Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Fosil yakıt veya mineral yakıt, hidrokarbon ve yüksek oranlarda karbon içeren doğal enerji kaynağı. Kömür, petrol ve doğalgaz; bu türden yakıtlara başlıca örnektir. Ölen canlı organizmaların oksijensiz ortamda milyonlarca yıl boyunca çözülmesi ile oluşur. Fosil yakıtlar endüstriyel alanda çok geniş bir kullanım alanı bulmaktadır.
Elektrik üretiminde, genelde fosil yakıtın yanması ile açığa çıkan enerji bir türbine güç olarak iletilir. Eski jeneratörlerde genelde yakıtın yanması ile elde edilen buhar türbini döndürmek için kullanılırdı, fakat yeni enerji santrallerinde yanma ile elde edilen gazlar, direkt olarak gaz türbinini döndürmektedir.
20 ve 21. yüzyılda dünya çapındaki teknolojik gelişmelerle, fosil yakıtlara daha çok ihtiyaç duyulmuştur. Özellikle petrolden elde edilen benzin, dünya çapında ve bölgesel olarak büyük çatışmaların ana sebebi haline gelmektedir. Dünya çapındaki bu enerji ihtiyacının artması ile çözüm arayışları, yenilenebilir enerji kaynaklarına doğru yönelmelidir.
2017 yılında dünyada birincil enerji kaynaklarının %34 petrol, %28 kömür, %23 doğal gaz, %85 fosil yakıtlar oldu. Fosil yakıtların yakılmasıyla 21.3 milyar ton CO2 açığa çıktığı ancak bunların doğal kaynaklarca yaklaşık yarısının emile bildiği yani net olarak havaya 10.65 milyar ton CO2 salındığı araştırılmıştır.Küresel ısınmanın başlıca aktörleri fosil yakıt. Fosil yakıtlar insan sağlığının en büyük tehdidi.
Fosil kömürler
Fosil kömürler, doğal katı yakıtlar sınıfından olan antrasit, taşkömürü, esmer kömür ve linyit kömürü ve turb (turba) adlı yakıtların genel adı.
Bunlardan taşkömürü, esmer kömür ve linyit kömürü, Türkiye'de en çok kullanılan kömürlerdir. Zonguldak'ta çıkarılan taşkömürü, sanayide en çok kullanılan kömür cinsidir. Linyit kömürü hemen hemen Türkiye'nin her yerinde çıkarılır. Linyit kömürü ve linyitin oluşumu ilerlemiş bir türü olan esmer kömür, ısıtma kuvveti bakımından diğerleri kadar zengin değildir. Çoğu zaman çıkarıldıkları yerde kullanılırlar. Esmer kömür, dış görünüşü bakımından taşkömürüne benzerse de taşkömüründen aşağıdaki şekillerde ayırt edilebilir:
- Sırsız porselen üzerine taşkömürü ile çizilmiş çizgi siyah, esmer kömürle çizilen ise kahverengidir.
- Bu iki kömür cinsi toz haline getirilip derişik NaOH (sodyum hidroksit) çözeltisi ile kaynatılırsa, taşkömürü çözeltiyi boyamaz, esmer kömür ise kahverengine boyar.
Kimyasal yapısı
Doğal katı yakıtların esas kısmını teşkil eden fosil kömürleri, çoğunluğu altılı halkalardan meydana gelmiş olan yüksek molekül tartılı, siklik bileşiklerden oluşmuş bir organik şebeke ile bu şebeke arasına difüzyon ile sızarak yerleşmiş anorganik bileşiklerden ibarettir. Organik kısım kömürün yanabilen kısmını, anorganik kısım ise kömürün külünü teşkil eder.
Kömürün organik kısmı, oluşumun daha ilk devrelerinde bitkilerdeki alifatik, heterosiklik ve karbosiklik bileşiklerin biyolojik işlemlerle maddesine dönüşmesi ve hümin maddesinin de yüksek baskı ve uzun süreli temperatür gibi ortam şartları altında bir reaksiyonuna uğrayarak karbona dönüşmesi sonucunda meydana gelir.
Hümik asit, toprağın yapısındaki madensel tuzların bitkiler tarafından alınmasını sağlayan toprak asididir.
