde Laszlo Baky ve Fidel Palffy nin ayrilarak baska bir fasist olusumda yer almalari partiyi zayiflatmistir Szalasi azalan destegi artirmak icin ulke capinda ziyaretler duzenlese de 1943 yili sonunda uye sayisi 100 binin altina dusmustur Macarcilik Panzerfaust Harekati sirasinda Nazi birlikleri Szalasi nin fasizm eksenindeki ideolojisi Nazizmden farkliydi Nazizmin ideologu Alfred Rosenberg ve eseri Mythos Szalasi tarafindan siddetli sekilde elestirilmistir Szalasi Nazizmdeki irkci teoriye katilmamakla beraber Yahudi karsitliginda benzer sekilde dusunmekteydi Ancak surmekte olan II Dunya Savasinda Hitler in mucize silahi sayesinde zafer kazanacagindan emindi Fuhrer in de Rosenberg gibi dusunmedigini ileri surmekteydi Naziler ideolojik olarak guvenilir bulmadiklari Szalasi hareketine destek vermek yerine genel olarak ulkedeki sagci fasist cevrelerin tamaminin es gudum halinde hareket etmelerini saglamaya calistilar Ulke Alman isgaline ugradigi donemde kurulmaya calisilan genis capli fasist hukumete Szalasi hareketi liderligin kendilerine verilmedigi gerekcesiyle katilmamistir Naziler 1944 yili Agustos ayinda Horthy rejiminin Muttefik Devletlerle gizli pazarliklara giristiginin anlasilmasi uzerine Szalasi ile devam etme karari alir Horthy rejimi Panzerfaust Harekatiyla devrilir Eylul ayiyla beraber Ok Hac Partisi Nazilerin tam destegini arkasina alarak kendi rejimini kurmaya baslar 4 Ekimde yemin ederek goreve baslayan Szalasi ulkede tam bir diktatorluk kurar Ulkenin tum kaynaklari yaklasmakta olan Sovyet Kizil Ordusuna karsi verilen savasa aktarilmaktadir Savasin sonu Budapeste Muharebesi sirasinda yikilan zincirli kopru Ok Hac Partisi ve Nazilerin egmenligindeki Macar topraklarinda Yahudiler calismaya gonderildiklerini dusunurken kendilerini imha kamplarinda buluyordu Genel olarak kentlerdeki gettolar ve kirsal bolgelerde girisilen toplu katliamlar ve tehcir sirasinda yapilan infazlarda toplam 65 70 bin Yahudinin katledildigi dusunulmektedir Bu donemde Kizil Ordu tarafindan kusatilan baskent Budapeste de kanli bir savas surerken Szalasi 1944 sonlarinda yonetim merkezini batiya kaydirir once sonra ve son olarak Koszeg Yenilgiyi kabul edemeyen ve hala zafer hayalleri kuran Szalasi 29 Nisan 1945 te sekreteri Lutz Gizella ile evlenmis 5 Mayis gunu de Avusturya cephesinde ABD askerleri tarafindan ele gecirilmistir Mahkeme sureciSzalasi en solda mahkeme surecinde Subat 1946 Avrupa da savasin sona ermesiyle beraber Amerikalilarin elindeki Szalasi Ekim ayinda Macaristan a iade edilir Savas sirasinda isledigi suclara istinaden mahkemeye verilir ve 5 Subat gunu davasinin gorulmesine baslanir 1 Mart gunu suclu bulunarak hukum giyen Szalasi 12 Mart gunu idam edilir EtkileriSzalasi nin isledigi savas suclari ve gerceklestirdigi katliamlar ortada olmasina ragmen ozellikle son donemde iktidarda oldugu donemde oldukca basarili bir idare kurduguna dair revizyonist calismalar mevcuttur Szalasi nin olumu liderligi yaptigi hareketin veya genel olarak Macar fasizminin sonunu getirmemistir Sosyalist rejimin insa edildigi Macaristan Halk Cumhuriyeti nde 1956 surecinde ve Dogu Blokunun yikilmasinin ardindan bu akimlar yeniden guclenmistir Surgundeki eski tufek Macar fasistlerinin donemi 1995 yilinda olen ile sona ermis kabul edilmektedir Gunumuzde Pax Hungarica adli hareket bu fasist gelenegi surdurmus liderligini un yaptigi hareket 2017 yilinda kapanmistir Notlar Ferenc Bela 1898 1944 Cluj Napoca ya yapilan hava saldirisinda olmustur Karoly 1901 2002 ve Rudolf 1900 1998 Macar Yasam DernegiKaynakca Prof Laszlo Karsai hakkinda bilgi iceren Holokost Muzesi sitesi 30 Eylul 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 30 Eylul 2021 tarihinde erisilmistir