Kömür bir hidrokarbon değildir. Zira yapısında organik olarak bağlı oksijen, azot, kükürt gibi heteroatomların bulunduğu moleküller de vardır. Oksijen, kömürün oluşum devresine göre, hidroksil, karbonil, karboksil oksijeni olarak veya oluşumu daha ileri kömürlerde heterosiklik karbon-oksijen halkaları veya eter köprüleri şeklinde bulunabilir. Azot, kömüre bitkinin alkaloid, protein ve klorofil gibi bileşiklerinden geçmiş olup daha ziyade heterosiklik büyük moleküllerde görülür. Kükürt ise kömüre yine bitki proteinlerinden geçmiştir. Kükürt miktarı %1'in üstünde olan kömürlerde kükürdün bir kısmı, anorganik pirit kükürdü halinde de bulunabilir. Hidrojen hem aromatik molekül hidrojeni, hem de alisiklik ve alifatik olefin hidrojeni şeklinde bulunur.
Kömür külünün bileşimi, yüzde miktarları kömürün kaynağına göre değişen, silis, alüminyum, demir, kalsiyum, magnezyum ve alkali metallerin tuzlarını içerir. ABD'de çıkarılan kömürlerin külünde bu maddelerin maksimum yüzde miktarları şu şekildedir:
- SiO2 (silis): 30-60
- Al2O3 (alüminyum oksit): 10-14
- Fe2O3 (): 3-30
- CaO (kalsiyum oksit): 1-20
- MgO (): 0,5-4
- TiO2 (titanyum dioksit): 0,5-3
- : 1-4
Çevresel etkiler
Fosil yakıtların kullanımı sanayi devriminin merkezinde yer aldı ve geçtiğimiz birkaç yüzyıl boyunca gezegendeki yaşam standardında büyük iyileştirmeler yapılmasına yardımcı oldu. Bununla birlikte, fosil yakıtların yakılmasının yakıtı kullanan insanlar dışında çevreye de bir takım olumsuz etkileri vardır. Tüm fosil yakıtlar yandığında CO2 açığa çıkarır, böylece iklim değişikliğini hızlandırır. Yanan kömür, petrol ve türevleri, atmosferik partikül maddesine, dumana ve asit yağmuruna katkıda bulunur.
İklim değişikliği büyük ölçüde CO2 gibi sera gazlarının atmosfere salınımından kaynaklanıyor ve bu emisyonların ana kaynağı fosil yakıtların yakılması. İklim değişikliği dünyanın bazı bölgelerinde şimdiden ekosistemleri olumsuz etkiliyor. Bunlar, türlerin neslinin tükenmesi ve açlık sorununu artırma gibi etkileri içerir. Küresel sıcaklıklarda devam eden artışlar, hem ekosistemler hem de insanlar üzerinde daha fazla olumsuz etkiye yol açacaktır. Dünya Sağlık Örgütü, iklim değişikliğinin 21. yüzyılda insan sağlığına yönelik en büyük tehdit olduğunu belirtti.
Fosil yakıtların yanması, asit yağmuru olarak Dünya'ya düşen sülfürik ve nitrik asitleri üretir. Mermer ve kireç taşından yapılmış anıtlar ve heykeller, asitler kalsiyum karbonatı çözdüğü için özellikle savunmasızdırlar.
Atmosfere salınan fosil yakıtlar ayrıca radyoaktif maddelerden olan uranyum ve toryum içerir. 2000 yılında, dünya çapında yakılan kömürden yaklaşık 12.000 ton toryum ve 5.000 ton uranyum açığa çıktı. ABD'nin 1982 yılında kömür yakmasının, Three Mile Island kazasından 155 kat daha fazla radyoaktivite saldığı tahmin edilmektedir. Yanan kömür ayrıca büyük miktarlarda dip külü ve uçucu kül üretir.
Fosil yakıtların yakılmasından kaynaklanan etkilere ek olarak, hasat edilmesi, işlenmesi ve dağıtılması da çevresel etkilere sahiptir. Kömür madenciliği yöntemleri, özellikle dağ zirvesi çıkarma ve açık deniz madenciliği, olumsuz çevresel etkilere sahiptir ve açık denizde petrol sondajı, suda yaşayan organizmalar için tehlike oluşturmaktadır. Fosil yakıt kuyuları, kaçak gaz emisyonları yoluyla metan salınımına katkıda bulunabilir. Petrol rafinerileri ayrıca hava ve su kirliliği dahil olmak üzere olumsuz çevresel etkilere sahiptir. Kömürün taşınması dizel motorlu lokomotiflerin kullanılmasını gerektirirken, ham petrol tipik olarak tanker gemileriyle taşınır ve bu da ilave fosil yakıtların yakılmasını gerektirir.
Olumsuz etkilere karşı çalışmalar
Fosil yakıtların olumsuz etkilerine karşı koymak için çeşitli azaltma çabaları ortaya çıktı. Yenilenebilir enerji gibi alternatif enerji kaynaklarını kullanma hareketi de bunlara dahildir. Çevre düzenlemeleri bu emisyonları sınırlamak için çeşitli yaklaşımlar kullanır; örneğin, atmosfere uçucu kül gibi atık ürünlerin salınmasına karşı kurallar koyulmuştur. Diğer çabalar arasında fosil yakıtlar için artan vergiler ve güneş panelleri gibi alternatif enerji teknolojileri için sübvansiyonlar gibi ekonomik teşvikler yer alıyor.
Aralık 2020'de Birleşmiş Milletler, sera emisyonlarını azaltma ihtiyacına rağmen, çeşitli hükûmetlerin fosil yakıtlarını "ikiye katladıklarını" ve bazı durumlarda Covid-19 geri kazanım teşvik fonlarının % 50'sinden fazlasını fosil yakıt üretimine yönlendirdiğini belirten bir rapor yayınladı. Alternatif enerjiden ziyade, BM genel sekreteri António Guterres, "İnsanlık doğaya karşı savaş veriyor. Bu bir intihardır. Doğa her zaman karşılık verir - ve bunu şimdiden artan bir güç ve öfkeyle yapıyor." Guterres ayrıca, Joe Biden'ın ABD'nin 2050 yılına kadar net sıfır emisyona ulaşma hedeflerini benimsemede Çin ve AB gibi diğer büyük yayıcılara katılma planını öngördüğünü tahmin ederek hala umut kaynağı olduğunu söyledi.
Hastalık ve ölümler
Fosil yakıtlardan kaynaklanan çevre kirliliği insanları etkiler çünkü fosil yakıtların yanmasından kaynaklanan partiküller ve diğer hava kirliliği solunduğunda hastalığa ve ölüme neden olur. Bu sağlık etkileri arasında erken ölüm, akut solunum hastalığı, ağırlaştırılmış astım, kronik bronşit ve azalmış akciğer fonksiyonu bulunur. Yoksullar, yetersiz beslenenler, çok genç ve çok yaşlılar ve önceden var olan solunum hastalığı ve diğer sağlık sorunları olan kişiler daha fazla risk altındadır. Toplam küresel hava kirliliği ölümleri yılda 7 milyona ulaşıyor.
Tüm enerji kaynaklarının doğal olarak olumsuz etkileri olsa da, veriler fosil yakıtların en yüksek sera gazı emisyonlarına neden olduğunu ve insan sağlığı için en tehlikeli olduğunu göstermektedir. Buna karşılık, modern yenilenebilir enerji kaynakları insan sağlığı için daha güvenli ve daha temiz görünüyor.
AB'de kazalardan ve hava kirliliğinden ölüm oranı terawatt-saat başına şu şekildedir: kömür (24,6 ölüm), petrol (18,4 ölüm), doğal gaz (2,8 ölüm), biyokütle (4,6 ölüm), hidroelektrik (0,02 ölüm), nükleer enerji (0,07 ölüm), rüzgar (0,04 ölüm) ve güneş (0,02 ölüm). Her bir enerji kaynağından çıkan sera gazı emisyonları ton olarak ölçülmektedir: kömür (820 ton), petrol (720 ton), doğal gaz (490 ton), biyokütle (78-230 ton), hidroelektrik (34 ton), nükleer enerji (3 ton), rüzgar (4 ton) ve güneş (5 ton). Verilerin gösterdiği gibi, kömür, petrol, doğal gaz ve biyokütle, hidroelektrik, nükleer enerji, rüzgar ve güneş enerjisinden daha yüksek ölüm oranlarına ve daha yüksek sera gazı emisyonlarına neden oluyor. Bilim adamları fosil yakıt kaynaklarının nükleer enerjiyle değiştirilmesiyle 1,8 milyon hayatın kurtarılabileceğini öne sürüyorlar.
Aşamalı azaltma
Fosil yakıtların kullanımdan kaldırılması, fosil yakıt kullanımının kademeli olarak sıfıra indirilmesidir. Devam eden yenilenebilir enerji geçişinin bir parçasıdır. Fosil yakıtların kullanımdan kaldırılmasına yönelik mevcut çabalar, ulaşım ve ısıtma gibi sektörlerde fosil yakıtların sürdürülebilir enerji kaynaklarıyla değiştirilmesini içermektedir. Fosil yakıtlara alternatifler arasında elektrifikasyon, hidrojen ve havacılık biyoyakıt bulunmaktadır.
Kaynakça
- ^ . 29 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2018.
- ^ "BP Statistical Review of World Energy" (PDF). BP. 9 Şubat 2019 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 7 Şubat 2019.
- ^ "What Are Greenhouse Gases?". US Department of Energy. 23 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Eylül 2007.
- ^ "İklim değişikliği: En kritik 20 yıl". BBC. 22 Ekim 2018. 27 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Mayıs 2019.
- ^ "İnsan Sağlığını Tehdit Eden Çağımızın En Büyük Sorunlarından Biri: Fosil Yakıtlar". Haberler. 31 Mart 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Mart 2019.
- ^ a b . www.sciencedirect.com (İngilizce). 11 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2021.
- ^ . CQ Researcher by CQ Press (İngilizce). 31 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2021.
- ^ Spengler, Oswald (1976). Man and technics : a contribution to a philosophy of life. Charles Francis Atkinson. Westport, Conn.: Greenwood Press. ISBN . OCLC 2398288.
- ^ US EPA, OA. . 19january2017snapshot.epa.gov (İngilizce). 26 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2021.
- ^ . WHO. 8 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2021.
- ^ . 10 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ US EPA, OAR (23 Aralık 2015). . US EPA (İngilizce). 12 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2021.
- ^ . 29 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2021.
- ^ (PDF). web.archive.org. 27 Mart 2009. 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2021.
- ^ . the Guardian (İngilizce). 2 Aralık 2020. 2 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2021.
- ^ . the Guardian (İngilizce). 2 Aralık 2020. 2 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2021.
- ^ . Production Gap (İngilizce). 2 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2021.
- ^ Liodakis, Emmanouel Georgiou (1 Haziran 2011). "The Nuclear Alternative: Energy Production within Ulaanbaatar, Mongolia". 1342: 91-101. doi:10.1063/1.3583174. 14 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Nisan 2021.
- ^ . linkinghub.elsevier.com. 25 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2021.
- ^ . Our World in Data. 10 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2021.
- ^ Jogalekar, Ashutosh. . Scientific American Blog Network (İngilizce). 7 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2021.
Dış bağlantılar
- Yenilenebilir enerji kaynakları ve fosil yakıtlar28 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Fosil yakit veya mineral yakit hidrokarbon ve yuksek oranlarda karbon iceren dogal enerji kaynagi Komur petrol ve dogalgaz bu turden yakitlara baslica ornektir Olen canli organizmalarin oksijensiz ortamda milyonlarca yil boyunca cozulmesi ile olusur Fosil yakitlar endustriyel alanda cok genis bir kullanim alani bulmaktadir Komur En eski fosil yakit orneklerinden biri Elektrik uretiminde genelde fosil yakitin yanmasi ile aciga cikan enerji bir turbine guc olarak iletilir Eski jeneratorlerde genelde yakitin yanmasi ile elde edilen buhar turbini dondurmek icin kullanilirdi fakat yeni enerji santrallerinde yanma ile elde edilen gazlar direkt olarak gaz turbinini dondurmektedir 20 ve 21 yuzyilda dunya capindaki teknolojik gelismelerle fosil yakitlara daha cok ihtiyac duyulmustur Ozellikle petrolden elde edilen benzin dunya capinda ve bolgesel olarak buyuk catismalarin ana sebebi haline gelmektedir Dunya capindaki bu enerji ihtiyacinin artmasi ile cozum arayislari yenilenebilir enerji kaynaklarina dogru yonelmelidir 2017 yilinda dunyada birincil enerji kaynaklarinin 34 petrol 28 komur 23 dogal gaz 85 fosil yakitlar oldu Fosil yakitlarin yakilmasiyla 21 3 milyar ton CO2 aciga ciktigi ancak bunlarin dogal kaynaklarca yaklasik yarisinin emile bildigi yani net olarak havaya 10 65 milyar ton CO2 salindigi arastirilmistir Kuresel isinmanin baslica aktorleri fosil yakit Fosil yakitlar insan sagliginin en buyuk tehdidi Fosil komurlerFosil komurler dogal kati yakitlar sinifindan olan antrasit taskomuru esmer komur ve linyit komuru ve turb turba adli yakitlarin genel adi Bunlardan taskomuru esmer komur ve linyit komuru Turkiye de en cok kullanilan komurlerdir Zonguldak ta cikarilan taskomuru sanayide en cok kullanilan komur cinsidir Linyit komuru hemen hemen Turkiye nin her yerinde cikarilir Linyit komuru ve linyitin olusumu ilerlemis bir turu olan esmer komur isitma kuvveti bakimindan digerleri kadar zengin degildir Cogu zaman cikarildiklari yerde kullanilirlar Esmer komur dis gorunusu bakimindan taskomurune benzerse de taskomurunden asagidaki sekillerde ayirt edilebilir Sirsiz porselen uzerine taskomuru ile cizilmis cizgi siyah esmer komurle cizilen ise kahverengidir Bu iki komur cinsi toz haline getirilip derisik NaOH sodyum hidroksit cozeltisi ile kaynatilirsa taskomuru cozeltiyi boyamaz esmer komur ise kahverengine boyar Kimyasal yapisi Dogal kati yakitlarin esas kismini teskil eden fosil komurleri cogunlugu altili halkalardan meydana gelmis olan yuksek molekul tartili siklik bilesiklerden olusmus bir organik sebeke ile bu sebeke arasina difuzyon ile sizarak yerlesmis anorganik bilesiklerden ibarettir Organik kisim komurun yanabilen kismini anorganik kisim ise komurun kulunu teskil eder Komurun organik kismi olusumun daha ilk devrelerinde bitkilerdeki alifatik heterosiklik ve karbosiklik bilesiklerin biyolojik islemlerle maddesine donusmesi ve humin maddesinin de yuksek baski ve uzun sureli temperatur gibi ortam sartlari altinda bir reaksiyonuna ugrayarak karbona donusmesi sonucunda meydana gelir Humik asit topragin yapisindaki madensel tuzlarin bitkiler tarafindan alinmasini saglayan toprak asididir Komur bir hidrokarbon degildir Zira yapisinda organik olarak bagli oksijen azot kukurt gibi heteroatomlarin bulundugu molekuller de vardir Oksijen komurun olusum devresine gore hidroksil karbonil karboksil oksijeni olarak veya olusumu daha ileri komurlerde heterosiklik karbon oksijen halkalari veya eter kopruleri seklinde bulunabilir Azot komure bitkinin alkaloid protein ve klorofil gibi bilesiklerinden gecmis olup daha ziyade heterosiklik buyuk molekullerde gorulur Kukurt ise komure yine bitki proteinlerinden gecmistir Kukurt miktari 1 in ustunde olan komurlerde kukurdun bir kismi anorganik pirit kukurdu halinde de bulunabilir Hidrojen hem aromatik molekul hidrojeni hem de alisiklik ve alifatik olefin hidrojeni seklinde bulunur Komur kulunun bilesimi yuzde miktarlari komurun kaynagina gore degisen silis aluminyum demir kalsiyum magnezyum ve alkali metallerin tuzlarini icerir ABD de cikarilan komurlerin kulunde bu maddelerin maksimum yuzde miktarlari su sekildedir SiO2 silis 30 60 Al2O3 aluminyum oksit 10 14 Fe2O3 3 30 CaO kalsiyum oksit 1 20 MgO 0 5 4 TiO2 titanyum dioksit 0 5 3 1 4Cevresel etkilerFosil yakitlarin kullanimi sanayi devriminin merkezinde yer aldi ve gectigimiz birkac yuzyil boyunca gezegendeki yasam standardinda buyuk iyilestirmeler yapilmasina yardimci oldu Bununla birlikte fosil yakitlarin yakilmasinin yakiti kullanan insanlar disinda cevreye de bir takim olumsuz etkileri vardir Tum fosil yakitlar yandiginda CO2 aciga cikarir boylece iklim degisikligini hizlandirir Yanan komur petrol ve turevleri atmosferik partikul maddesine dumana ve asit yagmuruna katkida bulunur Iklim degisikligi buyuk olcude CO2 gibi sera gazlarinin atmosfere salinimindan kaynaklaniyor ve bu emisyonlarin ana kaynagi fosil yakitlarin yakilmasi Iklim degisikligi dunyanin bazi bolgelerinde simdiden ekosistemleri olumsuz etkiliyor Bunlar turlerin neslinin tukenmesi ve aclik sorununu artirma gibi etkileri icerir Kuresel sicakliklarda devam eden artislar hem ekosistemler hem de insanlar uzerinde daha fazla olumsuz etkiye yol acacaktir Dunya Saglik Orgutu iklim degisikliginin 21 yuzyilda insan sagligina yonelik en buyuk tehdit oldugunu belirtti Fosil yakitlarin yanmasi asit yagmuru olarak Dunya ya dusen sulfurik ve nitrik asitleri uretir Mermer ve kirec tasindan yapilmis anitlar ve heykeller asitler kalsiyum karbonati cozdugu icin ozellikle savunmasizdirlar Atmosfere salinan fosil yakitlar ayrica radyoaktif maddelerden olan uranyum ve toryum icerir 2000 yilinda dunya capinda yakilan komurden yaklasik 12 000 ton toryum ve 5 000 ton uranyum aciga cikti ABD nin 1982 yilinda komur yakmasinin Three Mile Island kazasindan 155 kat daha fazla radyoaktivite saldigi tahmin edilmektedir Yanan komur ayrica buyuk miktarlarda dip kulu ve ucucu kul uretir Fosil yakitlarin yakilmasindan kaynaklanan etkilere ek olarak hasat edilmesi islenmesi ve dagitilmasi da cevresel etkilere sahiptir Komur madenciligi yontemleri ozellikle dag zirvesi cikarma ve acik deniz madenciligi olumsuz cevresel etkilere sahiptir ve acik denizde petrol sondaji suda yasayan organizmalar icin tehlike olusturmaktadir Fosil yakit kuyulari kacak gaz emisyonlari yoluyla metan salinimina katkida bulunabilir Petrol rafinerileri ayrica hava ve su kirliligi dahil olmak uzere olumsuz cevresel etkilere sahiptir Komurun tasinmasi dizel motorlu lokomotiflerin kullanilmasini gerektirirken ham petrol tipik olarak tanker gemileriyle tasinir ve bu da ilave fosil yakitlarin yakilmasini gerektirir Olumsuz etkilere karsi calismalar Fosil yakitlarin olumsuz etkilerine karsi koymak icin cesitli azaltma cabalari ortaya cikti Yenilenebilir enerji gibi alternatif enerji kaynaklarini kullanma hareketi de bunlara dahildir Cevre duzenlemeleri bu emisyonlari sinirlamak icin cesitli yaklasimlar kullanir ornegin atmosfere ucucu kul gibi atik urunlerin salinmasina karsi kurallar koyulmustur Diger cabalar arasinda fosil yakitlar icin artan vergiler ve gunes panelleri gibi alternatif enerji teknolojileri icin subvansiyonlar gibi ekonomik tesvikler yer aliyor Aralik 2020 de Birlesmis Milletler sera emisyonlarini azaltma ihtiyacina ragmen cesitli hukumetlerin fosil yakitlarini ikiye katladiklarini ve bazi durumlarda Covid 19 geri kazanim tesvik fonlarinin 50 sinden fazlasini fosil yakit uretimine yonlendirdigini belirten bir rapor yayinladi Alternatif enerjiden ziyade BM genel sekreteri Antonio Guterres Insanlik dogaya karsi savas veriyor Bu bir intihardir Doga her zaman karsilik verir ve bunu simdiden artan bir guc ve ofkeyle yapiyor Guterres ayrica Joe Biden in ABD nin 2050 yilina kadar net sifir emisyona ulasma hedeflerini benimsemede Cin ve AB gibi diger buyuk yayicilara katilma planini ongordugunu tahmin ederek hala umut kaynagi oldugunu soyledi Hastalik ve olumlerFosil yakitlardan kaynaklanan cevre kirliligi insanlari etkiler cunku fosil yakitlarin yanmasindan kaynaklanan partikuller ve diger hava kirliligi solundugunda hastaliga ve olume neden olur Bu saglik etkileri arasinda erken olum akut solunum hastaligi agirlastirilmis astim kronik bronsit ve azalmis akciger fonksiyonu bulunur Yoksullar yetersiz beslenenler cok genc ve cok yaslilar ve onceden var olan solunum hastaligi ve diger saglik sorunlari olan kisiler daha fazla risk altindadir Toplam kuresel hava kirliligi olumleri yilda 7 milyona ulasiyor Tum enerji kaynaklarinin dogal olarak olumsuz etkileri olsa da veriler fosil yakitlarin en yuksek sera gazi emisyonlarina neden oldugunu ve insan sagligi icin en tehlikeli oldugunu gostermektedir Buna karsilik modern yenilenebilir enerji kaynaklari insan sagligi icin daha guvenli ve daha temiz gorunuyor AB de kazalardan ve hava kirliliginden olum orani terawatt saat basina su sekildedir komur 24 6 olum petrol 18 4 olum dogal gaz 2 8 olum biyokutle 4 6 olum hidroelektrik 0 02 olum nukleer enerji 0 07 olum ruzgar 0 04 olum ve gunes 0 02 olum Her bir enerji kaynagindan cikan sera gazi emisyonlari ton olarak olculmektedir komur 820 ton petrol 720 ton dogal gaz 490 ton biyokutle 78 230 ton hidroelektrik 34 ton nukleer enerji 3 ton ruzgar 4 ton ve gunes 5 ton Verilerin gosterdigi gibi komur petrol dogal gaz ve biyokutle hidroelektrik nukleer enerji ruzgar ve gunes enerjisinden daha yuksek olum oranlarina ve daha yuksek sera gazi emisyonlarina neden oluyor Bilim adamlari fosil yakit kaynaklarinin nukleer enerjiyle degistirilmesiyle 1 8 milyon hayatin kurtarilabilecegini one suruyorlar Asamali azaltmaFosil yakitlarin kullanimdan kaldirilmasi fosil yakit kullaniminin kademeli olarak sifira indirilmesidir Devam eden yenilenebilir enerji gecisinin bir parcasidir Fosil yakitlarin kullanimdan kaldirilmasina yonelik mevcut cabalar ulasim ve isitma gibi sektorlerde fosil yakitlarin surdurulebilir enerji kaynaklariyla degistirilmesini icermektedir Fosil yakitlara alternatifler arasinda elektrifikasyon hidrojen ve havacilik biyoyakit bulunmaktadir Kaynakca 29 Mayis 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Agustos 2018 BP Statistical Review of World Energy PDF BP 9 Subat 2019 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 7 Subat 2019 What Are Greenhouse Gases US Department of Energy 23 Mayis 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Eylul 2007 Iklim degisikligi En kritik 20 yil BBC 22 Ekim 2018 27 Mayis 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Mayis 2019 Insan Sagligini Tehdit Eden Cagimizin En Buyuk Sorunlarindan Biri Fosil Yakitlar Haberler 31 Mart 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 31 Mart 2019 a b www sciencedirect com Ingilizce 11 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Nisan 2021 CQ Researcher by CQ Press Ingilizce 31 Temmuz 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Nisan 2021 Spengler Oswald 1976 Man and technics a contribution to a philosophy of life Charles Francis Atkinson Westport Conn Greenwood Press ISBN 0 8371 8875 X OCLC 2398288 US EPA OA 19january2017snapshot epa gov Ingilizce 26 Subat 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Nisan 2021 WHO 8 Ekim 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Nisan 2021 10 Mart 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi US EPA OAR 23 Aralik 2015 US EPA Ingilizce 12 Agustos 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Nisan 2021 29 Agustos 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Nisan 2021 PDF web archive org 27 Mart 2009 8 Mart 2021 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 25 Nisan 2021 the Guardian Ingilizce 2 Aralik 2020 2 Aralik 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Nisan 2021 the Guardian Ingilizce 2 Aralik 2020 2 Aralik 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Nisan 2021 Production Gap Ingilizce 2 Aralik 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Nisan 2021 Liodakis Emmanouel Georgiou 1 Haziran 2011 The Nuclear Alternative Energy Production within Ulaanbaatar Mongolia 1342 91 101 doi 10 1063 1 3583174 14 Temmuz 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Nisan 2021 linkinghub elsevier com 25 Nisan 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Nisan 2021 Our World in Data 10 Subat 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Nisan 2021 Jogalekar Ashutosh Scientific American Blog Network Ingilizce 7 Mayis 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Nisan 2021 Dis baglantilarYenilenebilir enerji kaynaklari ve fosil yakitlar28 Subat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde